tag:blogger.com,1999:blog-33617224512613898872024-03-13T23:26:51.144-07:00Khảo Sử Nam BộAnonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.comBlogger66125tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-16138355138211815542013-09-10T04:12:00.003-07:002013-09-10T04:12:34.930-07:00TRUNG THỰC VÀ DŨNG CẢM - lời thề chung cho các nhà Sử học<div align="center" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
<b><span style="font-size: 14pt;"><div align="center" style="line-height: 20pt;">
<br /></div>
</span></b> </div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; text-align: center;">
<img align="baseline" alt="TQV_TVG_HVT_DXL.jpg" src="http://khoalichsu.edu.vn/images/stories/2010/gioithieu/TQV_TVG_HVT_DXL.jpg" style="height: 205px; width: 377px;" /></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; text-align: justify;">
<em><span style="font-family: Arial;"> Ảnh từ trái sang, các Giáo sư Sử học: Trần Quốc Vượng, Trần Văn Giàu, Hà Văn Tấn và Đinh Xuân Lâm.</span></em></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; text-align: justify;">
<em><span style="font-family: Arial;"> Ảnh: Bùi Tuấn</span></em></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; text-align: justify;">
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;"><b> Ngày 24 - 25/6/2002, trong khuôn khổ thực hiện đề tài độc lập cấp Nhà nước về Lịch sử Việt Nam do PGS.TS Nguyễn Quang Ngọc - Chủ nhiệm Khoa Lịch sử, Trường ĐHKHXH&NV làm chủ nhiệm, Hội nghị bàn về phương hướng xây dựng giáo trình Lịch sử Việt Nam và Lịch sử Văn hóa Việt Nam đã được tổ chức. Tại hội nghị bàn này, GS. Trần Quốc Vượng đã trình bày một bản báo cáo vô cùng tâm huyết, hết sức sâu sắc và đầy tinh thần trách nhiệm của một nhà khoa học, một nhà giáo dục đầu ngành. Từ đó đến nay, GS. Nguyễn Quang Ngọc vẫn giữ bản báo cáo này như một "bảo bối" cho toàn bộ quá trình triển khai bộ "Lịch sử Việt Nam" 4 tập mà trong đó GS. Trần Quốc Vượng cũng là một tác giả.</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;"><b> Bài viết như một lời căn dặn của người quá cố về một thái độ dũng cảm và trung thực trong khi viết về lịch sử.</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-size: 13pt;">1</span><span style="font-family: Arial;">. Mỗi giáo trình đại học theo đúng nghĩa phải là một công trình nghiên cứu khoa học <i>chất lượng cao</i>. <i>Chất lượng cao là gì</i>? ở những phần sau sẽ nói, nhưng ở đây cần nói ngay rằng toàn bộ và trong từng phần cuốn sách nó phải là một công trình suy tư - nghiên cứu đã nhiều năm <i>đau thiết</i> của một/ những giảng viên đại học có <i>nhân cách khoa học</i> (Personnalité) được xã hội trí thức trong ngoài nước thừa nhận, tuy vẫn có thể được tranh cãi. Tất nhiên là nó phải có <i>tính sư phạm</i> với văn phong khá trường quy.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">2. Thời đại mà tất cả các trường đại học trong nước chỉ dùng một giáo trình duy nhất đã qua rồi!. Kinh nghiệm giáo trình "<i>Lịch sử Việt Nam</i>" là vậy, và giáo trình "<i>Cơ sở văn hoá Việt Nam</i>" cũng là vậy.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Cái ta sẽ viết là giáo trình cho ĐHKHXH&NV- trước hết là cho Khoa Sử của ĐHQGHN.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Thế thì và nhất là ở thời buổi "đổi mới" hiện nay, ta chẳng ngần ngại gì mà không thừa nhận <i>tính trường phái</i> của giáo trình do Khoa Sử biên soạn, thậm chí <i>tính cạnh tranh</i> trong khoa học, dù ai đó có thể phê phán chúng ta là có tính đố kỵ hay thậm chí là tính biệt phái - hay bè phái.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Miễn là từ tâm - óc, chúng ta <i>trung thực</i> và hoàn toàn tự nguyện tuân thủ phương pháp luận sử học duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa macxit sáng tạo và tư tưởng Hồ Chí Minh sáng tạo và hội nhập với trào lưu sử học tiến bộ của Loài người từ Đông sang Tây, từ Nam chí Bắc, theo cách ta Học - Hỏi - Hiểu - Hành.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Chẳng hạn như, nếu cấp trên giao cho tôi chủ biên giáo trình <i>"Lịch sử Văn hoá Việt Nam</i>" dùng cho Khoa Sử trường ĐHKHXH&NV - ĐHQGHN, tôi phải có quyền lựa chọn các cộng tác viên trong ngoài trường cùng "gu sử học" với tôi. Nếu không, tôi xin đứng ngoài, không thắc mắc gì và chỉ làm những cái gì và với ai mà tôi thích. Trong trường hợp đó xin chớ phê phán tôi là cá nhân, tiêu cực. Trước mắt tôi là con đường về hưu, hưởng thú thanh nhàn cho đến khi từ giã cõi đời giả tạm này.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">3. Chúng ta sẽ viết giáo trình chất lượng cao, để đời. Đời sống của nó là một vài chục năm, cứ cho rằng tới khoảng 2020 sẽ "lạc hậu", quá thời. Và sẽ có một thế hệ khác viết lại. "Il a fait son temps" là một thành ngữ Pháp có tính phổ quát cho mỗi nhà khoa học, cho mỗi công trình khoa học.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">3.1. Khối tư liệu dùng để biên soạn nên nó phải phong phú - đa dạng, có <i>tính cập nhật cao</i>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Như thế, đòi hỏi mỗi người viết sách giáo trình phải cập nhật cao, với trong nước và với quốc tế. Thí dụ về trước Công nguyên, tôi phải đưa vào giáo trình bài "Việt ca" và một bài thơ có nhắc đến Âu Việt - Lạc Việt cùng sự giải mã của học giả Nhật, học giả Trung Hoa và học giả Việt Nam (tuy họ giải mã khác nhau) cũng như tôi phải đưa vào các tài liệu khảo cổ hữu thể sưu tầm được cho đến 2002 (Lung Leng, Eo Bồng, Trà Kiệu, Lý Nhân, Cần Giờ, Domea...).</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">3.2. Không chỉ hiện đại về tư liệu mà tôi phải xử lý mối quan hệ biện chứng giữa Phá bỏ - Bảo tồn - Sáng tạo.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Đừng mong hòng một cách ảo tưởng rằng Sử học là một khoa học tuyệt đối khách quan, phát hiện ngay được những quy luật khách quan của sự Vận động lịch sử.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Có <i>Histoire-Réalité</i> và tôi không phải là một kẻ làm sử (Faire Histoire) hư vô chủ nghĩa (annihiliste) hay thực chứng (positiviste). Nhưng cái đó nói như Giáo sư Sử học lớn J.Furet - người tổng kết 200 năm lịch sử cách mạng Pháp (1789-1989) - luôn luôn còn ở phía chân trời của mỗi nhà sử học chân chính. Với đầy lòng kính trọng của một kẻ hậu tử với bậc tiền bối, tôi buộc mình không dối lòng khi nói rằng cụ Trường Chinh chưa phải là người tổng kết lịch sử Cách mạng tháng 8/1945 hay nhất, đúng nhất. Cụ Tảo Trang viết tặng tôi đôi câu đối của đức Phan Bội Châu:</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;"><i>“Hậu tử thường đa tân tuế nguyệt</i></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;"><i>Tiền trình bất thị ác phong vân."</i></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Tôi vô cùng cảm ơn nhưng vẫn để đấy để ngẫm suy.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Trước mắt chúng ta vẫn chỉ có - và chỉ có thể có - cái <i>Historie Conxience.</i> Lịch sử gắn liền với nhà sử học, với nhân cách và nhận thức của họ.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Viện sĩ Mounier, trong công trình <i>De la connaissane Historique</i> bảo: nhà sử học viết sử cũng chỉ như nhà hoạ sĩ vẽ chân dung (Portraitriste)! Hoạ sĩ vẽ chân dung tôi - một hiện thực khách quan đối với ông ta - nhưng cũng đồng thời họ vẽ chân dung họ, theo cách họ hiểu về tôi.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Tôi vừa được đọc một tài liệu mới nhất: Học thuyết Tương đối luận của A.Einstain cũng chỉ là tương đối mà thôi!.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Vì vậy mà hơn một chục năm trước, tôi đã viết bài "<i>Giải ảo hiện thực Đống Đa</i>” và năm nay tôi đã và sẽ viết bài "<i>Giải ảo hiện thực Đồng Đậu</i>” cùng bài "<i>Giải ảo hiện thực núi Đá Bia</i>" (Phú Yên). Tôi không muốn là kẻ quấy nhiễu sân cỏ lịch sử như Neuville quấy nhiễu sân cỏ World cup Korea - Japan.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Số phận tôi là vậy và tôi buộc phải "đảm đương thân phận”- nói kiểu Từ Chi!</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Chẳng hạn, tôi mong các nhà sử học - bạn tôi hãy suy nghĩ và viết lại - chí ít dưới khía cạnh "<i>Lịch sử văn hoá Việt Nam</i>” - về <i>Triệu Đà</i> (Lê Văn Hưu, Nguyễn Trãi, Hồ Chí Minh có viết như ta trong các giáo trình thập kỷ 60, 70 không?), về <i>Sĩ Nhiếp</i>, về <i>Cao Biền</i>. Vì sao "<i>Việt điện u linh</i>" (1329) - và tâm thức dân gian cùng nhiều nhà sử học khác, gọi ngài là "<i>Sĩ vương</i>" và lập đền thờ cúng. Vì sao trong tờ "thủ chiếu" của đức vua khai sáng nhà Lý, lại gọi "<i>Cao Biền</i>" là "<i>Cao vương</i>"? v.v... Dựa trên suy tưởng của tôi đã có nhà sử học viết rằng: Cái gọi là thời Bắc thuộc về hiển thể chính trị chỉ là quyền tự trị địa phương. Giáo trình <i>mớ</i>i của Khoa Sử nên xem lại những chuyện đó, dù khuôn nó vào lĩnh vực Histoire mentale (lịch sử tâm thức), một phần của lịch sử văn hoá Việt Nam.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Là một đơn vị được phong tặng danh hiệu cao quý - Đơn vị Anh hùng thời đổi mới, dưới sự chèo chống của ông PGS.TS. Chủ nhiệm Khoa “đức xứng kỳ chức”, với các giáo sư tài ba danh vọng vượt bậc Phan Huy Lê, Vũ Minh Giang..., tôi chỉ mong toàn Khoa Sử, qua bộ giáo trình mới này, "đổi mới mạnh mẽ và kiên quyết" tư duy Sử học để thế hệ trẻ - như đứa cháu ngoại Phan Quang Anh, tức Bờm của tôi, mới bắt đầu học lớp 9 mà kiên quyết học để được tuyển thẳng vào Khoa Sử - được “phận nhờ” (cháu không chỉ đọc sách giáo khoa phổ thông (“ngắn quá”) mà đã dám đọc “<i>Tiến trình lịch sử Việt Nam</i>") và người già như tôi, ông Hãn, ông Lâm cũng sẽ được ngậm cười ở... thế giới bên kia!</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">4. Giáo trình mới không nên viết, chẳng hạn "Văn hoá Đông Sơn là văn hoá Lạc Việt”, “Trống đồng Đông Sơn là trống đồng Lạc Việt” như giáo trình Đại học Văn khoa thời thầy tôi, cố GS. Đào Duy Anh rồi gắn cái văn hoá đó với thời Văn Lang - Âu Lạc.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Tôi có điên không? Có lẽ tôi cũng có máu điên trong người, nhưng... tôi tự cho là... vẫn còn "tỉnh".</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Học giả ngoại quốc biết bao lần đã nói vào cái "bản mặt" tôi rằng: Cái "giọng" của giới sử các ông Việt Nam rất chi là... "chauvin", "nationalist", tuy... ông là đỡ hơn cả đấy!</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">ở Đại học Tổng hợp Hà Nội, tôi đã nêu luận điểm từ khi thành lập ngành Khảo cổ: Khi anh/ chị nghiên cứu những nền văn hoá tiền - sơ sử thì... hãy tạm thời quên đi những biên giới chính trị của các quốc gia hiện nay. Văn hoá Hoà Bình - Bắc Sơn chẳng hạn là của toàn Đông Nam á, cả lục địa và hải đảo.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Đến khi được cấp trên chỉ thị thành lập ngành Văn hoá học, tôi lại nêu luận điểm: Không gian văn hoá và không gian chính trị là <i>khác nhau</i>. Và rất thường khi Biên giới chính trị cắt "ngang xương" một không gian văn hoá, ở châu Phi là vậy. ở Đông Nam á, ở Việt Nam cũng là vậy.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Khi còn sinh thời GS. Phạm Huy Thông, lúc ông làm Viện trưởng Viện Khảo cổ học, tôi đã nài được ông cho thuyết trình ở Viện rằng: <i>Cái không gian trống đồng loại I Heger</i> là nằm trong một "tam giác đồng” (tôi nhái khái niệm “Tam giác Vàng") mà 3 đỉnh là Vân Nam - Việt Nam - Lưỡng Quảng ngày nay và <i>nhấn mạnh rằng</i>: ở thời đó nó vẫn là một không gian "Phi Hoa - Phi ấn", gọi là "Không gian Việt cổ" cũng được, nhưng Việt cổ là một khái niệm khá mơ hồ, chỉ nhìn "cái răng, cái tóc là góc con người" thì cũng đủ biết: “Người Đông Sơn” vừa <i>búi tóc</i> (tư liệu Việt Khê, Hải Phòng), vừa <i>xoã tóc</i> (tư liệu Đào Thịnh, Yên Bái), vừa <i>tết tóc</i> (tư liệu nhiều dao găm cán hình người Đông Sơn), có răng nhuộm đen, có răng để trắng: Bao nhiêu "mộ thuyền" đã chứng tỏ điều đó.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">"<i>Sống xen kẽ giữa các tộc người</i>" ở Việt Nam, dù Nam á, Nam Đảo hay các ngữ hệ Tạng Miến... gì gì đi nữa đã là một quy luật lịch sử lâu đời để nhà khảo cổ học Thụy Điển, GS. Olov Janse rút ra một kết luận bất hủ: "<i>Vietnam, Carrefour des Peuples et des Civilisations".</i></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Việt Nam hôm nay có sự thống nhất văn hóa và ngôn ngữ, nhưng cũng có sự đa dạng, nếu không muốn nói “huỵch toẹt” ra là có cái “đa văn hóa” (multicultural) và “đa ngôn ngữ” (multilinguistic).</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Thì có sao đâu ở trong một cái khuôn thể chế chính trị thống nhất, dân chủ?</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Vậy những người anh hùng ở Khoa Sử nên viết "<i>Lịch sử Việt Nam</i>" chứ không phải là "<i>Lịch sử người Việt</i>" cho dù tộc Kinh - Việt hiện nay là chủ thể quốc gia. Mà cái gọi là người Việt như ta hiểu cũng xuất hiện khá muộn mằn trong lịch sử... và cũng đa dạng lắm, từ Bắc - Trung tới miền Nam đất nước.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Từ lâu, người Pháp đã phân biệt <i>Histoire de France</i> và <i>Histoire des Francais</i>. Ta nên tham khảo họ. Người Nhật (và cả người Hoa) cũng đã nhìn thấy nhiều “văn hoá Trung Hoa” rồi đấy (cùng lắm thì họ gọi là <i>"Một văn hoá Trung Hoa có nhiều local cultures".</i></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">5. Cho nên cách viết "<i>Lịch sử Việt Nam</i>" nói chung, "<i>Lịch sử văn hoá Việt Nam</i>" nói riêng rất nên là cách viết một thời không gian liên tục kiểu A.Einstein, hay, nói theo một hướng tiếp cận hiện đại, là kết hợp nghiên cứu Lịch đại (Diachronic Studies) và nghiên cứu Vùng - Tiểu vùng (Area Studies).</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Đừng “lờ” một hiện tượng lịch sử quan trọng và kéo dài "<i>Nam tiến</i>" (The March to the South) hay còn gọi là <i>Migration horizontale</i> của người Kinh - Việt trong khi ở các nhóm H’mong - Yao, thì đó lại là <i>migration vertical</i> (Di cư theo chiều dọc).</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Đừng dùng các khái niệm đã mòn, thậm chí cái thủ thuật "đánh tráo khái niệm” bằng ngôn từ điêu xảo.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Hãy gọi sự vật bằng chính cái tên của nó.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Nếu có một lời thề chung cho các nhà sử học thì, theo tôi, nên là: "<b>Trung thực và dũng cảm".</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Thư bất tận ngôn. Ngôn bất tận ý!</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; text-align: right;">
<span style="font-family: Arial;"><i>Hà Nội, 23/6/2002</i></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; text-align: right;">
<span style="font-family: Arial;"> </span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; text-align: right;">
<strong><span style="font-family: Arial;">GS. Trần Quốc Vượng</span></strong></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; text-align: right;">
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; text-align: right;">
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; text-align: right;">
<span style="font-size: 11px;"><span style="font-family: Arial;">[Nguồn: <em>Bản tin ĐHQG Hà Nội - số 173, tháng 7/2005</em></span>]</span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-69802426433991139842013-09-10T04:11:00.000-07:002013-09-10T04:11:25.121-07:00LỊCH SỬ, SỰ THẬT VÀ SỬ HỌC<div align="center" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<strong><span style="font-family: Arial;"> GS. Hà Văn Tấn</span></strong> </div>
<div align="center" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: center;">
</div>
<div align="center" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: Arial;">Ai ai đều đã bằng câu hết</span></div>
<div align="center" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: center;">
<span style="font-family: Arial;">Nước chẳng còn có Sử Ngư!</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Đó là hai câu thơ cuối cùng trong bài thơ cuối cùng của mười bốn bài “Mạn thuật” mà Nguyễn Trãi đã để lại cho chúng ta. Thật là cay đắng, khi mà mọi người bị uốn cong như lưỡi câu, và chẳng còn ai nói lên sự thật nữa, chẳng còn ai như Sử Ngư nữa. Sử Ngư là người chép sử nước Vệ đời Xuân Thu, nổi tiếng về thẳng thắn và trung thực. Khổng Tử đã từng khen: “Trực tai Sử Ngư!” (Sử Ngư thẳng thay!).</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Cho đến hôm nay, đọc câu thơ Nguyễn Trãi, chúng ta vẫn như tê tái với nỗi đau của ông. Làm sao có thể sống trong một xã hội mà mọi sự thật đều bị che đậy hay xuyên tạc. Trong những thời kỳ như vậy, người chép sử, nhà sử học, những người có nhiệm vụ nói lên sự thật, không biết bị dằn vặt đến thế nào?</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Ngày nay, chúng ta đang sống trong một giai đoạn mà nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật là yêu cầu của nhân dân, của đất nước. Đã đến lúc những người chép sử, những nhà sử học phải tự hỏi rằng: “Sử bút” của mình đã thật nghiêm chưa, đã viết đúng sự thật lịch sử hay chưa?</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Lịch sử là khách quan. Sự kiện lịch sử là những sự thật được tồn tại độc lập ngoài ý thức của chúng ta. Nhưng sự nhận thức lịch sử lại là chủ quan. Và người ta chép sử vì những mục đích khác nhau.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Từ thời cổ đại, người ta đã đặt yêu cầu cho việc chép sử là nêu gương cho nhân dân và đem lại bài học cho những nhà cầm quyền. Polibius, nhà sử học Hy Lạp vào thế kỷ II trước công nguyên, đã nhận thấy rằng sử học có tính pagamtikos, tức thực dụng. Trong các vị thần Muses Hy Lạp, thì nữ thần Clio là thần sử học. Nhưng tên Clio là bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp là Kleio, nghĩa là ca tụng, biểu dương.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Ở Phương Đông, Khổng Tử viết kinh Xuân Thu, bộ sử lớn của Trung Quốc cổ đại, là cốt để “bao biếm”, tức là khen và chê các hành vi của của các nhân vật lịch sử. Cái mẫu mực sử học thực dụng còn tồn tại rất lâu dài về sau, nhất là ở phương Đông. Ta hãy đọc những dòng của Phạm Công Trứ trong bài tựa sách <i>Đại Việt sử ký tục biên</i>: “Vì sao phải viết quốc sử? Vì sử chủ yếu ghi chép công việc. Có chính trị của một đời tất phải có sử của một đời. Mà sự ghi chép của sử giữ nghị luận rất nghiêm, tô điểm việc trí trị thì sáng tỏ ngang với mặt trời mặt trăng, răn đe kẻ loạn tặc thì ráo riết như sương thu lạnh buốt, người thiện biết thì có thể bắt chước, người ác biết thì có thể tự răn, quan hệ với chính trị không phải là ít. Cho nên mới làm ra quốc sử”.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Một mục đích thực dụng như vậy đặt ra cho sử học tất nhiên đã ngăn cản không ít việc nói lên sự thật lịch sử. Thường thì người ta chỉ chọn chép những sự kiện nào có lợi cho đường lối chính trị, hoặc là làm thay đổi sự kiện cho phù hợp với ý muốn của nhà cầm quyền.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Nhưng ngay trong hàng ngũ các nhà sử học thời cổ, cũng đã có người cho rằng cần làm thế nào để phục vụ đời sống và chính trị không làm hại đến thiên chức nói sự thật của nhà sử học. Chẳng những thế, họ còn cho rằng sử có chép đúng sự thật mới phục vụ tốt cho đời sống và chính trị. Ciceron ở La Mã đã gắn historia magistra vitae (lịch sử chính yếu của cuộc sống) với yêu cầu đạt tới lux veritatis (ánh sáng của sự thật). Trong Deoratore, ông đã viết: “Luật thứ nhất của chép sử là không dám nói cái giả mạo, luật thứ hai là dám nói tất cả những gì là sự thật”.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Còn Lê Quý Đôn của chúng ta, ở đầu tập <i>Đại Việt thông sử</i>, đã dẫn một loạt các câu nói của các nhà sử học đời trước để coi của các nhà sử học đời trước để coi việc chép đúng sự thật như một tôn chỉ của việc soạn sử. Và để giữ được tôn chỉ đó, cuối cùng, ông đã chép lại câu của Yết Hề Tư đời Nguyên: “Việc soạn sử phải lấy việc dùng người làm gốc. Người có văn học mà không biết cách chép sử thì không thể cho dự vào sử quán. Người có văn học, lại kiêm biết cách soạn sử, nhưng bụng dạ bất chính, cũng không được dự”.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Từ thế kỷ XVII, sử học thế giới đạt đến mẫu mực phê phán, đặt yêu cầu đem lại sự thật của quá khứ. Và từ cuối thế kỷ XIX, khi sử học đạt tới các mẫu mực cấu trúc và biện chứng, các hình ảnh của quá khứ mà sử học khôi phục được còn phải được đặt trong cái toàn thể và sự vận động.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Từ khi chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử mácxít ra đời, khám phá ra cơ chế của sự phát triển xã hội, các nhà sử học được cung cấp một mô hình giải thích lịch sử có tính nhất thể - năng động, kết hợp cả hai mặt cấu trúc và biến đổi. Sử học vươn tới phát hiện quy luật và nhờ đó, sử học không những nhận thức được quá khứ mà còn chuẩn bị cho những khả năng dự báo. Nhưng sử học muốn thực hiện được những chức năng đó, khảo sát con đường đã qua và góp phần nhận thức con đường sắp tới, một điều kiện cơ bản là phải biết sự thật và nói lên sự thật.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Nhưng biết sự thật không dễ, và dám nói lên sự thật nhiều khi càng khó hơn. Với ý của Yết Hề Tư mà Lê Quý Đôn đã dẫn nhưng nói theo ngôn ngữ hiện đại thì như thế này: Muốn viết sử, phải biết phương pháp sử học, và trước hết, phải là người trung thực chứ không phải là tên cơ hội.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Viết sử là một nghề, nói như người Pháp là métier d’historien. Người viết sử phải được luyện rèn tay nghề. Các sách dạy nghề, tức các sách viết về phương pháp sử học, thường nói đến hai bước cơ bản trong công tác sử học: bước thứ nhất là từ sử liệu, khôi phục sự kiện, bước thứ hai là giải thích và đánh giá sự kiện.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Ngay từ bước thứ nhất, đã có những khả năng dẫn nhà sử học xa rời sự thật. Đó là vì sử liệu thiếu, và phổ biến hơn, vì sử liệu không được phê phán nghiêm túc. Người ta chia sử liệu ra làm hai loại: sử liệu trực tiếp và sử liệu gián tiếp.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Sử liệu trực tiếp xuất hiện cùng thời với sự kiện. Chẳng hạn trống đồng Ngọc Lũ, khẩu pháo Điện Biên, hay văn bản Hiệp nghị Paris…là sử liệu trực tiếp.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Còn sử liệu gián tiếp là sử liệu nói đến sự kiện này qua một người thông tin gián tiếp, tức tác giả sử liệu. Loại sử liệu này cần được giám định cẩn thận, vì thông tin nhận được đã qua trung gian người thông tin. Chẳng hạn hồi ký là sử liệu gián tiếp. Ở đây, các sự kiện xảy ra không đồng thời với sử liệu, tức là trước lúc hồi ký được viết. Nhà sử học Liên Xô M.N.Tchernomorski đã viết cả một quyển sách dày, có đầu đề <i>Hồi ký với tư cách là sử liệu lịch sử</i>, để trình bày các phương pháp nghiên cứu nguồn sử liệu gián tiếp này.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Hiện nay, nhiều công trình sử học của chúng ta đã sử dụng những nguồn sử liệu gián tiếp một cách thiếu thận trọng. Sử liệu gián tiếp bao gồm cả những lời kể về sau của những người đã chứng kiến sự kiện. Các nhà nghiên cứu lịch sử địa phương hay lịch sử hiện đại, lịch sử Đảng thường sử dụng nguồn tài liệu này. Những lời kể như vậy cần được phân tích so sánh với các sử liệu khác, nếu không, dễ dẫn đến tình trạng là cùng một sự kiện, có thể được trình bày rất khác nhau. Tình hình thường xảy ra là nếu người thông tin là người hiện có uy lực chi phối ở địa phương thì lịch sử sẽ được viết theo cách nhìn nhận của người đó.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Đối với các thời kỳ xa xưa, sự sai lầm càng dễ xảy ra, vì sử liệu càng hiếm hơn, khó kiểm tra hơn. Trong nhiều trường hợp để khôi phục sự kiện, nhà sử học phải vận dụng đến sự suy đoán logic, và thậm chí, cả sự tưởng tượng. Nhưng trong trường hợp sự kiện được trình bày mới chỉ là giả thuyết, thì điều đó phải được nói rõ, đừng để người khác tin rằng đó đã là sự thật đích xác. Trong nhiều công trình sử học hiện nay, cái mới chỉ là giả thuyết với cái đã là sự thật, thường bị làm lẫn lộn.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Chẳng hạn, không một nhà sử học nào có thể chứng minh được rằng bài thơ <i>Nam quốc sơn hà Nam đế cư</i>là của Lý Thường Kiệt. Không có một sử liệu nào cho biết điều đó cả. Sử cũ chỉ chép rằng trong trận chống Tống ở vùng sông Như Nguyệt, một đêm quân sĩ nghe tiếng ngâm bài thơ đó trong đền thờ Trương Hống, Trương Hát. Có thể đoán rằng Lý Thường Kiệt đã cho người ngâm thơ. Đi xa hơn, có thể đoán rằng Lý Thường Kiệt là tác giả bài thơ. Nhưng đó chỉ là <i>đoán</i> thôi, làm sao nói chắc được bài thơ đó là của Lý Thường Kiệt. Thế nhưng, cho đến nay, mọi người đều tin rằng đó là sự thật, hay đúng hơn, không ai dám nghi ngờ đó không phải là sự thật.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Ta còn có thể dẫn ra nhiều ví dụ khác về những sự kiện chắc là không thật, thậm chí không thật mà nay nghiễm nhiên là “sự thật”, ngay cả trong các giai đoạn lịch sử gần đây.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Các nhà sử học thường dựa chủ yếu vào nguồn sử liệu viết. Mà nước ta, các văn bản sử liệu thường bị biến chuyển ghê gớm. Đó là chưa kể sự xuất hiện những tài liệu giả. Nếu trình bày sự kiện mà dựa vào sử liệu đã bị biến đổi hay sử liệu giả thì hiển nhiên không tránh khỏi sai lầm.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Chẳng hạn, quyển <i>Binh thư yếu lược</i> hiện có, được coi là của Trần Hưng Đạo, là một quyển sách giả từ đầu chí cuối. Các nhà nghiên cứu ở Viện Hán Nôm vừa làm một việc có ý nghĩa là chứng minh được quyển sách giả mạo đó đã hình thành như thế nào. Thế nhưng khi viết về cuộc kháng chiến chống Nguyên hay về Trần Hưng Đạo, một số người vẫn dùng quyển sách giả này. Thậm chí có lãnh tụ đã trích dẫn sách này trong diễn văn của mình. Đó cũng là lỗi của các nhà sử học, họ đã không thuyết minh đầy đủ khi cho in bản dịch tác phẩm giả mạo này.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Còn các văn bản bị biến đổi, sửa chữa qua các đời thì rất nhiều. Thậm chí cả các văn bản hiện đại. Ngay bức thư của chủ tịch Hồ Chí Minh gửi các em học sinh mà hiện nay trong các trường phổ thông vẫn học, vẫn trích, cũng đã sai, khác quá nhiều với văn bản đầu tiên còn được cất giữ ở Cục lưu trữ trung ương. Các văn kiện khác cũng vậy. Về điểm này, cần học tập thái độ của Mác và Ăngghen khi cho xuất bản <i>Tuyên ngôn Đảng cộng sản</i> năm 1872, hai ông viết rằng: “<i>Tuyên ngôn</i> là một tài liệu lịch sử mà chúng tôi không có quyền sửa lại”. Các nhà sử học đòi hỏi phải có một thái độ như vậy đối với các văn kiện lịch sử.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trên đây là chuyện phê phán sử liệu và miêu tả sự kiện. Thực ra sự thật dễ bị che lấp hay xuyên tạc là ở bước thứ hai, giải thích và đánh giá sự kiện. Đó là vì công việc này phụ thuộc nhiều vào mặt chủ quan của nhà sử học như nhận thức, quan điểm và nhân cách.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Các nhà sử học chúng ta thường tự coi là người mácxít nhưng bệnh thiên lệch lại hay dễ mắc. Mà thiên lệch, cường điệu một cách phiến diện một mặt nào đó, lại là đặc trưng của chủ nghĩa duy tâm. Cũng chính vì vậy nhiều sự thật lịch sử đã bị bỏ qua.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trong một thời gian dài, do một động cơ tốt là phải tập trung tinh lực cho cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, các nhà viết sử chỉ chú ý đến các trang sử chống ngoại xâm trong lịch sử dân tộc. Không chỉ trong các công trình chuyên luận, mà cả trong các bộ thông sử, cũng chỉ tập trung khai thác truyền thống đánh giặc, giữ nước. Một nhà sử học Liên Xô, khi bình luận một quyển sử Việt Nam do Uỷ ban Khoa học xã hội xuất bản, đã có một nhận xét thú vị là các bản đồ trong sách, trừ một bản đồ hình thế chung, đều là bản đồ các trận đánh. Trong thời gian qua, hàng loạt các vấn đề về kinh tế - xã hội của lịch sử Việt Nam đã không được chú ý đầy đủ.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Cũng là đề cao truyền thống, chúng ta thường chỉ đánh giá một chiều, chỉ nhìn thấy cái hay cái tốt, dường như người ta không chấp nhận có truyền thống xấu. Đến nay, trong công cuộc xây dựng đất nước, chúng ta đang cần đánh giá đúng đắn về con người Việt Nam mà phần lớn là tính cách, khả năng đã được quy định qua lịch sử. Phải phân tích trung thực và khoa học các ưu điểm và nhược điểm của con người Việt Nam, chứ không phải cái gì cũng khen.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Chúng ta đã được đọc cả một quyển sách dày đề cao truyền thống khoa học - kỹ thuật Việt Nam. Tôi nghĩ rằng trong lịch sử, nhân dân Việt Nam cũng đã đạt được một số thành tựu về kỹ thuật. Nhưng đề cao quá đáng truyền thống khoa học kỹ thuật của người Việt Nam xưa thì là một sự tô hồng không thật. Vả lại, đề cao ông nghè Vũ Hữu cuối thế kỷ XV, đầu thế kỷ XVI đã tính đủ số gạch xây tường không thừa thiếu một viên, khi trên thế giới, không phải chỉ ở châu Âu (thời Copernic) mà cả ở A-rập (thời Al Kashi) đã có những công trình toán học cao, thì chỉ là làm một việc lố bịch.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Rồi người ta lại đề cao cả những truyền thống của làng xã cổ truyền, nhấn mạnh tính dân chủ của nó. Không hiểu vì sao các nhà sử học tự coi mình là mácxít lại có thái độ “dân tuý” đến như thế. Ngày nay, khi cái cung cách, cái tâm lý “việc làng” đang khoác áo xã hội chủ nghĩa đi giữa chúng ta, các nhà sử học phải xem xét lại thái độ của mình trong việc đánh giá cao làng xã cổ truyền.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Lịch sử Việt Nam anh hùng thật, vinh quang thật, nhưng trình bày nó lúc nào, chỗ nào cũng tốt đẹp cả, rực sáng cả thì quả là không thật. Nhà sử học không thể chỉ ngâm ngợi những thiên anh hùng ca mà không biết đến những khúc bi ca trong lịch sử.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Cũng thường thiên lệch, khi chúng ta đánh giá các nhân vật lịch sử. Con người là cả một hệ thống những mối liên hệ phức tạp, bị quy định bởi các điều kiện xã hội, tự nhiên và lịch sử. Thiếu một sự đánh giá xuất phát từ chủ nghĩa lịch sử dường như là căn bệnh chung của chúng ta. Một số người đã chê trách các nhân vật lịch sử vì họ không giống ta. Một số lại quá yêu các nhân vật đó, đến chỗ miêu tả tư duy và hành động của họ cứ y như là họ đã được học tập chủ nghĩa Mác - Lênin.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Đã là con người, không phải là ông thánh, thì có lúc đúng, lúc sai. Đó là chuyện thường tình. Nhưng thật là không công bằng khi chỉ vì khuyết điểm của thời kỳ này, ta sổ toẹt hết cả công lao của nhân vật đó, khi ở thời kỳ khác, đóng góp của người đó là rõ ràng, không thể chối cãi. Nhà sử học Mácxít không thể chấp nhận một thái độ như vậy. Tại sao chúng ta không noi gương Lênin trong việc đánh giá nhân vật như Plêkhanốp?</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Chúng ta hãy nhớ lời Mác: “Khoa học càng vô tư và không thiên vị thì càng phù hợp với quyền lợi và nguyện vọng của người công nhân”. Một nền sử học muốn tự biểu hiện là mácxít chân chính, chẳng những phải đặt cho mình nhiệm vụ khám phá chân lý của lịch sử, mà còn phải tỏ rõ khả năng đạt được sự thật khách quan.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Cho đến nay, nhiều học giả tư sản vẫn nghi ngờ tính khách quan của sử học. Ngay người bạn của chúng ta là Bertrand Russell cũng nói rằng: “Sử học chỉ là dẫn ra những ngu xuẩn ngày hôm qua để giúp con người chịu đựng được những ngu xuẩn ngày hôm nay”.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Chúng ta phải bác bỏ những luận điểm đó bằng cách chứng minh rằng nền sử học của chúng ta có khả năng đạt được sự thật khách quan, chứ đừng tiếp tục góp thêm chứng cứ cho những luận điểm đó.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: right; text-indent: 36pt;">
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: right; text-indent: 36pt;">
<span style="font-size: 11px;"><span style="font-family: Arial;">Tạp chí <i>Tổ quốc</i>, tháng giêng, 1988.</span></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: right; text-indent: 36pt;">
<span style="font-size: 11px;"><span style="font-family: Arial;">In lại trong: <em>Một số vấn đề Lý luận Sử học</em>, Nxb ĐHQGHN, 2007</span></span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-45260558536263446852013-09-10T04:09:00.003-07:002013-09-10T04:09:43.485-07:00NHẬN THỨC KHÁCH QUAN TRONG SỬ HỌC<div align="center" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;"><b> </b></span></div>
<div align="right" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: right;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>PGS. TS. Hoàng Hồng</i></b></span></div>
<div align="right" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: right;">
<span style="font-family: Arial;"><i>Trường ĐHKHXH&NV - ĐHQG Hà Nội</i></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"> </span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Nhận thức lịch sử có thể là nhận thức khách quan hay không luôn là câu hỏi lớn đặt ra cho mọi thời đại sử học. Những lí giải khác nhau thậm chí là mâu thuẫn nhau của các trường phải sử học trên thế giới về tính chất của nhận thức lịch sử cho thấy đây là vấn đề phức tạp và không dễ dàng có sự đồng thuận. Nguyên nhân sâu xa dẫn đến tình hình trên xuất phát từ hai điểm. Thứ nhất, đối tượng nhận thức của sử học là một hiện thực đã diễn ra trong quá khứ, chỉ xảy ra một lần và không lặp lại. Giữa nhà sử học với đối tượng nghiên cứu của mình luôn có một khoảng cách về thời gian, đó là khoảng cách giữa quá khứ và hiện tại. Nhà sử học (chủ thể nhận thức) không thể quan sát trực tiếp đối tượng nhận thức vì đối tượng nhận thức của nhà sử học không còn hiện hữu. Điều này dẫn đến một câu hỏi gây tranh luận là: Lịch sử tồn tại hay không tồn tại. Thứ hai, chủ thể nhận thức lịch sử - nhà sử học, luôn bị chi phối bởi nhiều yếu tố, trong đó quan trọng nhất là sự chi phối của hệ thống giá trị. Các nhà sử học thừa nhận các hệ thống giá trị khác nhau tất yếu dẫn đến những kết quả nhận thức lịch sử khác nhau, vì thế đặt ra vấn đề là có sự khách quan trong nhận thức lịch sử không và đâu là thực tiễn để kiểm tra chân lí lịch sử?</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Nửa đầu thế kỉ XIX, trường phái <i>Sử học khách quan</i> do nhà sử học Đức L. V. Ranke xây dựng đã nhấn mạnh đến yếu tố khách quan trong sử học. Ranke cho rằng, sử học không đánh giá quá khứ cũng không dạy dỗ người đương thời, nhiệm vụ của nhà sử học là lạnh lùng mô tả khách quan sự kiện “<i>như nó đã tồn tại trên thực tế</i>” (Wiees eigentlich ge wesen). Từ những sự kiện đó mà lịch sử được cấu tạo nên và để cho người đọc tự diễn giải. Nhà sử học không cần đưa vào bất cứ một suy diễn lí thuyết nào. Con đường nhận thức lịch sử được Ranke luận giải theo tinh thần của chủ nghĩa khách quan tuyệt đối như sau: (1) Lịch sử bao gồm những sự kiện tồn tại khách quan, nó có một hình dáng cho trước, một cấu trúc xác định và tiếp cận trực tiếp với tri thức. (2) Không có sự phụ thuộc lẫn nhau giữa chủ thể nhận thức (nhà sử học) với đối tượng nhận thức (sự kiện lịch sử). Nhà sử học cần thoát khỏi sự ràng buộc của xã hội, điều đó cho phép họ khách quan khi mô tả các sự kiện. (3) Mối quan hệ nhận thức phù hợp với một khuôn mẫu máy móc, nhà sử học mô tả sự kiện một cách thụ động như chiếc gương phản chiếu hình của một vật, như chiếc máy ảnh chụp một cảnh nào đó.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trường phái <i>Sử học thực chứng</i> nửa sau thế kỉ XIX kế thừa những luận điểm của trường phái Sử học khách quan nhưng đặt trọng tâm của sự khách quan vào các tài liệu lịch sử. Langlois và Seignobos, hai đại biểu lớn nhất của trường phái Sử học thực chứng nêu khẩu hiệu “<i>Lịch sử được tạo ra từ</i> <i>các tài liệu</i>” (L’histore se fait avec des documents), mô tả lịch sử là mô tả trật tự của các tài liệu, hoạt động cơ bản của nhà sử học là làm việc với tài liệu. Trường phái Sử học thực chứng xây dựng một hệ thống qui tắc mang tính chất kĩ thuật để khai thác thông tin lịch sử từ các văn bản tài liệu. Khi chứng minh được sự xác thực của tài liệu và độ tin cậy của thông tin lịch sử trong tài liệu thì nhà sử học có thể kết luận về sự khách quan trong sử học.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trường phái <i>Sử học phản thực chứng</i> đầu thế kỉ XX bác bỏ hoàn toàn những luận điểm của Sử học thực chứng. Họ không công nhận có một khái niệm “khách quan” trong sử học và luôn nhấn mạnh đến yếu tố chủ quan của nhà sử học. Hai luận điểm cơ bản của họ là: (1) Bộ phận quan trọng nhất của hiện thực lịch sử là tư tưởng, ý thức của con người, do đó nhận thức lịch sử chủ yếu là nhận thức tư tưởng, ý thức của con người; (2) Lịch sử trên thực tế không còn tồn tại nên quá trình nhận thức lịch sử không phải là sự phản ánh mà là sự cải biên lại, sắp xếp lại và giản lược lịch sử. Đóng vai trò quan trọng trong nhận thức lịch sử là sự tưởng tượng hư cấu, suy diễn thông qua tư tưởng của người nhận thức nên “<i>mọi lịch sử đều là lịch sử tư tưởng</i>” hoặc “<i>mọi lịch sử đều là lịch sử hiện đại</i>”.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trường phái <i>Sử học mới</i> hoạt động trong nửa sau thế kỉ XX, muốn xây dựng một kết cấu lịch sử 3 tầng bao gồm toàn bộ những yếu tố liên quan đến hoạt động của con người: (1) Kinh tế - nhân khẩu; (2) Trạng thái và xu thế xã hội; (3) Văn hoá, tôn giáo, chính trị. Khi luận giải về tính chất của nhận thức lịch sử, Sử học mới nhấn mạnh trước hết đến vai trò chủ quan của người nhận thức và coi đó là yếu tố bao trùm toàn bộ hoạt động sử học. Sự chủ quan của nhận thức lịch sử thể hiện ở hai điểm. Thứ nhất, trong mọi công trình sử học đều có dấu ấn tư tưởng, tình cảm cá nhân của người viết sử. Thứ hai, nhà sử học là người lựa chọn và định đoạt lịch sử. Trong đại dương mênh mông các sự kiện, nhà sử học chỉ trục vớt lên những sự kiện mà theo quan điểm của ông ta là quan trọng và có tính lịch sử, vô số các sự kiện khác sẽ bị chìm vào quên lãng. Vì thế, Sử học mới khẳng định rằng, <i>viết sử</i> <i>là cách duy nhất để tạo ra lịch sử</i>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Sử học mới thừa nhận có nhân tố khách quan trong sử học nhưng lại cho rằng đó không phải là tính khách quan của đối tượng nghiên cứu mà chỉ là tính khách quan của quá trình nghiên cứu, của mối liên hệ giữa sự thực và giải thích, giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. E. N. Carr, một đại diện của trường phái Sử học mới định nghĩa sử học “<i>là quá trình liên tục không</i> <i>ngừng tác động lẫn nhau giữa nhà sử học với lịch sử, là sự đàm thoại, hỏi và trả lời không bao giờ ngừng giữa hiện tại và quá khứ</i>”.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Quá trình tương tác giữa nhà sử học với lịch sử có thể tìm ra chân lí hay không? Sử học mới lí giải rằng, khi nhà sử học nhận biết được những hạn chế mang tính qui định của các thời đại trong quá khứ, trong hiện tại, thậm chí là trong cả tương lai, thiết lập một hệ thống chuẩn mực để giải thích và đánh giá lịch sử, hệ thống này mang tính xuyên suốt và không bị tác động của những hạn chế thời đại, đến lúc đó, nhà sử học đạt được sự khách quan.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trường phái <i>Sử học mác-xit</i> ra đời dưới ảnh hưởng trực tiếp của chủ nghĩa Mác. Dựa trên cơ sở các nguyên lí của chủ nghĩa duy vật lịch sử và thuyết phản ánh của Lê nin, Sử học mác-xít khẳng định sự tồn tại khách quan của lịch sử và khả năng đạt tới chân lí trong nhận thức lịch sử. Các luận điểm cơ bản của Sử học mác-xít như sau:</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">- Lịch sử (quá trình phát triển của xã hội loài người) là một hiện thực đã diễn ra trong quá khứ, tồn tại độc lập khách quan, là đối tượng nghiên cứu của sử học.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">- Khoa học lịch sử có khả năng nhận thức được lịch sử nhưng không phải là nhận thức trực quan, tuyệt đối mà là quá trình tiệm cận với lịch sử, chân lí trong sử học mang tính chất tương đối.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">- Nhà sử học, chủ thể của nhận thức lịch sử, luôn để lại dấu ấn chủ quan trong tất cả các khâu của hoạt động nhận thức. Cũng giống như mọi thành viên xã hội khác, nhà sử học luôn thuộc về một giai cấp nhất định và do đó luôn mang quan điểm giai cấp để khôi phục sự kiện và giải thích lịch sử. Trong thời hiện đại, nhà sử học dựa trên lập trường của giai cấp vô sản để lí giải lịch sử thì có khả năng thiết lập được sự phù hợp giữa cái chủ quan của người nghiên cứu với cái khách quan của hiện thực lịch sử. Lập trường giai cấp chính là tính đảng trong sử học mác-xít và ở đây tính đảng và tính khoa học có sự thống nhất.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Các trường phái sử học trên đây đều đã hoặc đang chi phối hoạt động của sử học. Trong tiến trình sử học thế giới, các trường phái này kế tiếp nhau hoặc đồng thời tồn tại, hoạt động một cách độc lập, ảnh hưởng trong một phạm vi nhất định và không thừa nhận các lập luận của nhau.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Mỗi trường phái sử học, xét ở mặt nào đó, có thể được coi như một giai đoạn phát triển trong tiến trình sử học của nhân loại. Chắt lọc từ những điểm tích cực của các trường phái, có thể nêu những yếu tố ảnh hưởng hoặc qui định đến sự khách quan trong nhận thức lịch sử như sau:</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>Vai trò của sử liệu</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Khái niệm lịch sử, xét ở góc độ bản thể luận là một hiện thực đã diễn ra trong quá khứ, tồn tại độc lập khách quan, là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học trong đó có sử học. Khi tiếp cận với lịch sử, nhà sử học tiếp cận với một đối tượng không còn hiện hữu. Việc xác định sự kiện lịch sử có tồn tại hay không phải dựa vào những dấu tích lịch sử từ quá khứ để lại, đó là những thông tin lịch sử từ các nguồn sử liệu. Trong qui trình nghiên cứu lịch sử, sử liệu đóng vai trò trung gian giữa lịch sử và nhà sử học:</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"> Lịch sử Sử liệu Nhà sử học</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Lịch sử được phản ánh trong sử liệu, nhà sử học biết được lịch sử thông qua sử liệu. Như vậy, sử liệu là chứng cứ để xác định sự tồn tại của lịch sử. Vì tính chất đặc biệt quan trọng này của sử liệu nên làm việc với sử liệu là công việc quan trọng hàng đầu có ý nghĩa quyết định của nhà sử học trong quá trình khôi phục lịch sử. <i>Sử liệu là tài sản quí giá nhất của nhà sử học</i>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Nhà sử học làm việc với sử liệu là thực hiện những thao tác nghiệp vụ để khai thác được những thông tin lịch sử từ các nguồn sử liệu. Sử liệu học chia các nguồn sử liệu thành hai nhóm: Sử liệu trực tiếp và sử liệu gián tiếp. Sử liệu trực tiếp cung cấp những thông tin lịch sử trực tiếp cho người nghiên cứu, giữa người nghiên cứu với lịch sử không có vai trò thông tin trung gian. Sử liệu gián tiếp cung cấp những thông tin lịch sử gián tiếp cho người nghiên cứu, giữa người nghiên cứu với lịch sử có vai trò thông tin trung gian. Trước các nguồn sử liệu trên, nhà sử học nhất thiết phải có ý thức phê phán. Việc nắm vững qui trình phê phán sử liệu và biết áp dụng trong các trường hợp cụ thể khi làm việc với nguồn là phẩm chất hàng đầu của nhà sử học.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Những thông tin lịch sử tin cậy sẽ giúp nhà sử học khôi phục được những sự kiện lịch sử đúng với thực tế. Khi làm được điều đó thì bản thân sự kiện đã nói được nhiều điều. Sự kiện lịch sử được xây dựng nên trước hết bởi những “chất liệu” bất biến. Các yếu tố thời gian, không gian, nội dung sự cố chỉ một lần xuất hiện và không lặp lại, đó là “phần cứng” của sự kiện. Các yếu tố này khiến cho bất kì một ý đồ nào muốn làm sai lệch nhận thức thì cũng khó có thể thực hiện. Có thể coi đây là bộ phận của thực tiễn để kiểm tra chân lí trong sử học.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>Vai trò của tri thức ngoài sử liệu</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Tri thức là một trong những cơ sở quan trọng để con người nhận thức thế giới nói chung và hiện thực lịch sử nói riêng. Nhà sử học khi nhận thức lịch sử phải dựa trên một nền tảng tri thức nhất định. Nền tảng tri thức đó là tri thức tổng quát của nhà sử học hay <i>tri thức ngoài sử liệu</i>. Tri thức tổng quát của nhà sử học được hình thành từ nhiều nguồn khác nhau: Tri thức thường ngày, tri thức lịch sử (hay tri thức chuyên môn) và tri thức của các ngành khoa học khác. Kết quả nhận thức lịch sử được qui định bởi một phần tri thức tổng quát của nhà sử học. Nhà sử học có tri thức học vấn cao thì khả năng khôi phục lịch sử và nhận xét đánh giá lịch sử sẽ thuận lợi và chính xác hơn.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Quá trình nhận thức lịch sử và tích luỹ tri thức lịch sử của nhà sử học không diễn ra một chiều mà là chu trình khép kín. Dựa trên nền tảng tri thức tổng quát vốn có của mình, nhà sử học nhận thức lịch sử, rút ra những tri thức mới về lịch sử và những tri thức này, đến lượt nó, lại quay trở lại làm phong phú thêm kho tàng tri thức của nhà sử học, tạo nền tảng vững chắc hơn cho các quá trình nhận thức lịch sử tiếp theo. Quá trình này diễn ra không ngừng và theo thời gian, vốn tri thức tổng quát của nhà sử học càng trở nên nhiều hơn. Lịch sử luôn được viết lại do những tri thức lịch sử ngày một tăng, tri thức lịch sử tăng thì nhận thức lịch sử ngày một chính xác. Như vậy, tri thức của nhà sử học, với sự bổ sung không ngừng từ kết quả nhận thức, góp phần làm tăng sự khách quan trong nhận thức lịch sử của nhà sử học.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trong vốn tri thức ngoài sử liệu của nhà sử học, tri thức của các ngành khoa học khác, nhất là các khoa học xã hội nhân văn, có vai trò đặc biệt với nhận thức lịch sử. Các ngành khoa học xã hội nhân văn có mục tiêu chung là mang lại những hiểu biết về con người và xã hội loài người. Trong quá trình hoạt động, tri thức của các ngành khoa học này tăng lên không ngừng và bổ sung cho nhau (liên ngành) làm kết quả nghiên cứu của các ngành ngày càng phù hợp với nhau, từ đó hình thành những cấu trúc lí thuyết chung mà nhà sử học có thể khai thác để bổ sung hoặc soi dọi kết quả nghiên cứu của mình.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Khi viết về tầm quan trọng của tri thức ngoài sử liệu với kết quả nhận thức lịch sử, nhà sử học Topolski đánh giá rằng: “Chỗ dựa chủ yếu cho tính khách quan trong sử học nằm trong lĩnh vực tri thức ngoài sử liệu”.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>Vai trò của chủ thể nhận thức</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Bao trùm trong nhận thức lịch sử là vai trò chủ quan của nhà sử học. Nhà sử học không phải là một chiếc máy ảnh hay một tấm gương soi để sao chụp hoặc phản chiếu trung thành hiện thực lịch sử. Hoạt động nghiên cứu lịch sử cũng không phải là hoạt động mang tính kĩ thuật cơ học. Nhà sử học, với tính cách là chủ thể hoạt động, nhận thức lịch sử thông qua lăng kính chủ quan của mình. Yếu tố chủ quan của nhà sử học thể hiện trong tất cả các công đoạn của qui trình nghiên cứu đặc biệt là khâu lựa chọn sự kiện, giải thích sự kiện và đánh giá lịch sử. Như vậy, để xác định nhận thức của nhà sử học có khả năng mang tính khách quan hay không cần kiểm tra bản thân nhà sử học bằng cách xem xét những yếu tố đã tác động đến quá trình nhận thức của nhà sử học đồng thời là thái độ của nhà sử học trước những tác động đó.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Yếu tố tác động lớn nhất đến nhận thức của nhà sử học là hệ thống giá trị. Trong mỗi con người luôn có một hệ thống giá trị, đó là những giá trị mà cá nhân thừa nhận. Hệ thống giá trị được cấu thành bởi 3 loại giá trị: (1) Giá trị phổ biến; (2) Giá trị nhóm; (3) Giá trị cá nhân.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Giá trị phổ biến (hay giá trị nhân loại) là những giá trị được sản sinh qua quá trình phát triển lâu dài của nhân loại, là kết tinh của những phẩm chất về đạo đức, văn hoá, lẽ sống, ứng xử... và được cả nhân loại thừa nhận bất kể dựa trên lập trường nào. Người thừa nhận những giá trị nhân loại thể hiện một lí trí lành mạnh, không đi ngược với xu thế phát triển tất yếu của nhân loại.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Giá trị nhóm: Đây là các nhóm xã hội, mỗi người đồng thời thuộc về nhiều nhóm xã hội khác nhau. Các nhóm xã hội có thể được hình thành từ địa vị xã hội, nghề nghiệp, hoàn cảnh sống, lứa tuổi, quyền lợi chung... Trong quá trình tồn tại, các nhóm xã hội sản sinh ra những giá trị riêng của nhóm. Quan trọng nhất đối với nhận thức của nhà sử học là sự chi phối của nhóm giai cấp và nhóm nghề nghiệp. Nhóm giai cấp là nói tới những người cùng giai cấp. Trong mọi thời đại luôn có giai cấp tiên tiến đứng ở trung tâm thời đại, quan điểm của giai cấp này thường là tiến bộ, tích cực, phù hợp với xu thế phát trỉển của lịch sử. Việc thừa nhận những quan điểm của giai cấp tiên tiến và dùng đó để luận giải lịch sử là cơ sở để đạt được sự khách quan trong nhận thức. Tuy nhiên không phải người thuộc giai cấp tiên tiến là mặc nhiên có tư tưởng tiên tiến. Tư tưởng tiên tiến là một loại giá trị đặc biệt, nó được xuất phát từ sự tồn tại của giai cấp tiên tiến nhưng đã được khái quát thành hệ thống tri thức khoa học, muốn có cần phải học hỏi. Điểm thuận lợi của những người thuộc giai cấp tiên tiến là họ có sẵn nền tảng kinh tế, xã hội để dễ dàng thừa nhận và tiếp nhận tư tưởng tiên tiến. Cần chú ý rằng, trong nhiều trường hợp, người không thuộc giai cấp tiên tiến nhưng bằng những cách thức khác nhau vẫn có thể nhận biết và mang lại cho mình tư tưởng tiên tiến.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Nhóm nghề nghiệp là nói tới nhóm các nhà sử học, những người làm công tác nghiên cứu lịch sử. Khoa học lịch sử cũng như các khoa học khác, luôn đặt ra những tiêu chí riêng, đặc trưng của nghề nghiệp. Tiêu chí của sử học là: Sự trung thực, sự tường minh, thông tin lịch sử chính xác... Tác phẩm sử học thiếu những tiêu chí trên sẽ chịu sự đào thải của nhóm.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Giá trị cá nhân: Mỗi người từ sự hiểu biết riêng của mình và từ tâm lí cá nhân mà có những đánh giá riêng, sở thích riêng, mô hình riêng... Tuy nhiên dù giá trị cá nhân hay tâm lí cá nhân có khác nhau nhưng trong thực tế luôn có những tiêu chí chung không thể không thừa nhận, những sự thật hiển nhiên không thể đổi khác. Những tiêu chí này là sự kiểm định lí trí của con người.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 16pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Ba loại giá trị trên đây hợp thành một hệ thống giá trị trong mỗi con người, từ hệ thống này mà con người xem xét mọi hiện tượng xã hội và đối với nhà sử học là nhận thức lịch sử. Nhà sử học trình bày kết quả nhận thức của mình thông qua các mệnh đề lịch sử, mệnh đề đánh giá, mệnh đề khái quát. Nội dung của các mệnh đề này hàm chứa thái độ của nhà sử học đối với hệ thống giá trị. Đây là một trong những cơ sở để kiểm tra khả năng nhận thức khách quan của nhà sử học.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
<span style="font-family: Arial;">Tóm lại, nhận thức lịch sử sẽ đạt được sự khách quan khi nhà sử học tích hợp được đầy đủ những yếu tố chủ quan và khách quan qui định quá trình khôi phục lịch sử và đánh giá lịch sử. Tuy nhiên vì sự khách quan nằm trong nhận thức chủ quan của người nghiên cứu nên khả năng đạt tới chân lí trong sử học luôn là tiệm cận.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
<br /></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
<br /></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
Nguồn</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/283-s-hc.html">http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/283-s-hc.html</a></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-7200954207348507752013-09-10T04:08:00.004-07:002013-09-10T04:08:48.226-07:00VỀ MỘT NGUỒN TÀI LIỆU MỚI CỦA SỬ HỌC - TÀI LIỆU INTERNET<div align="center" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<b> </b></div>
<div align="right" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: right; text-indent: 35.45pt;">
<b><i>PGS. TS. Nguyễn Cảnh Huệ</i></b></div>
<div align="right" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: right; text-indent: 35.45pt;">
<i>Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh</i></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Khoa học Lịch sử ra đời cách đây hàng ngàn năm và ngày càng phát triển nhờ sự không ngừng bổ sung, hoàn thiện của phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu và nguồn sử liệu. Trong khoảng trên dưới 15 năm trở lại đây, nhờ sự phát triển của khoa học - công nghệ, một nguồn tài liệu mới của Sử học cũng xuất hiện ở nước ta, đóng góp vào sự phát triển của Sử học - đó là nguồn tài liệu internet.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Internet là một hệ thống thông tin toàn cầu có thể được truy nhập công cộng gồm các mạng máy tính được liên kết với nhau. Hệ thống này truyền thông tin theo kiểu nối chuyển gói dữ liệu (<i>packet switching</i>) dựa trên một giao thức liên mạng đã được chuẩn hóa. Hệ thống này bao gồm hàng ngàn mạng máy tính nhỏ hơn của các doanh nghiệp, của các viện nghiên cứu và các trường đại học, của người dùng cá nhân, và các chính phủ trên toàn cầu (http://vi.wikipedia.org/wiki).</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Như vậy, khái niệm internet có nội dung rất rộng, trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ đề cập đến những tài liệu liên quan đến Lịch sử được công bố trên mạng internet.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Có thể nói, đây là một nguồn tài liệu rất phong phú, đa dạng của Sử học; nhưng, việc sử dụng nó để nghiên cứu Lịch sử một cách hiệu quả không phải là đơn giản. Với bài viết này, chúng tôi xin được nêu lên những suy nghĩ bước đầu của mình về nguồn tài liệu internet với tư cách là một nguồn tài liệu của Sử học trên các khía cạnh: Ưu điểm, hạn chế của nó và những yêu cầu để sử dụng một cách hiệu quả nguồn tài liệu này phục vụ cho việc nghiên cứu Lịch sử; sau cùng là một vài nhận xét.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>1. Ưu điểm</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>1.1. Nguồn tài liệu internet có thể góp phần giúp người đọc hiểu một cách toàn diện, đa chiều, sâu sắc vấn đề mình nghiên cứu</i></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Nguồn tài liệu cho Sử học trên internet là một nguồn tài liệu rất rộng, rất phong phú với nhiều kênh, nhiều phía, nhiều quan điểm, chính kiến… khác nhau; trong đó, có những phía, những quan điểm đối lập nhau, những ý kiến trái với sự thật. Ưu điểm của nguồn tài liệu như vậy là giúp người đọc hiểu một cách toàn diện, đa chiều, sâu sắc vấn đề mình nghiên cứu, tránh được lối nhận thức một chiều, đơn giản.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>1.2. Có thể truy cập tài liệu bất cứ khi nào, ở đâu</i></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Đặc điểm và cũng là ưu điểm của việc khai thác nguồn tài liệu này mà ở các nguồn tài liệu khác không có được là chúng ta có thể truy cập, khai thác tài liệu bất cứ khi nào, ở đâu nếu chúng ta có những phương tiện cần thiết như: máy tính, nối mạng internet. Với những phương tiện đó, chúng ta có thể truy cập tài liệu lúc nào chúng ta muốn và bất cứ ở đâu: tại phòng ngủ, khách sạn, nhà ga… Đây là một trong những lợi thế, ưu điểm mà khó có thể tìm thấy ở bất cứ nguồn tài liệu nào. </span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>1.3. Có thể thu thập tài liệu một cách nhanh chóng, không mất nhiều thời gian, công sức và tiết kiệm</i></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Chỉ cần biết địa chỉ tài liệu, ngồi trong phòng làm việc, với vài thao tác đơn giản, chúng ta có thể lấy được tài liệu mình cần mà không phải đi đến thư viện, làm các thủ tục mượn tài liệu, ghi chép tài liệu đối với tài liệu viết hay đi xuống thực địa để quan sát, mô tả đối với tư liệu điền dã, thực tế… Đây cũng là một ưu điểm nổi bật nữa của nguồn tài liệu internet so với các nguồn tài liệu khác. </span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Ngoài ưu điểm là đỡ tốn thời gian, công sức; sử dụng nguồn tài liệu này, nhà nghiên cứu còn tiết kiệm được cả giấy, mực nữa. Đặc điểm của việc sử dụng nguồn tài liệu này là chúng ta lấy tài liệu từ “trên trời” và dán vào “giấy cũng ở trên trời”, không cần đến giấy, mực thông thường như khi sử dụng các nguồn tài liệu khác.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>1.4. Tài liệu mang tính cập nhật rất cao</i></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Tài liệu trên internet luôn luôn cập nhật - thông tin có thể thay đổi đến từng giờ, từng phút; vì thế, khai thác nguồn tài liệu này cho Sử học, chúng ta sẽ có một nguồn tài liệu cập nhật về vấn đề mình quan tâm. Với ưu thế này, nhà nghiên cứu sẽ rất thuận lợi khi nghiên cứu những vấn đề, sự kiện đang diễn ra ở trong nước hay trên thế giới.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Đó là một số ưu điểm chính theo nhận thức của chúng tôi đối với nguồn tài liệu mới mẻ này.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>2. Hạn chế</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Bên cạnh những ưu điểm nổi bật trên, nguồn tài liệu này cũng có những hạn chế của mình. Theo chúng tôi, nó có những hạn chế chính sau:</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>2.1. Người đọc dễ bị mất phương hướng trong quá trình khai thác tài liệu</i></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trên internet, với nhiều quan điểm khác nhau, đúng có, sai có, thậm chí có tài liệu bị xuyên tạc làm cho người đọc, trong đó có những nhà nghiên cứu trẻ với kiến thức còn có hạn, kinh nghiệm nghiên cứu còn ít, dễ bị mất phương hướng, không biết đâu là đúng, đâu là sai, không chọn được những tài liệu tin cậy để sử dụng cho việc nghiên cứu. Nếu sử dụng nguồn tài liệu sai sẽ có hại cho khoa học, thậm chí có khi có hại cho cách mạng, cho Tổ quốc.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>2.2. Tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh “sao chép” phát triển</i></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Bệnh “sao chép” - một căn bệnh nhức nhối và khó chữa trong nghiên cứu khoa học nói chung và trong Sử học nói riêng đã tồn tại trong nhiều năm nay và dường như nó được tiếp thêm sức mạnh để phát triển từ khi có internet. Chúng tôi nói như vậy vì những lí do sau:</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><i>Thứ nhất,</i> chỉ cần một vài lần nhấc “con chuột” với những thao tác đơn giản vào “tài liệu”, người ta đã có thể tăng thêm vào công trình nghiên cứu của mình (tiểu luận, luận văn…) hàng trang, việc mà đánh máy có khi mất tới hàng giờ, thậm chí hàng buổi. Đây là điều mà rất nhiều sinh viên hay những nhà nghiên cứu trẻ đã lựa chọn và lạm dụng khi làm tiểu luận, luận văn, viết báo cáo khoa học.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><i>Thứ hai:</i> Trong nhiều năm nay, chúng tôi tiếp xúc với rất nhiều tiểu luận, luận văn của sinh viên mà những công trình khoa học đó mắc bệnh “sao chép” từ internet rất nặng. Trong nhiều luận văn, tiểu luận của sinh viên, liên tục trong nhiều trang là tập hợp các đoạn cắt từ tin internet, dẫn tới bệnh “chất đống tài liệu” - làm cho người đọc bị ngập trong đống tài liệu mà không thấy được sợi dây logic. Sẽ không chủ quan khi cho rằng, “sao chép” là căn bệnh khá phổ biến hiện nay trong giới sinh viên, không riêng một ngành nào, trường nào.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Căn bệnh này ngày càng phát triển sẽ làm thui chột khả năng tư duy sáng tạo của con người, làm cho khoa học không thể phát triển được.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>2.3. Khó xác định được nguồn gốc của tài liệu</i></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Tài liệu trên internet, có khi do tác giả đưa lên, có khi do người khác đưa lên cho nên ở một số tài liệu, chúng ta thật khó xác định nguồn gốc của nó, mà trong nghiên cứu Lịch sử, việc làm rõ nguồn gốc của tài liệu là điều bắt buộc.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>3. Những yêu cầu để sử dụng một cách hiệu quả nguồn tài liệu này</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trước những ưu điểm và hạn chế trên của nguồn tài liệu internet (chắc chắn là chúng tôi nêu chưa đủ), để sử dụng một cách hiệu quả nguồn tài liệu này cho việc nghiên cứu Lịch sử, theo chúng tôi, chúng ta cần:</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>3.1. Người sử dụng nguồn tài liệu này cần có trình độ tương đối cao về kiến thức và nắm vững phương pháp luận Sử học.</i></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Như đã nói ở trên, do nguồn tài liệu này rất phong phú với nhiều kênh, nhiều phía, nhiều quan điểm… khác nhau, trong đó có những phía, những quan điểm đối lập nhau, những ý kiến trái với sự thật. Vì vậy, để sử dụng được nó, đòi hỏi người sử dụng phải đạt tới trình độ tương đối cao về kiến thức, trước hết là kiến thức lĩnh vực mình nghiên cứu - một trình độ đủ để giúp họ phân biệt được đâu là tài liệu đúng, sai, sự thật hay xuyên tạc, để không bị tài liệu đánh lừa; đồng thời nắm vững phương pháp luận Sử học mới có thể phân tích, đánh giá tài liệu và sử dụng được những tài liệu chính xác.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b> <i>3.2. Cơ sở để xác định độ tin cậy, chính xác của tài liệu là sự thực lịch sử</i></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Đối với Sử học, tiêu chuẩn để xác định độ tin cậy của tài liệu là tài liệu đó phải phù hợp với sự thực lịch sử, với chân lý khách quan.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Để có được nguồn tài liệu chính xác, tin cậy, đối với nhiều tài liệu trên internet, chúng ta cần phải phân tích, đánh giá tài liệu - đánh giá bên ngoài, đánh giá bên trong, xem tài liệu đó do ai viết, có khách quan không, có bị xuyên tạc để phục vụ cho ý đồ của họ không… Đây là điều cần làm khi sử dụng nguồn tài liệu internet - một nguồn tài liệu rất phức tạp mà chúng tôi đã đề cập ở trên.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>3.3. Cần phải kết hợp tài liệu internet với các nguồn tài liệu khác trong nghiên cứu Lịch sử</i></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trong nghiên cứu Lịch sử, kết quả nghiên cứu càng có giá trị khi sử dụng được tài liệu tin cậy và phong phú (một công trình Sử học được coi là sử dụng tài liệu phong phú được hiểu là nó sử dụng tài liệu từ nhiều nguồn). Tài liệu càng phong phú, kết luận khoa học càng có tính khách quan cao. Một công trình Sử học khó có những kết luận, nhận định khách quan khi chỉ sử dụng một nguồn tài liệu. Đối với nguồn tài liệu internet, với tính phức tạp như đã nói, chúng ta lại càng không thể chỉ dựa vào một mình nó để nghiên cứu và đưa ra những kết luận. Sẽ là sai lầm về mặt phương pháp luận nếu như nhà nghiên cứu Lịch sử nào đó chỉ dựa vào nguồn tài liệu internet để nghiên cứu. Nguồn tài liệu này cần phải được kết hợp và so sánh với các nguồn tài liệu khác trong nghiên cứu Lịch sử. Có như vậy, chúng ta mới sử dụng một cách hiệu quả nguồn tài liệu internet trong nghiên cứu Lịch sử.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>4. Một vài nhận xét</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Từ những trình bày ở trên, chúng tôi đi đến một số nhận xét bước đầu như sau:</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>4.1.</i></b>Tài liệu internet là nguồn tài liệu phức tạp và mang tính tổng hợp với việc bao gồm nhiều kênh, nhiều phía, nhiều quan điểm, chính kiến khác nhau; bao gồm nhiều hình thức in ấn như sách, báo, tạp chí...; nhiều cấp độ: tài liệu bậc 1, 2, 3… Đối với nước ta, càng đẩy mạnh quá trình hội nhập thế giới thì nguồn tài liệu này càng được mở rộng, càng phong phú, đa dạng, phức tạp.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>4.2. </i></b><b><i>Là nguồn Sử liệu mới nhất trong gia đình các nguồn Sử liệu</i></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trong “đại gia đình” nguồn Sử liệu như: tài liệu di tích, hiện vật, truyền miệng - dân gian, chữ viết, internet... thì tài liệu internet là trẻ nhất và như đã nói là tuổi đời của nó mới trên dưới 15 năm đối với ở nước ta, quả thật là quá trẻ so với những nguồn tài liệu khác có hàng chục ngàn năm tuổi như tài liệu di tích, tài liệu hiện vật, tài liệu dân gian... Vì mới xuất hiện nên nguồn tài liệu này theo chúng tôi là đang vận động và chưa thực sự định hình một cách rõ ràng, hoàn chỉnh như những nguồn sử liệu khác.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>4.3.</i></b>Sự xuất hiện nguồn tài liệu này tạo thêm nhiều cơ hội cho Sử học phát trển nhờ những ưu điểm của nó nhưng cũng đặt ra cho giới Sử học những khó khăn, thách thức mới do những hạn chế của nó (mà chúng tôi đã nêu ở trên). Những khó khăn, thách thức đó càng lớn đối với những nhà nghiên cứu trẻ.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>4.4.</i></b> Vì vậy, để khắc phục những hạn chế và phát huy những ưu điểm của nguồn tài liệu này, chúng tôi cho rằng, Nhà sử học cần có một trình độ văn hóa, khoa học nhất định và nắm vững phương pháp luận Sử học. Đối với giới sử học mác-xít Việt Nam, chúng ta cần nắm vững chủ nghĩa Mác-Lê nin và Tư tưởng Hồ Chí Minh, tức là nắm vững chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đứng trên lập trường tích cực, tiến bộ và chống lại quan điểm phản động, sai trái. Có như vậy, chúng ta mới sử dụng một cách hiệu quả nguồn tài liệu internet, không bị lệch lạc, mất phương hướng trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành tốt nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra, vừa phục vụ sự nghiệp cách mạng của dân tộc, vừa thúc đẩy Sử học phát triển thêm một bước. Đồng thời, có như vậy, chúng ta mới có cơ sở đập lại những thông tin sai trái, xuyên tạc lịch sử trên internet, bảo vệ quyền lợi chính đáng của cách mạng, của dân tộc.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">*</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Như vậy, nguồn tài liệu internet trong nghiên cứu Lịch sử có tính hai mặt: vừa có những ưu điểm, vừa có những hạn chế. Trách nhiệm của những Nhà sử học chân chính, trong đó có giới sử học mác-xít Việt Nam là khai thác tối đa những ưu điểm và tránh được tối đa những hạn chế, cố gắng gạn lọc từ trong “rừng tài liệu internet” để có những tài liệu tin cậy, phục vụ cho việc nghiên cứu Lịch sử, thúc đẩy một bước sự phát triển của Sử học.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<em><span style="font-family: Arial;">Là bài viết đầu tiên về một vấn đề còn mới mẻ - tài liệu internet - và có thể nói vấn đề đang vận động để định hình; mặt khác, do nhận thức của bản thân còn có hạn, bài viết khó tránh khỏi những hạn chế, rất mong các nhà khoa học góp ý để chúng tôi có dịp nâng cao hơn nữa chất lượng bài viết của mình.</span></em></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<em><span style="font-family: Arial;"><br /></span></em></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<em><span style="font-family: Arial;">Nguồn</span></em></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/285-internet.html">http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/285-internet.html</a></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-49728488514532649552013-09-10T04:07:00.003-07:002013-09-10T04:08:03.295-07:00MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ NGUỒN SỬ LIỆU CHỮ VIẾT<div align="center" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
</div>
<div align="right" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: right; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>ThS. Đinh Thị Thùy Hiên</i></b></span></div>
<div align="right" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: right; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><i>Trường ĐHKHXH&NV, ĐHQG Hà Nội</i></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>1. Sử liệu viết - một loại nguồn truyền thống</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Sử liệu chữ viết không phải loại nguồn xuất hiện sớm nhất. Trong nghiên cứu về lịch sử loài người trước khi có nguồn văn tự thì dấu vết vật chất và thông điệp bằng lời đã là những nguồn không thể thay thế được. Mặc dù vậy, sử liệu viết có một vị trí tương đối đặc biệt. Chúng không chỉ được tính đến với tư cách một loại nguồn riêng biệt</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn1" name="_ftnref1" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn1" name="_ftnref1" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[1]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn1" name="_ftnref1" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">, mà nhiều nhà phương pháp luận còn xem đây là nguồn chính xác nhất, quan trọng nhất. Martha Howell và Walter Frevenier trong cuốn <i>From Reliable Sources: An Introduction to Historical Methods </i>[<i>Từ những nguồn đáng tin cậy: Nhập môn các phương pháp sử học</i>] đã nhận thấy thực tế các nhà lý thuyết thường tập trung vào nguồn chữ viết và cũng đồng quan điểm coi nguồn văn tự là “bà hoàng” của các nguồn: “…Đây là những dạng câu hỏi được các nhà sử học thế kỷ XX tập trung tới, và những học giả này đã phát triển những công cụ tinh vi để viết về các nguồn. Tất cả họ tập trung vào bản thân nguồn, chủ yếu là nguồn chữ viết, văn bản, và đặc biệt là những nguồn được coi là bà hoàng của các nguồn, những điều lệ hay văn bản”</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn2" name="_ftnref2" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn2" name="_ftnref2" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[2]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn2" name="_ftnref2" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Nguyễn Thế Anh, chẳng hạn, tuy thừa nhận việc nghiên cứu lịch sử dựa trên nhiều loại nguồn, song cho rằng tài liệu viết mới là quan trọng nhất và đáng tin cậy nhất đối với nhà sử học: “…nếu sử được viết với nhiều loại tài liệu khác nhau, nó được viết nhiều nhất với những bản văn còn được giữ lại, những tài liệu bút ký; các loại tài liệu bút ký là loại tài liệu chính xác nhất. Khác với nhà nhân chủng học chú trọng đến các đoàn thể xã hội chưa có chữ viết và nhà khảo cổ học mà tài liệu là đồ nghề và đồ dùng để lại bởi kỹ xảo của con người trong quá khứ, sử gia chú trọng nhiều nhất đến các bằng cứ chứa đựng trong các tài liệu bút ký”</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn3" name="_ftnref3" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn3" name="_ftnref3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[3]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn3" name="_ftnref3" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Việc các khoa học bổ trợ cho sử học đều liên quan đến nghiên cứu chữ viết</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn4" name="_ftnref4" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn4" name="_ftnref4" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[4]</a></span> cũng hé mở phần nào về tầm quan trọng đặc biệt của loại nguồn này đối với các nhà phương pháp luận.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Sức hấp dẫn nhà sử học của nguồn chữ viết cũng như vị trí của chúng trong nghiên cứu lịch sử trước hết xuất phát từ chính đặc trưng riêng của loại nguồn này. “Chữ viết là một điều kỳ diệu về mặt công nghệ. Nó làm cho lời nói trở nên vĩnh cửu trong khi không làm mất đi bất kỳ điều gì trong tính chính xác của nó, mặc dù trạng thái giao tiếp riêng tư trực tiếp mất đi. Vì vậy, nơi chữ viết được dùng rộng rãi, người ta trông đợi các nguồn thông tin rất cụ thể và rất đa dạng, điều cũng cho phép thực hiện một sự tái dựng rất chi tiết về quá khứ”</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn5" name="_ftnref5" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn5" name="_ftnref5" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[5]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn5" name="_ftnref5" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Nguồn chữ viết, ở mức độ nhất định, có thể không có khả năng cung hiến cho nhà nghiên cứu những thông tin trực quan, sinh động về quá khứ thông qua hiện diện của mình nhiều như nguồn hiện vật. Song, vì là những “hiện vật câm”, sử liệu vật thực không phải lúc nào cũng có thể tự nói lên được bản thân chúng là gì? đã đóng vai trò như thế nào trong đời sống quá khứ? Vì vậy, nhà nghiên cứu có thể đưa ra diễn giải sai trầm trọng như trường hợp các nhà khảo cổ học ở Tripolitania từng xác định cấu trúc từ thời La Mã cổ đại là “những dấu tích của điện thờ tiền sử nào đó” trước khi các học giả về sau đi đến một sự diễn giải đáng tin cậy và kiên định hơn rằng chúng là những máy ép dầu</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn6" name="_ftnref6" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn6" name="_ftnref6" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[6]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn6" name="_ftnref6" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Truyền thống truyền miệng, mặc dù thường chứa đựng những thông tin sinh động, chi tiết, song việc thêm thắt, cải biên trong quá trình khẩu truyền qua nhiều thế hệ cũng như sự thiếu vắng của một niên biểu chính xác khiến việc khai thác những thông tin ấy lại khó khăn hơn nhiều. Trong khi tài liệu viết vẫn có thể bị biến đổi qua quá trình sao chép, về cơ bản nó vẫn có tính ổn định</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn7" name="_ftnref7" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn7" name="_ftnref7" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[7]</a></span>, vì thế việc lần tìm lai lịch và khôi phục nguyên bản của nguồn chữ viết thường dễ dàng hơn.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Yếu tố nhận thức chủ quan của tác giả thường được xem là hạn chế của sử liệu chữ viết, tuy nhiên, thực ra thì tất cả các nguồn sử liệu đều mang tính chủ quan. Điểm khác biệt là ở chỗ nguồn vật thực chỉ mang tính chủ quan bởi sự diễn giải của người sử dụng chúng làm sử liệu; trong khi ở nguồn truyền miệng và nguồn chữ viết, tính chủ quan đến từ sự diễn giải kép của người gửi và nhận thông điệp</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn8" name="_ftnref8" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn8" name="_ftnref8" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[8]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn8" name="_ftnref8" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Thông thường, người ta có xu hướng cho rằng nguồn chỉ đi qua một sự diễn giải đơn thì tốt hơn thông điệp phải trải qua ít nhất hai sự diễn giải, “nhưng thực tế có một sự bảo vệ, làm cho các nguồn rõ ràng là chủ quan hơn (các thông điệp) lại thường khách quan hơn những nguồn rõ ràng là kém chủ quan hơn (bằng chứng trực tiếp). Sự diễn giải thứ nhất giới hạn phạm vi cho sự diễn giải thứ hai, trong khi không có gì giới hạn sự diễn giải bằng chứng trực tiếp”</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn9" name="_ftnref9" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn9" name="_ftnref9" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[9]</a></span>. Cũng từ đặc điểm này mà nguồn chữ viết còn có khả năng cung cấp cho nhà nghiên cứu tư tưởng và hành động của con người, nhất là cung cấp trực tiếp nội dung tư tưởng mà tác giả của tài liệu đó muốn truyền đạt.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Sự dồi dào của nguồn chữ viết cũng góp phần lý giải việc chúng được ưa chuộng. Ban đầu, với phương thức chép tay, thì ngoài bản gốc người ta còn có thể tiếp cận với nhiều bản sao. Từ thế kỷ XV trở đi, nguồn tài liệu này trở nên dồi dào hơn hẳn so với các nguồn khác nhờ sự phát triển của ngành in. Khoa học kỹ thuật phát triển, đặc biệt là công nghệ thông tin hiện đại gần đây lại đem đến cho tài liệu chữ viết thêm cơ hội được lưu giữ và truyền bá rộng rãi với việc số hoá tài liệu. Hoạt động lưu trữ và đặc thù lưu giữ tài liệu viết là chủ yếu của nó cũng mở rộng cơ hội để các nhà nghiên cứu tiếp cận nguồn chữ viết.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Hơn nữa, thực tế hoạt động nghiên cứu lịch sử cũng tác động đến việc nhà sử học thường coi đây là nguồn tài liệu chủ yếu của mình. Từ việc tìm chủ đề nghiên cứu đến trình bày kết quả nghiên cứu lịch sử đều gắn với chữ viết. Nhà sử học phải đọc tất cả những công trình đã công bố có liên quan, xem người đi trước đã nghiên cứu những vấn đề gì, giải quyết vấn đề đến đâu, vấn đề nào cần phải tiếp tục nghiên cứu… để lựa chọn cho mình một đề tài có ý nghĩa khoa học hoặc thực tiễn. Nhà sử học cũng chấp nhận phần nhiều những dẫn chứng mà các nhà nghiên cứu khác đưa ra, hoặc giải thích lại những tài liệu mà họ đưa ra. Có nghĩa là họ bị chi phối bởi việc các nhà nghiên cứu khác đã viết gì về nó. Kết quả, dù các bằng chứng được nhà nghiên cứu đi trước sử dụng là thành văn hay bất thành văn thì bản thân công trình của họ - cái mà nhà sử học đi sau sử dụng - là chữ viết. Với sự hỗ trợ của các phương tiện kỹ thuật hiện đại, gần đây giới sử học đã không còn xa lạ với những công trình sử học được trình bày bằng hình ảnh, hoặc bằng lời… Mặc dù vậy, tác phẩm sử học viết vẫn thống trị trong nền sử học thế giới đương đại. </span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Như thế không có nghĩa rằng chỉ nguồn chữ viết là đủ cho nhà sử học, hoặc đây là nguồn quan trọng nhất hay đáng tin cậy nhất. Ở những nơi mà nguồn chữ viết không tồn tại, các nguồn sản sinh trên cơ sở khoa học kỹ thuật chưa xuất hiện, thì nguồn vật thực và truyền miệng là những nguồn đảm trách gánh nặng của việc tái tạo lịch sử. Ngay cả khi nguồn chữ viết dồi dào, thì các nguồn khác vẫn có vai trò không thể thiếu trong hoạt động nghiên cứu lịch sử: “Nguồn chữ viết này, dù rõ ràng là rất cần thiết đối với hầu hết các công trình của các nhà sử học, và dù đôi khi được coi là nguồn duy nhất của các dữ liệu lịch sử, tuyệt nhiên không phải là nguồn sử liệu duy nhất. Nguồn không thành văn, kể cả hiện vật và truyền miệng, đều là những bộ phận quan trọng đối với nhà sử học”</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn10" name="_ftnref10" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn10" name="_ftnref10" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[10]</a></span>. Mặc dù vậy, có thể khẳng định rằng sử liệu chữ viết là một loại nguồn truyền thống cả về mặt phương pháp luận và thực tiễn đối với nhà sử học.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>2. Về vấn đề phê phán sử liệu</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Nguồn sử liệu không phải là một cuốn sách đang mở trước mặt và cung cấp cho nhà sử học những câu trả lời ngay lập tức. Chúng có thể là cái mà chúng tỏ ra, lại cũng có thể rất khác so với thoạt nhìn. Chính vì thế, để khai thác được thông tin từ sử liệu thì việc giám định nguồn là yêu cầu bắt buộc đối với tất cả các loại nguồn, và cho đến nay việc xoay sở với các tài liệu vẫn được xem là một trong những điểm phân biệt chuyên gia sử học với người nghiên cứu sử nghiệp dư</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn11" name="_ftnref11" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn11" name="_ftnref11" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[11]</a></span>. Các nhà phương pháp luận gọi công việc giám định này là phê phán sử liệu, và phân thành 2 bước đánh giá tính xác thực [authenticity] của nguồn và đánh giá độ tin cậy [reliability] của thông tin từ sử liệu. Tên gọi cũng như nội dung của 2 khâu đoạn kể trên, mặc dù vậy, lại được hiểu khác nhau giữa các nhà phương pháp luận. Bước một thường được gọi là phê phán bên ngoài hay phê phán uyên bác, phê phán cấp thấp, phê khảo hình thức hay phê phán phân tích; bước hai đánh giá độ tin cậy, hay phê phán bên trong, phê khảo nội dung, phê phán cấp cao, khoa học giải thích, phê phán tổng hợp. Dù có phát biểu rõ ràng hay không thì các nhà lý luận đều gặp nhau ở nguyên tắc chung cho phê phán sử liệu là dựa vào chính bản thân sử liệu (bao gồm cả hình thức lẫn nội dung sử liệu) và dựa vào những tư liệu khác. Cả tri thức nguồn lẫn tri thức ngoài nguồn cùng được huy động vào quá trình đánh giá thông tin và kênh thông tin này. Ở đây, chúng tôi sử dụng các khái niệm đánh giá tính xác thực và đánh giá độ tin cậy.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Sự đa dạng của các nguồn sử liệu đòi hỏi nhà phương pháp luận phải đi xa hơn nữa để đưa ra những phương pháp giám định sử liệu đặc thù. Đối với nguồn sử liệu chữ viết, dù trên chất liệu giấy, gỗ, đá, đồng, hay tre trúc…, thì các phương pháp văn bản học có vai trò rất quan trọng: “Đối với sử liệu viết, ở bước thứ nhất, tức bước phê phán bên ngoài hay phê phán kênh, có thể nói là nhà sử liệu học đã sử dụng những công cụ của văn bản học, hay nói cách khác, đã đem phương pháp văn bản học làm phương pháp của mình. Ở giai đoạn phê phán bên trong hay phê phán thông tin, nhà sử học ít sử dụng các phương pháp văn bản học hơn. Nói ít không có nghĩa là hoàn toàn không, vì cả hai giai đoạn phê phán sử liệu này không có ranh giới rõ rệt trong thực tế mà luôn gắn với nhau”</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn12" name="_ftnref12" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn12" name="_ftnref12" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[12]</a></span>. Tuy vậy, ngay cả với phê phán bên ngoài thì các kỹ thuật của văn bản học vẫn chưa đủ. Nhà nghiên cứu còn phải sử dụng công cụ của các nhà khảo cổ học [archeology], minh văn học [epigraphy], cổ tự học [paleography], văn thư học [diplomatic], lịch pháp học, địa danh học [toponymy], nhân danh học, ấn chương học [sigillography], cổ tiền học [numismatology]... Tuy không thể ôm đồm tất cả các kiến thức này mà chỉ có thể có vài quan niệm cơ bản về những ngành học này, song điều đó sẽ giúp nhà nghiên cứu biết kết hợp kết quả của các ngành khoa học này, phục vụ cho việc khảo cứu tài liệu để thực hiện công việc nghiên cứu lịch sử của mình.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>Đánh giá tính xác thực</i></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Mục đích của phê phán sử liệu là đi tìm lời giải đáp cho câu hỏi những thông tin do nguồn cung cấp có phù hợp với thực tế hay không, hay còn gọi là đánh giá độ tin cậy của thông tin từ sử liệu. Để tiến hành được việc đó, trước hết nhà nghiên cứu phải trả nó về với nguồn gốc xuất xứ đúng của nó, hay còn gọi là nghiên cứu tính xác thực của nguồn. John Tosh trong cuốn <i>The Pursuit of History: Aims, Methods and new Directions in the Study of Modern History</i> cũng cho rằng: “Trước khi nhà sử học có thể đánh giá chính xác ý nghĩa của một văn bản, họ cần phải tìm ra được khi nào, tại sao và bằng cách nào nó lại xuất hiện</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn13" name="_ftnref13" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn13" name="_ftnref13" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[13]</a></span>”.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Tính xác thực, như đã nhắc đến ở trên, lại có nhiều quan niệm khác nhau. J Topolski phân biệt 4 khái niệm về tính xác thực. Xác thực 1: tri thức về thời gian hình thành và địa điểm xuất phát về nguồn. Xác thực 2: được tương đối hóa theo tính chất của thông tin mà chúng ta tìm trong nguồn (với vấn đề này thì là xác thực, vấn đề khác là không xác thực). Xác thực 3: vấn đề giả mạo. Xác thực 4: tính nguyên thủy của nguồn</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn14" name="_ftnref14" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn14" name="_ftnref14" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[14]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn14" name="_ftnref14" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Phạm Xuân Hằng cho rằng cần phê phán các yếu tố cấu thành của sử liệu liên quan đến các vấn đề: sử liệu ra đời trong hoàn cảnh cụ thể nào, hoàn cảnh đó đã ảnh hưởng, chi phối đến nội dung sử liệu ra sao, khả năng phản ánh hiện thực của tác giả; vấn đề mức độ phù hợp với các thông tin từ sử liệu với thực tế. Nói cách khác là phê phán vật mang tin, thời gian, địa điểm hình thành tài liệu, tác giả và bản văn của sử liệu</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn15" name="_ftnref15" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn15" name="_ftnref15" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[15]</a></span>. Phần lớn các nhà phương pháp luận ngày nay thì cho rằng, xác định tính xác thực của sử liệu là xác định các yếu tố tác giả, thời gian, địa điểm hình thành sử liệu, xác định bản thật bản giả, xác định bản gốc bản sao.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Với mục đích trả sử liệu về với chính nó, dù văn bản có ghi tác giả, địa điểm và thời gian hình thành hay không thì việc xác minh vẫn là thủ tục không thể bỏ qua. Tất nhiên, việc này không phải lúc nào cũng dễ dàng hay kết quả đem lại bao giờ cũng làm hài lòng nhà nghiên cứu.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Về việc xác định yếu tố tác giả sử liệu, có ý kiến cho rằng nhìn chung đó là “vấn đề riêng, vượt ra ngoài vấn đề tính xác thực của các nguồn”</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn16" name="_ftnref16" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn16" name="_ftnref16" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[16]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn16" name="_ftnref16" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"> hoặc không chỉ phải tìm ra họ là ai, mà quan trọng hơn phải đánh giá được họ là người như thế nào: “Ở đây vấn đề được đặt ra là trong hai yếu tố: xác định họ, tên người thông tin và người thông tin ấy là người như thế nào, thì yếu tố nào là quan trọng hơn? Về vấn đề này, các nhà phương pháp luận đã chỉ ra rằng: tìm ra được một cái tên riêng thực ra chưa có nội dung gì cả, mà vấn đề là phải hiểu và đánh giá được tác giả ấy là con người như thế nào? Giải quyết được vấn đề này thì việc xác định tác giả sử liệu mới có ý nghĩa khoa học”</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn17" name="_ftnref17" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn17" name="_ftnref17" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[17]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn17" name="_ftnref17" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Điều này xuất phát từ mối quan hệ hữu giữa hai khâu phê phán bên trong (đánh giá thông tin) và phê phán bên ngoài (đánh giá kênh thông tin). Đánh giá độ tin cậy của thông tin có nghĩa là đánh giá người thông tin - tác giả sử liệu</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn18" name="_ftnref18" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn18" name="_ftnref18" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[18]</a></span>. Tuy nhiên, chúng tôi quan niệm rằng với nhiệm vụ của phê phán bên ngoài là xác định tính xác thực của tài liệu thì về mặt nguyên tắc chỉ cần xác định tác giả là ai là đủ. Tác giả văn bản là người như thế nào thực sự là vấn đề bản chất mà nhà sử học phải giải quyết khi đánh giá độ tin cậy của thông tin ở công đoạn kế tiếp.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Xác định niên đại thường được xem là quan trọng nhất trong khâu phê phán bên ngoài, bởi vì trên cơ sở các thông tin từ sử liệu, nhà sử học sẽ tái dựng nên sự kiện lịch sử từng diễn ra trong một không gian và thời gian cụ thể. Nếu không biết được mối liên hệ của một văn bản với sự kiện lịch sử đang nghiên cứu, tài liệu đó sẽ trở nên vô giá trị.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trong trường hợp đã biết tác giả văn bản, có thể dựa vào hành trạng cá nhân hoặc lịch sử hoạt động của cơ quan để lần tìm về thời điểm sáng tác. Kiểu chữ, văn phong, ngôn từ, chữ huý cũng là căn cứ giúp xác định niên đại nhờ tính thời đại của ngôn ngữ. Theo John Tosh, nhà sử học làm việc với tài liệu viết tay cần phải có chút gì đó giống nhà cổ tự học để xác định liệu chữ viết đó có đúng với địa điểm và thời gian đó không, lại giống với nhà ngữ văn học đánh giá phong cách và ngôn ngữ của một văn bản đáng nghi</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn19" name="_ftnref19" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn19" name="_ftnref19" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[19]</a></span>. Điều này không chỉ đúng với văn bản viết tay mà có thể áp dụng cho mọi nguồn chữ viết. Đối với những văn bản hành chính, nhà sử học có thể trả lời cho câu hỏi về tính xác thực của niên đại tài liệu chỉ bằng cách so sánh văn bản cần nghiên cứu với những văn bản tương tự cùng hoặc khác thời kỳ về thể thức, kiểu chữ, thẩm quyền ban hành... Văn thư học có ý nghĩa đặc biệt trong việc xác định thời điểm ra đời của thể loại nguồn này. Những ngôn ngữ vay mượn hoặc trích dẫn từ một tài liệu khác cũng là cơ sở để xác định niên đại tương đối của tài liệu; tương tự, nếu văn bản có nhắc tới một sự kiện lịch sử đã biết, thì nó chắc chắn ra đời sau sự kiện đó.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Nghiên cứu phong cách trang trí của tài liệu minh văn (chữ viết trên đá, trên đồng) - thế mạnh của các nhà khảo cổ học lịch sử - sẽ cho biết câu trả lời về niên đại tài liệu. Nhà sử học cũng có thể dựa vào sự giúp đỡ của các chuyên gia kỹ thuật, chẳng hạn thử phản ứng hóa học của giấy, mực, để xác định tuổi của văn bản.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Để trả lời cho câu hỏi về địa điểm hình thành sử liệu, hành trạng của tác giả tài liệu hay lịch sử đơn vị có thể cung cấp những manh mối hữu ích. Địa danh học lịch sử và ngôn ngữ học, dân tộc học đặc biệt hữu ích trong khâu đoạn này bởi chúng có khả năng giúp xác định dấu ấn địa phương - chẳng hạn tên đất, tên sông, phong tục tập quán hay phương ngữ - để lại trong văn bản. Bản thân sự hiện diện vật chất của tài liệu cũng nói lên chúng thuộc về không gian nào khi chất liệu giấy, loại mực, kiểu in… được phân tích nhờ hình pháp học.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Ngay sau khi đã xác định được các yếu tố tác giả, niên đại, địa điểm hình thành văn bản, một câu hỏi được đặt ra tiếp theo: văn bản đó là nguyên gốc hay bản sao, bởi vì ta đang tìm cách trả sử liệu trở về là đúng nó, mà “Tam sao thất bản”: bản sao lại thường không thể hiện độ xác thực hoàn hảo của bản gốc</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn20" name="_ftnref20" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn20" name="_ftnref20" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[20]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn20" name="_ftnref20" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Quá trình sao chép, dù là chép tay hay in ấn, photocopy,… đều có thể gây ra những lỗi mà các nhà phương pháp luận thường lưỡng phân thành sai lầm cố ý và sai lầm vô ý</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn21" name="_ftnref21" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn21" name="_ftnref21" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[21]</a></span>. Những sai lầm càng tăng lên khi mỗi văn bản đó lại được sử dụng làm bản gốc cho văn bản khác.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Sau khi đã phát hiện các lỗi trong văn bản, nhà nghiên cứu phải tìm cách khôi phục lại văn bản gốc hoặc tìm ra văn bản gần nhất với bản gốc. Đối diện với những khác biệt giữa các bản hiện tồn, các nhà Trung cổ học đã phát triển phương pháp sai lầm chung, đặt bản sao vào mối quan hệ với các bản sao khác. Nếu hai bản sao của một văn bản chứa đựng những lỗi thông thường, chúng có thể được coi là đó được lấy từ một nguồn (hay sao lại những văn bản thế hệ trước). Với cách thức đó, nhà sử học có thể lập cây phả hệ phức tạp của các văn bản; thậm chí nhận diện được đặc điểm của những thế hệ đã mất trong cây phả hệ</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn22" name="_ftnref22" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn22" name="_ftnref22" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[22]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn22" name="_ftnref22" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, người ta còn phát triển cách thức tìm mối quan hệ giữa các thế hệ văn bản bằng cách so sánh sự thay đổi kiểu dáng và cổ tự: “Việc so sánh chặt chẽ các văn bản, nhất là chữ viết và cách diễn đạt khác nhau cho phép nhà sử học thiết lập nên mối quan hệ giữa các bản còn lại và tái dựng một bản gần nhất với cách diễn đạt của bản gốc”</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn23" name="_ftnref23" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn23" name="_ftnref23" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[23]</a></span>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Khi đã xác định được văn bản cổ nhất trong phổ hệ ở phạm vi có thể cùng những sai lầm trong đó, nhà sử học có nhiệm vụ khôi phục lại văn bản gốc tưởng tượng. Tuy nhiên, trong quá trình này, nhà sử học dễ rơi vào tình trạng hoàn thiện văn bản bằng cách biên tập lại, tìm cách làm cho ý nghĩa văn bản rõ ràng hơn. Khi đó, “…người biên tập phải căn cứ vào bất cứ sự chính xác nào có tính tương đối với văn bản (cái sau đó được gọi là sự sửa lỗi) hay một cuộc tranh luận tốt (được gọi là sự phỏng đoán). Sự thận trọng như vậy là cần thiết, không chỉ để tôn trọng nguồn gốc, mà còn lưu lại những lỗi của nó. Những lỗi: đánh vần sai, lỗi ngữ pháp, chuyển dịch, thậm chí cả những sự bỏ sót có thể thấy được, là những chứng cứ lịch sử có ý nghĩa, đôi khi về những chuyện chính trị mà cho biết sự hình thành văn bản riêng biệt và luôn luôn niên đại kỹ thuật có liên quan, những tập quán ngôn ngữ, về vị trí của bản thân từ được viết trong nền văn hoá đó. Điều quan trọng căn bản mà nhà biên tập sử học là tạo mọi sự can thiệp rõ rệt tới người đọc, thường thường bằng những phương tiện như chú thích và những lời mở đầu rút gọn. Và tất nhiên, nhà sử học đó phải giới thiệu văn bản với tất cả những thông tin mình có về lịch sử văn bản, mối quan hệ của văn bản với tất cả những gì đã được biết (hay là giả thuyết) văn bản gốc, những biên tập trước đó của văn bản, nơi sáng tác văn bản, và niên đại của văn bản,…</span><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn24" name="_ftnref24" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span style="font-family: Arial;">[24]</span></a></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Việc khôi phục văn bản gốc còn đặt ra trong trường hợp vì lý do nào đó mà văn bản bị khuyết thiếu. Khi đó, người ta có thể sử dụng những biện pháp kỹ thuật cũng như đối chiếu với các tài liệu khác cùng loại, hoặc nguồn khác có đề cập đến nó để tìm ra những chữ, đoạn bị mất.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Cũng như các nguồn khác, nhà nghiên cứu còn phải xác định tính thật giả của sử liệu bởi không có thông tin đáng tin cậy trong một tài liệu giả. Sử dụng tài liệu giả, dù là vì động cơ gì, cũng sẽ dẫn nhà sử học đến những nhận thức sai lầm</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn25" name="_ftnref25" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn25" name="_ftnref25" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[25]</a></span>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Người ta thường phân chia tài liệu giả thành hai loại: giả toàn bộ và giả bộ phận. Thoạt tiên, nhiều người cho rằng việc xác định giả từng bộ phận mới khó, còn giả toàn bộ thì việc xác định lại dễ dàng hơn. Trái lại, trong thực tế việc xác định những sử liệu được làm giả toàn bộ mới là khó nhất. Nói cách khác, cái giả toàn bộ thường khó phát hiện hơn cái giả từng bộ phận</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn26" name="_ftnref26" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn26" name="_ftnref26" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[26]</a></span>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Để xác định giả toàn bộ, việc nghiên cứu hình thức của tài liệu, từ chất liệu, đến thể thức, ngôn ngữ, kiểu chữ, văn phong, bút tích, loại mực, kiểu in… dựa trên phương pháp hình pháp học sẽ giúp xác định nó có đúng thuộc về thời đại đó, của tác giả đó, ở địa điểm đó hay không. Với văn bản giả bộ phận, việc tìm những yếu tố muộn hay yếu tố “thò” được dựa trên cơ sở tìm ra mâu thuẫn với đặc trưng thời đại, đặc điểm của tác giả, hoặc của địa phương hình thành sử liệu.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">John Tosh cho rằng “…, sẽ là sai lầm khi gợi ý rằng các nhà sử học liên tục phát hiện ra những sự giả mạo hoặc họ kiểm tra về mặt phương pháp tính xác thực của mọi tài liệu mà họ gặp. Thủ tục này chắc chắn thích hợp với những nhánh nhất định của lịch sử trung cổ, nơi mà phần lớn có thể dựa vào một hợp đồng đơn lẻ được chứng minh không chắc chắn. Song đối với hầu hết các nhà sử học – và đặc biệt là nhà sử học hiện đại – có rất ít triển vọng cho một khám phá sáng giá. Thời đại của họ có nhiều khả năng để nghiên cứu kỹ một chuỗi mở rộng các bức thư hoặc bản ghi nhớ, để ghi chép những giao dịch nhàm chán hàng ngày, điều mà hiếm có ai quan tâm làm giả. Và trong trường hợp các ghi chép công dưới sự chăm chút của lưu trữ đích thực thì khả năng bị giả mạo là khá nhỏ”</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn27" name="_ftnref27" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn27" name="_ftnref27" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[27]</a></span>. Nhận xét này không phải không có yếu tố hợp lý. Tuy nhiên, trong thực tế cuộc sống những động cơ thúc đẩy việc giả mạo giấy tờ thì thời nào cũng có, và nhà sử học đứng trước bất kỳ một tài liệu viết nào cũng phải đặt ra câu hỏi về tính xác thực và kiểm chứng tính xác thực của nó. Chỉ có điều không phải lúc nào nhà nghiên cứu cũng có được câu trả lời cụ thể, chính xác cho vấn đề này.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>Đánh giá độ tin cậy</i></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Giám định tính xác thực của văn bản mới chỉ là bước đầu trong việc đánh giá sử liệu. Nhà nghiên cứu còn phải xác định độ tin cậy của thông tin từ sử liệu ở bước thứ hai của phê phán sử liệu. Nội dung của khâu đoạn này cũng khác biệt tùy quan điểm của nhà sử học.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Sự khác biệt đó, theo chúng tôi chủ yếu là xuất phát từ quan niệm về vấn đề đọc (hay giải mã, phá mã, diễn giải) nội dung sử liệu nói chung của các bên. Tựu chung lại, có hai xu hướng chính, một bên tách việc đọc sử liệu ra khỏi khâu phê phán, trong khi nhóm khác xem đó chính là một nội dung của phê phán bên trong. Có thể thấy J. Topolski là một ví dụ cho xu hướng thứ nhất, khi ông cho rằng: “Nghiên cứu những đặc tính bên ngoài của nguồn (tức là tất cả trừ nội dung những thông tin do các nguồn truyền đạt) cũng như xác định một cách tổng quát sự phê phán bên ngoài - những công việc này có thể xem xét theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Trong trường hợp nghiên cứu một cách rộng rãi công việc này, thì nói đến sự phê phán bên ngoài, cần phải kể cả việc đọc (phá mã) những thông tin chứa đựng trong nguồn, cũng như nghiên cứu bản thân nguồn – theo quan niệm của lý thuyết thông tin, nguồn là kênh thông tin. Theo cách hiểu hẹp hơn thì phê phán bên ngoài chỉ nhằm vào các đặc tính được luật mã (ví dụ như khi xác định ngày tháng trên cơ sở một văn kiện hoặc xác định tác giả trên cơ sở phong cách viết văn). Trong trường hợp này, việc nghiên cứu luật mã lại nằm trong sự phê phán bên ngoài (theo nghĩa đúng đắn). <b>Nhưng ở đây bên ngoài của nguồn được hiểu như là kênh thông tin (và đây là cách hiểu đúng), tức là tách thủ tục đọc thông tin ra khỏi sự phê phán này</b>. Nhưng cũng có thể xảy ra trường hợp là để phân tích những đặc tính bên ngoài của nguồn, cần phải phân tích cho không nói đến việc đọc thông tin”</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn28" name="_ftnref28" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn28" name="_ftnref28" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[28]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn28" name="_ftnref28" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Có ý kiến xem đọc sử liệu là một trong 4 khâu chủ yếu của quá trình xử lý sử liệu học: Xác định phạm vi của các nguồn sử liệu; Sưu tầm và lựa chọn sử liệu; Đọc sử liệu; và Phê phán sử liệu</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn29" name="_ftnref29" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn29" name="_ftnref29" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[29]</a></span>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trong khi đó, theo một số nhà phương pháp luận, trước khi tiến hành đánh giá độ tin cậy của sử liệu, cần phải diễn giải nội dung văn bản đó, tức là coi đọc sử liệu là một phần của phê phán bên trong. Nguyễn Thế Anh trên cơ sở tiếp thu lý thuyết sử học phương Tây từ những năm 70 của thế kỷ trước cho rằng: “sử gia đi vào việc lý giải và phân tích cùng giải đáp nghĩa của tài liệu, tức là giải đáp những vấn đề gây nên bởi ngôn ngữ sử dụng (ngôn ngữ biến chuyển trong thời gian và trong không gian), bởi chính nội dung của tài liệu (điều này càng hiển nhiên khi người viết có dụng tâm dấu ý nghĩa của các câu văn); sử gia cũng tìm hiểu về tính chất chính xác của tài liệu, và cuối cùng xác định các sự kiện đặc biệt chứa đựng trong tài liệu”</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn30" name="_ftnref30" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn30" name="_ftnref30" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[30]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn30" name="_ftnref30" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. John Tosh trong ấn bản tương đối gần đây cũng chủ trương cấp độ thứ nhất của phê phán bên trong là diễn giải nội dung của văn bản: “Cứ cho là tác giả, thời gian và địa điểm của tài liệu là như nó được cho là, chúng ta làm gì từ những từ ngữ ở trước mặt? Ở một cấp độ thì đây là câu hỏi về ý nghĩa. Điều này không chỉ đơn thuần liên quan đến việc dịch nghĩa từ một ngôn ngữ cổ hoặc một ngoại ngữ,… Nhà sử học đòi hỏi không chỉ phải thông thạo ngôn ngữ mà phải tinh thông bối cảnh lịch sử, điều sẽ cho biết các từ ngữ trong văn bản thực sự nói gì”</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn31" name="_ftnref31" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn31" name="_ftnref31" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[31]</a></span>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trên thực tế, việc đọc sử liệu diễn ra trong suốt quá trình làm việc với sử liệu, cũng như suốt quá trình nghiên cứu lịch sử. Nhà sử học phải đọc tất cả những công trình nghiên cứu có liên quan, xem người đi trước đã giải quyết được những vấn đề gì, giải quyết đến đâu, vấn đề gì còn tồn nghi… để xác định đề tài nghiên cứu của chính mình. Trên cơ sở phạm vi nguồn giới hạn bởi chủ đề, thời gian và không gian nghiên cứu, các tài liệu đến tay nhà sử học đều được đọc, từ đó họ sẽ lựa chọn nguồn phù hợp và loại bỏ những gì không hữu ích. Không thể phát hiện sử liệu mà lại không hề “đọc” chúng. Nội dung văn bản được đọc khi phê phán bên ngoài vì nội dung sử liệu là một cơ sở để xác định tính xác thực. Tuy nhiên, phải đến khâu phê phán bên trong, việc đọc mới được đặt ra một cách chính thức: phải hiểu được nội dung văn bản trước khi đánh giá xem nó có phản ánh đúng sự thật hay không. Chính vì thế chúng tôi tán đồng quan điểm của John Tosh. Trước khi đánh giá độ tin cậy của người thông tin, một nhiệm vụ rất quan trọng của việc xác định độ tin cậy của thông tin sử liệu chính là đọc sử liệu.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Đọc sử liệu cũng đồng nghĩa với việc giải mã văn bản dựa trên các luật mã tâm lý, luật mã dân tộc, luật mã thời đại và luật mã các ký hiệu, bởi mỗi thời đại, mỗi dân tộc,... có dấu ấn riêng của mình. Với sử liệu chữ viết, có hai cách giải thích văn bản là trực giải (giải thích từng hàng theo thứ tự trong tài liệu) và suy luận (giải thích theo các vấn đề chính, theo các trọng tâm của tài liệu)</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn32" name="_ftnref32" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn32" name="_ftnref32" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[32]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn32" name="_ftnref32" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Mục đích của sự giải thích là để làm sáng tỏ tài liệu, trong đó đòi hỏi: (1) Định nghĩa chính xác các nhân danh, địa danh, các từ ngữ có tính cách kỹ thuật hay chỉ định những định chế…; (2) Làm sáng tỏ các biến cố lịch sử được ám chỉ đến trong tài liệu sẽ cho phép hiểu rõ bản văn; (3) Giải thích rõ thêm những dụng ngữ ngoài mặt có vẻ tầm thường và mập mờ thường được chứa đựng trong các trong các đạo luật, các bản hiến pháp, các bài diễn văn; (4) Phê bình (nếu cần) các lời nói của tác giả</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn33" name="_ftnref33" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn33" name="_ftnref33" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[33]</a></span>. Ở quá trình này, việc nắm bắt được bối cảnh lịch sử đặc biệt có ý nghĩa giúp nhà sử học hiểu thấu đáo được nội dung văn bản.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Ở cấp độ cao hơn - vốn đạt được sự thống nhất giữa các nhà phương pháp luận - là xác định xem các thông tin trong văn bản đó đáng tin cậy đến đâu: “một khi nhà sử học đã chìm đắm trong các nguồn ở thời đại của chúng và nắm được các khuynh hướng mang tính đặc tính của cách diễn đạt và từ vựng kỹ thuật đúng, các vấn đề về ý nghĩa thường có xu hướng ít khiến họ lo lắng hơn. Nhưng nội dung của một tài liệu lại gợi ra một câu hỏi xa hơn, dứt khoát hơn nhiều: nó có đáng tin cậy không? Không một nguồn nào có thể được dùng để tái dựng lịch sử cho đến khi sự đánh giá nào đó về vị trí của nó với tư cách là bằng chứng lịch sử được thực hiện. Câu hỏi này vượt khỏi phạm vi của bất cứ kỹ thuật lệ thuộc nào, chẳng hạn như cổ tự học hoặc văn thư học. Trả lời nó đòi hỏi thay vì tri thức về bối cảnh lịch sử và một sự hiểu biết sâu sắc bản chất con người. Ở đây, nhà sử học dựa vào chính mình”</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn34" name="_ftnref34" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn34" name="_ftnref34" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[34]</a></span>. Có thể nói, nếu như cấp độ trước nhằm mục đích nắm bắt nội dung văn bản, thì ở cấp độ này là để hiểu “sự thật”/sự kiện/biến cố được phản ánh trong sử liệu ấy.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Đánh giá độ tin cậy của sử liệu viết thực chất là đánh giá độ tin cậy của tác giả tài liệu. Nhà nghiên cứu phải đi vào hàng loạt các câu hỏi về chỗ đứng của người viết, rằng ông ta có mối liên hệ thế nào với sự kiện được ghi chép; về lập trường quan điểm, hệ giá trị; về năng lực... của tác giả. Nếu do người trong cuộc viết ra, chúng ta cần phải tìm hiểu: Liệu vị trí họ đứng có khả năng đưa ra một mô tả đáng tin không; Tác giả tài liệu có thực sự hiện diện ở đó, có ở trạng thái chú tâm tới sự kiện không; Việc ghi chép được thực hiện ngay khi diễn ra sự kiện, hay được ghi chép rất lâu sau đó - khi trí nhớ của người viết đã bị bào mòn bởi tuổi tác và những trải nghiệm đáng nhớ trong cuộc đời; hoặc khả năng nhận thức của người viết khi sự kiện xảy ra…? Với những ghi chép của người không tận mắt chứng kiến, việc họ dựa trên những nguồn nào để biên soạn hoặc có am hiểu về lĩnh vực đó hay không là những câu hỏi có ý nghĩa.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trên hết, định kiến và động cơ của tác giả thường được cho là các yếu tố tác động nhiều nhất đến độ đáng tin cậy của một nguồn. Theo nghĩa nào đó, những nguồn mang tính chủ đích cao, chẳng hạn những tài liệu viết cho hậu thế đặc biệt đáng ngờ vì chúng có động cơ để bị bóp méo sự thật. Định kiến có thể nằm ở bất kỳ dạng nguồn nào, một cách ngấm ngầm hoặc rõ ràng. Những nguồn tưởng chừng mang tính ngẫu nhiên nhất như nhật ký vẫn có thể là để bảo vệ lòng tự trọng và bao biện cho động cơ của người viết. Một bản tường thuật trực tiếp lại điều được nghe, nhìn, hoặc nói có thể vô thức hoặc chủ ý bộc lộ định kiến ngầm của tác giả với mong muốn làm hài lòng hay lôi kéo người nghe. Với người ngoài cuộc, “thoạt nhìn có vẻ khách quan hơn trong việc ghi lại sự kiện, song “những giả định và các khuôn mẫu mang giới hạn văn hóa được chia sẻ bởi hầu như tất cả các trí thức lúc bấy giờ đòi hỏi sự đánh giá đặc biệt cẩn trọng. Đối với nhà sử học nghiên cứu các xã hội tiền chữ viết như châu Phi nhiệt đới thế kỷ XIX thì những mô tả đương thời của các nhà du thám châu Âu là một nguồn rất quan trọng, song hầu như tất cả chúng đều được tô màu bởi chủ nghĩa phân biệt chủng tộc và xu hướng giật gân… Các tiểu thuyết gia, nhà soạn kịch và nhà thơ cũng có nhiều định kiến như bất kỳ ai khác, và điều này cần phải tính đến khi trích dẫn tác phẩm của họ làm bằng chứng lịch sử”</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn35" name="_ftnref35" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn35" name="_ftnref35" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[35]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn35" name="_ftnref35" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Vì vậy, khó có thể nói tài liệu của người trong cuộc đáng tin hơn người ngoài cuộc; văn chương đáng tin cậy hơn; nguồn tận mắt chứng kiến đáng tin cậy hơn... Và xác định bản chất của tài liệu và cách nó đến thời đại chúng ta là đã bắt đầu xác định giá trị của nó</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn36" name="_ftnref36" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn36" name="_ftnref36" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[36]</a></span>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Phát hiện ra những định kiến của người viết, tuy vậy, không phải để loại bỏ mà là để sử dụng chúng phục vụ nghiên cứu. Chắc chắn, bản thân sự thiên vị mang ý nghĩa về mặt lịch sử</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn37" name="_ftnref37" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn37" name="_ftnref37" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[37]</a></span>. Do đó, việc đánh giá độ tin cậy của nguồn sử liệu không giống với việc kiểm tra chéo bằng chứng trong một phiên tòa. Cả hai đều kiểm tra độ tin cậy của lời chứng, song với phiên tòa chỉ có một sự thật còn với các nguồn sử liệu thì tồn tại nhiều sự thật nằm dưới một văn bản. Một bản địa bạ với những thông tin ruộng đất sai lệch lại hé mở sự thật về tình trạng ẩn lậu ruộng đất ở làng Việt trước kia khi lần tìm lai lịch của văn bản: quá trình hình thành, động cơ… Như vậy, có thể nói rằng dưới góc độ sử liệu học không có khái niệm sử liệu giả. Giả hay thật, đáng tin cậy hay không lại tùy thuộc từng góc nhìn, từng vấn đề nghiên cứu.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Dù xác định độ tin cậy của nguồn sử liệu không hề đơn giản, người ta vẫn có thể áp dụng một số quy tắc tổng quát cho phép xác định độ tin cậy của tài liệu: tài liệu ghi chép càng gần với thời điểm biến cố mà nó tường thuật xẩy ra thì càng chính xác; tác giả tài liệu càng chân thành trong ý định duy nhất là ghi chép sự kiện thì tài liệu càng đáng tin cậy; tài liệu càng riêng tư bao nhiêu thì nội dung của nó càng ít bị thêu dệt hoặc che giấu hơn; tác giả càng có am tường về vấn đề tường thuật thì tài liệu đó càng đáng tin cậy hơn</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn38" name="_ftnref38" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn38" name="_ftnref38" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[38]</a></span>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>3. Một số điểm đáng lưu ý</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Nguồn chữ viết trên thực tế lại bao hàm vô số tiểu loại. Không kể đến sự đa dạng về mặt chất liệu, chỉ tính riêng văn bản trên giấy cũng có thể phân chia thành nguồn sơ cấp – thứ cấp; ấn bản và phi ấn bản; nguồn được sản sinh ra bởi chính quyền – nguồn được sản sinh bởi các tổ chức, các hội và các cá nhân; hoặc hương ước, thần tích, sắc phong, chính sử, địa chí, địa bạ, hồi ký, tiểu thuyết, thơ... tùy cách tiếp cận. Do đó, việc đánh giá sử liệu viết ở trên vẫn chỉ mang tính nguyên tắc chung. Đặc trưng riêng của mỗi loại nguồn đòi hỏi phải có cách thức xử lý khác biệt. Ở từng trường hợp cụ thể, nhà nghiên cứu cần có sự vận dụng linh họat mới có thể đạt được hiệu quả cao nhất.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Cũng cần lưu ý đến tính tương đối của bản thân khái niệm nguồn chữ viết. Điều này trước hết liên quan đến tính ước lệ rất dễ nhận thấy trong cách phân loại nguồn. Chữ viết trên đá, chữ viết trên đồng (hay tài liệu minh văn) cùng lúc có thể được xem là sử liệu viết và sử liệu vật thực. Hơn nữa, xét cho cùng tất cả các dạng nguồn khác đều có thể chuyển thành nguồn thành văn nhờ quá trình ghi chép lại, hoặc mô tả lại </span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn39" name="_ftnref39" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn39" name="_ftnref39" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn39" name="_ftnref39" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[39]</a><span style="font-size: 12px;">, vì thế quá trình đánh giá sử liệu đòi hỏi nhà sử học cẩn trọng để có thể áp dụng những phương pháp phê phán cần thiết. Rõ ràng là khi sử dụng các tập sách như <i>Lĩnh Nam chích quái, Việt điện u linh</i> – vốn dựa trên những câu chuyện dân gian lưu truyền từ trước hay những văn bản chép truyền thuyết Thánh Gióng, Sơn Tinh - Thủy Tinh hay Mỵ Châu - Trọng Thủy,… nhà sử học không thể chỉ coi chúng là nguồn chữ viết, mà còn phải áp dụng những phương pháp đánh giá truyền thống truyền miệng. Bản gỡ băng ghi âm của một cuộc phỏng vấn theo phương pháp lịch sử truyền miệng sẽ không hẳn là nguồn chữ viết, mà còn là nguồn lịch sử truyền miệng vốn có những phương pháp xử lý sử liệu học chuyên biệt.</span></span></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;">Thứ nữa là tính hồi tiếp giữa các nguồn sử liệu – hay tính không hoàn toàn độc lập của các nguồn. Đây là khái niệm được D. Henige - người đã dành sự quan tâm mạnh mẽ nhất tới sự cung cấp của tài liệu viết trong các truyền thống truyền miệng – đưa ra để chỉ quá trình vay mượn giữa các nguồn tài liệu</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn40" name="_ftnref40" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn40" name="_ftnref40" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[40]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn40" name="_ftnref40" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Jan Vansina khi nghiên cứu các truyền thống truyền miệng cũng lưu ý rằng nhà sử học nên ý thức về những sự lan truyền hòa trộn có thể có và những sự vay mượn giữa các nguồn với nhau</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn41" name="_ftnref41" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftn41" name="_ftnref41" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[41]</a></span>. Như vậy, nguồn chữ viết có thể bao hàm trong nó các yếu tố vật thực, truyền miệng,… cũng như ngược lại. Việc xử lý sử liệu học đối với tài liệu khi đó theo phương pháp phê phán sử liệu viết, tài liệu ghi âm, hay tài liệu miệng cũng không phải là câu hỏi dễ gì giải đáp thỏa đáng.</span></div>
<div align="center" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: center; text-indent: 35.45pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>TÀI LIỆU THAM KHẢO</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt 36pt; text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<span style="font-family: Arial;">1.<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;"> </span>Hà Văn Tấn, <i>Một số vấn đề lý luận sử học</i>, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2007.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt 36pt; text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<span style="font-family: Arial;">2.<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;"> </span>J. Topolski, <i>Phương pháp luận sử học</i>, Tập II, Nxb. Đại học và Trung học Chuyên nghiệp, Hà Nội, 1968.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt 36pt; text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<span style="font-family: Arial;">3.<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;"> </span>Jan Vansina, <i>Oral Tradition as History</i>, First Pubished, James Currey (London) and Heinemann Kenya (Nairobi) Press, 1985.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt 36pt; text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<span style="font-family: Arial;">4.<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;"> </span>John Tosh, <i>The Pursuit of History: Aims, Methods and new Directions in the Study of Modern History</i>, Revised third edition, 2002.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt 36pt; text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<span style="font-family: Arial;">5.<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;"> </span>Martha Howell & Walter Frevenier,<i> From Reliable Sources: An Introduction to Historical Methods</i>, 2002, Bản dịch của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt 36pt; text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<span style="font-family: Arial;">6.<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;"> </span>Nguyễn Thế Anh, <i>Nhập môn Phương pháp Sử học</i>, Sài Gòn, 1974.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt 36pt; text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<span style="font-family: Arial;">7.<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;"> </span>Phạm Xuân Hằng, <i>Vấn đề xử lý sử liệu học đối với tài liệu chữ viết</i>, Tạp chí <i>Nghiên cứu Lịch sử</i>, Số 1, 1996.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
<span style="font-family: Arial;"><br clear="all" /></span>
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<div id="ftn1">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref1" name="_ftn1" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref1" name="_ftn1" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[1]</a> Hai trong số những cách phân chia thông dụng nhất là: (1) nguồn thành văn và không thành văn; (2) nguồn vật thực, nguồn chữ viết và nguồn truyền miệng. Cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, một số nguồn mới được sản sinh và nhìn chung được đưa vào hệ thống phân loại cũ bằng hai cách: gia nhập vào các loại hình có sẵn hoặc kéo dài danh sách các loại nguồn.</span></div>
<div id="ftn2">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref2" name="_ftn2" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref2" name="_ftn2" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[2]</a> Martha Howell & Walter Frevenier,<i> From Reliable Sources: An Introduction to Historical Methods</i>, 2002, Bản dịch của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, tr. 46.</span></div>
<div id="ftn3">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref3" name="_ftn3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref3" name="_ftn3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[3]</a> Nguyễn Thế Anh, <i>Nhập môn Phương pháp Sử học</i>, Sài Gòn, 1974, tr. 49.</span></div>
<div id="ftn4">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref4" name="_ftn4" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref4" name="_ftn4" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[4]</a> Theo Topolski, việc lưỡng phân nguồn thành nguồn thành văn và không thành văn “mà chúng tôi gọi là khoa học về nguồn lưu ý đến tầm quan trọng lớn lao (đối với các nhà sử học theo nghĩa chính xác nhất) của các nguồn thành văn. Tiêu chuẩn phân loại là sự tồn tại của bản chữ viết. Không cần phải nhấn mạnh rằng, phần lớn các lý giải của chúng ta trước đây về cái gọi là những khoa học hỗ trợ cho sử học đều liên quan với việc nghiên cứu văn tự (cổ văn học, tân văn học)” (Xem J. Topolski, <i>Phương pháp luận sử học</i>, Tập II, Nxb. Đại học và Trung học Chuyên nghiệp, Hà Nội, 1968, tr. 89.</span></div>
<div id="ftn5">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref5" name="_ftn5" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref5" name="_ftn5" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[5]</a> P. Irwin, <i>Người Liptako lên tiếng</i>, tr. 164. Dẫn theo Jan Vansina, <i>Oral Tradition as History</i>, First Pubished, James Currey (London) and Heinemann Kenya (Nairobi) Press, 1985, tr. 199.</span></div>
<div id="ftn6">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref6" name="_ftn6" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref6" name="_ftn6" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[6]</a> D. E. L. Haynes, <i>An Archeological and Historical Guide</i>, tr. 143. Dẫn theo Jan Vansina, <i>Oral Tradition as History</i>, First Pubished, James Currey (London) and Heinemann Kenya (Nairobi) Press, 1985, tr. 194.</span></div>
<div id="ftn7">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref7" name="_ftn7" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref7" name="_ftn7" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[7]</a> Người sao chép [copyist] có thể thêm vào hoặc loại bỏ khỏi thông điệp gốc một sự diễn giải khác, nhưng thậm chí ở đó tổng số các sự diễn giải kết thúc ở thời điểm viết. Xem John Tosh, <i>The Pursuit of History: Aims, Methods and new Directions in the Study of Modern History</i>, revised third edition, 2002, tr. 195.</span></div>
<div id="ftn8">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref8" name="_ftn8" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref8" name="_ftn8" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[8]</a> Jan Vansina, <i>Oral Tradition as History</i>, First Pubished, James Currey (London) and Heinemann Kenya (Nairobi) Press, 1985, tr. 193-194.</span></div>
<div id="ftn9">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref9" name="_ftn9" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref9" name="_ftn9" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[9]</a> Jan Vansina, <i>Oral Tradition as History</i>, First Pubished, James Currey (London) and Heinemann Kenya (Nairobi) Press, 1985, tr. 194.</span></div>
<div id="ftn10">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref10" name="_ftn10" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref10" name="_ftn10" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[10]</a> Martha Howell & Walter Frevenier,<i> From Reliable Sources: An Introduction to Historical Methods</i>, 2002, Bản dịch của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, tr. 24.</span></div>
<div id="ftn11">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref11" name="_ftn11" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref11" name="_ftn11" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[11]</a> Marc Bloch, <i>The Historian’s Craft, </i>Manchester University Press, 1954, tr. 86.</span></div>
<div id="ftn12">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref12" name="_ftn12" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref12" name="_ftn12" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[12]</a> Hà Văn Tấn, <i>Về mối liên hệ giữa văn bản học và sử liệu học</i>, in trong Hà Văn Tấn, <i>Một số vấn đề về lý luận sử học</i>, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2007, tr. 209.</span></div>
<div id="ftn13">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref13" name="_ftn13" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref13" name="_ftn13" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[13]</a> John Tosh, <i>The Pursuit of History: Aims, Methods and new Directions in the Study of Modern History</i>, revised third edition, 2002, tr. 86.</span></div>
<div id="ftn14">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref14" name="_ftn14" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref14" name="_ftn14" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[14]</a> J. Topolski, <i>Phương pháp luận sử học</i>, Tập II, Nxb. Đại học và Trung học Chuyên nghiệp, Hà Nội, 1968, tr. 124-125.</span></div>
<div id="ftn15">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref15" name="_ftn15" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref15" name="_ftn15" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[15]</a> Phạm Xuân Hằng, <i>Vấn đề xử lý sử liệu học đối với tài liệu chữ viết</i>, Tạp chí <i>Nghiên cứu lịch sử</i>, Số 1, 1996. Mặc dù đề xuất đến khái niệm phê phán phân tích và phê phán tổng hợp thay cho phê phán bên ngoài và phê phán bên trong mang tính quy ước, quan niệm của ông về mục đích của khâu đoạn thứ nhất này không hề khác biệt với các nhà phương pháp luận khác: “xét đến cùng, mục đích của việc phê phán phân tích là nhằm trả sử liệu về với chính nó”.</span></div>
<div id="ftn16">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref16" name="_ftn16" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref16" name="_ftn16" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[16]</a> J. Topolski, <i>Phương pháp luận sử học</i>, Tập II, Nxb. Đại học và Trung học Chuyên nghiệp, Hà Nội, 1968, tr. 127.</span></div>
<div id="ftn17">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref17" name="_ftn17" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref17" name="_ftn17" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[17]</a> Hà Văn Tấn, <i>Một số vấn đề về sử liệu học</i>, in trong Hà Văn Tấn, <i>Một số vấn đề lý luận sử học</i>, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2007, tr. 153.</span></div>
<div id="ftn18">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref18" name="_ftn18" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref18" name="_ftn18" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[18]</a> Hà Văn Tấn, <i>Một số vấn đề về sử liệu học</i>, in trong Hà Văn Tấn, <i>Một số vấn đề lý luận sử học</i>, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2007, tr. 153.</span></div>
<div id="ftn19">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref19" name="_ftn19" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref19" name="_ftn19" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[19]</a> John Tosh, <i>The Pursuit of History: Aims, Methods and new Directions in the Study of Modern History</i>, revised third edition, 2002, tr. 89.</span></div>
<div id="ftn20">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref20" name="_ftn20" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref20" name="_ftn20" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[20]</a> Martha Howell & Walter Frevenier,<i> From Reliable Sources: An Introduction to Historical Methods</i>, 2002, Bản dịch của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, tr. 46.</span></div>
<div id="ftn21">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref21" name="_ftn21" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref21" name="_ftn21" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[21]</a> Trước khi phát minh ra in ấn vào thế kỷ 15, cách thức duy nhất để nhân rộng và phổ biến tài liệu viết là chép tay. Sai lầm vô ý có thể diễn ra trong quá trình này bởi việc đọc nhầm, nghe nhầm, viết nhầm, hiểu nhầm ý nghĩa. Các phương tiện kỹ thuật hay công nghệ hiện đại như máy photocopy, máy fax, băng từ, quá trình số hóa của thời đại chúng ta hôm nay cũng không giúp tránh khỏi những sai lầm vô thức trong quá trình sao chép, do trên thực tế các quá trình đó “thường không hoàn hảo bởi vì những thất bại kỹ thuật không định liệu được”. Tương tự, sai lầm cố ý được tìm thấy cả trong bản chép tay lẫn bản in với những sự sửa lỗi có chủ định đối với một văn bản gốc hay những nỗ lực có ý thức để thay đổi ý nghĩa bằng việc cắt gọt hay thêm thắt vào văn bản gốc. GS. Hà Văn Tất đưa ra thêm một loại sai lầm trung gian – sai lầm do hiểu lại. Xem thêm Hà Văn Tấn, <i>Một số vấn đề về sử liệu học</i>, in trong Hà Văn Tấn, <i>Một số vấn đề lý luận sử học</i>, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2007, tr. 162.</span></div>
<div id="ftn22">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref22" name="_ftn22" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref22" name="_ftn22" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[22]</a> Hà Văn Tấn cho rằng thuyết này qua áp dụng nhiều khi tỏ ra máy móc, hiệu quả không cao. Xem Hà Văn Tấn,<i>Một số vấn đề về sử liệu học</i>, in trong Hà Văn Tấn, <i>Một số vấn đề lý luận sử học</i>, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2007, tr. 161.</span></div>
<div id="ftn23">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref23" name="_ftn23" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref23" name="_ftn23" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[23]</a> John Tosh, <i>The Pursuit of History: Aims, Methods and new Directions in the Study of Modern History</i>, revised third edition, 2002, tr. 90.</span></div>
<div id="ftn24">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref24" name="_ftn24" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref24" name="_ftn24" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[24]</a> Martha Howell & Walter Frevenier,<i> From Reliable Sources: An Introduction to Historical Methods</i>, 2002, Bản dịch của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, tr. 48.</span></div>
<div id="ftn25">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref25" name="_ftn25" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref25" name="_ftn25" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[25]</a> Vấn đề thật/giả của một nguồn sử liệu, tuy vậy, lại chỉ mang tính tương đối: tài liệu giả lại là thật khi trở thành sử liệu để phục vụ một đề tài cụ thể.</span></div>
<div id="ftn26">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref26" name="_ftn26" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref26" name="_ftn26" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[26]</a> Hà Văn Tấn, <i>Một số vấn đề về sử liệu học</i>, in trong Hà Văn Tấn, <i>Một số vấn đề lý luận sử học</i>, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2007, tr. 157.</span></div>
<div id="ftn27">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref27" name="_ftn27" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref27" name="_ftn27" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[27]</a> John Tosh, <i>The Pursuit of History: Aims, Methods and new Directions in the Study of Modern History</i>, revised third edition, 2002, tr. 89.</span></div>
<div id="ftn28">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref28" name="_ftn28" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref28" name="_ftn28" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[28]</a> J. Topolski, <i>Phương pháp luận sử học</i>, Tập II, Nxb. Đại học và Trung học Chuyên nghiệp, Hà Nội, 1968, tr. 121-122.</span></div>
<div id="ftn29">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref29" name="_ftn29" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref29" name="_ftn29" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[29]</a> Phạm Xuân Hằng, <i>Vấn đề xử lý sử liệu học đối với tài liệu chữ viết</i>, Tạp chí <i>Nghiên cứu lịch sử</i>, Số 1, 1996, tr. 57-63.</span></div>
<div id="ftn30">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref30" name="_ftn30" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref30" name="_ftn30" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[30]</a> Nguyễn Thế Anh, <i>Nhập môn Phương pháp Sử học</i>, Sài Gòn, 1974, tr. 54.</span></div>
<div id="ftn31">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref31" name="_ftn31" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref31" name="_ftn31" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[31]</a> John Tosh, <i>The Pursuit of History: Aims, Methods and new Directions in the Study of Modern History</i>, revised third edition, 2002, tr. 90-91.</span></div>
<div id="ftn32">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref32" name="_ftn32" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref32" name="_ftn32" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[32]</a> Nguyễn Thế Anh, <i>Nhập môn Phương pháp Sử học</i>, Sài Gòn, 1974, tr. 90.</span></div>
<div id="ftn33">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref33" name="_ftn33" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref33" name="_ftn33" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[33]</a> Nguyễn Thế Anh, <i>Nhập môn Phương pháp Sử học</i>, Sài Gòn, 1974, tr. 90.</span></div>
<div id="ftn34">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref34" name="_ftn34" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref34" name="_ftn34" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[34]</a> John Tosh, <i>The Pursuit of History: Aims, Methods and new Directions in the Study of Modern History</i>, revised third edition, 2002, tr. 91.</span></div>
<div id="ftn35">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref35" name="_ftn35" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref35" name="_ftn35" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[35]</a> John Tosh, <i>The Pursuit of History: Aims, Methods and new Directions in the Study of Modern History</i>, revised third edition, 2002, tr. 93.</span></div>
<div id="ftn36">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref36" name="_ftn36" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref36" name="_ftn36" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[36]</a> Nguyễn Thế Anh, <i>Nhập môn Phương pháp Sử học</i>, Sài Gòn, 1974, tr. 89.</span></div>
<div id="ftn37">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref37" name="_ftn37" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref37" name="_ftn37" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[37]</a> John Tosh, <i>The Pursuit of History: Aims, Methods and new Directions in the Study of Modern History</i>, revised third edition, 2002, tr. 94.</span></div>
<div id="ftn38">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref38" name="_ftn38" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref38" name="_ftn38" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[38]</a> Nguyễn Thế Anh, <i>Nhập môn Phương pháp Sử học</i>, Sài Gòn, 1974, tr. 54-55.</span></div>
<div id="ftn39">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref39" name="_ftn39" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref39" name="_ftn39" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[39]</a> J. Levewel trong <i>Historyka</i> (1815) mặc dù chia các nguồn lịch sử thành: các truyền thống (những thông tin truyền miệng); những nguồn không được viết ra (những di tích câm) và những nguồn thành văn, song cũng lưu ý rằng hai nhóm đều có thể chuyển thành nguồn thành văn (viết báo cáo, ghi lại các nguồn vật chất). Dẫn theo J. Topolski,<i>Phương pháp luận sử học</i>, Tập II, Nxb. Đại học và Trung học Chuyên nghiệp, Hà Nội, 1968, tr. 84.</span></div>
<div id="ftn40">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref40" name="_ftn40" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref40" name="_ftn40" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[40]</a> D. Henige, <i>Oral Historiography</i>, tr. 80-87. Dẫn theo Jan Vansina, <i>Oral Tradition as History</i>, First Pubished, James Currey (London) and Heinemann Kenya (Nairobi) Press, 1985, tr. 156.</span></div>
<div id="ftn41">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref41" name="_ftn41" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html#_ftnref41" name="_ftn41" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[41]</a> Jan Vansina, <i>Oral Tradition as History</i>, First Pubished, James Currey (London) and Heinemann Kenya (Nairobi) Press, 1985, tr. 156-157.</span></div>
<div id="ftn41">
<span style="font-family: Arial;"><br /></span></div>
<div id="ftn41">
<span style="font-family: Arial;">Nguồn</span></div>
<div id="ftn41">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html">http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/287-s-liu-ch-vit.html</a></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-83777880266250683692013-09-10T04:06:00.002-07:002013-09-10T04:06:19.071-07:00TOÀN CẦU HÓA VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA TRONG NGHIÊN CỨU LỊCH SỬ ĐƯƠNG ĐẠI<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
<div align="center" style="line-height: 18pt; text-align: center; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div align="right" style="line-height: 18pt; text-align: right; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b> </b></span></div>
<div align="right" style="line-height: 18pt; text-align: right; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><i>PGS.TS. Đoàn Minh Huấn</i></b></span></div>
<div align="right" style="line-height: 18pt; text-align: right; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;"><i>Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, Khu vực I</i></span></div>
<div style="line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;"> </span></div>
<div style="line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Toàn cầu hóa là một trong những đặc trưng nổi bật của nhân loại diễn ra <i>mạnh mẽ, gấp gáp</i> trong vài thập niên gần đây. Về mặt kinh tế, nếu như ở thời kỳ trước đây các luồng dịch chuyển tư bản, lao động, hàng hóa, dịch vụ chủ yếu diễn ra trong phạm vi của từng đế chế hoặc từng khu vực phân chia phạm vi ảnh hưởng dựa trên ý thức hệ, thì toàn cầu hóa lại được quản trị bởi các định chế toàn cầu, không phân biệt quốc gia thành viên lớn hay nhỏ, không phân biệt phạm vi ảnh hưởng của đế chế này hay đế chế khác. Về mặt chính trị - an ninh, nếu như trong thời kỳ trước đây quan hệ giữa nước lớn và nước nhỏ thường là quan hệ tương đối "đóng" trong phạm vi ảnh hưởng của từng đế chế với quyền lực chi phối của nước lớn đối với nước nhỏ, nước chính quốc và nước thuộc địa/phụ thuộc thì trong toàn cầu hóa quan hệ giữa các nước được thúc đẩy theo hướng<i> đa phương hóa</i>. Do đó, toàn cầu hóa đang làm mờ dần vách ngăn giữa các quốc gia, giữa các đế chế, giữa các khu vực thuộc các ý thức hệ khác nhau. Toàn cầu hóa không chỉ là sự dịch chuyển hàng hóa mà cả dịch vụ; không chỉ vốn tài chính mà cả vốn phi tài chính; không chỉ các nguồn lực hữu hình - phi nhân tạo mà cả nguồn lực vô hình - nhân tạo... Điều này đặt ra rất nhiều vấn đề cần quan tâm trong nghiên cứu lịch sử dân tộc, lịch sử thế giới, lịch sử quan hệ quốc tế, dưới đây nêu lên một vài suy nghĩ bước đầu:</span></div>
<div style="line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">1. <i>Tình trạng bất cân xứng quyền lực tri thức</i></span><span style="font-size: 13pt;"><i><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftn1" name="_ftnref1" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></i><span style="font-size: 12px;"><i><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftn1" name="_ftnref1" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-family: Arial;"><b>[1]</b></span></a></i><span style="font-family: Arial;"><i> </i>giữa các nước phát triển và các nước đang phát triển trong quá trình toàn cầu hóa tác động rất lớn đến nghiên cứu lịch sử và xã hội hóa kết quả nghiên cứu lịch sử. Tình trạng bất cân xứng quyền lực tri thức diễn ra ở các cấp độ: <i>dữ liệu - lịch sử, thông tin - lịch sử, tri thức - lịch sử </i>đến <i>luận lý - lịch sử</i>. Các nước phát triển thường chiếm dụng nhiều nguồn dữ liệu - lịch sử, không chỉ nhờ khả năng lưu trữ, khai thác thông tin cũng như chiếm hữu nhiều văn khố thời kỳ xâm chiếm thuộc địa trước đây, mà còn nhờ phương pháp tiếp cận có khả năng khai thác các <i>dữ liệu bất thành văn</i> ở các quốc gia đang phát triển, nhất là các quốc gia còn ở giai đoạn <i>tiền cấu trúc</i></span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftn2" name="_ftnref2" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftn2" name="_ftnref2" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[2]</a></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftn2" name="_ftnref2" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;">. Thông tin lịch sử và tri thức lịch sử càng <i>bất đối xứng</i> nghiêm trọng hơn khi các nước phát triển sở hữu trong tay các <i>định chế truyền thông, tạp chí, nhà xuất bản mang "tiêu chuẩn quốc tế"</i> (mà khoa học xã hội lại rất khó kiểm định thế nào là "tiêu chuẩn quốc tế") có quyền lực phát tán ở <i>cường độ mạnh, phạm vi rộng</i>. Trong khi người ta nói nhiều đến quyền tự do báo chí, truyền thông, nhưng có một thực tế ngược lại là các định chế truyền thông trên thế giới ngày càng tích tụ cao hơn. Thông tin do các định chế truyền thông như BBC, CNN, VOA, NHK,... tung ra gần như trở thành <i>nguồn chính thống</i>, được truyền thông các nước khác dẫn lại mà thôi. Hoặc xuất bản phẩm muốn đạt được tiêu chuẩn "hội nhập" thì cũng phải đăng tải trên các tạp chí hoặc nhà xuất bản với các bộ "tiêu chuẩn quốc tế" do các nước phát triển đặt ra. Mà muốn hội nhập thì các nhà nghiên cứu thuộc thế giới thứ ba phải <i>oằn mình, uốn mình</i> theo các tiêu chí "phát triển" đó. Điều đó dễ gạt ra ngoài lề nền khoa học thế giới những sản phẩm của các nhà khoa học thuộc thế giới thứ ba vốn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cổ điển, do bị đánh giá là không phù hợp "tiêu chuẩn hội nhập". Nó cũng đẩy các nhà khoa học này rơi vào <i>trạng thái tự ti, cản trở hội nhập. </i>Mặt khác, bất cân xứng về thông tin lịch sử, về tri thức lịch sử, về luận lý lịch sử đã không thúc đẩy quá trình<i>đa tuyến hóa kết quả nghiên cứu</i>, mà thay vào đó là <i>đơn tuyến hóa</i>. Các nước đang phát triển luôn bị áp chế bởi thông tin, tri thức, luận lý do một số trung tâm <i>truyền tin</i> hoặc <i>phát ngôn "chân lý", </i>các nước đang phát triển chỉ có thể<i>tiếp nhận </i>một cách thụ động, mà phủ trùm lên trên là <i>luận lý "phát triển" kiểu phương Tây</i>. Các tập đoàn truyền thông đa phương tiện với vai trò độc quyền của nó hỗ trợ rất đắc lực cho sự định hình nên các <i>siêu - đế chế tri thức</i>. Bất cân xứng về quyền lực tri thức buộc giới nghiên cứu các nước đang phát triển muốn vượt lên cái truyền thống phải sử dụng đến các thông tin, tri thức, luận lý được phát kiến từ các trường đại học, viện nghiên cứu, think tank của các nước phát triển mà ở đó luôn đan gài tinh vi lợi ích của họ. Còn các nước đang phát triển thường thụ động tiếp nhận các lý thuyết này, có vai trò nhất định trong hiện đại hóa nền khoa học, nhưng đó là <i>hiện đại hóa theo khuôn mẫu của các nước "phát triển"</i>. Do đó, không có gì làm lạ khi các nước phát triển muốn tạo quyền lực ảnh hưởng của mình đối với các nước đang phát triển thì con đường <i>ngắn nhất</i> và <i>sâu sắc nhất </i>là tài trợ cho giáo dục đại học và sau đại học, vì qua đó hình thành giới tinh hoa gắn với lý thuyết "phát triển" do các nước tài trợ phát kiến, khởi xướng.</span></div>
<div style="line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">2. <i>Chủ quyền quốc gia gắn với thẩm quyền trong đường biên giới (biên giới lịch sử hoặc biên giới pháp lý) vốn là một căn cứ cho nghiên cứu lịch sử dân tộc </i>đang dần được bổ sung thêm những cứ liệu mới do toàn cầu hóa mang lại. Hay nhiều người thường phân biệt giữa <i>chủ quyền quốc gia truyền thống</i> và <i>chủ quyền quốc gia phi truyền thống</i>. (i) Xét về mặt quản trị quốc gia, nếu như trước đây đóng vai trò độc tôn là các <i>nhà nước dân tộc</i> thì ngày nay còn có sự tham gia của các <i>định chế đa phương</i> với hoạt động <i>"quản trị toàn cầu" </i>(global governnance), từ chính trị - an ninh, văn hóa, xã hội đến tài chính</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftn3" name="_ftnref3" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftn3" name="_ftnref3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[3]</a></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftn3" name="_ftnref3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;">, với sự can dự vào chủ quyền quốc gia truyền thống. Một quốc gia nào đó trước đây có thể tự mình ban bố các chính sách riêng vì quyền lợi dân tộc, thì ngày nay cần tham vấn, xem xét các luật lệ quốc tế do các định chế đa phương sắp đặt, nhất là các tiêu chuẩn về "phát triển", "tự do hóa" và "nhân quyền". Chính phủ một quốc gia này định giá <i>bản tệ</i> có lợi cho mình trong cán cân thanh toán quốc tế, xuất khẩu hàng hóa - dịch vụ, đe dọa lợi ích quốc gia khác, có thể phải đối mặt với sự trừng phạt. Một chính phủ nào đó sử dụng các biện pháp vũ lực đối với người dân đấu tranh bất bạo động có thể sẽ bị các định chế đa phương can thiệp, thậm chí đưa cả nhà cầm quyền ra tòa án quốc tế, như trường hợp các lãnh đạo Nam Tư trước đây hoặc Libi hiện nay. Đó là chưa kể vai trò của các <i>tổ chức phi chính phủ xuyên quốc gia</i> đóng vai trò ngày càng lớn trong quản trị phát triển toàn cầu. Đường hướng và chính sách quốc gia ngày nay cần thiết phải tham vấn quốc tế, hạn chế tối đa mâu thuẫn và không được đối lập với các cam kết quốc tế, phải chấp nhận các tiêu chuẩn và giá trị phổ dụng trong quá trình hội nhập. (ii) Xét về mặt kinh tế, với các hiệp định tự do thương mại đa phương và song phương, biên giới giữa các quốc gia về phương diện kinh tế gần như rất mờ nhạt, mà nhiều nước vốn dựa vào lợi thế xuất khẩu tư bản thì đóng góp tỷ trọng lớn trong GNP (Gross National Product) lại là giá trị tạo ra ngoài lãnh thổ quốc gia. (iii) Về mặt an ninh sinh tồn, những nước có khả năng cao nhất trong bảo vệ chủ quyền, độc lập chính lại là những nước đan gài được nhiều lợi ích của các quốc gia khác và lợi ích toàn cầu trên đất nước mình. Ngược lại, càng biệt lập càng đối diện với nguy cơ mất độc lập, chủ quyền, chịu sự can dự của nước này hay nước khác dưới những hình thức khác nhau. (iv) Về mặt văn hóa, toàn cầu hóa văn hóa đang làm cho sản phẩm văn hóa của quốc gia này được quốc gia khác sử dụng phổ biến hơn, ít bị ngăn cản bởi các rào cản địa lý, đạo đức, phong tục tập quán, đặc biệt được sự hỗ trợ của các phương tiện truyền thông hiện đại càng đẩy nền văn hóa các dân tộc trước những thách thức mới.</span></div>
<div style="line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Điều này đặt ra nhận thức mới khi nghiên cứu lịch sử, nhất là giải quyết mối quan hệ giữa <i>lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới, lịch sử chủ quyền quốc gia truyền thống và lịch sử chủ quyền đa phương</i> (phi truyền thống)</span></div>
<div style="line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">3. <i>Di dân xuyên quốc gia</i> với số lượng ngày càng lớn, tính chất phức tạp hơn, đặt ra nhiều vấn đề đáng lưu ý về phương diện nghiên cứu lịch sử. Người nhập cư vào châu Âu ngày càng lớn, tỷ lệ người bản địa ngày càng giảm sút trong tổng dân số, do lão hóa và giảm sinh. Trong khi đó người nhập cư từ châu Á, châu Phi lại có tỷ suất sinh cao hơn, cho nên, nhiều nhà nghiên cứu còn cảnh báo cán cân tộc người sẽ thay đổi trong mấy thập niên tới ở nhiều quốc gia châu Âu. Điều này sẽ dẫn tới những thay đổi bức tranh tộc người các dân tộc châu Âu, nếu không cải thiện tỷ suất sinh của cư dân bản địa và dựng lên rào cản với dòng người nhập cư. Vì thế, khái niệm <i>tộc người thiểu số</i>(ethnicminorities) ở châu Âu thường được sử dụng rất phổ biến cho các nhóm người nhập cư từ châu Á, châu Phi, nhưng trong tương lai có thể họ sẽ trở thành tộc người đa số. Di dân xuyên quốc gia còn giúp các nước đang phát triển nhận được một lượng kiều hối - mà giá trị của chúng được tạo ra từ ngoài lãnh thổ - nhiều khi còn lớn hơn cả giá trị gia tăng sản xuất quốc nội. Di dân xuyên quốc gia cũng là một kênh qua đó phát tán văn hóa dân tộc đến các quốc gia khác trên thế giới. Điều này đòi hỏi những người nghiên cứu lịch sử dân tộc không thể không cân nhắc đến<i>nhóm cư dân bản địa xuyên quốc gia</i> đang đóng góp cho quốc nội và nhờ đó mở rộng "biên giới mềm" của dân tộc trên trên thế giới. Nhiều quốc gia đã cân nhắc đến hình thức hai quốc tịch cho nhóm cư dân này, kể cả tham gia vào nghị viện, càng làm cho lịch sử các tiến tình chính trị thêm sinh động. Lịch sử nhân loại đã từng chứng kiến các cuộc dịch chuyển dân cư thay đổi lịch sử quốc gia - dân tộc, như quá trình hình thành các <i>thuộc địa di dân</i>, quá trình <i>hồi cư phục quốc</i> của người Do Thái. Đối với lịch sử Việt Nam, vai trò, vị trí của người Việt Nam ở hải ngoại (di cư tạm thời hoặc di cư vĩnh viễn) đối với sự phát triển quốc gia - dân tộc ngày càng phải được nhận diện thấu đáo hơn. Đóng góp của cộng đồng này không chỉ ở dòng kiều hối, ở phát tán văn hóa, ở quá trình tộc người, mà cả những <i>thành quả lao động khác của họ đối với tiến tình lịch sử Việt Nam </i>(khoa học, văn hóa, truyền giáo ngược, đối ngoại nhân dân, cầu nối giữa Việt Nam với thế giới thời kỳ hội nhập...). Trong đó riêng đóng góp về khoa học xã hội và nhân văn, văn hóa - nghệ thuật, rất cần có những đánh giá công bằng, nhất là khi mà các nghiên cứu trong nước còn bị giới hạn do cách tiếp cận, nguồn tư liệu cũng như nhiều rào cản khác.</span></div>
<div style="line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">4. <i>Tự do hóa thị trường </i>được mở rộng quy mô và định chế hóa thông qua các hiệp định mậu dịch tự do đa phương, song phương, từng bước phá vỡ biên giới kinh tế giữa các quốc gia và vùng lãnh thổ. Với những quốc gia có khối lượng xuất khẩu tư bản lớn, nhiều khi tài sản thặng dư tạo ra ngoài lãnh thổ quyết định chiều hướng tăng trưởng kinh tế quốc nội, vì thế càng ra sức tìm cách thúc đẩy tự do hóa thị trường toàn cầu. <i>Xã hội hóa tư bản</i> thông qua nhiều <i>định chế tài chính phi ngân hàng</i> là dấu hiệu mới với việc mua bán chứng khoán, trái phiếu chính phủ,... làm cho nhiều nhà nước dân tộc giảm quyền định đoạt chủ quyền kinh tế. Thậm chí khủng hoảng 2008 - 2010 đã cho thấy không còn là <i>khủng hoảng chu kỳ </i>như trước đây mà đã chuyển thành <i>khủng hoảng cấu trúc</i> khi bị sự lũng đoạn của hệ thống tài chính phi ngân hàng xuyên quốc gia với cổ phiếu được bán đi bán lại vòng vèo từ quốc gia này sang quốc gia khác, từ tay người này sang người khác vượt giá trị thật của nó hàng trăm lần; khi nguồn tài sản quốc gia dưới dạng các cổ phiếu ngày ngày càng được xã hội hóa, toàn cầu hóa vượt ra ngoài tầm kiểm soát bằng các hình thức và thể chế truyền thống của các chính phủ. Các cơ cấu đó <i>ký sinh </i>và <i>cộng sinh</i> vào nhiều nền kinh tế dân tộc, vừa có ý nghĩa thúc đẩy tăng trưởng trước mắt, vừa phá vỡ các yếu tố nền tảng kinh tế khẳng định chủ quyền quốc gia. Vì thế, một quốc gia này bị khủng hoảng đã kéo theo khủng hoảng của khu vực hoặc toàn cầu. Một hiện tượng khác cũng đáng chú ý là việc Trung Quốc mua cổ phiếu của Chính phủ Mỹ với một tài sản khổng lồ (khoảng 800 tỷ USD), làm cho an ninh kinh tế Mỹ bị đe dọa nếu số tài sản đó bị bán tháo ra thị trường thế giới. Ngược lại, Trung Quốc cũng phải cuốn theo lối chơi của Mỹ khi khối tài sản khổng lồ của chủ nợ bị gắn liền với vận mệnh của con nợ. Đó là chưa kể nền <i>kinh tế tri thức</i> đã làm xuất hiện một khối lượng tài sản vô hình rất khó kiểm định bằng giá cả trên thị trường. Khối tài sản vô hình đó được bảo hộ bằng luật sở hữu trí tuệ, rồi được mua bán vòng vèo từ quốc gia này sang quốc gia khác rất khó kiểm soát, nhận dạng.</span></div>
<div style="line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Tóm lại, toàn cầu hóa đang thúc đẩy những người nghiên cứu lịch sử dân tộc, lịch sử thế giới, lịch sử quan hệ quốc tế cần có cách tiếp cận mới. Miền giao thoa giữa lịch sử dân tộc với lịch sử thế giới ngày càng doãng rộng hơn. Thách thức của toàn cầu hóa đối với nhà nước dân tộc, với chủ quyền quốc gia cũng chính là những thách đố mới đặt ra đối với những người nghiên cứu lịch sử đương đại.</span></div>
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
<span style="font-family: Arial;"><b><br clear="all" /></b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
<span style="font-family: Arial;"><br clear="all" /></span><hr align="left" size="1" width="33%" />
<div id="ftn1">
<div style="line-height: 14pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftnref1" name="_ftn1" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftnref1" name="_ftn1" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[1]</a></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftnref1" name="_ftn1" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"> Khái niệm "tri thức" ở đây được sử dụng <i>theo nghĩa rộng</i>, phân biệt với tri thức sử dụng theo nghĩa hẹp như tri thức lịch sử, tri thức địa lý...</span></div>
</div>
<div id="ftn2">
<div style="line-height: 14pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftnref2" name="_ftn2" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftnref2" name="_ftn2" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[2]</a></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftnref2" name="_ftn2" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"> Tiền cấu trúc là khái niệm chỉ giai đoạn chưa xuất hiện giai cấp, nhà nước, đô thị, chữ viết.</span></div>
</div>
<div id="ftn3">
<div style="line-height: 14pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftnref3" name="_ftn3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a class=" FCK__AnchorC FCK__AnchorC" href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftnref3" name="_ftn3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[3]</a></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html#_ftnref3" name="_ftn3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"> Liên Hợp quốc (UN) như một định chế chung, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) với một định chế đảm bảo quyền bình đẳng giữa các quốc gia trong trao đổi hàng hóa - dịch vụ, các định chế tài chính quốc tế (WB, IMF, ADB) với những can dự phát triển đối với các nước gắn với tài trợ vốn, Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) với các can dự vào quản trị di cư xuyên quốc gia, Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) với các chế định về quyền của người lao động theo tiêu chuẩn nhân quyền quốc tế,...</span></div>
<div style="line-height: 14pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;"><br /></span></div>
<div style="line-height: 14pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;">Nguồn</span></div>
<div style="line-height: 14pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html">http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/305-toan-cu-hoa-va-nghien-cu-lch-s.html</a></div>
</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-37341683475919802502013-09-10T04:00:00.003-07:002013-09-10T04:01:40.268-07:00CÁC KHUYNH HƯỚNG SỬ HỌC TRONG THẾ KỶ XIX VÀ XX<div align="center" class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="right" class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-align: right; text-indent: 36pt;">
<b><i><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">PGS.TS. Hoàng Hồng</span></i></b></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<i><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Bài viết giới thiệu những luận điểm cơ bản về phương pháp luận sử học và triết học lịch sử của các khuynh hướng sử học chính đã xuất hiện và chi phối sử học thế giới trong thế kỷ XIX và XX.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">1. Khuynh hướng Sử học khách quan</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Nửa đầu thế kỉ XIX, những luận điểm của nhà sử học Đức Leopold von Ranke (1795-1886) về phương pháp luận sử học và triết học lịch sử đã có ảnh hưởng to lớn tới các nhà sử học ở châu Âu, đặc biệt là ở Đức và Pháp. Từ những luận điểm của ông, hình thành một khuynh hướng sử học tồn tại suốt nửa đầu thế kỷ XIX đó là khuynh hướng sử học khách quan.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Trong cuộc đời viết sử của mình, Ranke luôn nhấn mạnh đến sự “khách quan”. Nhà sử học - theo ông - không phải phán xét lịch sử mà nhiệm vụ của họ là tái tạo được các sự kiện lịch sử “<i>như là nó đã xảy ra trong thực tế</i>”.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Để thực hiện điều đó, Ranke đề ra 5 qui tắc viết sử:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">1- Nhà sử học không đánh giá quá khứ cũng không dạy dỗ người đương thời. Nhiệm vụ của nhà sử học chỉ là mô tả khách quan các sự kiện.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">2- Không có sự phụ thuộc lẫn nhau giữa chủ thể nhận thức (nhà sử học) với đối tượng nhận thức (sự kiện lịch sử). Nhà sử học cần thoát khỏi sự ràng buộc của xã hội, điều đó sẽ cho phép họ khách quan khi mô tả các sự kiện.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">3- Lịch sử là toàn bộ những sự kiện tồn tại khách quan trong bản thân nó. Nó có một hình dáng cho trước, một cấu trúc đã xác định và tiếp cận trực tiếp với tri thức.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">4- Mối quan hệ nhận thức phù hợp với một khuôn mẫu máy móc. Nhà sử học ghi nhận sự kiện lịch sử một cách thụ động, như chiếc gương phản chiếu hình ảnh của một vật, như chiếc máy ảnh định hình cho một cảnh nào đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">5- Nhiệm vụ của nhà sử học là tập hợp một số lượng đầy đủ các sự kiện dựa trên các tài liệu đáng tin cậy. Từ những sự kiện đó mà lịch sử được cấu tạo nên và để cho người đọc tự diễn giải. Nhà sử học không nên đưa vào bất cứ một suy diễn lý thuyết nào.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Những sự kiện lịch sử Ranke chọn lựa để mô tả “khách quan” là những sự kiện mà ông cho rằng “<i>vượt lên trên mức bình thường</i>”. Sau này các học trò của ông xác định bằng thuật ngữ “<i>Những hoạt động quan trọng mang tính quốc gia</i>”.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Ranke rất chú trọng đến những sự kiện mang tính quốc tế vì ông quan niệm “<i>cuộc đấu tranh vì tồn tại lãnh thổ, vì ảnh hưởng chính trị chính là cái làm thành nội dung cơ bản của lịch sử</i>”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftn1" name="_ftnref1" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">[1]</span></span></a><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">. Ngay sự phát triển bên trong của một dân tộc, ông cho rằng cũng bị chi phối bởi mức độ lớn của những ảnh hưởng bên ngoài. Chẳng hạn ông lý giải cách mạng Pháp nổ ra không chỉ do tình trạng bên trong nước Pháp mà chủ yếu bởi những biến đổi đã diễn ra từ thế kỷ XVIII trong quan hệ của Pháp với các nước khác.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Đối với tiến trình phát triển của lịch sử, Ranke không thừa nhận có một sự tiến bộ không ngừng như các nhà sử học thời Ánh sáng quan niệm. Theo ông, tiến bộ không xuất hiện thường xuyên và không phải là quy luật chung. Không thể cho rằng thời đại sau cao hơn thời đại trước hay một thời đại là tiền thân của một thời đại khác hoặc là một bậc thang để đi tới thời đại khác. Ông khẳng định trong lịch sử từng có những đỉnh cao mà các thời đại sau không thể đạt được, chẳng hạn nghệ thuật thời Phục hưng hoặc ngày nay không có sử thi nào cao hơn Homer, không có sử gia nào cao hơn Thucydydes, không có triết gia nào cao hơn Platon.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Phủ nhận sự phát triển không cùng của lịch sử, lại chỉ miêu tả các sự kiện một cách rời rạc với tinh thần khách quan không tưởng, Ranke đã </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">không thể tạo dựng được bộ mặt lịch sử “<i>như là nó đã xảy ra trong thực tế</i></span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">”. Để giải thích sự vận động tổng quát của lịch sử, Ranke phải viện đến những luận điểm của thuyết bất khả tri thần học. Ông viết “<i>Về</i> <i>quan điểm thần học, tôi cho rằng tự bản thân nhân loại có một sự đa dạng vô tận của các quá trình, sự đa dạng này được thể hiện theo những qui luật chung mà người ta không biết, qui luật bí ẩn mà vĩ đại hơn nhiều so với người ta nghĩ</i>”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftn2" name="_ftnref2" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">[2]</span></span></a><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;"> và vì thế, nhà sử học “<i>không thể nhận thức chiều sâu của lịch sử, phải khuất phục trước cái bí ẩn, không thể nghiên cứu cơ sở sâu xa của quá trình lịch sử mà chỉ nghiên cứu cái nổi lên trên bề mặt lịch sử mà thôi</i>”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftn3" name="_ftnref3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">[3]</span></span></a><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">2. Khuynh hướng Sử học lãng mạn</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Cũng trong nửa đầu thế kỷ XIX, hình thành một khuynh hướng sử học lấy thuyết tiến hóa làm cơ sở. Đó là <i>khuynh hướng Sử học lãng mạn</i>. Đại biểu cho khuynh hướng này là các nhà sử học Pháp như Michelet, Thiery Mignet, Guizot, Sismondi...</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Mối quan tâm lớn nhất của các nhà sử học thuộc khuynh hướng <i>lãng mạn</i> là cố gắng trình bày con đường tiến hóa của nhân loại đồng thời đi tìm căn nguyên của sự tiến hóa ấy.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Những thành tựu rực rỡ của chủ nghĩa tư bản trên mọi lĩnh vực ở đầu thế kỷ XIX đã khiến họ tin tưởng rằng chủ nghĩa tư bản chính là đích cuối cùng của nhân loại. Nền tự do dân chủ tư sản là mô hình tiên nghiệm cho mọi dân tộc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Nghiên cứu quá trình vận động của lịch sử, các nhà sử học <i>lãng mạn</i> đã phát hiện ra các khái niệm cơ bản của lịch sử như: giai cấp, đấu tranh giai cấp và đấu tranh giai cấp bắt nguồn từ quan hệ sở hữu tài sản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Họ đã nhận thấy rằng trong xã hội có những tập đoàn người có lợi ích và địa vị khác nhau, hình thành nên các giai cấp khác nhau. Thiery chia xã hội hiện tại thành ba đẳng cấp: đẳng cấp quý tộc, đẳng cấp tăng lữ và đẳng cấp thứ ba bao gồm toàn bộ số nhân dân còn lại mà những người tư sản đóng vai trò trung tâm. Đẳng cấp quý tộc và tăng lữ là giai cấp thống trị, đẳng cấp thứ ba là giai cấp bị trị.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Về nguồn gốc giai cấp, các nhà sử học <i>lãng mạn</i> đưa ra lý luận duy tâm chủ nghĩa về sự chinh phục, coi chinh phục là yếu tố quyết định sự hình thành giai cấp. Chẳng hạn họ lấy việc người Giéc manh chiến thắng người Ga lô La Mã để giải thích sự hình thành giai cấp phong kiến. Những người đi chinh phục hợp thành quý tộc phong kiến và những người bại trận </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.1pt;">hợp thành đẳng cấp thứ ba. Cuộc đấu tranh của giai cấp tư sản chống quý tộc</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;"> phong kiến là cuộc đấu tranh của người bản địa chống người chinh phục.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Trong cuốn <i>Mười năm nghiên cứu lịch sử</i> Thiery coi cuộc đấu tranh tôn giáo giữa phái trưởng lão hội và phái công giáo là cuộc đấu tranh giữa các đảng phái chính trị và lợi ích vật chất của các giai cấp khác nhau. Trong cuốn <i>Tiểu luận về lịch sử nước Pháp</i> khi phân tích thời đại sau khi đế quốc La Mã sụp đổ, Guizot cho rằng quan hệ ruộng đất là cơ sở của lịch sử. Trong cuốn <i>Lịch sử cách mạng Pháp</i> Mignet đã kết luận rằng những nguyên nhân dẫn đến cách mạng 1789 nằm trong lợi ích vật chất của các giai cấp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Các nhà sử học <i>lãng mạn</i> luôn tìm mọi cách để biện hộ cho sự vĩnh hằng của chủ nghĩa tư bản. Là những nhà tư tưởng của giai cấp tư sản tự do, họ hiểu biết tính tất yếu của cuộc đấu tranh của giai cấp tư sản chống chủ nghĩa phong kiến và thừa nhận đẳng cấp thứ ba có quyền xóa bỏ sự thống trị của quý tộc và tăng lữ. Nhưng họ lại phủ nhận những mâu thuẫn tồn tại trong đẳng cấp thứ ba. Họ thừa nhận tính chất tiến bộ của đấu tranh giai cấp trong quá khứ, đồng thời lại phủ nhận tính tất yếu của đấu tranh giai cấp dưới sự thống trị của giai cấp tư sản. Cuộc đấu tranh giai cấp - theo họ - đã chấm dứt cùng với sự chiến thắng của giai cấp tư sản. Giai cấp tư sản là đại biểu cho quyền lợi của cả dân tộc. Cách mạng 1848 đã làm rung chuyển toàn bộ thế giới quan lịch sử của họ. Sự kiện tháng 6 năm 1848 đối với họ như là một sự lầm lẫn của lịch sử.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">3. Khuynh hướng Sử học thực chứng</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Nửa sau thế kỷ XIX đánh dấu những biến động to lớn trong xã hội Châu Âu. Chủ nghĩa tư bản đã bước vào giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Mâu thuẫn giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản ngày càng gay gắt. Cách mạng 1830-1848, Công xã Pari 1871 đã làm đảo lộn những học thuyết chính trị tin vào nền hòa bình vĩnh hằng của chủ nghĩa tư bản. Trong khi đó, những thành tựu rực rỡ của khoa học tự nhiên trong thế kỷ XIX đã ảnh hưởng to lớn tới phương pháp luận khoa học dẫn tới xu hướng muốn tìm hiểu xã hội con người trên bình diện sinh lý sinh vật học. Từ bối cảnh ấy, xuất hiện trào lưu triết học <i>Thực chứng</i>, đại biểu lớn nhất là A. Comte.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Chủ nghĩa thực chứng cho rằng chỉ có thể xác định là có thực những sự kiện và những hiện tượng nhìn thấy được, cảm thấy được và được kiểm nghiệm bằng khoa học tự nhiên. Chỉ có thể thấy bề ngoài của sự vật, không thể tìm hiểu bản chất của sự vật. Không thể dựa vào những suy lý trừu tượng mà phải dựa vào những sự việc thực chứng, lấy sự vật làm chủ yếu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Dưới ảnh hưởng của chủ nghĩa thực chứng, hai khuynh hướng sử học hình thành trong nửa đầu thế kỷ XIX: Khuynh hướng khách quan và khuynh hướng lãng mạn đã mau chóng tiếp nhận những yếu tố thực chứng dẫn đến sự ra đời khuynh hướng<i> Sử học thực chứng</i> vào nửa sau thế kỷ XIX.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Xuất hiện một loạt tác phẩm sử học mang tinh thần thực chứng như các tác phẩm của E. A. Frecman, P. Lacoinbe, L. Halphen, G. Monod và </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.1pt;">phổ cập nhất là những tác phẩm của Langlois và Seignobos - Hai nhà sử học được coi là góp phần quyết định xác lập khuynh hướng <i>Sử học thực chứng</i>.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Sử học thực chứng dựa trên nguyên tắc khảo cứu sự kiện lịch sử giống như khảo cứu những sự kiện quan sát được của tự nhiên. Do vậy <i>Sử học thực chứng</i>cũng chỉ công nhận có một loại sự kiện đó là sự kiện lịch sử tồn tại độc lập khách quan với nhà sử học, không có sự kiện do nhà sử học cấu tạo nên.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Để tái tạo sự kiện lịch sử, nhà sử học làm nhiệm vụ của một nhà tự nhiên học, giám định, khảo cứu, trình bày theo phương pháp của khoa học tự nhiên. Nhà sử học - theo Langlois và Seignobos - “<i>không hơn gì nhà tự nhiên học, phải xem xét nghiên cứu nguyên nhân đầu tiên và nguyên nhân cuối cùng</i>”.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Nền tảng để tái tạo lịch sử đó là tài liệu vì vậy “<i>tìm tòi, tập hợp tài liệu là một trong những nhiệm vụ hàng đầu của nhà sử học</i>”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftn4" name="_ftnref4" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">[4]</span></span></a><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">. “<i>Lịch sử được tạo ra từ các tài liệu</i>” đó là định nghĩa nổi tiếng của Langlois và Seignobos về sử học.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Vậy thế nào là một tài liệu lịch sử? Các ông cho rằng đó là những tài liệu viết tay, những sắc lệnh, thư tín, những bản thảo mà ở đó để lại dấu ấn liên quan đến lịch sử.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Những tài liệu ấy nhất thiết phải được kiểm nghiệm qua hai bước của công tác phê phán sử liệu: Bước một, phê phán bên ngoài sử liệu tức kỹ thuật đi tìm bản gốc. Môn cổ văn tự học cho phép nhận biết tính chân thực của tài liệu. Bước hai, phê phán bên trong sử liệu hay là chú thích học, thực chất là nghiên cứu ngôn ngữ xác định ý nghĩa của từ hay câu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Các nhà Sử học thực chứng đã tạo ra được một khối lượng sự kiện lịch sử to lớn, đẩy trào lưu thông thái của sử học đạt mức độ cao nhất.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Tuy nhiên, trong khi đạt được tính chính xác cao trong việc xác định sự kiện theo phương pháp của khoa học tự nhiên, Sử học thực chứng đã từ bỏ con đường dẫn tới việc nhận thức tính biến đổi và phát triển của lịch sử là những nguyên tắc cơ bản trong sử học. Những cố gắng của các nhà sử học thời Ánh sáng trong việc tìm tòi căn nguyên phát triển của lịch sử, quy luật tổng quát của lịch sử đều bị Sử học thực chứng loại bỏ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Với cách miêu tả đơn điệu sự kiện, các sự kiện lại không được đặt trong một cấu trúc vận động, các nhà Sử học thực chứng không thể tạo ra được bức tranh sinh động và chân thực của lịch sử.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Mô hình thực chứng không làm thỏa mãn nhu cầu nghiên cứu của nhà sử học, do vậy cuối thế kỷ XIX, những tư tưởng phản thực chứng trong sử học đã xuất hiện.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">4. Khuynh hướng Sử học phản thực chứng</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Cuối thế kỷ XIX, các nhà sử học phương Tây, với phương pháp của sử học thực chứng, đã tỏ ra bất lực khi phải mô tả những sự kiện lịch sử phức tạp mà bản thân nó hàm chứa những mối quan hệ chằng chéo. Từ thực tế đó, đã xuất hiện sự hoài nghi những nguyên lý của Sử học thực chứng: Hoài nghi về thực chứng lịch sử; hoài nghi về sự khôi phục chính xác lịch sử; hoài nghi về quan niệm cho rằng tri thức của nhân loại tăng tỉ lệ thuận với số lượng các sự kiện được xác định một cách độc lập... Sự hoài nghi như vậy đã thúc đẩy các nhà sử học tìm cách mô tả lịch sử trong một tổng thể, theo một hệ thống mà ở đó các sự kiện lịch sử được liên hệ với nhau trực tiếp hoặc gián tiếp. Từ đó hình thành tư tưởng cấu trúc trong sử học với đặc điểm là phủ nhận yếu tố khách quan, đề cao yếu tố chủ quan trong sử học (phản thực chứng).</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">Có thể nêu các đại diện tiêu biểu cho Sử học phản thực chứng như sau:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-family: Symbol; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">-</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;"> Rickert (1863-1936), một người theo chủ nghĩa Căng mới, cho rằng</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;"> những nhận thức không có khả năng cho ta “bản sao” và nói chung là hình ảnh của hiện thực bởi vì “hiện thực đối với chúng ta là cả một sự đa dạng không bao quát nổi”. Sao chụp mô tả sự đa dạng đó là điều không thể làm được, vì thế nhận thức là quá trình hoàn toàn chủ quan. Trong quá trình ấy diễn ra không phải là sự phản ánh mà là sự “biến đổi”, “giản lược” hiện thực. Chủ thể nhận thức bằng những cảm giác của mình, bằng các khái niệm và các suy luận hoàn toàn không có gì chung với hiện thực khách quan, đã “thay đổi” và “sắp xếp” lại hiện thực. Như vậy chủ thể nhận thức có quyền lựa chọn những quan điểm khác nhau đối với thế giới xung quanh và có nghĩa là được quyền lựa chọn những phương pháp nhận thức khác nhau. Phương pháp trong sử học là phương pháp cá thể hóa vì sử học tái hiện lại thực tế vốn không bao giờ mang đặc tính chung mà chỉ có đặc tính cá biệt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Để xác định sự kiện lịch sử, Rickert đề ra nguyên lý “xếp hạng các giá trị văn hóa”. Theo Rickert, trong quá trình lịch sử, khác với quá trình tự nhiên, đã nảy sinh “những giá trị văn hóa” nhất định: Nhà nước, pháp luật, tôn giáo, đạo đức, thẩm mỹ... Chính những cái đó cung cấp cho nhà sử học nguyên lý chọn lựa sự kiện lịch sử, tiêu chuẩn để đánh giá mức độ tiên tiến hay lạc hậu của chúng. Nhờ tiêu chuẩn này, từ đại dương bao la các sự kiện, nhà sử học chỉ chọn những sự kiện mà trong quá khứ hay trong hiện tại đã có hay đang có quan hệ tới “giá trị văn hóa”, từ đó nhà sử học xây dựng “dãy tiến hóa” của mình. Sau đó, bằng cách so sánh những mắt xích riêng biệt của “dãy tiến hóa” với “giá trị văn hóa” đã được thừa nhận, nhà sử học sẽ đánh giá các sự kiện quá khứ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-family: Symbol; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">-</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;"> Weber (1869-1920) đồng tình với những kết luận của Rickert về tính chủ quan của nhận thức và thừa nhận “có giá trị văn hóa” như là tiêu chuẩn để bình giá các sự kiện. Tuy vậy Weber cho rằng sử học cần có các khái niệm chung và phương pháp khái quát hóa khi mô tả sự kiện cá biệt. Theo đó, Weber đã xây dựng những mô hình tổng quát mà ông gọi là các “Điển hình lý tưởng” hay “Không tưởng lô gích”. Các mô hình này được hình thành không phải từ sự phản ánh phức tạp của hiện thực mà là quá trình tách những thành phần hay những mặt riêng biệt ra khỏi các sự kiện lịch sử cụ thể tương ứng với quan điểm về giá trị mà nhà sử học lựa chọn. Điển hình lý tưởng là phương tiện, là chuẩn mực để nhà sử học xác định giá trị các sự kiện lịch sử.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-family: Symbol; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">-</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;"> Dilthey (1833-1911) là người theo chủ nghĩa phi lý tính. Ông cho rằng nhận thức lịch sử không thể bằng lý tính mà phải căn cứ vào kinh nghiệm cá nhân (sự thể nghiệm). Không thể nhận thức được lịch sử nếu như không có một sự xúc cảm tương ứng trong nhận thức. Như vậy, nhận thức lịch sử là tương đối và phụ thuộc vào tính chất của sự xúc cảm đó. Thông qua lăng kính của những giá trị hiện tại, nhà sử học tạo ra hình ảnh chủ quan về quá khứ. Dilthey nêu phương pháp “thể nghiệm và lý giải”, thể nghiệm để đi đến lý giải. Thể nghiệm ở đây là sự xúc cảm của cá nhân nhà</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">sử học. Chỉ bằng sự xúc cảm của mình mới hiểu được sự xúc cảm của người</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;"> khác. Nhận thức lịch sử là đem cái chủ quan của người nghiên cứu xâm nhập vào sự kiện và nhân vật để lý giải, vì thế kinh nghiệm cá nhân là điều kiện quan trọng của nhận thức lịch sử.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-family: Symbol; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">-</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;"> Croce (1866-1952) là người theo chủ nghĩa Heghen mới. Ông nhấn mạnh tới sự thống nhất biện chứng trong lịch sử của cái chung và cái riêng. Tuy vậy, ông lại coi sự phát triển của tinh thần được phản ánh ở những sự kiện và hiện tượng riêng biệt trong quá khứ là hiện thực chủ yếu của quá trình lịch sử. Nhiệm vụ của sử học là nghiên cứu đời sống tinh thần và tư tưởng của xã hội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Vì đối tượng của sử học là tinh thần tư tưởng nên Croce cho rằng nhận thức lịch sử phải bằng trực giác. Trực giác (kinh nghiệm, tâm lý của người nhận thức) là hình thức biểu thị của tinh thần, hình thức này tạo ra hình ảnh (những điều tưởng tượng) chứ không phải là những khái niệm. Lịch sử, đó là sản phẩm chủ quan của một bộ óc, làm sống lại sự kiện, rung động cùng sự kiện. Như vậy là lịch sử luôn mang dấu ấn của đương thời và Croce kết luận: “Mọi lịch sử đều là lịch sử hiện đại”.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<i><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Tóm lại</span></i><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">, trong mấy chục năm đầu của thế kỷ XX, các nhà triết học và sử học tư sản đã cố gắng tìm kiếm một thứ phương pháp luận vừa thay thế cho những nguyên lý thực chứng vừa chống lại chủ nghĩa duy vật lịch sử. Lịch sử được thể hiện thông qua tâm lý chủ quan của người nghiên cứu. Quá khứ được tái tạo dựa vào khả năng cảm xúc của nhà sử học. Phương tiện chủ yếu để nhận thức là trực giác. Để khắc phục nhược điểm của sử học thực chứng, họ đã xây dựng các cấu trúc lịch sử, nhưng trong các cấu trúc, sợi dây liên hệ giữa các sự kiện thường là yếu tố tâm lý, tinh thần, do vậy các cấu trúc được xây dựng cũng là các cấu trúc tâm lý, tinh thần. Trong các cấu trúc này, lịch sử tuy được thể hiện như một tổng thể nhưng các sự </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">kiện tác động hỗn loạn, ngẫu nhiên không lặp lại. Đó là những cấu trúc tĩnh,</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;"> không vận động, không biến chuyển, không có qui luật chi phối các cấu trúc. Các sử gia phản thực chứng cho quá trình lịch sử với nhận thức lịch sử của con người là một, cái chủ quan của con người chính là cái khách quan của lịch sử. Phần lớn đều qui lịch sử thành lịch sử tinh thần, tư tưởng mà lịch sử tinh thần tư tưởng, theo họ - tồn tại ngay trong quá trình suy nghĩ lại và thể hiện lại nên <i>nhà sử học tạo ra lịch sử đúng với mức độ mà lịch sử tạo ra nhà sử học.</i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">5. Khuynh hướng Sử học mới</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Từ những năm 30 của thế kỷ XX, xuất hiện thuật ngữ “Sử học mới” (new history). Sử học mới bắt đầu từ nước Pháp, qua sự khởi xướng của trường phái “Biên niên sử”, sau đó trong những năm 50-60 ảnh hưởng tới một số nước châu Âu, châu Mỹ và trở thành một trào lưu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Đặc điểm chung của Sử học mới là phê phán trào lưu Sử học thực chứng, một trào lưu đã chi phối nền sử học phương Tây từ nửa cuối thế kỷ XIX. Sử học mới phê phán sử học truyền thống ở 3 khía cạnh:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">- Phê phán quan niệm coi lịch sử chính trị là đối tượng quan trọng nhất của sử học.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">- Phê phán phương pháp nghiên cứu lịch sử mang tính kỹ thuật thuần túy.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">- Phê phán chủ nghĩa khách quan tuyệt đối trong sử học.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Từ đó, Sử học mới đặt ra mục tiêu xây dựng nội dung nghiên cứu mới, cơ chế phương pháp luận và nhận thức luận mới cho sử học. Sử học mới đề xuất nội dung nghiên cứu lịch sử rất rộng rãi. Theo đó, lịch sử bao gồm tất cả những yếu tố liên quan đến hoạt động của con người. Những yếu tố này phải được biểu hiện trong bình diện rộng lớn của không gian và xuyên suốt về thời gian. Diện mạo lịch sử được tái tạo là một kết cấu bao gồm nhiều tầng lớp và ở tầm vĩ mô.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">Lucien Febve, người sáng lập trường phái Biên niên sử cho rằng: “Lịch</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;"> sử là do tất cả các yếu tố liên quan đến hoạt động của loài người cấu thành. Đó là các yếu tố thuộc về loài người, thể hiện loài người, thuyết minh sự tồn tại, tình yêu và mọi phương thức hoạt động của loài người” và “nguyên nhân sâu sắc thực sự của phát triển lịch sử không phải nằm trong tính cách của “nhân vật lớn” hoặc “trong hoạt động của đối kháng ngoại giao” mà “tồn tại ở trong nhân tố địa lý, nhân tố kinh tế, nhân tố xã hội, nhân tố tri thức, nhân tố tôn giáo và nhân tố tâm lý”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftn5" name="_ftnref5" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">[5]</span></span></a><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt;">Các sử gia trường phái Biên niên sử không phủ nhận sự cần thiết phải đề cập đến các sự kiện chính trị, quân sự, ngoại giao khi mô tả lịch sử. Nhưng<span style="letter-spacing: 0.2pt;"> những sự kiện này, theo họ chỉ phản ánh “thời kỳ ngắn” mà trong lịch sử còn có “thời kỳ dài”. Muốn làm rõ ‘thời kỳ dài” cần phải khảo cứu những “kết cấu” và “hình thái” phát triển chậm chạp và liên tục trong một thời gian dài, có thể hàng trăm năm hoặc hơn nữa.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Để mô tả những kết cấu và hình thái như trên, các sử gia trường phái Biên niên sử đã chia lịch sử thành ba tầng bậc: 1) Kinh tế - nhân khẩu; 2) Trạng thái và xu thế xã hội; 3) Sự phát triển về tinh thần văn hóa, tôn giáo, chính trị. Tầm quan trọng của ba tầng bậc đó giảm dần theo thứ tự. Do đó trong nghiên cứu lịch sử, tầng đầu tiên được coi trọng hơn cả.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Các sử gia của trường phái Sử học xã hội học của nước Anh cũng có quan niệm tương tự về phạm vi nghiên cứu lịch sử. P. Burke đã liệt kê những bộ phận cấu thành của Sử học xã hội học theo trình tự sau: 1) Quan hệ của xã hội đối với môi trường tự nhiên. 2) Các cấu trúc xã hội và những quan hệ xã hội. 3) Lịch sử đời sống thường nhật. 4) Lịch sử đời sống riêng tư. 5) Lịch sử các cộng đồng xã hội và các xung đột xã hội. 6) Lịch sử các giai cấp xã hội. 7) Lịch sử các nhóm xã hội với tư cách là các đơn vị độc lập và trong các mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftn6" name="_ftnref6" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">[6]</span></span></a><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt;">A. Marwick chia Sử học - xã hội học thành 10 bộ phận: 1) Địa lý xã hội<span style="letter-spacing: 0.2pt;"> - bao gồm môi trường thiên nhiên, nhân khẩu, dân cư, sự phát triển thành thị, ven đô, phân bố công nghiệp... 2) Những biến đổi về kinh tế và công nghệ bao gồm sự đổi mới về khoa học kỹ thuật cũng như những thay đổi về </span>tính chất của lao động. 3) Các giai cấp và các cấu trúc xã hội. 4) Liên kết xã<span style="letter-spacing: 0.2pt;"> hội. 5) Phúc lợi xã hội và chính sách xã hội, các điều kiện vật chất. 6) Các phong tục và phép ứng xử. 7) Gia đình. 8) Sự ủng hộ và chống đối của xã hội đối với trật tự, luật pháp. 9) Những thay đổi trong lĩnh vực trí tuệ và sự phát triển của nghệ thuật. 10) Các giá trị xã hội và chính trị, những quy chế và tư tưởng.</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftn7" name="_ftnref7" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">[7]</span></span></a></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Do quan niệm lịch sử là toàn bộ những hoạt động của con người nên khi đưa ra các yếu tố cấu thành lịch sử, các sử gia Sử học mới đã mở rộng phạm vi nghiên cứu sang các lĩnh vực của Kinh tế học, Xã hội học, Nhân loại học, Nhân khẩu học, Tâm lý học, Văn hóa học... từ đó hình thành nên phương pháp nghiên cứu đặc trưng nhất của Sử học mới là phương pháp liên ngành. Theo các sử gia Sử học mới, chỉ bằng phương pháp liên ngành mới có thể tạo dựng bức tranh hoạt động đa dạng và phức tạp của con người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">M. Bloch - một sử gia trường phái Biên niên sử cho rằng, để đào tạo được một nhà sử học thực thụ cần phải học các môn bổ trợ như Văn tự học, Cổ văn tự học, Ngoại giao, Khảo cổ học, Thống kê học, Nghệ thuật học. Ngoài ra còn phải biết đến các khoa học gần gũi như Địa lý học, Dân tộc học, Nhân khẩu học, Xã hội học, Ngôn ngữ học và “nếu không thể đạt tới nhiều khả năng trong cùng một con người (nhà sử học) thì có thể tính đến việc kết hợp các kỹ năng mà các học giả đã ứng dụng”.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">M. Bloch luôn nhấn mạnh đến đặc tính chung của các ngành khoa học xã hội, theo ông, sử học không thể nghiên cứu tách rời các ngành khoa học khác vì chúng đều có chung một đối tượng là hoạt động của con người và mục đích cuối cùng là hiểu về con người. Ông viết rằng: “Chỉ có một khoa học về con người trong thời đại không ngừng đòi hỏi phải kết hợp nghiên cứu người chết với việc nghiên cứu người đang sống”. Cuốn <i>Nghề viết sử</i> (Matien d’historien) mở đầu bằng câu hỏi của con trai Bloch: “Cha ơi, cha<i> </i>hãy giải thích cho con lịch sử dùng để làm gì hả cha<i>?</i>”. Câu trả lời của Bloch chỉ có một từ nhưng thể hiện mục tiêu rất rộng rãi của sử học, đó là “hiểu”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftn8" name="_ftnref8" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">[8]</span></span></a><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Sử gia Mỹ Harry Barnes cũng cho rằng: Lịch sử là ghi chép về sự phát triển của con người trong môi trường xã hội, nếu không có đủ tri thức của các ngành khoa học như Xã hội học, Tâm lý học hành vi, Phân tâm học, </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt;">Nhân loại học, Kinh tế học, Chính trị học, Luật học, Luân lý học... thì không<span style="letter-spacing: 0.2pt;"> thể đưa ra được sự lý giải hợp lý đối với những ghi chép đó. Ngoài ra sử gia Sử học mới còn cần phải hiểu biết tri thức của một số khoa học như Sinh lý học, Bệnh học... Bởi vì không biết thấu đáo cơ sở chất tiết dịch trong hành vi của con người thì không hiểu và giải thích rõ được hành vi của con người.</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Phương pháp toán học dùng để xử lý những số liệu trong sử liệu học </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">được các sử gia Sử học mới áp dụng rộng rãi. Phương pháp này đã thu </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">được </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">những thành tựu to lớn trong các lĩnh vực lịch sử kinh tế, lịch sử nhân </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">khẩu. Nội dung lịch sử được rút ra từ việc lượng hóa thông tin rõ ràng có sức thuyết phục hơn so với cách miêu tả truyền thống. Ở Mỹ, trong những năm 50-60, phương pháp định lượng trong sử học được coi là một trường phái khoa học. Ở Anh, phương pháp xã hội học, phương pháp nhân chủng học là những phương pháp cơ bản của Sử học mới.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Đặc trưng chủ yếu của Sử học mới về mặt phương pháp luận là chống lại chủ nghĩa khách quan tuyệt đối của Sử học thực chứng. Họ cho rằng, trên thực tế nhà sử học không thể nào đứng tách riêng và hoàn toàn trung lập với sự kiện lịch sử (sự thực lịch sử). Nhân tố chủ quan trong sử học thể hiện ở chỗ nhà sử học được quyền lựa chọn sự kiện lịch sử để đưa vào sử học. Như vậy là chỉ có sự kiện lịch sử nào được nhà sử học lựa chọn thì mới có cơ hội thể hiện, còn những sự kiện không được nhà sử học lựa chọn thì mãi mãi câm lặng. Chính vì thế mà công đoạn lựa chọn sự kiện của nhà sử học trở nên quan trọng bậc nhất trong các thao tác sử học.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Nhà sử học người Anh Edward Hallett Carr đã phân chia những cái đã </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">diễn ra trong quá khứ của nhân loại thành “sự thực thông thường” là sự </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">việc bất kỳ nào nảy sinh trong quá khứ và “sự thực lịch sử” là sự việc đã được sử gia lựa chọn từ trong “sự thực thông thường” để làm tư liệu cho luận đề của họ. Nhà sử học lấy hoặc bỏ “sự thực” nào không phải là tùy tiện mà là dựa vào quan niệm và tiêu chuẩn đã định sẵn nào đó, đó chính là nhân tố chủ quan.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Sử học mới thừa nhận có nhân tố khách quan trong sử học nhưng họ cho rằng đó không phải là tính khách quan của đối tượng nghiên cứu (sự thực lịch sử) mà chỉ là tính khách quan của quá trình nghiên cứu, của mối liên hệ giữa sự thực và giải thích, giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. E.H. Carr định nghĩa: “<i>Lịch sử là quá trình liên tục không ngừng tác động lẫn nhau giữa nhà sử học với sự thực lịch sử của họ, là sự đàm thoại qua lại, hỏi và trả lời không bao giờ ngừng giữa hiện tại và quá khứ</i>”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftn9" name="_ftnref9" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">[9]</span></span></a><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Nhưng sự thực lịch sử ở đây, theo Carr, không phải là chân lý vì nó đã qua lựa chọn chủ quan của sử gia, vì thế, cái gọi là khách quan trong sử </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">học chỉ có thể hiểu là những tiêu chí lựa chọn sự kiện lịch sử có khách </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">quan hay không và phương pháp để tái tạo sự kiện có đúng đắn hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Trong khi nhấn mạnh đến tính khách quan tương đối của quá trình nghiên cứu lịch sử thì các nhà Sử học mới lại lãng quên tính khách quan tuyệt đối của sự thực lịch sử, bản thân nó, tồn tại độc lập khách quan với nhà sử học. Nó là đối tượng nghiên cứu của nhà sử học. Nhà sử học không thể thay đổi nó mà phải tìm cách tiếp cận và tái tạo nó. Sự tái tạo này đạt được mức độ chính xác như thế nào phụ thuộc vào nguồn sử liệu và khả năng của người nghiên cứu. Các sử gia Sử học mới chỉ nhấn mạnh đến quá trình tiếp cận đối tượng mà không bàn đến tính khách quan vật chất của đối tượng do đó đã dành chỗ cho chủ nghĩa duy tâm và chủ nghĩa tương đối xâm nhập.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Chính vì thế mà Sử học mới, mặc dù đã phát triển và đạt tới đỉnh cao trong thập niên 70 nhưng sang thập niên 80, những yếu tố của Sử học cách tân (the new new history) đã xuất hiện với xu hướng chuyển trọng tâm nghiên cứu từ môi trường khách quan của lịch sử sang thế giới chủ quan của con người và chuyển phạm vi nghiên cứu từ lịch sử vĩ mô sang lịch sử vi mô.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Sử học mới đã mất dần vai trò chủ đạo chi phối của nền sử học phương Tây.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">6. Khuynh hướng Sử học mácxít</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX hình thành khuynh hướng Sử học mácxít. Sử học mácxít ra đời dưới ảnh hưởng trực tiếp của chủ nghĩa Mác và sau đó là những luận điểm của Lênin. Chủ nghĩa Mác - Lênin là tư tưởng, là nền tảng để các nhà sử học mácxít trình bày lịch sử và giải thích lịch sử.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">1) Chủ nghĩa Mác coi lịch sử (quá trình phát triển của xã hội loài người) là một hiện thực (tính vật chất) đã diễn ra trong quá khứ, tồn tại độc lập khách quan, là đối tượng nghiên cứu của một số ngành khoa học trong đó có sử học. Để xây dựng mô hình phương pháp nghiên cứu lịch sử, chủ nghĩa Mác đã kết hợp được hai luận điểm, <i>một là</i>, quá trình lịch sử được nghiên cứu giống hệt như quá trình tự nhiên và<i>hai là</i>, quá trình lịch sử được nghiên cứu hoàn toàn theo những đặc thù của xã hội loài người. Kết </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">hợp hai luận điểm này, chủ nghĩa Mác chỉ rõ quá trình lịch sử vừa phải chịu</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;"> sự tác động bởi những quy luật tổng quát của tự nhiên vừa phải chịu sự chi phối bởi các qui luật đặc thù của xã hội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Trong tác phẩm <i>Lút-vít Phơ-bách và sự cáo chung của nền triết học cổ điển Đức</i>, Ăngghen đã lý giải vấn đề như sau: “<i>Cái gì là đúng đắn khi áp dụng vào tự nhiên thì cũng đưa được vào lịch sử của xã hội trong tất cả các ngành của nó</i>”. Lịch sử phát triển của xã hội lại khác về cơ bản với lịch sử của tự nhiên ở một điểm: Trong tự nhiên (nếu như chúng ta bỏ qua tác động ngược lại của con người đối với tự nhiên) chỉ có những nhân tố mù </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">quáng vô ý thức tác động lẫn nhau và trong sự tác động tương hỗ của chúng</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;"> hiện ra qui luật chung. Tất cả những gì xảy ra, vô số những cái dường như ngẫu nhiên cũng có thể nhận ra được ở bên ngoài cũng như những kết quả cuối cùng đều chứng tỏ là có tác động của những qui luật trong những cái ngẫu nhiên đó, đều xảy ra không phải như là một mục đích có ý thức định trước. Còn trong lịch sử của xã hội chỉ có hoạt động của con người, những con người có ý thức hoạt động theo lý trí hoặc say mê nhằm vào những mục đích nhất định. Ở đây không có cái gì xảy ra mà không có ý đồ, không có mục đích đã định một cách có ý thức. Nhưng sự khác biệt này mặc dầu là quan trọng đối với công tác nghiên cứu lịch sử nhất là trong việc nghiên cứu từng thời đại và từng sự cố, vẫn không thể làm thay đổi chút nào một sự thực là tiến trình lịch sử bị những qui luật chung nội tại chi phối</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftn10" name="_ftnref10" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">[10]</span></span></a><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Trong lời nói đầu của tác phẩm <i>Tư bản</i>, Mác cũng viết: “Tôi xem sự phát triển của hình thái kinh tế xã hội là một quá trình lịch sử - tự nhiên”.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">2) Chủ nghĩa Mác đã khám phá ra cơ chế của sự phát triển, đưa ra mô hình giải thích sự phát triển của lịch sử qua việc diễn giải ba mâu thuẫn nội tại của xã hội và cũng có thể hiểu như là những qui luật cơ bản của sự phát triển xã hội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Mâu thuẫn chủ yếu qui định sự phát triển của xã hội là mâu thuẫn giữa con người với tự nhiên. Đó là mâu thuẫn của ý thức và vô thức. Con người, bằng lao động của mình, tác động vào tự nhiên, cải tạo tự nhiên, bắt các lực lượng này phải hoạt động theo ý muốn của mình. Giải quyết mâu thuẫn giữa con người với tự nhiên làm lực lượng sản xuất phát triển.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Mâu thuẫn thứ hai là mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Lực lượng sản xuất là nhân tố động, phát triển không ngừng, đến một lúc nào đó không còn phù hợp với quan hệ sản xuất đang chi phối, mâu thuẫn gay gắt và phá vỡ quan hệ sản xuất cũ làm nảy sinh ra một quan hệ sản xuất mới phù hợp với lực lượng sản xuất phát triển.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Mâu thuẫn thứ ba xảy ra giữa các quan hệ sản xuất và thượng tầng kiến trúc xã hội. Khi quan hệ sản xuất cũ bị phá vỡ, quan hệ sản xuất mới được thiết lập, thượng tầng kiến trúc cũ không còn phù hợp. Mâu thuẫn giữa quan hệ sản xuất mới với thượng tầng kiến trúc cũ dẫn đến sự phá vỡ của thượng tầng cũ và hình thành thượng tầng kiến trúc mới phù hợp với quan hệ sản xuất mới.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Các hệ thống lực lượng sản xuất, quan hệ sản xuất, thượng tầng kiến trúc hợp thành một cấu trúc xã hội mà Mác gọi đó là hình thái kinh tế xã hội. Mác và Ăngghen đã chứng minh, trong quá trình phát triển, xã hội loài </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">người đã trải qua năm hình thái kinh tế xã hội: Chế độ công xã nguyên thủy;</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;"> Chế độ chiếm hữu nô lệ; Chế độ phong kiến; Chế độ tư bản chủ nghĩa và Chế độ cộng sản chủ nghĩa. Như vậy toàn bộ thời kỳ lịch sử đã qua là sự phát sinh, phát triển và diệt vong của các hình thái kinh tế xã hội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Thời điểm cho sự chuyển biến từ hình thái kinh tế xã hội này sang hình thái kinh tế xã hội khác là các cuộc cách mạng xã hội. Cách mạng xã hội nổ ra sau khi lực lượng sản xuất phát triển đến mức mâu thuẫn gay gắt với quan hệ sản xuất cũ, buộc phải phá bỏ để mở đường cho lực lượng sản xuất mới phát triển.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">3) Trong những năm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, Lênin đã tiến hành hoàn thiện nhận thức luận duy vật biện chứng. Ông đã xây dựng học thuyết mácxít về sự phản ánh. Theo học thuyết này, nhận thức con người luôn luôn là sự phản ánh của tồn tại, khái niệm là sự phản ánh của thực tế. Tuy nhiên, sự phản ánh này không phải là gương ảnh. Nó có thể “là sự sao chép gần đúng của tạo ảnh nhưng nói đến sự thống nhất hoàn toàn thì thật là vô lý. Bởi lẽ quá trình nhận thức là hoạt động phức tạp, chia hai, dích dắc, bao gồm khả năng tưởng tượng xa thực tế”.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Việc không có sự đồng nhất hoàn toàn giữa khái niệm và thực tế đã đem đến cho nhận thức con người yếu tố tương đối. Tuy nhiên, do cơ sở của nhận thức luôn luôn là sự phản ánh của tồn tại khách quan nên trong mỗi một khái niệm đều có chứa đựng những yếu tố khách quan của chân lý tuyệt đối.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Lênin đã đưa ra những nguyên tắc trong nhận thức lịch sử như sau: Thứ nhất là xem xét cái chung và cái riêng trong thể thống nhất biện chứng như là chúng vốn có trong thực tế. Thứ hai là thừa nhận thực tiễn là tiêu chuẩn chân lý khách quan chủ yếu của bất kỳ mọi nhận thức bao gồm cả nhận thức lịch sử.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">4) Nhận thức lịch sử, theo Lênin, phải dựa vào sự kiện lịch sử. Sự kiện lịch sử được coi như vật chất, tồn tại khách quan với nhà sử học. Các sự kiện lịch sử cần được hiểu trong một tổng thể hay như một hệ thống vì tồn tại cá biệt chỉ là một mặt của chân lý, chân lý đòi hỏi nhiều mặt khác của hiện thực và trong mối quan hệ của chúng thì chân lý mới được thể hiện. Chỉ có thể nhận thức đúng đắn các sự kiện nếu xem xét chúng trong cái toàn bộ sinh động mà chúng là những bộ phận cấu thành. “Nếu chúng ta lấy các sự kiện trong cái toàn bộ của chúng thì các sự kiện đó không còn là “bướng bỉnh” mà hoàn toàn xác định được. Nếu lấy chúng ở ngoài cái toàn bộ, ở bên ngoài mọi liên hệ, nếu chúng chỉ là từng mảnh vụn và tùy tiện thì chúng chỉ là một thứ đồ chơi hay thậm chí còn tồi tệ hơn thế nữa”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftn11" name="_ftnref11" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">[11]</span></span></a><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">5) Lênin đã phát triển thêm một bước và cụ thể hóa quan điểm mácxít về vai trò quyết định của đấu tranh giai cấp trong lịch sử và cách tiếp cận các hiện tượng thông qua quan điểm giai cấp. Phê phán các nhà sử học tư </span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.15pt;">sản muốn hoàn toàn thoát khỏi những quyền lợi và tình cảm của mình, từ bỏ</span><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;"> giai cấp xuất thân của mình và nói về quá khứ hoàn toàn vô tư “dửng dưng nghe điều thiện và điều ác” để trình bày một cách chính xác các sự kiện và hiện tượng, Lênin đã chỉ rõ “không có một người nào đang sống mà lại có thể không đứng về phía giai cấp này hay giai cấp nọ (một khi họ đã hiểu được những quan hệ giữa những giai cấp đó), lại có thể không vui sướng trước thắng lợi của giai cấp ấy, đau buồn trước những thất bại của nó, tức giận đối với kẻ thù của nó, đối với những kẻ truyền bá những quan điểm lạc hậu làm trở ngại cho sự phát triển của nó”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftn12" name="_ftnref12" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">[12]</span></span></a><span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; text-indent: 36pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 13pt; letter-spacing: 0.2pt;">Lênin nhấn mạnh khoa học lịch sử là một khoa học có tính đảng, bản thân chủ nghĩa duy vật vốn bao hàm cái gọi là tính đảng. Chủ nghĩa duy vật buộc chúng ta khi đánh giá một sự kiện nào đó phải công khai và dứt khoát đứng hẳn trên lập trường của một tập đoàn xã hội nhất định. Khoa học lịch sử mácxít kết hợp được chặt chẽ tính đảng và tính khách quan vì quan điểm mácxít thể hiện lập trường của một giai cấp tiên tiến nhất của xã hội - giai cấp công nhân.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
<br clear="all" />
<hr align="left" size="1" width="33%" />
<div id="ftn1">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftnref1" name="_ftn1" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-size: 10pt;">[1]</span></span></span></a> <span lang="FR" style="letter-spacing: 0.2pt;">G. Bourde, H. Martin, <i>Les e’coles historiques</i>, Paris, 1983, tr.4.</span></div>
</div>
<div id="ftn2">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftnref2" name="_ftn2" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-size: 10pt;">[2]</span></span></span></a> <span lang="FR" style="letter-spacing: 0.2pt;">G. Bourde, H. Martin, <i>Les e’coles historiques</i>, Paris, 1983, tr.6.</span></div>
</div>
<div id="ftn3">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftnref3" name="_ftn3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-size: 10pt;">[3]</span></span></span></a> <span lang="FR" style="letter-spacing: 0.2pt;">G. Bourde, H. Martin, <i>Les e’coles historiques</i>, Paris, 1983, tr.6.</span></div>
</div>
<div id="ftn4">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftnref4" name="_ftn4" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-size: 10pt;">[4]</span></span></span></a> <span lang="FR" style="letter-spacing: 0.2pt;">G. Bourde, H. Martin, <i>Les e’coles historiques</i>, Paris, 1983, tr.145.</span></div>
</div>
<div id="ftn5">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftnref5" name="_ftn5" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-size: 10pt;">[5]</span></span></span></a> <span lang="FR" style="letter-spacing: 0.2pt;">Viện Thông tin Khoa học Xã hội, <i>Sử học những tiếp cận thời mở cửa</i>, Hà Nội, 1998, tr.138-139.</span></div>
</div>
<div id="ftn6">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftnref6" name="_ftn6" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-size: 10pt;">[6]</span></span></span></a> <span style="letter-spacing: 0.2pt;">P. Burke, <i>Sociology and History</i>, L., 1980, tr.30.</span></div>
</div>
<div id="ftn7">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftnref7" name="_ftn7" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-size: 10pt;">[7]</span></span></span></a> <span style="letter-spacing: 0.2pt;">A. Marwick, <i>British Society since 1945</i>, L., 1982, tr.19.</span></div>
</div>
<div id="ftn8">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftnref8" name="_ftn8" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-size: 10pt;">[8]</span></span></span></a> <span lang="FR" style="letter-spacing: 0.2pt;">G. Bourde, H. Martin, <i>Les e’coles historiques</i>, Paris, 1983, tr.184.</span></div>
</div>
<div id="ftn9">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftnref9" name="_ftn9" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-size: 10pt;">[9]</span></span></span></a> <span style="letter-spacing: 0.2pt;">E. H. Carr, <i>What is History</i>, Macmillan, 1986, tr.24.</span></div>
</div>
<div id="ftn10">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftnref10" name="_ftn10" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-size: 10pt;">[10]</span></span></span></a> <span style="letter-spacing: 0.2pt;">Mác-Ăngghen, <i>Tuyển tập</i>, Tập VI, Nxb. Sự thật, H., 1984, tr.405.</span></div>
</div>
<div id="ftn11">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftnref11" name="_ftn11" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-size: 10pt;">[11]</span></span></span></a> <span style="letter-spacing: 0.2pt;">Lênin, <i>Toàn tập,</i> Tập 23, Bản tiếng Nga, tr.270.</span></div>
</div>
<div id="ftn12">
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html#_ftnref12" name="_ftn12" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoFootnoteReference"><span class="MsoFootnoteReference"><span style="font-size: 10pt;">[12]</span></span></span></a> <span style="letter-spacing: 0.2pt;">Lênin, <i>Toàn tập,</i> Tập 2, Bản tiếng Nga, tr.517.</span></div>
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="letter-spacing: 0.2pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<span style="letter-spacing: 0.2pt;">Nguồn</span></div>
<div class="MsoFootnoteText" style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html">http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/476-cac-khuynh-hng-s-hc-trong-th-k-xix-va-xx.html</a></div>
</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-27963090815886195132013-09-10T03:59:00.001-07:002013-09-10T03:59:26.504-07:00CHÍNH SÁCH KHUYẾN KHÍCH GIÁO DỤC CỦA NHÀ NGUYỄN ĐỐI VỚI NAM BỘ<div align="right" class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin: 6pt 0cm 0.0001pt; text-align: right; text-indent: 1cm;">
<b><i><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;"><br />ThS. Đỗ Thị Hương Thảo</span></i></b></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Một trong những đặc điểm khác biệt trong chính sách giáo dục của triều Nguyễn so với các triều đại trước là vấn đề mở rộng và phát triển giáo dục và khoa cử ở phía Nam. Đến thời Nguyễn, lãnh thổ Việt Nam rộng hơn nhiều so với thời Lê, là kết quả của quá trình Nam tiến. Để hiểu được lịch sử nói chung, chính sách giáo dục nói riêng của nhà Nguyễn, đặc biệt là vào nửa đầu thế kỷ XIX, thì cần phải “hiểu được ảnh hưởng của chính sách vùng Nam Bộ đối với đời sống chính trị của cả quốc gia”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn1" name="_ednref1" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[1]</span></span></span></a>. Bài viết chọn một nội dung của vấn đề khoa cử là chính sách khuyến khích phát triển giáo dục của nhà Nguyễn ở vùng Nam Bộ để đi sâu nghiên cứu, từ đó làm rõ những chính sách của triều Nguyễn nhằm đẩy nhanh số lượng người đỗ đạt ở Nam Bộ.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin: 6pt 0cm 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">I.<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;"> </span></span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Nam Bộ - vùng đất “phi Nho giáo”</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">So với đồng bằng Bắc Bộ - vùng đất có bề dày lịch sử, văn hóa của Việt Nam, Nam Bộ là vùng đất mới, có nhiều yếu tố khác biệt về địa lý, lịch sử, văn hóa, kinh tế… Đây là địa bàn sinh sống của nhiều tộc người (Khơme, Chăm, Mạ, Stieng, Hán, Việt…)<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn2" name="_ednref2" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[2]</span></span></span></a> và chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của quá trình Ấn hóa. Về sinh hoạt tín ngưỡng ở Nam Bộ, Trịnh Hoài Đức có chép: “sùng Phật, tin đồng cốt, phần nhiều trọng thần đàn bà”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn3" name="_ednref3" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[3]</span></span></span></a>. Một trong những đặc điểm dễ nhận thấy là, so với các địa phương khác nhất là Bắc bộ, Nam Bộ ban đầu là vùng đất “phi Nho” – nơi Khổng giáo “đã không được đề cao, thậm chí về căn bản, hầu như không được biết đến”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn4" name="_ednref4" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[4]</span></span></span></a>. Theo nhận xét của Woodside, Nam Bộ là vùng đất mang nhiều yếu tố Phật giáo, ít yếu tố Nho giáo, Hán học hơn miền Bắc và miền Trung.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn5" name="_ednref5" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[5]</span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin: 6pt 0cm 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;">Sống ở lưu vực sông Mekong, cư dân Nam Bộ được hưởng sự ưu đãi hơn cả từ thiên nhiên so với miền Bắc và miền Trung. Khác với cư dân hai miền Bắc và Trung, cư dân Nam Bộ không phải đối mặt với những khắc nghiệt của thiên tai, đất đai màu mỡ, sinh sống dễ dàng, “dùng sức ít mà lợi nhiều”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn6" name="_ednref6" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 13pt; line-height: 19px;">[6]</span></span></span></a>…. Trịnh Hoài Đức trong <i>Gia Định thành thông chí </i>đã viết: “Thành Gia Định nước Việt Nam ta, đất rộng lương thực nhiều, không lo về đói rét”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn7" name="_ednref7" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 13pt; line-height: 19px;">[7]</span></span></span></a>, “nhiều thóc gạo cá muối”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn8" name="_ednref8" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 13pt; line-height: 19px;">[8]</span></span></span></a>, các loại sản vật phong phú. Việc sản xuất lúa gạo ở Nam Bộ gặp nhiều thuận lợi, do vậy nhiều người Nam Bộ sống bằng nghề buôn bán và theo như chữ dùng của Choi Byung Wook thì người dân Nam Bộ “coi rẻ giá trị thóc gạo”.<span class="MsoEndnoteReference"> <a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn9" name="_ednref9" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 13pt; line-height: 19px;">[9]</span></span></a></span> Trong năm trấn của Gia Định (Phiên An, Biên Hòa, Vĩnh Thanh, Định Tường và Hà Tiên), cũng theo ghi chép của Trịnh Hoài Đức, trấn nào cũng được ghi chép là có hoạt động buôn bán. Ví dụ như trấn Phiên An “tầu, thuyền biển buôn bán đi về, cột buồm san sát nhau, trăm thứ hàng họp lại”; trấn Biên Hòa “khách buôn qua lại”; trấn Hà Tiên “chuyên việc buôn bán” ….<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn10" name="_ednref10" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 13pt; line-height: 19px;">[10]</span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin: 6pt 0cm 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;">Khác với miền Bắc và miền Trung, điều kiện tự nhiên thuận lợi do thiên nhiên ưu đãi cũng là lý do khiến cư dân Nam Bộ ít quan tâm đến việc học<b>. </b>Với người Bắc và Trung Bộ, học là để làm quan, để thông qua khoa cử để tiến “từ cảnh nhà tranh vách đất sang cảnh giàu sang phú quý”, hay học để “thoát nghèo” thì người Nam Bộ không hoàn toàn như vậy. Chính nhờ những ưu đãi từ thiên nhiên, nói cách khác là điều kiện kinh tế thuận lợi, người Nam Bộ không chọn cách thức “học để làm quan” làm mục đích sống. Choi Byung Wook đã nhận xét: “Nhiều cơ hội mở ra cho thanh niên Nam Bộ để họ có một cuộc sống an nhàn bằng các nghề kinh doanh thay vì phải cúc cung tận tụy phục vụ triều chính”.<span class="MsoEndnoteReference"> <a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn11" name="_ednref11" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 13pt; line-height: 19px;">[11]</span></span></a></span> Do vậy ở Nam Bộ số lượng người giành được vị trí trong triều đình thông qua khoa cử không nhiều. Nói cách khác, con người Nam Bộ là những người “tự do mà ít chất thần phục quyền uy phong kiến, càng ít sự ràng buộc lễ giáo đạo đức Khổng Mạnh”.<span class="MsoEndnoteReference"> </span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn12" name="_ednref12" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><b><span style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><b><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[12]</span></b></span></span></b></span></a><b><span style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"> </span></b><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;">Dưới con mắt của các vị vua đầu triều Nguyễn, đặc biệt là Minh Mạng, người Nam Bộ quan tâm nhiều đến thương nghiệp hơn là nông nghiệp, ít quan tâm đến khoa cử. Minh Mạng nhận xét “người Gia Định vốn tính trung nghĩa nhưng ít học”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn13" name="_ednref13" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 13pt; line-height: 19px;">[13]</span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Sau khi mở rộng bờ cõi về phía Nam và đóng đô ở Phú Xuân, Huế, triều Nguyễn gặp khó khăn giữa một bên là nhu cầu của triều đình muốn phát triển Nho giáo, mở rộng bộ máy quan lại, tuyển lựa nhân tài thông qua thi cử và một bên là thực tế cư dân vùng Nam Bộ “yếu” và “thiếu” truyền thống khoa cử. Bên cạnh đó, « trong một thời gian dài sau 1802, triều Nguyễn lại chưa đứng vững ở Bắc Hà và do đó rất cần một hậu phương chính trị ổn định »<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn14" name="_ednref14" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[14]</span></span></span></a> ở Trung Bộ và cả Nam Bộ. Không phải ngẫu nhiên mà các vua Nguyễn từ Gia Long đến Tự Đức đều rất quan tâm tới việc đào tạo đội ngũ quan lại cũng như xây dựng chỗ dựa tinh thần của chính quyền thông qua các hoạt động tổ chức học hành, thi cử ở Nam Bộ<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn15" name="_ednref15" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[15]</span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Ở miền Bắc, nhà Nguyễn đứng trước thực tế là giới sĩ phu Bắc Hà ít chịu quy phục do tư tưởng “hoài Lê” vẫn còn khá sâu đậm.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn16" name="_ednref16" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[16]</span></span></span></a> Ngay sau khi lên cầm quyền, trong năm 1802, Gia Long liên tiếp ra các chiếu dụ đối với cựu thần nhà Lê và các hào mục Bắc Hà, kêu gọi họ tham gia vào bộ máy quản lý của triều đình. Kết quả là, mặc dù đã có một số Nho sĩ hưởng ứng lời kêu gọi, một số quan lại cựu triều xuất thân từ khoa bảng đã gia nhập vào hàng ngũ quan lại của nhà Nguyễn, nhưng số lượng rất hạn chế. Trong những năm đầu triều Minh Mệnh, có một số Sinh đồ, Hương cống của triều Lê được bổ nhiệm vào các vị trí trong bộ máy của triều Nguyễn như Lý Thiện Dưỡng làm Đốc học Quảng Bình, Lê Tri làm Đốc học Quảng Ngãi, Tổng giáo Nguyễn Huy Cẩm làm Đốc học Biên Hòa<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn17" name="_ednref17" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[17]</span></span></span></a>, Hoàng Phạm Lãng làm Đốc học Cao Bằng, Hồ Trọng Điển làm Đốc học Nghệ An, Phạm Đình Hổ được sung làm Hành tẩu ở Hàn lâm viện<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn18" name="_ednref18" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[18]</span></span></span></a>… Việc các Nho sĩ Bắc Hà không hưởng ứng mạnh mẽ khiến Minh Mạng khi ra Bắc đã tiếp tục ra dụ tìm những người hiền tài còn sót ở Bắc Thành và Thanh Nghệ. Vua Minh Mệnh từng nói với quan cận thần rằng: “Từ sông Linh trở về Bắc, vốn là đất văn học, năm ngoái xuống chiếu cầu hiền, mà đến nay chưa có ai ra ứng cử… Nay Trẫm dừng chân ở Bắc Thành đã hàng tháng, mà sao vắng lặng không thấy gì, có phải tự tờ chiếu đưa xuống cử người hiền tài, mà không ai dám đương với cái danh từ ấy chăng?”.</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn19" name="_ednref19" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-size: 12pt; line-height: 20px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[19]</span></span></span></span></a><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-size: 12pt; line-height: 20px;"></span></span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Tiếp tục sử dụng các Nho sĩ Bắc Hà đã thông qua đào tạo và khoa cử là biện pháp thiết thực và hiệu quả, nhưng trên thực tế số lượng này không đủ để đáp ứng nhu cầu (và cũng không dễ huy động). Vì vậy, mặc dù đã có một số lượng nhất định Nho sĩ Bắc Hà tham gia vào đội ngũ quan lại ở buổi đầu triều Nguyễn, nhưng nhà Nguyễn vẫn muốn dùng những người do mình đào tạo vào làm việc cho chính quyền mới.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn20" name="_ednref20" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[20]</span></span></span></a> John Whitmore cho rằng vương triều Nguyễn với nền tảng Nam Hà có vẻ như muốn học hỏi khuôn mẫu trực tiếp từ Trung Quốc hơn là gián tiếp qua giới sĩ phu Bắc Hà của những thế kỷ trước.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn21" name="_ednref21" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[21]</span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Dưới thời Minh Mạng, triều đình thực sự mong muốn “tăng thêm số lượng quan chức trong bộ máy quan liêu”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn22" name="_ednref22" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[22]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">, nhưng triều đình cũng gặp thực tế là số người Nam Bộ tham gia khoa cử và tỷ lệ đỗ đạt thông qua khoa cử là không nhiều. </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Cụ thể như, thời Minh Mạng, có sĩ tử người Gia Định đã sát hạch “8 lần mà chưa đủ văn thể 4 trường”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn23" name="_ednref23" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[23]</span></span></span></span></a><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">, buộc quan Đốc học “xin gia ân cho biên vào sổ khóa sinh”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn24" name="_ednref24" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[24]</span></span></span></a>. Truyền thống khoa bảng ở Bắc Bộ được biểu hiện rõ nét qua nhiều yếu tố: các gia đình, dòng họ khoa bảng (những gia đình cùng có cha con, ông cháu, chú cháu, anh em cùng thi đỗ Tiến sĩ hoặc thậm chí đỗ cùng khoa); các làng khoa bảng (làng có tỷ lệ đỗ đạt cao, được nhiều nơi biết đến như Hành Thiện (Nam Định), Mộ Trạch (Hải Dương), nhiều làng ở Thanh Trì, Từ Liêm (Hà Nội)…); các trường giáo dục Nho học tư thục với những thầy đồ nổi tiếng; hệ thống văn từ, văn chỉ thờ Khổng Tử và những người đỗ đạt… Vì thế </span><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Nola Cooke cho rằng do không có các cơ chế liên kết giữa thi cử và bộ máy quan lại, việc thiếu các dòng họ, gia đình khoa bảng nhiều đời thi đỗ ở Nam Bộ đã khiến cho nhà Nguyễn khó khăn trong việc tái thiết lập hệ thống thi cử ở Nam Bộ như ở miền Bắc</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn25" name="_ednref25" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[25]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">. Chính vì vậy, ngay trong kỳ thi Hương đầu tiên dưới thời vua Gia Long tổ chức năm 1807, “không có trường thi Hương nào ở phía Nam được tổ chức”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn26" name="_ednref26" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[26]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">. </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Từ năm Gia Long thứ 12, 1813, nhà Nguyễn mới bắt đầu mở khoa thi Hương từ Quảng Bình trở vào Nam<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn27" name="_ednref27" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[27]</span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Nhu cầu bổ nhiệm, sử dụng những người thuộc vùng Trung Bộ và Nam Bộ vào bộ máy nhà nước của nhà Nguyễn được thể hiện rõ ràng trong quan điểm của vua Minh Mệnh từ năm 1824. Khi sai Thự Tham tri Lễ bộ</span><span lang="X-NONE" style="font-size: 12pt; line-height: 20px;"> </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Hoàng Kim Hoán quản lý công việc Quốc tử giám, nhà vua đã nói: “Nhà Đại Thanh, tiên tổ là người Mãn, khi đã lấy được Trung Quốc thì các chức chính giáo đều dùng người Hán, người Mãn mà người Mãn thường ở trên người Hán. Kể người Mãn là mọi rợ mà còn như thế, huống<i>miền Nam hà nước ta</i> là đất văn vật, không ví như người Mãn được. <i>Chức trách làm thầy há nên chỉ để người Bắc chuyên giữ</i>”.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn28" name="_ednref28" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[28]</span></span></span></a> Đây là thông điệp rõ ràng của nhà Nguyễn trong việc muốn bổ nhiệm người Nam Hà vào vị trí quản lý Quốc Tử Giám, tức là quản lý việc giáo dục của quốc gia nói riêng cũng như các vị trí quản lý khác nói chung.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Năm 1826, sau khi xem xét kết quả kỳ thi Hội với 9 người đỗ đều là người Bắc, vua Minh Mạng đã nói rằng: “Nay thiên hạ một nhà, Nam Bắc đều là tôi con của trẫm, cho nên Nam hiền thì dùng Nam, Bắc hiền thì dùng Bắc, không phải có thiên tư. Vả lại học trò Nam Bắc đều là người ở trong giáo dục, học lực tưởng cũng không hơn kém nhau, thế mà nay 9 quyển đỗ đều là người Bắc là sao thế? Nên lựa lấy 1, 2 người từ Thừa Thiên vào Nam để cổ lệ sĩ phong mới phải”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn29" name="_ednref29" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[29]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">. Từ dụ này của Minh Mạng với ý định bổ sung người đỗ đạt ở phía Nam, Phan Thanh Giản vị Tiến sĩ khai khoa của vùng đất Nam Bộ - người sau này giữ đến chức Thượng thư bộ Lễ, bộ Hộ và bộ Hình của nhà Nguyễn - đã được lấy đỗ trong kỳ thi này.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Năm 1830, trước thực tế của việc học vùng Nam Bộ, triều đình quy định, nếu các địa phương từ Thanh Hoa trở ra Bắc mà số cử số Cống sinh không đủ theo quy định của Nhà nước thì các quan địa phương phạt 3 tháng bổng, quan Quốc Tử Giám phạt 6 tháng bổng nhưng đối với các địa phương từ Quảng Bình trở về Nam, do học trò giỏi còn ít “nếu đòi hỏi nhất luật thì chưa khỏi nghiêm quá” nên chỉ sức quở mà không phạt bổng.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn30" name="_ednref30" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[30]</span></span></span></a> Giải thích cho hiện tượng này vua Minh Mệnh nói: đất Gia Định nhiều người tuấn tú, nhưng gần đây quen thói biếng nhác nên hạng học giỏi, tài hay chưa thấy nhiều. Song nghĩ ở thành hạt ấy văn hóa mới mở, thấm nhuần chưa sâu, điều lệ khảo khóa và giảng tập “phải có một phen <i>châm chước</i> định lại”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn31" name="_ednref31" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[31]</span></span></span></a> .</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin: 6pt 0cm 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;">Đến thời Tự Đức tình hình này cũng không thay đổi nhiều lắm. Bản thân vua Tự Đức cũng nhận thấy sự yếu và thiếu truyền thống khoa cử ở phía Nam. Trong bản Dụ viết năm 1853, nhà vua cho rằng: “Gần đây trong Chế khoa, Hội khoa từ Quảng Bình trở về Nam, ít người trúng bảng. Trong đó từ Phú Yên đến Hà Tiên lại càng thưa thớt”.</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn32" name="_ednref32" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 13pt; line-height: 19px;">[32]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin: 6pt 0cm 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;">Với mục tiêu “đưa Nam Bộ, vùng đất mới hòa nhập, thống nhất với nền chính trị xã hội chung của đất nước”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn33" name="_ednref33" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 19px;">[33]</span></span></span></a>, mặc dù không đưa ra những tuyên bố rõ ràng, mạnh mẽ về chính sách riêng cho vùng Nam Bộ, nhưng nhà Nguyễn có nhiều hình thức và phương pháp khác nhau nhằm đề cao, ưu tiên cho việc phát triển giáo dục vùng Nam Bộ, nhằm hướng tới một mục tiêu xa hơn là cố gắng đáp ứng nhu cầu về nhân sự cho việc thiết lập bộ máy chính quyền từ trung ương đến địa phương trong toàn quốc.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">II. Các biện pháp, chính sách khuyến khích giáo dục Nho học của triều Nguyễn ở Nam Bộ</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Từ nhận thức rõ ràng về sự mâu thuẫn giữa vấn đề “yếu và thiếu” khoa cử của cư dân vùng Nam Bộ và nhu cầu gia tăng nhân sự cho bộ máy quan lại thông qua khoa cử như đã nói ở trên, nhà Nguyễn đã có nhiều chính sách nhằm rút </span><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">ngắn khoảng cách về số lượng người thi và tỷ lệ thi đỗ giữa hai miền Bắc Nam. Trong phần này, chúng tôi nhóm các sự kiện, hoạt động, quy định liên quan đến khuyến khích phát triển giáo dục Nam Bộ theo ba nội dung: tổ chức việc học, việc thi và bổ nhiệm những người đỗ đạt qua khoa cử.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<i><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">1. Đẩy mạnh việc học và dự thi ở Nam Bộ</span></i></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin: 6pt 0cm 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<i><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">(i)<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; font-style: normal; line-height: normal;"> </span></span></i><i><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Đặt các chức học quan</span></i></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Từ nhận thức « trị nước thì gốc ở nhân tài, hành chính thì trước lấy giáo hóa »<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn34" name="_ednref34" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[34]</span></span></span></a>, nhà Nguyễn xác định rõ ràng rằng khoa cử muốn phát triển thì trước tiên phải nâng cao ý thức quan tâm đến việc học và tổ chức học tập ở các địa phương. Vì thế, chỉ một năm sau khi lên ngôi, năm 1803, vua Gia Long đã phê chuẩn đề xuất của trấn thần Gia Định là Nguyễn Văn Nhân chọn mỗi xã ở Gia Định 1 người có đức hạnh văn học để dạy bảo con em trong xã nhằm giải quyết tình hình người Gia Định « nghiên bút bỏ hoang ».<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn35" name="_ednref35" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[35]</span></span></span></a> Theo đó, « </span><span lang="EN-AU" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">mỗi xã chọn một người có đức hạnh văn học, được miễn dao dịch, khiến dạy bảo con em trong ấp. Người từ 8 tuổi trở lên thì vào tiểu học rồi đến học sách Hiếu kinh, Trung kinh; 12 tuổi trở lên, trước học Luận ngữ, Mạnh Tử, rồi tới Trung dung, Đại học; 15 tuổi trở lên, trước học Thi Thư, sau học Dịch Lễ, Xuân thu, học kèm Chư tử và sử”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn36" name="_ednref36" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="EN-AU" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[36]</span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Năm <span style="background-color: yellow; background-position: initial initial; background-repeat: initial initial;">1805</span>, triều đình lấy Trương Chí Lý, Võ Xuân Biều, Hoàng Công Xuân làm Đốc học và Giáp Ất Phó Đốc học Gia Định. Cũng trong năm này, học đường Gia Định (sau là trường tỉnh học của Gia Định) được xây xong.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn37" name="_ednref37" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[37]</span></span></span></a> Năm 1839, các chức Huấn đạo được đặt cho các huyện Phước Chánh, Bình An, Long Thành (Biên Hòa), Tân Minh, Vĩnh Bình (Vĩnh Thanh), Kiến Hưng, Kiến Đăng (Định Tường) theo đề nghị của thành thần Gia Định.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn38" name="_ednref38" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[38]</span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Đối với sĩ tử, năm <span style="background-color: yellow; background-position: initial initial; background-repeat: initial initial;">1853,</span> Tự Đức đề nghị chuyển các Cử nhân ở phía Nam thuộc các địa phương có ít người đỗ đạt sang học ghép với các tỉnh có số người đỗ đông hơn để đẩy mạnh tinh thần học tập: “Trong đó 3 tỉnh Khánh Hòa, Biên Hòa, Hà Tiên sĩ số quá ít ỏi, chuẩn cho đến học tập với các quan coi việc học tại các tỉnh gần như Bình Thuận, Gia Định, và An Giang, để nhờ vui bạn kính thầy mà tốt lên”.</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn39" name="_ednref39" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[39]</span></span></span></span></a><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"></span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Cũng trong năm này, nhận thấy kết quả thi Chế khoa và Hội khoa của học trò từ Quảng Bình đến Hà Tiên thấp, triều Nguyễn đã cho Tú tài và người học ở các địa phương bổ làm học sinh ở phủ Thừa Thiên và các tỉnh, với số lượng “Thừa Thiên học sinh 20 người, Quảng Nam, Bình Định, Vĩnh Long đều 18 người; Quảng Bình, Quảng Ngãi, Định Tường, An Giang, Quảng Trị đều 15 người; Bình Thuận, Khánh Hòa, Biên Hòa, Hà Tiên, Phú Yên đều 10 người”.</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn40" name="_ednref40" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[40]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"> Những người này đều được triều đình cấp lương, gạo để học tập. Hai năm sau (năm 1855), Tự Đức ra dụ đặt ngạch học sinh ở các tỉnh thuộc khu vực miền núi phía Bắc (Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Hưng Hóa, Quảng Yên), số lượng học trò được chọn dành cho mỗi tỉnh là từ 3 đến 6 người.<span class="MsoEndnoteReference"> </span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn41" name="_ednref41" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[41]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"> Nếu so sánh về số lượng thì rõ ràng các học trò từ Quảng Bình trở vào Nam nhận được sự ưu ái hơn.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Năm 1854, sĩ tử và Cử nhân của Nam Bộ (Gia Định, Định Tường, Long Tường…) sau khi khảo hạch, có kết quả tốt được bổ làm học sinh của tỉnh và được triều đình cấp cho lương thực theo thứ bậc trong thời gian học tập.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn42" name="_ednref42" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[42]</span></span></span></a> Học sinh ở tỉnh được các học quan của tỉnh ấy dạy dỗ. Quy định này được thực hiện theo đề nghị của bộ Lễ trình vua Tự Đức với tinh thần « truyền gia ơn bổ vào làm học sinh trường tỉnh, chiếu theo lệ học sinh từ Quảng Bình trở vào mà cấp lương ăn để tỏ ý khuyến khích việc giáo dục ở vùng biên ».<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn43" name="_ednref43" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[43]</span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Với học trò là người dân tộc thiểu số ở Nam Bộ, triều Nguyễn cũng có chính sách “giáo hóa”, tạo điều kiện để các tộc người này thu hẹp khoảng cách về giáo dục so với nguời Kinh. Nhà Nguyễn muốn thống nhất tư tưởng và văn hóa của các tộc người thiểu số nơi đây theo chuẩn mực Khổng giáo thông qua việc học và thi.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin: 6pt 0cm 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<i><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">(ii)<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; font-style: normal; line-height: normal;"> </span></span></i><i><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Mở trường thi Hương Gia Định và tạo chính sách phụ thí linh động</span></i></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Để tạo điều kiện thuận lợi cho các sĩ tử Nam Bộ trong việc tham gia thi cử, nhà Nguyễn đã mở trường thi tại chỗ - trường thi Hương Gia Định và tạo chính sách phụ thí linh động.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Trường thi Hương Gia Định bắt đầu hoạt động năm 1813, sáu năm sau khi khoa thi Hương đầu tiên dưới thời Nguyễn được tổ chức (1807). Trường thi Gia Định là nơi tổ chức thi cho các sĩ tử của các vùng</span><span lang="FR"> </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Bình Thuận, Phiên An, Biên Hòa, Vĩnh Thanh, Định Tường và Hà Tiên.</span><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"> Trường thi Gia Định được xây dựng kiên cố bằng gạch, ngói năm Thiệu Trị 7 (1846)<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn44" name="_ednref44" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[44]</span></span></span></a>, đến năm Tự Đức thứ nhất (1848), khu vực làm việc của các quan trường trong trường thi đều lợp ngói, 4 vi trong trường thi đều được phân cách bằng tường hoa<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn45" name="_ednref45" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[45]</span></span></span></a>. Trường thi nằm trên đất thôn Hòa Nghĩa, phía tây thành Gia Định, nay thuộc khuôn viên Trung tâm sinh hoạt Thanh niên, số 4 Phạm Ngọc Thạch, quận 1, thành phố Hồ Chí Minh<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn46" name="_ednref46" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[46]</span></span></span></a>. Trường có chu vi 193 trượng 6 thước, tường rào cao 4 thước 5 tấc. Trường thi Hương Gia Định tồn tại 45 năm, từ năm 1813 đến 1858 - khi thực dân Pháp xâm lược Việt Nam. Trong thời gian tồn tại, trường thi Hương Gia Định đã tổ chức được 19 khoa thi, lấy đỗ 264 Cử nhân<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn47" name="_ednref47" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[47]</span></span></span></a>. Theo <i>Địa chí An Giang,</i>năm 1864, sau khi thực dân Pháp chiếm 3 tỉnh miền Đông Nam kỳ, nhà Nguyễn dời trường thi Hương Gia Định về đặt tại An Giang, tuy nhiên trường thi này chỉ tổ chức khoa thi duy nhất vào năm này và lấy đỗ có vẻn vẹn 10 người<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn48" name="_ednref48" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[48]</span></span></span></a>. Trường thi Hương An Giang là trường thi cuối cùng ở Nam kỳ trước khi vùng đất này hoàn toàn rơi vào tay người Pháp.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn49" name="_ednref49" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[49]</span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin: 6pt 0cm 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;">Đối với người đi thi, thông thường, sĩ tử trước khi dự thi Hương phải trở về nguyên quán để sát hạch. </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;">Trường hợp sĩ tử giả mạo họ tên, quê quán, sau này có thi đỗ Tú tài, Cử nhân hay Tiến sĩ thì đều bị cách bỏ.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn50" name="_ednref50" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 13pt; line-height: 19px;">[50]</span></span></span></a> Riêng </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;">đối với học trò Nam Bộ, nhà Nguyễn thực hiện chính sách <i>phụ thí </i>linh động. Năm </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;">1821, vua Minh Mệnh cho phép sĩ tử “từ Phú Yên trở về Nam cho tùy tiện phụ thí, từ Bình Định trở về Bắc đều phải theo nguyên quán”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn51" name="_ednref51" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 13pt; line-height: 19px;">[51]</span></span></span></a> tức là sĩ tử Nam Bộ nếu đang sống ở đâu thì có thể đăng ký dự thi ở đó, không nhất thiết phải quay về quê gốc ứng thí.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin: 6pt 0cm 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;">Năm 1834, triều Nguyễn vẫn duy trì định lệ: “những sĩ tử du học ở các tỉnh thì về nguyên quán ứng thí. Duy những người ở Biên Hòa trở vào Nam, hoặc sinh trưởng ở kinh kỳ, và những nơi huyện Tống Sơn cư trú từ Quảng Bình trở vào Nam đã được lâu đời, thì cho phép được phụ thí [tại chỗ mình ở]”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn52" name="_ednref52" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 13pt; line-height: 19px;">[52]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;">.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin: 6pt 0cm 0.0001pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;">Chính sách “phụ thí” tạo điều kiện cho học trò là người Nam Bộ có thể thi ở những nơi họ sống ngoài Nam Bộ. Trường hợp của Nguyễn Chính quê ở thôn Phú Mỹ Tây, huyện Bình Dương, phủ Tân Bình, tỉnh Gia Định là ví dụ. Cha của Nguyễn Chính được điều làm Cai đội ở tỉnh Hưng Hóa và ông theo cha đến sinh sống ở đây. Sau khi về hưu, cha ông không trở về quê cũ, xin triều đình cho ở lại sinh sống tại Hưng Hóa. Kỳ thi Hương năm 1857, Nguyễn Chính vì không tiện về Gia Định ứng thí nên đã đề nghị cho được phụ thí tại trường thi Hương Hà Nội, nhưng không được bộ Lễ và triều đình đồng ý vì theo lệ ông phải trở về nguyên quán ứng thí. Trên đường về, xét thấy nếu để ông về Gia Định thì khó có thể kịp ngày dự thi nên triều đình đã đồng ý cho Nguyễn Chính phụ thí ở trường thi Hương Thừa Thiên. Kết quả, Nguyễn Chính đỗ thủ khoa khoa này và khoa thi năm Nhâm Tuất (1862) tiếp tục đỗ Đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân. Từ sau trường hợp này, nhà Nguyễn đã có quy định trở thành định lệ: « từ nay về sau, phàm thuộc</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 22px;"> lục tỉnh Nam kỳ mà con cháu các quan viên văn võ đi làm quan xa, đã theo cha ông cư trú ở tỉnh nào hoặc sinh trưởng ở tỉnh đó thì mỗi khi đến kỳ thi nếu đã đỗ Tú tài, cho được nộp quyển phụ thi ở tỉnh đó. Nếu chưa đỗ Tú tài, lý trưởng sở tại xét thấy là người có học hành cho được loại bạ phụ thi”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn53" name="_ednref53" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 13pt; line-height: 19px;">[53]</span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Từ năm 1858 trở đi, do số người ở Nam kỳ theo học không nhiều [và trường thi Hương Gia Định cũng không còn] nên vua Tự Đức đồng ý để thí sinh thuộc 6 tỉnh ở Nam Kỳ cho phép phụ thí ở trường Thừa Thiên để giảm bớt khó khăn trong việc phải quay về nguyên quán xa xôi bất tiện dự thi.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn54" name="_ednref54" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[54]</span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Chính sách phụ thí đã tạo điều kiện thuận lợi cho sĩ tử Nam Bộ trong việc dự thi và cũng thể hiện rõ quan điểm của nhà Nguyễn trong việc khuyến khích các sĩ tử Nam Bộ học tập và thi cử.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<i><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">2. Điều chỉnh cách thi và cách chấm bài</span></i></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Dưới thời Nguyễn, quy chế trường thi được đề ra rất nghiêm ngặt từ khâu sĩ tử đăng ký dự thi, quan trường tổ chức thi, ra đề thi và chấm bài. Tuy nhiên, đối với vùng Nam Bộ, việc tổ chức thi và đánh giá được thực hiện với những « chiếu cố » nhất định.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"> Trong khoa thi Hương năm</span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"> 1819, trong kỳ thi đầu tiên (đệ nhất trường), các sĩ tử trường Gia Định thấy đầu bài ra khó đã làm náo động các vi, muốn ra về nên quan Đề điệu Ngô Vị và Giám thí Trần Vân Đại phải “ra đầu bài khác mới lại yên”.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn55" name="_ednref55" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[55]</span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Năm 1834, do số sĩ tử Nam Bộ phụ thí ở trường thi Hương Thừa Thiên đông, nên triều đình cho đánh số và ghi màu sắc vào quyển thi của sĩ tử để tiện cho việc lấy đỗ. Những sĩ tử quê quán thuộc Thừa Thiên quyển thi đánh dấu màu vàng, Quảng Bình dấu màu xanh, Quảng Trị dấu màu đỏ, Quảng Nam dấu màu đen, Quảng Ngãi, Bình Định dấu màu đỏ thắm và <i>Phú Yên đến Nam kỳ dấu màu lục</i>, theo tỷ lệ lấy đỗ 30 Cử nhân trong đó các quyển thi có 4 màu</span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"> vàng, xanh, đen, đỏ thẫm</span><span lang="X-NONE" style="font-size: 12pt; line-height: 20px;">, </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">mỗi màu lấy 6 người; màu đỏ lấy 4 người, màu quan lục lấy 2 người.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn56" name="_ednref56" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[56]</span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Năm 1835, nhận thấy trong kỳ thi Hội, số người đỗ tính trên cả nước “chưa được quân bình”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn57" name="_ednref57" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[57]</span></span></span></a>, đặc biệt các sĩ tử miền Nam khi thi chung với sĩ tử miền Bắc thì khi chấm điểm “không khỏi sự sút kém về phân số [điểm]”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn58" name="_ednref58" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[58]</span></span></span></a> vì thế triều đình chia 3 kỳ thi Hội, mỗi kỳ thành 2 lượt, mỗi lượt thi đều riêng một ngày. Cử nhân, Giám sinh ở Thừa Thiên cùng Nam trực, Bắc trực và Tả kỳ trở vào Nam cùng thi một lượt. Đầu bài thi sẽ ra riêng và khi chấm, sẽ tùy theo bài văn mà điểm duyệt”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn59" name="_ednref59" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[59]</span></span></span></a>. Theo quy định này, trong kỳ thi Hội, sĩ tử của Bắc kỳ và Nam kỳ thi riêng, tạo điều kiện cho sĩ tử Nam Bộ không phải cạnh tranh trực tiếp với sĩ tử Bắc Bộ. Vì </span><span lang="X-NONE">vậy, về thời gian, </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">kỳ thi lần thứ nhất của kỳ đệ nhất, các Cử nhân, Giám sinh ở Kinh, ở các trực cùng Tả kỳ trở về Nam dự thi vào trường ngày mồng 4 tháng 3; lần thứ 2 của kỳ đệ nhất, các Cử nhân, Giám sinh ở Hữu kỳ trở về Bắc dự thi vào trường ngày mồng 6. Lần thứ nhất của kỳ đệ nhị vào trường ngày 11; lần thứ 2 vào trường ngày 13; lần thứ nhất kỳ thứ ba vào trường ngày 19; lần thứ 2 kỳ thứ 3 vào trường ngày 20 tháng 3.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn60" name="_ednref60" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[60]</span></span></span></a> Như vậy, cả 3 kỳ thi, sĩ tử Nam và Bắc đều không thi cùng ngày với nhau. Tuy nhiên, về sau do thấy việc tổ chức thi thành hai lần như vậy không tiện, nhà Nguyễn quy định cho sĩ tử Nam và Bắc thi cùng với nhau nhưng trường thi chia làm 2 vi. Mỗi khi đến kỳ thi, Cử nhân, Giám sinh ở Kinh, Trực, và Tả kỳ trở vào Nam thi ở vi Giáp; Cử nhân, Giám sinh ở Hữu kỳ trở ra Bắc thi ở vi Ất, và vào thi cùng một ngày.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn61" name="_ednref61" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[61]</span></span></span></a> Quan trường khi chấm thi có thể dựa vào từng vi để có thể xác định đang chấm bài cho sĩ tử miền Bắc hay miền Nam để cân nhắc lấy đỗ hay bỏ.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Thậm chí đến thời Tự Đức, năm 1852, sau khi chuyển từ cách thi 3 kỳ sang 4 kỳ, nhà vua cho phép riêng trường thi Gia Định không câu nệ cách thức lối mới hay cũ trong văn thể thi cử, đều tùy theo văn lý mà lấy bỏ để “rộng sự khen ngợi cất nhắc lên”.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn62" name="_ednref62" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[62]</span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin: 6pt 0cm 0.0001pt 46.35pt; text-align: justify; text-indent: -18pt;">
<i><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">3.<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; font-style: normal; line-height: normal;"> </span></span></i><i><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Tăng giải ngạch lấy đỗ</span></i></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Cùng với việc điều chỉnh cách thi cho phù hợp với năng lực của sĩ tử Nam Bộ và cách chấm bài để có thể tìm và chọn người Nam Bộ, triều Nguyễn còn tăng giải ngạch lấy đỗ Cử nhân của vùng Nam Bộ.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Năm Thiệu Trị thứ nhất, 1841, triều Nguyễn bắt đầu định số Cử nhân lấy đậu ở các trường, gọi là giải ngạch. Theo đó, trường Thừa Thiên lấy 38 người, trường Nghệ An lấy 25 người, trường Hà Nội lấy 23 người, trường Nam Định lấy 21 người và<i>trường Gia Định lấy đỗ 16 người.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn63" name="_ednref63" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><b><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[63]</span></b></span></span></a></i> Thời Thiệu Trị, giải ngạch của các trường thi Hương được quy định dựa trên số lượng sĩ tử tham gia thi của các địa phương và theo tỷ lệ cứ 10 người dự thi thì lấy trúng 1 người<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn64" name="_ednref64" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[64]</span></span></span></a>. Năm 1846, do người dự thi đông nên giải ngạch của trường Gia Định là 20 người.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn65" name="_ednref65" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[65]</span></span></span></a> Thời Tự Đức, số giải ngạch dành cho các trường tăng hơn so với thời Thiệu Trị, nhưng trường Gia Định vẫn là trường có số Cử nhân đỗ ít nhất so với các trường thi khác, dao động từ 9 đến 20 người.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Xét về mặt số lượng, như trên đã trình bày, trường thi Hương Gia Định có số giải ngạch Cử nhân là ít nhất, nhưng để có thể nhìn rõ hơn liệu số lượng giải ngạch Cử nhân của vùng Gia Định từ 9 đến 20 người này là nhiều hay ít so với Gia Định và so với các tỉnh khác, chúng tôi tiến hành so sánh tỷ lệ giữa số người tham dự kỳ thi Hương và số giải ngạch lấy đỗ của trường thi Hương Gia Định với các trường thi khác trong cả nước.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Tư liệu châu bản thời Nguyễn cho chúng ta tư liệu đầy đủ về số lượng những người dự thi của tất cả các trường thi trong cả nước vào năm 1858, năm cuối cùng mà trường thi Hương Gia Định còn tồn tại. Chúng tôi đã sử dụng những số liệu này để so sánh và phân tích.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-indent: 1cm;">
<i><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Số sĩ</span></i><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"> <i>tử tham dự thi Hương và số Cử nhân của các trường thi năm 1858<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn66" name="_ednref66" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><b><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[66]</span></b></span></span></a></i></span></div>
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="background-color: #f4f5f6; border-collapse: collapse; border: none; color: black; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; margin-left: 47.95pt;"><tbody>
<tr><td style="border: 1pt solid windowtext; padding: 0cm 5.4pt; width: 106.3pt;" valign="top" width="142"><div class="MsoTitle">
<span style="font-size: 13pt;">Trường thi</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: solid solid solid none; border-top-color: windowtext; border-top-width: 1pt; padding: 0cm 5.4pt; width: 127.6pt;" valign="top" width="170"><div class="MsoTitle">
<span style="font-size: 13pt;">Số sĩ tử tham dự</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: solid solid solid none; border-top-color: windowtext; border-top-width: 1pt; padding: 0cm 5.4pt; width: 163pt;" valign="top" width="217"><div class="MsoTitle">
<span style="font-size: 13pt;">Số lấy đỗ Cử nhân</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-left-color: windowtext; border-left-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid; padding: 0cm 5.4pt; width: 106.3pt;" valign="top" width="142"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify; text-indent: 22.95pt;">
<span style="font-size: 13pt;">Nghệ An</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 127.6pt;" valign="top" width="170"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: 13pt;">3442</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 163pt;" valign="top" width="217"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: 13pt;">18</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-left-color: windowtext; border-left-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid; padding: 0cm 5.4pt; width: 106.3pt;" valign="top" width="142"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify; text-indent: 22.95pt;">
<span style="font-size: 13pt;">Hà Nội</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 127.6pt;" valign="top" width="170"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: 13pt;">3381</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 163pt;" valign="top" width="217"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: 13pt;">22</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-left-color: windowtext; border-left-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid; padding: 0cm 5.4pt; width: 106.3pt;" valign="top" width="142"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify; text-indent: 22.95pt;">
<span style="font-size: 13pt;">Nam Định</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 127.6pt;" valign="top" width="170"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: 13pt;">3303</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 163pt;" valign="top" width="217"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: 13pt;">22</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-left-color: windowtext; border-left-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid; padding: 0cm 5.4pt; width: 106.3pt;" valign="top" width="142"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify; text-indent: 22.95pt;">
<span style="font-size: 13pt;">Thừa Thiên</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 127.6pt;" valign="top" width="170"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: 13pt;">3018</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 163pt;" valign="top" width="217"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: 13pt;">21</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-left-color: windowtext; border-left-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid; padding: 0cm 5.4pt; width: 106.3pt;" valign="top" width="142"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify; text-indent: 22.95pt;">
<span style="font-size: 13pt;">Thanh Hóa</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 127.6pt;" valign="top" width="170"><div class="MsoTitle">
<span style="font-size: 12pt;">1929</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 163pt;" valign="top" width="217"><div class="MsoTitle">
<span style="font-size: 12pt;">12</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-left-color: windowtext; border-left-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid; padding: 0cm 5.4pt; width: 106.3pt;" valign="top" width="142"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify; text-indent: 22.95pt;">
<span style="font-size: 13pt;">Bình Định</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 127.6pt;" valign="top" width="170"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: 13pt;">1531</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 163pt;" valign="top" width="217"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: 13pt;">13</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-left-color: windowtext; border-left-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid; padding: 0cm 5.4pt; width: 106.3pt;" valign="top" width="142"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify; text-indent: 22.95pt;">
<span style="font-size: 13pt;">Gia Định</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 127.6pt;" valign="top" width="170"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: 13pt;">683</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 163pt;" valign="top" width="217"><div align="center" class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span style="font-size: 13pt;">9</span></div>
</td></tr>
</tbody></table>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Nhìn vào số liệu của bảng trên ta thấy, 4 trường có số lượng sĩ tử dự thi cao nhất là Nghệ An, Hà Nội, Nam Định và Thừa Thiên, cùng trên 3000 sĩ tử dự thi và giải ngạch cũng như số lấy đỗ Cử nhân của các trường này là từ 18 đến 22. Trường Gia Định có số lượng sĩ tử dự thi ít nhất, 683 người và số lấy đỗ là ít nhất, chỉ có 9. Nếu so sánh số lượng sĩ tử dự thi của 4 trường xếp hàng đầu với trường Gia Định thì số lượng đông gấp khoảng 5 lần, nhưng số giải ngạch hay số người lấy đỗ thì chỉ gấp 2 lần hoặc 2.4 lần.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Từ bảng trên, nếu xét về tỷ lệ giữa số sĩ tử tham dự và số lấy đỗ Cử nhân ta có: trường Nghệ An cứ 191 sĩ tử dự thi thì lấy đỗ 1 Cử nhân (191/1); trường Hà Nội là 153/1, trường Nam Định 150/1, trường Thừa Thiên 143/1, trường Thanh Hóa 160/1, trường Bình Định 117/1 và trường Gia Định 75/1. Con số này khá tương ứng với định lệ của vua Tự Đức “cứ 200 người lấy 1 Cử nhân và 4 Tú tài”.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn67" name="_ednref67" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[67]</span></span></span></a></span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"> </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Những số liệu trên cho thấy tỷ lệ cạnh tranh giữa các sĩ tử của trường thi Hương Gia Định là thấp nhất so với các trường thi khác trong cả nước. Nếu xét ở khía cạnh này thì số lượng 13 Cử nhân theo giải ngạch dành cho trường thi Gia Định như đã nói ở phần trên không phải là nhỏ nếu đặt trong tương quan với số lượng người dự thi và đặt trong so sánh chung với vùng Bắc và Trung Bộ có truyền thống khoa cử mạnh mẽ.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Đó là chưa kể, nếu trong khoa thi năm 1858 này, nếu trường Gia Định lấy được đúng số Cử nhân theo giải ngạch là 13 người thay vì 9 người theo con số thực tế thì tỷ lệ 75 người dự thi lấy 1 Cử nhân sẽ giảm xuống chỉ còn 52/1. Tư liệu châu bản thời Nguyễn, các báo cáo của bộ Lễ với triều đình cho biết, thường số người đỗ Cử nhân trên thực tế ở Nam Bộ thấp hơn so với số giải ngạch Cử nhân triều đình dành cho trường Gia Định. Đơn cử, n</span><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">ăm 1843, tại trường thi Hương Gia Định, do số người đỗ Cử nhân vẫn thiếu so với số giải ngạch nên triều đình đã chuẩn định cho Tú tài Nguyễn Đức Nhuận, người xã An Ấp, huyện Tân Định được đỗ vào hạng Cử nhân</span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">“</span><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">cho đủ số</span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">”</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn68" name="_ednref68" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[68]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Năm 1853, Tự Đức bắt đầu cho đặt ngạch học sinh từ Quảng Bình trở vào Nam. Năm 1866, trong một bản châu phê, vua Tự Đức đã viết : « nhận thấy từ Nghệ An trở ra Bắc có </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">truyền thống văn học lâu đời cho nên số người đỗ trong kỳ thi Hội hơn phía Nam hai ba lần”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn69" name="_ednref69" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[69]</span></span></span></a> nên đã cho phép các kỳ thi Hương nếu lấy đỗ thêm mỗi trường không quá 5 người. Từ Quảng Bình trở vào Nam do văn học chưa nhiều nên tăng mỗi trường 10 người mới cân xứng<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn70" name="_ednref70" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[70]</span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Nhờ những biện pháp khuyến khích mang chính sách vùng của nhà Nguyễn, những người xuất thân từ vùng Nam Bộ cũng tăng lên đáng kể. Nếu nhìn vào số giải ngạch, số người lấy đỗ, có thể thấy là triều Nguyễn có chủ trương gia tăng số người lấy đỗ ở trường thi Gia Định, từ 8 người dưới thời vua Gia Long lên tới 16 người (khoa thi năm 1842) hoặc thậm chí 18 người (khoa thi năm 1846) dưới thời vua Thiệu Trị. Trong khoảng thời gian 28 năm (1813-1840), theo </span><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Choi Byung Wook</span><span lang="FR">, </span><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">triều Nguyễn lấy đỗ tổng cộng 912 Cử nhân trong toàn quốc, trong đó có 94 Cử nhân (10,31%) là người Nam Bộ. Trong 10 năm tiếp theo (1841-1850) lấy đỗ 113 Cử nhân Nam Bộ (11,92%) trong số 948 Cử nhân của cả nước.<span class="MsoEndnoteReference"> </span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn71" name="_ednref71" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[71]</span></span></span></span></a><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"> </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Theo Philippe Langlet, tính năng động của 6 tỉnh miền Nam (Nam kỳ) thể hiện ở số người đỗ đạt qua các kỳ thi ở Gia Định: dưới 4 triều vua, con số trung bình hàng năm tăng từ 1 đến 3,7 rồi 11,2 và 5,9. Vậy là phần đóng góp của 6 tỉnh này đã tăng thêm 2,5% trong danh sách đỗ đạt của cả nước Việt Nam<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn72" name="_ednref72" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[72]</span></span></span></a>.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<i><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">4. Tăng cường bổ dụng người Nam Bộ vào bộ máy chính quyền</span></i></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Không chỉ nới lỏng các chỉ tiêu trong khoa cử để thu hút người Nam Bộ mà các vua Nguyễn còn ra các chỉ dụ để thu hút, bổ nhiệm người Nam Bộ vào các vị trí trong bộ máy chính quyền.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Năm Gia Long thứ 13 (1814), nhà vua triệu </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">những Hương cống đỗ nhị trường ở Quảng Đức và Gia Định bổ vào Cống sĩ viện với mục đích “trao cho chức nhàn để cho ngày càng học thêm”.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn73" name="_ednref73" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[73]</span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Năm 1823, vua Minh Mạng sai chọn các Sinh đồ vùng Gia Định, ai có thể theo làm việc quan thì sung bổ Thư lại lục phòng.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn74" name="_ednref74" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[74]</span></span></span></a> Năm 1834, vua Minh Mạng yêu cầu quan các địa phương đưa các Tú tài từ 40 tuổi trở lên về Kinh để khảo hạch. Những người đỗ hạng ưu được bổ làm quyền Giáo thụ, đỗ hạng bình bổ làm Huấn đạo, <i>hạng kém ở tỉnh Quảng Bình trở về Nam </i>được phái làm chức Hành tẩu, ở Hà Tĩnh trở về Bắc thì cho về học tập lại nghiệp cũ.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn75" name="_ednref75" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[75]</span></span></span></a></span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Năm 1838, vua Minh Mạng tiếp tục ra chỉ dụ: “Nay địa hạt Trấn Tây mới nhất sơ dùng người sai phái, xuống dụ cho tỉnh Quảng Bình trở về Nam đến tỉnh Bình Thuận có nhiều người biết ít nhiều về văn học cùng làm am tường viết lách tính toán, muốn xin ra ứng dụng, thì không kể nội tịch, ngoại tịch, ở kinh thì đưa tên xin ở bộ Lại, ở 4 trực kỳ và tả kỳ (gần quanh đô thành) đều do quan địa phương tư Bộ tâu lên, đợi sắc chỉ phái đi Trấn Ninh tùy tài bổ dụng. Đây là trẫm nghĩ đến bọn này, đường công danh lật đật, mà mở ra đặc cách này, các ngươi nên phấn chấn hưởng ứng mới được’’</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn76" name="_ednref76" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-size: 12pt; line-height: 20px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[76]</span></span></span></span></a></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Hai sự kiện trên cho thấy, </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">có sự phân biệt về việc bổ dụng và sử dụng những người đỗ đạt từ khoa cử giữa miền Nam và miền Bắc. Đối với nhóm những người đỗ đạt khoa bảng của Nam Bộ, có thể yếu một chút về năng lực nhưng vẫn được sử dụng, bổ nhiệm làm quan ở Nam Bộ, trong khi yêu cầu bổ nhiệm quan chức đối với những người đỗ đạt của Bắc Bộ là khắt khe hơn.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Ở Bắc Bộ, trong số 639 vị đỗ Cử nhân của trường thi Hương Thăng Long (sau là trường thi Hà Nội) (từ khoa thi 1813 đến 1879) được ghi chép trong <i>Quốc triều Hương khoa lục </i>của Cao Xuân Dục, có 508 vị Cử nhân được triều đình bổ dụng vào các vị trí khác nhau trong bộ máy chính quyền, 5 vị Cử nhân từ chối không ra làm quan và 126 vị Cử nhân không có thông tin ghi chép về việc được bổ nhiệm làm quan. Tương tự, với 658 vị Cử nhân của trường thi Hương Nam Định (từ khoa thi 1807 đến 1897), cũng có 194 vị Cử nhân không thấy Cao Xuân Dục ghi chép gì về việc bổ nhiệm quan chức. Có thể đặt ra hai giả thiết sau đối với 320/1297 vị Cử nhân của 2 trường thi Hương Hà Nội và Nam Định (từ khoa thi 1807 đến 1879), những người không được Cao Xuân Dục ghi chép thông tin về việc ra làm quan. Giả thiết thứ nhất, số lượng 320 người nói trên là những người mà Cao Xuân Dục khi tiến hành biên soạn cuốn <i>Quốc triều Hương khoa lục </i>đã không có thông tin về việc bổ nhiệm quan chức của họ để ghi lại. Giả thiết thứ hai là các vị này không được bổ nhiệm làm quan nên trong <i>Quốc triều Hương khoa lục, </i>Cao Xuân Dục không thấy nhắc đến trong mục quan chức.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Giả thiết thứ nhất hoàn toàn có khả năng xảy ra vì trong mục “Phàm lệ” của cuốn<i>Quốc triều Hương khoa lục, </i>Cao Xuân Dục đã nêu rõ về cách thức ghi chép thông tin quan chức của các vị đỗ Cử nhân: “người nào sự nghiệp đã kết thúc thì ghi: làm quan đến chức ấy, hàm ấy, <i>không có thì thôi; </i>hoặc người nào tiền đồ còn rộng lớn thì ghi: hiện làm chức ấy, hàm ấy, <i>chưa biết rõ thì để trống</i>”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn77" name="_ednref77" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[77]</span></span></span></a>. Đối với trường hợp này, có thể 320 vị Cử nhân được bổ nhiệm làm quan nhưng do không có thông tin nên Cao Xuân Dục đã không ghi chép vào sách này. Tuy nhiên cũng cần lưu ý một điểm, Cao Xuân Dục biên soạn cuốn sách này là sự kế thừa của một số người đi trước và “sau khi ông về Huế giữ chức Tổng tài sử quán rồi Thượng thư bộ Học nghĩa là những chức vụ cho phép ông được sử dụng nguồn tư liệu gốc về khoa cử tại các cơ quan có trách nhiệm và thẩm quyền cao nhất trong hệ thống lưu trữ quốc gia của nhà Nguyễn đương thời”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn78" name="_ednref78" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[78]</span></span></span></a>. Trường hợp giả thiết thứ hai xảy ra, chúng ta sẽ thấy hiện tượng trong khi hơn 300 vị đỗ Cử nhân của miền Bắc không được triều đình bổ nhiệm, sử dụng hay nói cách khác là “thừa”, đợi được bổ nhiệm, thì tại Nam Bộ, triều đình vẫn phải nỗ lực tìm kiếm người tài qua khoa cử và thiếu người giỏi để bổ nhiệm.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Trong nghiên cứu của mình, PGS.TS Vũ Văn Quân (và cộng sự) đã chỉ rõ trong số 300 người đã từng làm quan ở Gia Định thì có hơn 200 người làm quan lâu năm ở đây và ngày càng </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">nhiều quan chức xuất thân khoa cử có mặt trong bộ máy chính quyền. Điều dễ nhận thấy là các viên quan này phần lớn là người từ Thanh Hóa trở vào đến khu vực Thừa Thiên, những người có nguồn gốc ở Bắc Thành rất ít và nắm giữ những chức vụ ít quan trọng.</span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn79" name="_ednref79" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[79]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"> Tương tự, Nola Cooke trong bài nghiên cứu với tựa đề </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">“</span><i><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">19th Century Vietnam Confucianization in Historical Perspective Evidence from Palace Examination 1463-1883</span></i><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">” qua việc phân tích thông kê tiểu sử và con đường hoạn lộ của nhiều vị quan trong bộ máy Nhà nước của triều Nguyễn đã chỉ ra rằng những người thuộc Đàng Trong đã nhận được sự ưu đãi của triều đình cả trong các vị trí của bộ máy chính quyền lẫn trong đường hoạn lộ.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn80" name="_ednref80" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[80]</span></span></span></a> </span><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Những kết quả nghiên cứu này cho phép liên tưởng đến giả thiết thứ 2 mà chúng tôi đã đặt ra, tức là triều Nguyễn muốn ưu tiên bổ dụng những người Nam Bộ để quản lý Nam Bộ ngay cả khi ở miền Bắc vẫn còn đội ngũ đỗ đạt từ khoa cử đông đảo.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Chúng tôi cho rằng có sự liên quan mật thiết trong mối quan hệ giữa các yếu tố : đào tạo – thi cử - bổ nhiệm quan chức trong chính sách giáo dục của nhà Nguyễn. Có lẽ xuất phát từ nhu cầu và mong muốn sử dụng và bổ nhiệm người gốc Nam Bộ đối với hệ thống quan chức ở vùng này nên các vua Nguyễn, đặc biệt là các vua đầu triều Nguyễn đã có chính sách hợp lý trong đối với việc học tập và thi cử. Nói cách khác, nhà Nguyễn đã lấy yêu cầu của thực tiễn để đặt ra chính sách và ở chừng mực nào đó chính sách này của nhà Nguyễn đã có hiệu quả nhất định.</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">III. Lời kết</span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">So với Bắc và Trung Bộ, số lượng 274 Cử nhân của vùng Nam Bộ là con số rất khiêm tốn<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn81" name="_ednref81" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[81]</span></span></span></a>, chiếm chưa đầy 1/10 số lượng người đỗ Cử nhân của vùng Trung Bộ và chiếm 5.3% trong tổng số Cử nhân của toàn quốc<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn82" name="_ednref82" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[82]</span></span></span></a>. Ngoài ra, số người Nam Bộ đỗ Tiến sĩ dưới triều Nguyễn cũng không nhiều. Đó cũng là lý do vì sao Nam Bộ được coi là vùng đất ít bị Nho giáo hóa nhất trong cả nước. Trên bình diện chung, không khó để có thấy rằng mặc dù nhà Nguyễn đã sử dụng </span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">“</span><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">giáo dục khoa cử như là một trong những phương tiện để tuyển lựa quan chức, nhưng hệ thống này [ở Nam Bộ] không bao giờ có thể so sánh với hệ thống giáo dục khoa cử ở miền Bắc</span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn83" name="_ednref83" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="X-NONE" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[83]</span></span></span></a></span><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"> như nhận xét của Nola Cooke trong nghiên cứu của bà về Nho giáo Việt Nam thế kỷ XIX. </span></div>
<div class="MsoTitle" style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 15px; margin-top: 6pt; text-align: justify; text-indent: 1cm;">
<span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">Tuy nhiên, nếu đặt những con số trên (274 vị Cử nhân, chưa kể Tú tài) trong bối cảnh của một vùng đất mới, nơi Nho giáo và Nho học còn khá mới mẻ sẽ thấy được hiệu quả rõ nét của những nỗ lực của nhà Nguyễn đối với việc phát triển giáo dục Nho học vùng Nam Bộ. Nhà Nguyễn đã có những quy định hỗ trợ, giúp đỡ và khuyến khích người Nam Bộ trong việc học, việc thi và trong bổ nhiệm quan chức. Từ nghiên cứu này, có thể thấy rằng những vấn đề về giáo dục không đơn thuần chỉ giới hạn trong phạm vi giáo dục mà còn có mối quan hệ chặt chẽ đối với những vấn đề kinh tế, xã hội, chính trị và thậm chí là cả văn hóa. Nhà Nguyễn thực thi những chính sách giáo dục Nho học ở Nam Bộ thực chất là đang thực hiện những vấn đề về chính trị, văn hóa, tư tưởng đối với Nam Bộ. Cần có nhiều nguồn tư liệu hơn nữa để đi đến khẳng định có một “chính sách Nho giáo hóa Nam Bộ</span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">”</span><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;"> mạnh mẽ của nhà Nguyễn nhưng những gì trình bày trong nghiên cứu này cho phép tạm đi đến nhận xét rằng nhà Nguyễn ít nhất đã từng mong muốn thực hiện một chính sách như vậy thông qua những quy định và thực tế của việc triển khai giáo dục ở Nam Bộ của các vua Nguyễn theo tinh thần “phương thức lập các chính sách, ắt cần phải tùy địa phương mà định quy chế</span><span lang="X-NONE" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">”</span><span lang="FR" style="font-size: 13pt; line-height: 22px;">.<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn84" name="_ednref84" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[84]</span></span></span></a> Hay nói như Nola Cooke “quá trình Nho giáo hóa là chìa khóa để hiểu các vua Nguyễn và Việt Nam thế kỷ XIX »<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_edn85" name="_ednref85" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span class="MsoEndnoteReference"><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 13pt; line-height: 19px;">[85]</span></span></span></a>. Mặc dù mức độ Nho giáo hóa không bằng miền Bắc, miền Trung, bởi Nam Bộ gia nhập vào quá trình này muộn hơn, nhưng ít nhiều với những chính sách giáo dục của nhà Nguyễn, Nho giáo đã từng bước đặt được chỗ đứng và tạo dấu ấn của mình trên vùng đất mới Nam Bộ.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
<br clear="all" /><hr align="left" size="1" width="33%" />
<div id="edn1">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref1" name="_edn1" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[1]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Cooke, Nola, 1997, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">“</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">The Myth of the Restoration: Dang Trong Influences in the Spiritual Life of the Early Nguyen Dynasty (1802-47)</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">”</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> , in trong: Reid, Anthony, 1997, <i>The Last Stand of Asian Autonomies – Responses to Modernity in the Diverse States of Southeast Asia and Korea, 1750-1900, </i>Houndmills, London, tr.270.</span></div>
</div>
<div id="edn2">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref2" name="_edn2" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[2]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Theo các nguồn tư liệu nghiên cứu, ngoài các cư dân thuộc tộc người Chăm, đây là địa bàn sinh sống của nhóm cư dân nói tiếng Austronesia như Jarai, Rhađê, Churu và Roglai và các nhóm cư dân nói tiếng Austroasiatic như Mnong và Stieng [Dẫn theo Li Tana, 1999, <i>Xứ Đàng Trong – Lịch sử kinh tế - xã hội Việt Nam thế kỷ XVII – XVIII, </i>Nxb. Trẻ, Tp.HCM, tr.23].</span></div>
</div>
<div id="edn3">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref3" name="_edn3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[3]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Trịnh Hoài Đức, 1999, <i>Gia Định thành thông chí, </i>Nxb. Giáo dục, Hà Nội, tr.142.</span></div>
</div>
<div id="edn4">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref4" name="_edn4" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[4]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Li Tana, 1999, <i>Xứ Đàng Trong – Lịch sử kinh tế - xã hội Việt Nam thế kỷ XVII – XVIII, </i>Nxb. Trẻ, Tp.HCM, tr.16.</span></div>
</div>
<div id="edn5">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref5" name="_edn5" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[5]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Woodside A.B., 1988, <i>Vietnam and the Chinese Model: A Comparative Study of Nguyen and Ching Civil Government in the First Half of the Nineteenth Century, </i>Cambridge (Massachusetts) and London, tr.220.</span></div>
</div>
<div id="edn6">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref6" name="_edn6" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[6]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Dẫn theo: Nguyễn Hải Kế, 2009, <i>Nét Việt Nam Bộ trong văn hoá Việt Nam đầu thế kỷ XIX (Qua ghi chép của Đại Nam nhất thống chí), </i>in trong: Một số vấn đề lịch sử vùng đất Nam Bộ đến cuối thế kỷ XIX<i>, </i>Kỷ yếu hội thảo khoa học, Nxb. Thế giới, H., tr.286.</span></div>
</div>
<div id="edn7">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref7" name="_edn7" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[7]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Trịnh Hoài Đức, 1999, <i>Gia Định thành thông chí, </i>Sđd, tr.141.</span></div>
</div>
<div id="edn8">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref8" name="_edn8" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[8]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Trịnh Hoài Đức, 1999, <i>Gia Định thành thông chí, </i>Sđd, tr.160.</span></div>
</div>
<div id="edn9">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref9" name="_edn9" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[9]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Choi Byung Wook, 2010, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Vùng đất Nam Bộ dưới triều Minh Mạng, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Nxb. Thế giới, Hà Nội, tr.168.</span></div>
</div>
<div id="edn10">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref10" name="_edn10" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[10]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Trịnh Hoài Đức, 1999, <i>Gia Định thành thông chí, </i>Sđd, tr.150-51</span></div>
</div>
<div id="edn11">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref11" name="_edn11" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[11]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Choi Byung Wook, 2010, <i>Vùng đất Nam Bộ dưới triều Minh Mạng, </i>Sđd, tr.181.</span></div>
</div>
<div id="edn12">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref12" name="_edn12" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[12]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Viện Văn hóa, 1984, <i>Mấy đặc điểm văn hóa đồng bằng sông Cửu Long, </i>Hà Nội, tr.105-6.</span></div>
</div>
<div id="edn13">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref13" name="_edn13" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[13]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, <i>Đại Nam thực lục, </i>Nxb. Giáo dục, H., tập 2, tr.124.</span></div>
</div>
<div id="edn14">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref14" name="_edn14" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[14]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Cao Tự Thanh, 1996, <i>Nho giáo ở Gia Định, </i>Nxb. Tp. Hồ Chí Minh, HCM, tr.118.</span></div>
</div>
<div id="edn15">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref15" name="_edn15" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[15]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Cao Tự Thanh, 1996, <i>Nho giáo ở Gia Định, </i>Sđd, tr.120.</span></div>
</div>
<div id="edn16">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref16" name="_edn16" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[16]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Trần Thị Vinh, 2002, “Thể chế chính trị thời Nguyễn (dưới triều Gia Long và Minh Mạng)”, <i>Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử</i>, số 6, tr.3</span></div>
</div>
<div id="edn17">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref17" name="_edn17" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[17]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, <i>Đại Nam thực lục, </i>tập 2, Sđd, tr.144.</span></div>
</div>
<div id="edn18">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref18" name="_edn18" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[18]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, <i>Đại Nam thực lục, </i>tập 2, Sđd, tr.166.</span></div>
</div>
<div id="edn19">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref19" name="_edn19" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[19]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 1972, <i>Minh Mạng chính yếu, </i>Tủ sách cổ văn Ủy ban dịch thuật, Phủ quốc vụ khanh đặc trách văn hóa xuất bản, tập 1, tr.170.</span></div>
</div>
<div id="edn20">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref20" name="_edn20" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[20]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Trần Thị Vinh, 2002, “Thể chế chính trị thời Nguyễn (dưới triều Gia Long và Minh Mạng)”, Bài đã dẫn, tr.5</span></div>
</div>
<div id="edn21">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref21" name="_edn21" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[21]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> John Whitmore, 1998, “Khía cạnh lịch sử của Nho học Việt Nam”,<i> Tạp chí Xưa và Nay,</i> số 57B, tr.18.</span></div>
</div>
<div id="edn22">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref22" name="_edn22" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[22]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Woodside, A.B, 2002, <i>Chính quyền trung ương triều Nguyễn và nhà Thanh – Cơ cấu quyền lực và quá trình giao tiếp</i>, in trong: <i>Những vấn đề lịch sử Việt Nam, </i>Bán Nguyệt san Xưa và Nay, Nxb. Trẻ, tr.204.</span></div>
</div>
<div id="edn23">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref23" name="_edn23" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[23]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 1998, <i>Quốc triều chính biên toát yếu, </i>Nxb. Thuận Hóa, Huế, tr.203</span></div>
</div>
<div id="edn24">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref24" name="_edn24" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[24]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Nxb. Giáo dục, H., tập 3, tr.56.</span></div>
</div>
<div id="edn25">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref25" name="_edn25" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[25]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Nola Cooke, 1994, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">“</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">19th Century Vietnam Confucianization in Historial Perspective Evidence from Palace Examination 1463-1883</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">”</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">, Bài đã dẫn<i>,</i> tr.306</span></div>
</div>
<div id="edn26">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref26" name="_edn26" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[26]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Nola Cooke, 1994, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">“</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">19th Century Vietnam Confucianization in Historial Perspective Evidence from Palace Examination 1463-1883</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">”</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">, Bài đã dẫn<i>,</i> tr.307.</span></div>
</div>
<div id="edn27">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref27" name="_edn27" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[27]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2002, <i>Đại Nam thực lục, </i>Nxb. Giáo dục, H., tập 1, tr.864.</span></div>
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Khoa thi này lấy đỗ 17 Hương cống, trong đó có 9 người Quảng Đức và 8 người Gia Định.</span></div>
</div>
<div id="edn28">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref28" name="_edn28" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[28]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, <i>Đại Nam thực lục, </i>tập 2,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> tr.348.</span></div>
</div>
<div id="edn29">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref29" name="_edn29" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[29]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, <i>Đại Nam thực lục, </i>tập 2, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd, </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tr. 489.</span></div>
</div>
<div id="edn30">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref30" name="_edn30" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[30]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 3,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> tr.103.</span></div>
</div>
<div id="edn31">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref31" name="_edn31" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[31]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 3,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> tr.309-310.</span></div>
</div>
<div id="edn32">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref32" name="_edn32" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[32]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, <i>Khâm định Đại Nam Hội điển sự lệ (tục biên), </i>Nxb. KHXH, H., tập 6, tr.32.</span></div>
</div>
<div id="edn33">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref33" name="_edn33" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[33]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Vũ Văn Quân, Quách Thị Hòa, 2011, <i>Quy hoạch hành chính và quản lý dân cư – đất đai ở Nam Bộ dưới thời Nguyễn (1802-1858)</i>, in trong: <i>Mấy vấn đề tiến trình lịch sử xã hội (Đề án Khoa học cấp Nhà nước: Quá trình hình thành và phát triển vùng đất Nam Bộ), </i>Nxb. Thế giới, H., tr.418.</span></div>
</div>
<div id="edn34">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref34" name="_edn34" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[34]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2002, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 1, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd, </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tr.574.</span></div>
</div>
<div id="edn35">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref35" name="_edn35" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[35]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2002, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 1,</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Sđd,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> tr.574.</span></div>
</div>
<div id="edn36">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref36" name="_edn36" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[36]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Quốc sử quán triều Nguyễn, 2002, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 1,</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Sđd,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> tr.574.</span></div>
</div>
<div id="edn37">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref37" name="_edn37" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[37]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Cao Tự Thanh, 1996, <i>Nho giáo ở Gia Định, </i>Nxb. Tp. Hồ Chí Minh, HCM, tr.120.</span></div>
</div>
<div id="edn38">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref38" name="_edn38" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[38]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Cao Tự Thanh, 1996, <i>Nho giáo ở Gia Định, </i>Sđd, tr.120-21.</span></div>
</div>
<div id="edn39">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref39" name="_edn39" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[39]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Viện Sử học Việt Nam, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, 2007, <i>Khâm định Đại Nam Hội điển sự lệ (tục biên), </i>Nxb. KHXH, H., tập 6, tr.33.</span></div>
</div>
<div id="edn40">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref40" name="_edn40" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[40]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, <i>Đại Nam thực lục, </i>Nxb. Giáo dục, H., tập 7, tr.275-76.</span></div>
</div>
<div id="edn41">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref41" name="_edn41" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[41]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, <i>Đại Nam thực lục,</i> tập 7,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> tr.408.</span></div>
</div>
<div id="edn42">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref42" name="_edn42" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[42]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Cục Lưu trữ Nhà nước, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, 2004, <i>Mục lục châu bản triều Nguyễn</i>(Tự Đức VIII (1854) – Tự Đức IX (1855), Tài liệu chưa xuất bản, lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, tập 50 đến 53, tr.499-500.</span></div>
</div>
<div id="edn43">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref43" name="_edn43" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[43]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Cục Lưu trữ Nhà nước, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, 2004, <i>Mục lục châu bản triều Nguyễn</i>(Tự Đức X (1856), Tài liệu chưa xuất bản, lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, tập 55 đến 58, tr.333-334.</span></div>
</div>
<div id="edn44">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref44" name="_edn44" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[44]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, <i>Đại Nam thực lục,</i> tập 6,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Nxb. Giáo dục, H.,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> tr.1034.</span></div>
</div>
<div id="edn45">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref45" name="_edn45" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[45]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, <i>Đại Nam thực lục,</i> tập 7,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> tr.69.</span></div>
</div>
<div id="edn46">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref46" name="_edn46" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[46]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Nguyễn Đình Đầu, 2002, “Sĩ phu Gia Định – Bình Dương”, in trong: <i>Những vấn đề lịch sử về triều đại cuối cùng ở Việt Nam</i>”<i>, </i>Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, Tạp chí Xưa và Nay, Huế, tr.127.</span></div>
</div>
<div id="edn47">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref47" name="_edn47" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[47]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Số liệu thống kê từ <i>Quốc triều Hương khoa lục </i>của Cao Xuân Dục.</span></div>
</div>
<div id="edn48">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref48" name="_edn48" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[48]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Số liệu thống kê từ <i>Quốc triều Hương khoa lục </i>của Cao Xuân Dục.</span></div>
</div>
<div id="edn49">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref49" name="_edn49" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[49]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> UBND tỉnh An Giang, 2007, <i>Địa chí An Giang (Sơ thảo), </i>Tài liệu lưu hành nội bộ, tr.92.</span></div>
</div>
<div id="edn50">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref50" name="_edn50" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[50]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Nội các triều Nguyễn (2005), <i>Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ, </i>Nxb. Thuận Hóa, Huế, tập IVB, tr.80.</span></div>
</div>
<div id="edn51">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref51" name="_edn51" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[51]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, <i>Đại Nam thực lục, </i>tập 2, Sđd, tr.136.</span></div>
</div>
<div id="edn52">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref52" name="_edn52" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[52]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, <i>Đại Nam thực lục, </i>Nxb. Giáo dục, H., tập 4</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">, </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tr.118.</span></div>
</div>
<div id="edn53">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref53" name="_edn53" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[53]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Cục Lưu trữ Nhà nước, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, 2004, <i>Mục lục châu bản triều Nguyễn</i>(Tự Đức X (1856) – Tự Đức XI (1857), Tài liệu chưa xuất bản, lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, tập 90 đến 95, tr.52.</span></div>
</div>
<div id="edn54">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref54" name="_edn54" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[54]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, <i>Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ tục biên, </i>tập 6, Sđd, tr.72-73</span></div>
</div>
<div id="edn55">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref55" name="_edn55" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[55]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2002, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 1,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd, </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> tr.993-94</span></div>
</div>
<div id="edn56">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref56" name="_edn56" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[56]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 4, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd, </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tr.180.</span></div>
</div>
<div id="edn57">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref57" name="_edn57" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[57]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 4, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd, </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tr.508-09.</span></div>
</div>
<div id="edn58">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref58" name="_edn58" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[58]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 4, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd, </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tr.508-09.</span></div>
</div>
<div id="edn59">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref59" name="_edn59" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[59]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 4, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd, </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tr.508-09.</span></div>
</div>
<div id="edn60">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref60" name="_edn60" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[60]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 4, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd, </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tr.508-11.</span></div>
</div>
<div id="edn61">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref61" name="_edn61" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[61]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2004, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 4, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd, </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tr.508-11.</span></div>
</div>
<div id="edn62">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref62" name="_edn62" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[62]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 7, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd, </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tr.251.</span></div>
</div>
<div id="edn63">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref63" name="_edn63" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[63]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Cao Xuân Dục, 1993, <i>Quốc triều Hương khoa lục, </i>Nxb.Tp.HCM, Tp.HCM, tr.207</span></div>
</div>
<div id="edn64">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref64" name="_edn64" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[64]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Cục Lưu trữ Nhà nước, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, 2004, <i>Mục lục châu bản triều Nguyễn</i>(Thiệu Trị VI (1846) – Thiệu Trị VII (1847), Tài liệu chưa xuất bản, lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, tập 37 đến 40, tr.208 - 209.</span></div>
</div>
<div id="edn65">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref65" name="_edn65" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[65]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Nxb. Giáo dục, H., tập 6</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">, </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tr.914-915.</span></div>
</div>
<div id="edn66">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref66" name="_edn66" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[66]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Cục Lưu trữ Nhà nước, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, 2004, <i>Mục lục châu bản triều Nguyễn</i>(Tự Đức X (1856) – Tự Đức XI (1857), Tài liệu chưa xuất bản, lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, tập 96 đến 100, tr.195 - 264.</span></div>
</div>
<div id="edn67">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref67" name="_edn67" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[67]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Cục Lưu trữ Nhà nước, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, 2004, <i>Mục lục châu bản triều Nguyễn</i>(Tự Đức XXIII (1869), Tài liệu chưa xuất bản, lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, tập 221 đến 226, tr.91 - 92.</span></div>
</div>
<div id="edn68">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref68" name="_edn68" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[68]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Cao Xuân Dục, 1993, <i>Quốc triều Hương khoa lục, </i>Sđd, tr.244</span></div>
</div>
<div id="edn69">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref69" name="_edn69" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[69]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Cục Lưu trữ Nhà nước, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, 2004, <i>Mục lục châu bản triều Nguyễn</i>(Tự Đức XIII (1869), Tài liệu chưa xuất bản, lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, tập 221 đến 226, tr.91-92.</span></div>
</div>
<div id="edn70">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref70" name="_edn70" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[70]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Cục Lưu trữ Nhà nước, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, 2004, <i>Mục lục châu bản triều Nguyễn</i>(Tự Đức XIII (1869), Tài liệu chưa xuất bản, lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, tập 221 đến 226, tr.91-92.</span></div>
</div>
<div id="edn71">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref71" name="_edn71" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[71]</span></span></span></span></a><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Choi Byung Wook, 2010, <i>Vùng đất Nam Bộ dưới triều Minh Mạng, </i>Sđd, tr.198.</span></div>
</div>
<div id="edn72">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref72" name="_edn72" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[72]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Philippe Langlet, 1995, “Một số nhận xét về xuất xứ của những người đỗ đạt qua các kỳ thi cử do triều đình Việt Nam tổ chức (1802-1858)”, in trong: <i>90 năm nghiên cứu về văn hóa và lịch sử Việt Nam, </i>Nxb.KHXH, H., tr.220.</span></div>
</div>
<div id="edn73">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref73" name="_edn73" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[73]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2002, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 1,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> tr.888</span></div>
</div>
<div id="edn74">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref74" name="_edn74" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[74]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Quốc sử quán triều Nguyễn, 2002, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">tập 2,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Sđd,</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> tr.302.</span></div>
</div>
<div id="edn75">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref75" name="_edn75" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[75]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Quốc sử quán triều Nguyễn, 1972, <i>Minh Mệnh chính yếu, </i>Tủ sách cổ văn Ủy ban dịch thuật, Phủ quốc vụ khanh đặc trách văn hóa xuất bản, tập 1, tr.180.</span></div>
</div>
<div id="edn76">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref76" name="_edn76" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[76]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Quốc sử quán triều Nguyễn, 2007, </span><i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Đại Nam thực lục, </span></i><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Nxb. Giáo dục, H., tập 5, tr.398</span></div>
</div>
<div id="edn77">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref77" name="_edn77" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[77]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Cao Xuân Dục, 1993, <i>Quốc triều Hương khoa lục, </i>Nxb. Tp.HCM, Tp.HCM, tr.79.</span></div>
</div>
<div id="edn78">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref78" name="_edn78" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[78]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Cao Xuân Dục, 1993, <i>Quốc triều Hương khoa lục, </i>Nxb. Tp.HCM, Tp.HCM, tr.18.</span></div>
</div>
<div id="edn79">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref79" name="_edn79" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[79]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Vũ Văn Quân, Quách Thị Hòa, 2011<i>, Quy hoạch hành chính và quản lý dân cư – đất đai ở Nam Bộ dưới thời Nguyễn (1802-1858)</i>, Bài đã dẫn, tr.415.</span></div>
</div>
<div id="edn80">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref80" name="_edn80" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[80]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Nola Cooke, 1994, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">“</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">19th Century Vietnam Confucianization in Historial Perspective Evidence from Palace Examination 1463-1883</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">”</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">, Bài đã dẫn<i>,</i> tr.227.</span></div>
</div>
<div id="edn81">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref81" name="_edn81" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[81]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Trong số 274 Cử nhân Nam Bộ, có 11 người gốc ở địa phương khác đến thi nhờ [Dẫn theo: Nguyễn Đình Đầu, 2002, “Sĩ phu Gia Định – Bình Dương”, in trong: <i>Những vấn đề lịch sử về triều đại cuối cùng ở Việt Nam</i>,<i> </i>Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, Tạp chí Xưa và Nay, Huế, tr.128]</span></div>
</div>
<div id="edn82">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref82" name="_edn82" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[82]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Tham khảo thêm bảng dưới đây:</span></div>
<div class="MsoTitle">
<i><span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Số lượng Cử nhân của các trường thi Hương dưới thời Nguyễn</span></i></div>
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="border-collapse: collapse; border: none; margin-left: 76.2pt;"><tbody>
<tr><td style="border: 1pt solid windowtext; padding: 0cm 5.4pt; width: 2cm;" valign="top" width="76"><div class="MsoTitle">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Vùng</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: solid solid solid none; border-top-color: windowtext; border-top-width: 1pt; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Trường thi</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: solid solid solid none; border-top-color: windowtext; border-top-width: 1pt; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Số đỗ</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: solid solid solid none; border-top-color: windowtext; border-top-width: 1pt; padding: 0cm 5.4pt; width: 42.5pt;" valign="top" width="57"><div class="MsoTitle">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Tổng cộng</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: solid solid solid none; border-top-color: windowtext; border-top-width: 1pt; padding: 0cm 5.4pt; width: 2cm;" valign="top" width="76"><div class="MsoTitle">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">%</span></div>
</td></tr>
<tr><td rowspan="6" style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-left-color: windowtext; border-left-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid; padding: 0cm 5.4pt; width: 2cm;" valign="top" width="76"><div class="MsoTitle">
<br /></div>
<div class="MsoTitle">
<br /></div>
<div class="MsoTitle">
<br /></div>
<div class="MsoTitle">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Bắc Bộ</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Kinh Bắc</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">7</span></div>
</td><td rowspan="6" style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 42.5pt;" valign="top" width="57"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">2007</span></div>
</td><td rowspan="6" style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 2cm;" valign="top" width="76"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">38.5%</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Sơn Tây</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">19</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Sơn Nam</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">200</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Hải Dương</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">5</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Thăng Long</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">130</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Hà Nội + Nam Định</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle" style="text-align: center;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">1646</span></div>
</td></tr>
<tr><td rowspan="5" style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-left-color: windowtext; border-left-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid; padding: 0cm 5.4pt; width: 2cm;" valign="top" width="76"><div class="MsoTitle">
<br /></div>
<div class="MsoTitle">
<br /></div>
<div class="MsoTitle">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Trung Bộ</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Nghệ An, Thanh Hoa/Hóa</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">1353</span></div>
</td><td rowspan="5" style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 42.5pt;" valign="top" width="57"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">2939</span></div>
</td><td rowspan="5" style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 2cm;" valign="top" width="76"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">56.3%</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Quảng Đức</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">9</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Trực Lệ</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">42</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Thừa Thiên</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">1201</span></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Bình Định</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">334</span></div>
</td></tr>
<tr style="height: 11.85pt;"><td rowspan="2" style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-left-color: windowtext; border-left-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid; height: 11.85pt; padding: 0cm 5.4pt; width: 2cm;" valign="top" width="76"><div class="MsoTitle">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Nam Bộ</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; height: 11.85pt; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Gia Định</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; height: 11.85pt; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">264</span></div>
</td><td rowspan="2" style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; height: 11.85pt; padding: 0cm 5.4pt; width: 42.5pt;" valign="top" width="57"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">274</span></div>
</td><td rowspan="2" style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; height: 11.85pt; padding: 0cm 5.4pt; width: 2cm;" valign="top" width="76"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">5.3%</span></div>
</td></tr>
<tr style="height: 10.05pt;"><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; height: 10.05pt; padding: 0cm 5.4pt; width: 134.65pt;" valign="top" width="180"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">An Giang</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; height: 10.05pt; padding: 0cm 5.4pt; width: 49.65pt;" valign="top" width="66"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">10</span></div>
</td></tr>
<tr><td colspan="3" style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-left-color: windowtext; border-left-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid; padding: 0cm 5.4pt; width: 241pt;" valign="top" width="321"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Tổng cộng</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 42.5pt;" valign="top" width="57"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">5220</span></div>
</td><td style="border-bottom-color: windowtext; border-bottom-width: 1pt; border-right-color: windowtext; border-right-width: 1pt; border-style: none solid solid none; padding: 0cm 5.4pt; width: 2cm;" valign="top" width="76"><div class="MsoTitle" style="text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">100%</span></div>
</td></tr>
</tbody></table>
<div align="right" class="MsoTitle" style="text-align: right;">
<span lang="FR" style="font-size: 12pt;">Nguồn : Cao Xuân Dục (1993), <i>Quốc triều Hương khoa lục, </i>Nxb. Tp.HCM.</span></div>
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<br /></div>
</div>
<div id="edn83">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref83" name="_edn83" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[83]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Nola Cooke, 1994, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">“</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">19th Century Vietnam Confucianization in Historial Perspective Evidence from Palace Examination 1463-1883</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">”</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">, Bài đã dẫn<i>,</i> tr.306.</span></div>
</div>
<div id="edn84">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref84" name="_edn84" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt; line-height: 18px;">[84]</span></span></span></span></a><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"> Cục Lưu trữ Nhà nước, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, 2004, <i>Mục lục châu bản triều Nguyễn</i>(Tự Đức I (1848) – Tự Đức XV (1862), Tài liệu chưa xuất bản, lưu tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, tập 369 đến 378, tr.153.</span></div>
</div>
<div id="edn85">
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html#_ednref85" name="_edn85" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-size: 12pt;"><span class="MsoEndnoteReference"><span style="font-family: Calibri, sans-serif; font-size: 12pt; line-height: 18px;">[85]</span></span></span></span></a><span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Nola Cooke, 1994, </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">“</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">19th Century Vietnam Confucianization in Historial Perspective Evidence from Palace Examination 1463-1883</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">”</span><span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">, Bài đã dẫn<i>,</i> tr.229.</span></div>
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;"><br /></span></div>
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<span lang="FR" style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt;">Nguồn" </span></div>
<div class="MsoEndnoteText" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html">http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/471-chinh-sach-khuyn-khich-giao-dc-ca-nha-nguyn-i-vi-nam-b-ths--th-hng-tho.html</a></div>
</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-4829803977857438982013-09-10T03:49:00.003-07:002013-09-10T03:49:48.894-07:00CHỦ QUYỀN LÃNH THỔ CỦA VIỆT NAM TRÊN VÙNG ĐẤT NAM BỘ<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<span style="font-family: Arial;"> </span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: right;">
<span style="font-family: Arial;"><strong> GS.TSKH Vũ Minh Giang</strong></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;"> </span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Từ lâu Nam Bộ đã là một bộ phận không thể tách rời của lãnh thổ Vịêt Nam, nhưng do tính chất phức tạp của lịch sử nên cho đến nay vấn đề chủ quyền lãnh thổ (territorial sovereignty) vẫn còn có những nhận thức chưa thật đầy đủ. Trên cơ sở trình bày một cách hệ thống diễn biến lịch sử và phân tích những yếu tố khẳng định tính chất chính đáng, phù hợp với thông lệ quốc tế của quá trình thụ đắc lãnh thổ phía nam của dân tộc ta, bài viết này hy vọng sẽ góp phần làm sáng tỏ cơ sở khoa học và nâng cao thêm hiểu biết về chủ quyền của Việt Nam trên vùng đất Nam Bộ.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Mặc dù những vướng mắc về biên giới giữa Việt Nam và Campuchia nhiều khi là những vấn đề cụ thể liên quan tới đường biên giới hiện tại, nhưng cội nguồn của những vướng mắc đó lại nảy sinh từ lịch sử, trong đó cơ bản nhất, sâu xa nhất là vấn đề lãnh thổ vùng Nam Bộ. Có một quan niệm cho rằng vùng đất Nam Bộ từ xưa vốn là lãnh thổ của Campuchia. Lập luận chủ yếu (mà không chứng minh) của quan niệm này là đồng nhất nước Phù Nam ở trung tâm của vung hạ lưu sông Mê Kông với nhà nước đầu tiên của người Khmer</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn1" name="_ftnref1" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn1" name="_ftnref1" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[1]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn1" name="_ftnref1" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;">. Trong một hội thảo về Bảo tồn di sản văn hoá tổ chức năm 1993 tại thành phố Nara (Nhật Bản), báo cáo chính thức của Campuchia do ông Vann Molivann, Bộ trưởng Quốc vụ khanh trình bày trước hội nghị cũng xếp văn minh Phù Nam vào nhóm <i>“dạng thức đặc biệt của nhóm Khmer”</i></span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn2" name="_ftnref2" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn2" name="_ftnref2" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[2]</a></span>. Để giải quyết thoả đáng vấn đề này không thể không trở lại xem xét cụ thể nguồn gốc và diễn biến chủ quyền lãnh thổ đối với vùng đất này. Hiển nhiên, việc xem xét lịch sử chủ quyền phải bắt đầu từ nhà nước Phù Nam.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>1. Vấn đề nước Phù Nam</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Căn cứ vào những ghi chép trong các thư tịch cổ Trung Quốc thì Phù Nam là một quốc gia nằm ở phía nam của Lâm Ấp (Champa) nghĩa là tương đương với đất Nam Bộ ngày nay</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn3" name="_ftnref3" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn3" name="_ftnref3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[3]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn3" name="_ftnref3" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Cũng dựa vào các thư tịch cổ, các nhà khoa học đã thống nhất nhận định rằng nước Phù Nam xuất hiện vào khoảng đầu Công nguyên và biến mất vào khoảng thế kỷ thứ VII </span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn4" name="_ftnref4" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn4" name="_ftnref4" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[4]</a></span>. Mùa xuân năm 1944 nhà khảo cổ học Pháp Louis Malleret đã tiến hành một cuộc khai quật có ý nghiã lịch sử ở khu vực gần núi Ba Thê (nay thuộc địa phận xã Vọng Thê, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang). Từ sau cuộc khai quật này bắt đầu xuất hiện khái niệm văn hoá Ốc Eo và một cách tự nhiên các nhà khoa học đã dễ dàng đi tới nhận định rằng vấn đề Phù Nam không thể tách rời vấn đề Ốc Eo. Hay nói cách khác, hoàn toàn có cơ sở khoa học nếu đồng nhất những di vật thuộc văn hoá Ốc Eo là di tích văn hoá vật thể của nước Phù Nam. Vấn đề này đã được khắng định trong nhiều tác phẩm và hội thảo khoa học, đặc biệt là hội thảo về Văn hoá Ốc Eo - Phù Nam do Bộ KH-CN tổ chức tại Tp. Hồ Chí Minh năm 2004, nhân kỷ niệm 60 năm sự kiện phát hiện văn hoá ốc Eo. Các học giả cũng đã khẳng định Ốc Eo là một nền văn hoá có nguồn gốc bản địa, ít ra là từ thời đại kim khí và trong thời kỳ cường thịnh nhất, Phù Nam đã phát triển thành một đế chế rộng lớn bao gồm toàn bộ phần phía nam bán đảo Đông Dương (Nam Bộ của Việt Nam hiện nay, nước Campuchia, một phần nam Lào), một phần Thái Lan và bán đảo Malaca, nhưng trung tâm vẫn là vùng đất Nam Bộ.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Một vấn đề có ý nghĩa quan trọng là xác định chủ nhân của văn hoá ốc Eo. Trước đây, người ta thường nói mà không chứng minh rằng chủ nhân nền văn hoá này là tổ tiên của người Khmer. Nhưng dưới ánh sáng của những nghiên cứu mới thì vấn đề không phải như vậy. Trước hết, tất cả những di tích thuộc văn hóa Ốc Eo có thể dễ dàng nhận thấy là khác biệt với văn hóa Khmer. Những dấu vết của Chân Lạp trên đất Nam Bộ không thể hiện là sự phát triển liên tục của văn hóa Phù Nam</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn5" name="_ftnref5" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn5" name="_ftnref5" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[5]</a></span>. Về phong tục tập quán, sử liệu Trung Quốc cũng cho biết rằng tang lễ và hôn nhân của Phù Nam gần giống với Lâm ấp (tức Champa).</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Về mặt lịch sử, các tư liệu trong thư tịch cổ Trung Quốc cũng phân biệt rất rõ Phù Nam với Chân Lạp (quốc gia của người Khmer). Sử ký của nhà Tùy chép rằng nước Chân Lạp ở về phía tây nam Lâm ấp, nguyên là một chư hầu của Phù Nam. Vua nước ấy là Ksatriya Citrasena đã đánh chiếm và tiêu diệt Phù Nam </span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn6" name="_ftnref6" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn6" name="_ftnref6" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[6]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn6" name="_ftnref6" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Sử ký nhà Đường cũng chép: “<i>Trong nước</i> [Phù Nam]<i> bấy giờ có thay đổi lớn. Nhà vua đóng đô ở thành Đặc Mục, thình lình bị nước Chân Lạp đánh chiếm, phải chạy trốn về miền nam, trú ở thị trấn Na Phất Na</i>”</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn7" name="_ftnref7" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn7" name="_ftnref7" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[7]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn7" name="_ftnref7" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Những sự kiện được chép trên đây diễn ra vào đầu thế kỷ VII. Căn cứ vào sự kiện 627 Phù Nam còn đến tiến cống nhà Đường lần cuối cùng, các học giả cho rằng đó có thể coi đó là năm sớm nhất nước Phù Nam bị tiêu diệt</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn8" name="_ftnref8" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn8" name="_ftnref8" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[8]</a></span>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Như vậy Chân Lạp là một quốc gia xuất hiện ở vùng trung lưu sông Mê Kông, khu vực gần Biển Hồ, lấy nông nghiệp là nghề sống chính. Còn Phù Nam là một quốc gia ven biển có truyền thống hàng hải và thương nghiệp khá phát triển. Trong thời kỳ Phù Nam cường thịnh đã có nhiều nước nhỏ thần phục với tư cách là những thuộc quốc hoặc chư hầu, trong đó có Chân Lạp. Vào đầu thế kỷ VII, nhân lúc Phù Nam suy yếu, Chân Lạp đã tấn công và chiếm lấy. <i>Lãnh thổ Phù Nam về tay Chân Lạp do kết quả của những cuộc chiến tranh</i>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>2. Vùng đất Nam Bộ dưới thời Chân Lạp</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Sau khi chiếm được Phù Nam, vùng đất này được gọi là Thuỷ Chân Lạp</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn9" name="_ftnref9" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn9" name="_ftnref9" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[9]</a></span></span><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn9" name="_ftnref9" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-family: Arial;">. Việc cai quản vùng lãnh thổ mới đối với Chân Lạp hết sức khó khăn. Trước hết đây là một vùng đồng bằng mới bồi lấp còn ngập nước và sình lầy, người Khmer với dân số ít ỏi chưa thể tổ chức khai thác trên quy mô lớn. Hơn nữa, việc khai khẩn đất đai trên lãnh thổ của Lục Châu Lạp cũng còn đang đòi hỏi rất nhiều thời gian và sức lực. Vào nửa sau thế kỉ thứ VIII quân đội Srivijaya của người Java đã liên tục tiến công vào các quốc gia trên bán đảo Đông Dương. Kết cục là Thuỷ Chân Lạp bị quân Java chiếm. Cả vương quốc Chân Lạp gần như bị lệ thuộc vào Srivijaya. Cục diện này mãi đến năm 802 mới kết thúc. Tuy nhiên người Khmer lúc này muốn dồn sức phát triển các vùng trung tâm truyền thống của họ ở khu vực Biển Hồ, trung lưu sông Mê Kông và hướng nỗ lực bành trướng sang phía tây, vùng lưu vực sông Chao Phaya. Trong khoảng thời gian từ thế kỷ IX đến cuối thế kỷ XI, Chân Lạp trở thành một quốc gia cường thịnh, tạo dựng nên nền văn minh Angkor rực rỡ, đồng thời mở rộng lãnh thổ lên tận Nam Lào và trùm lên cả lưu vực sông Chao Phaya. Trong khi đó qua các di tích khảo cổ học, dấu tích của văn hoá Khmer và văn minh Angkor ở vùng Đồng Nai - Gia Định hết sức mờ nhạt</span></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn10" name="_ftnref10" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn10" name="_ftnref10" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[10]</a></span>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Do chiến tranh và phải tập trung công sức phát triển các trung tâm ở vùng lục địa, sau mấy thế kỷ thuộc Chân Lạp, đến thế kỷ XIII theo Chu Đạt Quan, vùng đất Nam Bộ vẫn còn là một vùng đất hoang vu với những “<i>bụi rậm của khu rừng thấp</i>...<i> tiếng chim hót và thú vật kêu vang dội khắp nơi</i>… <i>những cánh đồng bị bỏ hoang phế, không có một gốc cây nào</i>.<i> Xa hơn tầm mắt chỉ toàn là cỏ kê đầy dẫy, hàng trăm hàng ngàn con trâu rừng tụ họp thành từng bầy trong vùng này, tiếp đó là nhiều con đường dốc đầy tre chạy dài hàng trăm dặm</i>…”</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn11" name="_ftnref11" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn11" name="_ftnref11" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[11]</a></span>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Bắt đầu từ thế kỷ XIV Chân Lạp phải đối phó với sự bành trướng của các vương triều Thái từ phía tây, đặc biệt là từ sau khi vương quốc Ayuthaya hình thành. Trong gần một thế kỷ Chân Lạp liên tiếp phải đối phó với những cuộc tiến công từ phía người Thái, có lúc kinh thành Angkor đã bị quân đội Ayuthaya chiếm đóng.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>3. Công cuộc khai phá vùng đất Nam Bộ</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Từ thế kỉ XVI, do sự can thiệp của Xiêm, triều đình Chân Lạp bị chia rẽ sâu sắc và dần bước vào thời kì suy vong, hầu như không có điều kiện quan tâm đến vùng đất còn ngập nước ở phía đông và trên thực tế đã không đủ sức quản lý vùng đất này. Trong bối cảnh đó nhiều cư dân Việt từ đất Thuận Quảng đã vào vùng Mô Xoài, Đồng Nai (miền Đông Nam Bộ) khai khẩn đất hoang lập làng sinh sống.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Năm 1620 vua Chân Lạp Chey chetta II đã cưới con gái chúa Nguyễn Phúc Nguyên làm vợ. Đối với Chân Lạp, việc kết thân với chúa Nguyễn là để dựa vào lực lượng quân sự của người Việt lúc này đang rất mạnh nhằm làm giảm sức ép từ phía Xiêm. Với chúa Nguyễn, quan hệ hữu hảo này tạo điều kiện thuận lợi cho người Việt, vốn đã có mặt từ trước, được tự do khai khẩn đất hoang và làm ăn sinh sống trên đất Thuỷ Chân Lạp và tăng cường ảnh hưởng của họ Nguyễn với triều đình Oudong.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Năm 1623 chúa Nguyễn chính tức yêu cầu triều đình Chân Lạp để cho dân Việt mở rộng địa bàn khai phá trên những vùng đất thưa dân và để quản lý, chúa Nguyễn lập ở Pray Kor (vùng Sài Gòn ngày nay) một trạm thu thuế. Vua Chân Lạp đã chấp thuận đề nghị này</span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn12" name="_ftnref12" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn12" name="_ftnref12" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[12]</a></span> . Vào thời điểm đó cư dân Việt đã có mặt ở hầu khắp miền Đông Nam Bộ và Sài Gòn.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Sau cái chết của Chey Chetta II vào năm 1628 nội bộ giới cầm quyền Chân Lạp bị chia rẽ sâu sắc. Nhiều cuộc chiến giữa các phe phái đã diễn ra với sự trợ giúp quân sự của một bên là quân Xiêm, một bên là quân Nguyễn. Những cuộc chiến ấy chẳng những không ảnh hưởng đến việc người Việt tiến hành khai phá những vùng đất hoang hóa ở đồng bằng sông Cửu Long, mà trái lại, còn tạo điều kiện thuận lợi cho chúa Nguyễn thiết lập quyền kiểm soát chính thức của mình trên những vùng đất cư dân Việt đã dựng nghiệp. Trong thời kỳ này sự thần phục của các nhóm di thần nhà Minh góp phần đã đẩy nhanh quá trình xác lập chủ quyền của chúa Nguyễn trên lãnh thổ Nam Bộ. Từ năm 1679 chúa Nguyễn Phúc Tần đã tạo điều kiện để nhóm Dương Ngạn Địch cùng nha môn, quân sĩ vùng Quảng Tây tổ chức việc khai phá và phát triển kinh tế vùng lưu vực sông Tiền Giang (Mỹ Tho), cho nhóm Trần Thượng Xuyên và những đồng hương Quảng Đông của ông chiêu dân tiếp tục mở mang vùng Biên Hòa - Đồng Nai. Trong vòng gần 20 năm, một vùng đất trải dài từ Bà Rịa đến sông Tiền Giang, vốn đã được cư dân Việt đến sinh cư lập nghiệp từ trước, nhanh chóng trở thành những trung tâm kinh tế quan trọng với nhiều làng mạc trù phú, phố phường sầm uất, hải cảng nhộn nhịp có thuyền buôn Trung Quốc, Nhật Bản, Tây Dương, Bồ Bà (Java) tới buôn bán.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trên cơ sở những đơn vị tụ cư đã trù mật những trung tâm kinh tế đã phát triển, năm 1698, chúa Nguyễn đã cử thống suất Nguyễn Hữu Cảnh vào kinh lý vùng đất này và cho lập ra ở đây một đơn vị hành chính lớn là phủ Gia Định. Như vậy vào cuối thế kỷ XVII chúa Nguyễn đã xác lập được quyền lực của mình tại vùng trung tâm của Nam Bộ, khẳng định chủ quyền của người Việt trên vùng đất mà trên thực tế, chính quyền Chân Lạp chưa khi nào thực thi một cách đầy đủ chủ quyền của mình.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng là vào năm 1708 Mạc Cửu ở Hà Tiên xin quy phục chúa Nguyễn. Là một thương nhân Hoa kiều ở Lôi Châu, thường xuyên tới buôn bán ở vùng biển Đông Nam Á, Mạc Cửu đã sớm nhận ra vị trí địa lý thuận lợi của vùng đất Mang Khảm (sau đổi là Hà Tiên) nên đã lưu ngụ lại, chiêu mộ dân sửa sang bến thuyền, mở mang chợ búa, khai phá đất đai, biến một vùng đất còn hoang vu thành một nơi buôn bán sầm uất. Lúc đầu (vào khoảng năm 1680) Mạc Cửu đã từng xây dựng quan hệ thần phục với vua Chân Lạp, nhưng sau này thế lực Chân Lạp suy giảm, không đủ sức bảo vệ cho công việc làm ăn của cư dân vùng đất này khỏi sự tiến công cướp bóc của người Xiêm nên đã tìm đến chúa Nguyễn xin nội thuộc vào năm 1708. Năm 1757 khi đất Tầm Phong Long (tương đương với vùng tứ giác Long Xuyên) được vua Chân Lạp là Nặc Tôn dâng cho chúa Nguyễn để đền ơn cứu giúp trong lúc hoạn nạn và giành lại ngôi vua, quá trình xác lập chủ quyền lãnh thổ của người Việt trên đất Nam Bộ về cơ bản đã hoàn thành.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Từ quá trình lịch sử trên đây, không thể quan niệm một cách đơn giản rằng chủ quyền của người Việt trên vùng đất Nam Bộ là do chiếm của Chân Lạp. Chứng cứ lịch sử cho thấy quốc gia đầu tiên trên đất này là Phù Nam mà cư dân chủ yếu là người protomalais, đến đầu thế kỷ thứ VII mới bị Chân Lạp tiến công tiêu diệt. Tuy nhiên, Chân Lạp đã không có điều kiện để quản lý và khai thác vùng đất này. Sự sầm uất, trù phú của Nam Bộ là công lao khai phá của các nhóm cư dân chủ yếu là người Việt từ thế kỷ XVII. Chúa Nguyễn là người bảo hộ cho quá trình khai phá này và việc khẳng định quyền quản lý lãnh thổ là một hệ quả tự nhiên.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Quá trình thụ đắc vùng đất Nam Bộ của chúa Nguyễn chủ yếu thông qua khai phá hoà bình kết hợp với đàm phán ngoại giao để khẳng định chủ quyền. Đó là phương thức được thừa nhận là phù hợp với thông lệ lịch sử và các văn bản quốc tế hiện hành.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>4. Thực thi và bảo vệ chủ quyền</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Cùng với quá trình khai thác những vùng đất còn hoang vu ở Nam Bộ của cộng đồng cư dân, các chính quyền của người Việt đã liên tục thực hiện các chính sách quản lý lãnh thổ với tư cách là chủ nhân vùng đất này. Từ thế kỷ XVII để thực thi chủ quyền, các chúa Nguyễn đã tổ chức các đơn vị hành chính, sắp đặt quan cai trị, lập sổ sách quản lý dân đinh, ruộng đất và định ra các loại thuế. Phủ Gia Định thành lập năm 1698 gồm hai dinh Trấn Biên (Biên Hoà) và Phiên Trấn (Gia Định) quản lý hơn 4 vạn hộ. Sau năm 1774 vùng đất từ nam Hoành Sơn đến mũi Cà Mau được chia làm 12 dinh, trong đó vùng đất Nam Bộ chia thành 4 dinh (Trấn Biên, Phiên Trấn, Long Hồ và Hà Tiên). Trừ Hà Tiên lúc đầu còn là một dinh phụ thuộc, mỗi dinh quản hạt một phủ, dưới phủ có huyện, tổng hay xã. Từ đó, về cơ bản tổ chức hành chính trên vùng đất Nam Bộ đã được kiện toàn. </span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Triều Nguyễn thành lập vào năm 1802 tiếp tục sự nghiệp của các chúa Nguyễn đã hoàn thiện hệ thống hành chính và thống nhất quản lý trên quy mô cả nước. Năm 1836 vua Minh Mạng cho lập sổ địa bạ toàn bộ Lục tỉnh Nam Kỳ. Bên cạnh chính sách chính trị, quân sự, triều đình khuyến khích phát triển kinh tế - xã hội, mở mang phát triển các dinh điền, đồn điền, xây dựng các công trình thuỷ lợi, phát triển giao thông thuỷ bộ. Năm 1817 vua Gia Long cho đào kênh Thoại Hà. Vào đầu những năm 20, vua Minh Mạng giao cho đào kênh Vĩnh Tế nối Châu Đốc với Hà Tiên dài trên 70km.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Ngay từ khi mới khẳng định quyền quản lý, các chính quyền người Việt đã ý thức sâu sắc về trách nhiệm đối với chủ quyền lãnh thổ. Chính quyền các chúa Nguyễn đã từng kiên quyết đánh bại các cuộc tiến công xâm phạm lãnh thổ của quân Xiêm vào các năm 1715,1771... Tiêu biểu cho ý chí bảo vệ chủ quyền là cuộc kháng chiến chống Xiêm với chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút vang dội của Tây Sơn do Nguyễn Huệ chỉ huy vào năm 1785. Sang thế kỷ XIX, các Vua Nguyễn đã cho xây dựng hệ thống các trường luỹ và đồn bảo trấn thủ dọc theo biên giới để bảo vệ lãnh thổ. Trong suốt nửa đầu thế kỷ XIX cùng với xây dựng nước Đại Nam hùng cường, các vua Nguyễn đã bảo vệ vững chắc chủ quyền Việt Nam trên vùng đất Nam Bộ.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Khi thực dân Pháp tấn công xâm lược, triều Nguyễn đã tổ chức kháng chiến chống lại. Đến khi triều đình tỏ rõ sự bất lực thì nhân dân Việt Nam đã không tiệc máu xương liên tục đứng lên đấu tranh anh dũng bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước của mình. Thắng lợi vẻ vang năm 1975 là đỉnh cao của quá trình chiến đấu hy sinh bền bỉ lâu dài vì lý tưởng cao đẹp đó.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b>5. Cơ sở pháp lý</b></span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;"><b><span style="font-weight: normal;">Cơ sở pháp lý</span> v<span style="font-weight: normal;">ề chủ quyền của Việt Nam trên vùng đất Nam Bộ thể hiện ngay trong quá trình thụ đắc lãnh thổ bắt đầu từ thế kỷ XVII. Từ giữa thế kỷ XIX, chủ quyền này được chính thức ghi nhận trong văn bản các Hiệp ước quốc tế. Tháng 12 năm 1845 ba nước An Nam (Việt Nam), Xiêm (Thái Lan) và Miên (Cămpuchia) đã ký một Hiệp ước, trong đó thừa nhận 6 tỉnh Nam Kỳ thuộc Việt Nam. Năm sau, trriều Nguyễn và Xiêm lại ký một Hiệp ước có nhắc lại điều đó. Đây là Hiệp ước mà sau này Cao Miên cũng tham gia</span></b></span><b><span style="font-size: small;"><span style="font-size: 13pt; font-weight: normal;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn13" name="_ftnref13" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt; font-weight: normal;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn13" name="_ftnref13" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title="">[13]</a></span><span style="font-size: 12px;"><span style="font-weight: normal;">. Như vậy muộn nhất là đến năm 1845 các nước láng giềng với Việt Nam, trong đó có cả Cămphuchia đã ký các văn bản pháp lý chính thức công nhận vùng đất Nam Bộ là của Việt Nam. </span></span></span></span></b></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Pháp tấn công Nam Bộ rồi sau đó lần lượt chiếm 6 tỉnh Nam Kỳ là các sự kiện thể hiện rõ sự xâm hại đến chủ quyền lãnh thổ trên vùng đất Nam Bộ, nhưng Cămpuchia không có bất cứ một phản ứng gì. Trái lại, triều Nguyễn đã điều động quân đội tiến hành kháng Pháp và khi kháng chiến thất bại, đã đứng ra ký các Hiệp định nhượng cho Pháp 3 tỉnh miền Đông (năm 1862) và 3 tỉnh miền Tây (năm 1874). Đây là những chứng cớ và cơ sở pháp lý quan trọng khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với vùng đất này.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Sau khi lập ra Liên bang Đông Dương, trên cơ sở nghiên cứu lịch sử thực thi chủ quyền trên vùng đất Nam Bộ, Pháp đã tiến hành hoạch định biên giới giữa Nam Kỳ và Cămpuchia theo luật của nước Pháp. Việc khảo sát, đo đạc trên thực địa được tiến hành bởi các chuyên gia Pháp và Cămpuchia. Năm 1889 giữa Pháp và Cămpuchia đã ký một loạt các văn bản pháp lý về hoạch định, phân giới cắm mốc biên giới giữa Nam Kỳ và Cămpuchia. Tất cả các văn bản pháp lý này đều khẳng định vùng đất Nam Kỳ hoàn toàn thuộc về Việt Nam.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Trước những thắng lợi liên tiếp của nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Pháp, ngày 4 tháng 6 năm1949 tổng thống Vincent Aurol ký Bộ luật số 49 - 733 trả lại Nam Kỳ cho chính quyền Bảo Đại. Trong Bộ luật còn có chữ ký của Thủ tướng và Bộ trưởng Bộ Thuộc địa Pháp.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<span style="font-family: Arial;">Giải thích những thắc mắc của vương quốc Cămpuchia về quyết định này, ngày 8 tháng 6 năm 1949 Chính phủ Pháp đã có thư chính thức gửi quốc vương Sihanouk, trong đó có đoạn nói rõ: “<i>Về pháp lý và lịch sử không cho phép Chính phủ Pháp trù tính các cuộc đàm phán song phương với Cămpuchia để sửa lại các đường biên giới của Nam Kỳ</i>” vì “<i>Nam Kỳ đã được An Nam nhượng cho Pháp theo các Hiệp ước năm1862 và 1874…. chính từ triều đình Huế mà Pháp nhận được toàn bộ miền Nam Việt Nam… về pháp lý, Pháp có đủ cơ sở để thoả thuận với Hoàng đế Bảo Đại việc sửa đổi quy chế chính trị của Nam Kỳ</i>”. Trong bức thư đó Chính phủ Pháp còn khẳng định: “<i>thực tế lịch sử ngược lại với luận thuyết cho rằng miền Tây Nam Kỳ vẫn còn phụ thuộc triều đình Khmer lúc Pháp tới ” </i>và<i> “Hà Tiên đã được đặt dưới quyền tôn chủ của Hoàng đế An Nam từ năm 1715 và kênh nối Hà Tiên với Châu Đốc được đào theo lệnh của các quan An Nam từ nửa thế kỷ trước khi chúng tôi đến</i>” </span><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn14" name="_ftnref14" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: 13pt;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn14" name="_ftnref14" style="color: #1112a0; font-size: 12px; text-decoration: none;" title=""></a></span><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn14" name="_ftnref14" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">[</a><strong><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn14" name="_ftnref14" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">14</a></strong><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftn14" name="_ftnref14" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title="">]</a>.</span></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
Vậy là đến năm 1949, vùng đất Nam Bộ vốn từng bị triều Nguyễn “bán” cho Pháp, đã được trả lại bằng một văn bản có giá trị pháp lý. Chính phủ Pháp còn khẳng định những cơ sở lịch sử và luật pháp của văn bản này với vương quốc Cămpuchia. Từ đó về sau chủ quyền Việt Nam trên vùng đất Nam Bộ liên tục được tất cả các Hiệp định định có giá trị pháp lý quốc tế như Hiệp định Genève (1954), Hiệp định Paris (1973) công nhận.</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
Như vậy, chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam trên vùng đất Nam Bộ không chỉ được khẳng định bởi tính tính chính đáng trong quá trình thụ đắc lãnh thổ cũng như công lao của Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vùng lãnh thổ đó suốt từ thế kỷ XVII đến nay mà còn phù hợp với nguyên tắc <i>uti possidetis</i> (<i>tôn trọng nguyên trạng</i>), phù hợp thông lệ và các công ước quốc tế hiện hành.</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<b>Kết luận</b></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
Vùng đất Nam Bộ vốn là một địa bàn giao tiếp và đã từng có nhiều lớp cư dân đến khai phá. Vào khoảng đầu công nguyên, cư dân vùng đất này đã xây dựng nên nhà nước Phù Nam. Trong thời kỳ phát triển nhất vào khoảng thé kỷ V-VI, Phù Nam đã mở rộng ảnh hưởng và trở thành một đế chế rộng lớn với nhiều thuộc quốc phân bố ở phía nam bán đảo Đông Dương và bán đảo Malaca. Vào đầu thế kỷ VII đế chế Phù Nam tan rã, nước Chân Lạp của người Khmer, vốn là một trong những thuộc quốc của Phù Nam ở vùng Tongle Sap đã tấn công đánh chiếm vùng hạ lưu sông Mêkông (tương đương với vùng đất Nam Bộ ngày nay).</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
Tuy nhiên, trong suốt thời gian gần 10 thế kỷ vùng đất Nam Bộ không đựơc cai quản chặt chẽ và gần như bị bỏ hoang. Từ cuối thế kỷ XVI và đặc biệt là từ đầu thế kỷ XVII, dưới sự bảo hộ của các chúa Nguyễn người Việt đã từng bước khai phá vùng đất này. Người Việt đã nhành chóng hoà đồng với các cộng đồng cư dân tại chỗ và những cư dân mới đến (người Hoa) cùng nhau mở mang, phát triển Nam Bộ thành một vùng đất trù phú. Cũng từ đây người Việt là cư dân chủ thể và thực sự quản vùng đất này. Từ đó đến nay chủ quyền lãnh thổ của Việt Nam đã được khẳng định không chỉ bằng thực tế lịch sử mà còn trên các văn bản có giá trị pháp lý được cộng đồng quốc tế thừa nhận.</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 18pt; margin: 6pt 0cm 0pt; text-align: justify; text-indent: 36pt;">
<i>Trong suốt hơn ba thế kỷ với biết bao thăng trầm của lịch sử, nhiều thế hệ người Việt Nam (với ý nghĩa cộng đồng cư dân đa dân tộc) đã đổ biết bao công sức để dựng xây và bảo vệ vùng đất Nam Bộ. Mỗi tấc đất nơi đây đều thấm đẫm mồ hôi và máu. Chính vì thế mà đối với mỗi người dân Việt Nam, Nam Bộ không đơn thuần chỉ là vấn đề chủ quyền lãnh thổ mà cao hơn thế, còn là vùng đất của những giá trị thiêng liêng.</i></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<b> </b><hr align="left" size="1" width="33%" />
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
<div id="ftn1">
<div style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref1" name="_ftn1" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[1]</span></a><span style="font-size: x-small;"> </span><span style="font-family: Arial;"><span style="font-size: x-small;">Bộ ngoại giao Campuchia:<i> Sách đen. </i>Phnom Penh, 1978</span></span></div>
</div>
<div id="ftn2">
<div style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref2" name="_ftn2" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref2" name="_ftn2" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[2]</span></a><span style="font-size: x-small;"> Vann Molivann: <i>Plan d’ urgence pour la réhabilitation des ressources culturelles, humaines et economiques des Sites d’Ankor</i>, trong tập “<i>Conservation of Cultural Heritage and International Assistance in Asian Countries</i>”, Nara 1993, tr. 45.</span></span></div>
</div>
<div id="ftn3">
<div style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref3" name="_ftn3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref3" name="_ftn3" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[3]</span></a><span style="font-size: x-small;"> Lịch Đạo Nguyên: <i>Thủy Kinh chú</i>.</span></span></div>
</div>
<div id="ftn4">
<div style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref4" name="_ftn4" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref4" name="_ftn4" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[4]</span></a><span style="font-size: x-small;"> Xem Lê Hương: <i>Sử liệu Phù Nam</i>, Sài Gòn 1974.</span></span></div>
</div>
<div id="ftn5">
<div style="text-align: justify;">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref5" name="_ftn5" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""></a><span style="font-family: Arial;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref5" name="_ftn5" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[5]</span></a><span style="font-size: x-small;"> ý kiến của các chuyên gia Ramesh, Raman (Ấn Độ) và N. Karashima (Nhật Bản).</span></span></div>
</div>
<div id="ftn6">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref6" name="_ftn6" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[6]</span></a><span style="font-size: x-small;"> <i>Tùy thư</i>.</span></div>
<div id="ftn7">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref7" name="_ftn7" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[7]</span></a><span style="font-size: x-small;"> <i>Tân Đường thư</i>.</span></div>
<div id="ftn8">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref8" name="_ftn8" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[8]</span></a><span style="font-size: x-small;"> Lê Hương, sđd, tr. 93.</span></div>
<div id="ftn9">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref9" name="_ftn9" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[9]</span></a><span style="font-size: x-small;"> Mã Đoan Lâm: <i>Văn Hiến thông khảo</i></span></div>
<div id="ftn10">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref10" name="_ftn10" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[10]</span></a><span style="font-size: x-small;"> Võ Sỹ Khải: <i>Nghiên cứu văn hoá khảo cổ ốc Eo</i>:<i> mười năm nhìn lại,</i> Khảo cổ học, số 4/1985.</span></div>
<div id="ftn11">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref11" name="_ftn11" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[11]</span></a><span style="font-size: x-small;"> Chu Đạt Quan: <i>Chân Lạp phong thổ kí</i> (bản chữ Hán, mục <i>Sơn xuyên</i>)</span></div>
<div id="ftn12">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref12" name="_ftn12" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[12]</span></a><span style="font-size: x-small;"> A. Dauphin Meunier: <i>Le Cambodge</i>, Paris 1965, tr.56.</span></div>
<div id="ftn13">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref13" name="_ftn13" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[13]</span></a><span style="font-size: x-small;"> Raoul Marc Jennar, <i>Les Frontières du Cambodge contemporain.</i> INALCO, Paris 1998, tr. 89</span></div>
<div id="ftn14">
<a href="http://khoalichsu.edu.vn/bai-nghien-cu/87-ch-quyn-lanh-th-ca-vit-nam-tren-vung-t-nam-b.html#_ftnref14" name="_ftn14" style="color: #1112a0; text-decoration: none;" title=""><span style="font-size: 10pt;">[14]</span></a><span style="font-size: x-small;"> Dẫn theo Raoul Marc Jennar, sđd, tr. 97.</span></div>
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
<br /></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px;">
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
<b><b><em>Sách dẫn</em></b></b></div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
1. Bộ ngoại giao Campuchia:<i> Sách đen</i>.Phnom Penh, 1978</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
2. Christopho Borri: <i>Xứ Đàng trong năm 1621</i>, Hà Nội, 1998.</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
3. Cœdès G.: <i>Deux inscriptions sanskrites du Fou-nan</i>, BEFEO vol. XXXI, 1931.</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
4. Dauphin Meunier A.: <i>Le Cambodge</i>, Paris, 1965.</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
5. Lê Hương: <i>Sử liệu Phù Nam</i>, Sài Gòn, 1974</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
6. Hà Văn Tấn: <i>Phù Nam và Óc Eo: ở đâu? Khi nào? và Ai? // </i>Kỷ yếu Hội thảo khoa học Biên giới Tây Nam, ĐHQG HN, 1996.</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
7. Vũ Minh Giang: <i>Quá trình xác lập chủ quyền lãnh thổ phía nam của Việt Nam //</i> Kỷ yếu Hội thảo khoa học Biên giới Tây Nam, ĐHQG HN, 1996.</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
8. Malleret L.: <i>L’Archeologie du Dellta du Mékong</i>, BEFEO vol XL-IXI, Paris 1959 -1963.</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
9. Nguyễn Văn Hầu: <i>Sự thôn thuộc và khai thác đất Tầm Phong Long, chặng cuối cùng của cuộc Nam tiến,</i> Sử Địa, 1970 số 19 - 20.</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
10. Raoul Marc Jennar: <i>Les Frontières du Cambodge contemporain.</i> INALCO, Paris 1998.</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
11.Vann Molivann: <i>Plan d’urgence pour la réhabilitation des ressources culturelles, humaines et economiques des Sites d’Angkor </i>// Conservation of Cultural Heritage and International Assistance in Asian Countries, Nara 1993.</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
12. Võ Sỹ Khải: <i>Nghiên cứu văn hoá khảo cổ Óc Eo</i>:<i> mười năm nhìn lại,</i> Khảo cổ học, số 4/1985.</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: justify;">
</div>
<div style="background-color: #f4f5f6; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 12px; line-height: 17pt; margin: 3pt 0cm 0pt; text-align: right;">
<span style="font-size: 11px;"><strong>Bài in trong: <em>Một chặng đường nghiên cứu lịch sử (2001 - 2006)</em>, Nxb Thế giới, Hà Nội, 2006</strong></span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-67259544734622028112013-09-10T03:48:00.002-07:002013-09-10T03:48:41.166-07:00Những cư dân đầu tiên khai phá vùng đất Miền Nam Việt Nam<br /><div class="clear" style="background-image: none; border: 0px; clear: both; color: #222222; float: none; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 0px; height: 0px; line-height: 17px; list-style: none; margin: 0px; overflow: hidden; padding: 0px; visibility: hidden; width: 0px;">
</div>
<div class="entry" style="border-top-color: rgb(221, 221, 221); border-top-style: solid; border-top-width: 1px; color: #222222; font-family: Arial, Helvetica, sans-serif; font-size: 14px; line-height: 1.6em; margin: 0px; padding: 15px 0px 10px;">
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
<strong>Những nhóm dân cư đầu tiên tại miền Nam</strong></div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Những nhóm Khmer Krom thường viện dẫn những lý do lịch sử và văn hóa để chứng minh chủ quyền của người Khmer trên lãnh thổ miền Nam. Sự tiếp cận này tuy hợp lý nhưng không đúng. Người Khmer chưa hề làm chủ vùng đất này.</div>
<div style="clear: both; height: 5px; margin: 0px; padding: 0px; text-align: justify;">
</div>
<span id="more-84065"></span><br />
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Đế quốc Angkor trong thời cực thịnh nhất, từ thế kỷ 8 đến thế kỷ 12, cũng chưa bao giờ làm chủ vùng đất này vì một lý do giản dị : người Khmer không có mặt trên đồng bằng sông Cửu Long. Cho đến nay khoa khảo cổ học không tìm thấy đền đài nào của thời Angkor trên đồng bằng sông Cửu Long.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Cũng nên biết nền văn minh chói sáng của các thời đại Angkor thể hiện qua các công trình kiến trúc bằng đá, tất cả đều tập trung quanh khu vực Siem Reap và Battambang. Thời kỳ sau đó, từ thế kỷ thứ 15 đến thế kỷ 17, lãnh thổ của vương quốc Chân Lạp chỉ quanh quẩn từ khu vực phía nam hồ Tonle Sap đến khu Mỏ Vẹt phía đông, và từ Stung Treng phía bắc đến Tàkeo về phía nam, mỗi khu vực do một tiểu vương chiếm giữ và đánh phá lẫn nhau. Những danh xưng như Moat Chruk (Châu Đốc), Phsar Dek (Sa Đéc), Toek Khmau (Cà Mau), v.v. chỉ xuất hiện sau này khi người Khmer theo chân người Việt và người Minh Hương đến khai phá đồng bằng sông Cửu Long, từ giữa thế kỷ 17 đến cuối thế kỷ 19. Di tích xưa nhất của người Khmer : các chùa chiền có cùng niên đại với sự xuất hiện của người Hoa và người Việt, nghĩa là cách đây khoảng 300 năm.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Những khám phá khảo cổ gần đây cho thấy những cư dân đầu tiên trên lãnh thổ miền Nam cách đây từ 8 đến 10.000 năm là người Melanesien, da đen, tóc quắn, thấp người, sinh sống bằng nghề hái lượm ; nhóm này đã đồng hóa những nhóm Veda có mặt cách đây trên 15.000 năm. Về sau là các sắc dân Indonesien di cư từ miền Tây Ấn Độ, cách đây từ 2.500 đến 4.000 năm, đến lập nghiệp, nhóm này đồng hóa những nhóm Melanesien có mặt trước đó. Địa bàn cư trú của những người này là những vùng đất cao, xa biển, có nhiều rừng và sông ngòi. Dấu vết người Indonesien được tìm thấy nhiều nhất tại tỉnh Đồng Nai và Kiên Giang, với những dụng cụ bằng đá và sắt.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Vào đầu công nguyên, ở vùng địa đầu miền Nam Việt Nam, những nhóm Indonesien bản địa, người Môn, đã kết hợp lại cùng nhau xây dựng vương quốc Phù Nam. Di chỉ Óc Eo ngày nay là một chứng tích. Hấp dẫn bởi sự phồn vinh của Phù Nam, nhiều nhóm Malayo-Polynesien (Nam Đảo) từ vùng biển phía nam đổ bộ lên vịnh Hà Tiên sinh sống, truyền bá luôn văn hóa và tổ chức xã hội theo khuôn mẫu Ấn Độ mà họ đã hấp thụ. Trong thế kỷ thứ 5, Phù Nam bị suy yếu dần vì nạn hải tặc ; đến giữa thế kỷ thứ 7, Phù Nam bị những nhóm Khmer từ cao nguyên Korat tràn xuống tiêu diệt và thành lập đế quốc Angkor. Đồng bằng sông Cửu Long trở thành một vùng đất hoang, địa bàn sinh trú của các bầy thú dữ và rắn độc.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Trong suốt thời kỳ hưng thịnh nhất của đế quốc Angkor, trung tâm chính trị và văn hóa được thiết lập phía bắc hồ Tonlé Sap, quanh Battambang và Siem Reap, nơi các đền Đế Thiên (Angkor Wat), Đế Thích (Angkor Thom) được xây dựng. Gần như tất cả dân cư sinh sống quanh trung tâm này đều bị bắt về làm nô lệ để xây dựng đền đài. Khi đế quốc Angkor bị người Xiêm La (Thái Lan) tiêu diệt vào giữa thế kỷ 15, không người Khmer nào dám phiêu lưu xuống đồng bằng sông Cửu Long lánh nạn hay lập nghiệp vì sợ rừng thiêng nước độc. Gần như tất cả dân cư Khmer đều tập cư quanh nơi tiếp giáp Biển Hồ và sông Mekong, tức thủ đô Pnom Penh ngày nay. Về sau, để tránh cảnh lụt lội, một số di dân phiêu lưu xuống những gò đất cao (giồng) tại Đồng Tháp và Châu Đốc định cư.</div>
<div class="wp-caption aligncenter" id="attachment_214643" style="background-color: #f7f7f7; border: 1px solid rgb(230, 230, 230); margin: 0px auto 10px; max-width: 580px !important; padding: 4px 0px 5px; text-align: justify; width: 560px;">
<img alt="" class="size-full wp-image-214643" height="372" src="http://static9.nguyentandung.org/files/2013/09/saigoncudan090813.jpg" style="border: 0px; height: auto; margin: 0px 5px 5px; max-width: 570px; padding: 0px;" width="550" /><div class="wp-caption-text" style="font-size: 12px; line-height: 18px; padding: 0px 5px; text-align: center;">
Những cư dân đầu tiên khai phá vùng đất Miền Nam Việt Nam (Hình minh họa)</div>
</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
<strong>Mở rộng miền Đông</strong></div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Theo Mak Phoeun (Histoire du Cambodge de la fin du XVIe siècle au début du XVIIe, EFEO, Paris, tr. 178), cho tới cuối thế kỷ 17 vùng đất phía Đông Nam, Prei Nokor (Gia Định) chỉ chính thức được sáp nhập vào lãnh thổ vương quốc Chân Lạp dưới triều Paramaraja III (1566-1576). Lý do là Paramaraja III muốn ngăn chặn sự xâm nhập của người Champa (Chăm và Thượng) vào sâu trong nội địa Chân Lạp, lúc đó đã có mặt đông đảo tại Barea (Bà Rịa) và Daung Nay (Đồng Nai). Trong quá khứ, Chiêm Thành và Chân Lạp đã nhiều lần tranh chấp và xâm chiếm lãnh thổ lẫn nhau. Đi theo đoàn quân này là một số nông dân Khmer phiêu lưu đến Tuol Ta Mauk (Thủ Dầu Một) và Kanhchoeu (Cần Giờ) khai khẩn đất hoang.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Để tách khỏi sự kềm chế của Xiêm La, năm 1620 Jayajettha II (1619-1627) muốn kết nghĩa sui gia với chúa Nguyễn ở Đàng Trong bằng cách cho người sang Phú Yên xin cưới công chúa Ngọc Vạn. Hậu ý của Jayajettha II là muốn được quân Việt tiếp cứu khi bị Xiêm La tấn công, đây là một tính toán chiến lược quan trọng vì người Việt ở quá xa lãnh thổ Chân Lạp nên không lo ngại bị xâm chiếm vì có vương quốc Champa làm khu trái đệm. Trong thời kỳ này, Sãi Vương Nguyễn Phúc Nguyên (1613-1635), đang tranh chấp với chúa Trịnh, rất cần nguồn lương thực để nuôi quân ; có được một đồng minh chiến lược như Chân Lạp để làm hậu cần thì không gì quí bằng. Cả hai đều ngại kết hợp với người Chăm tại Panduranga để làm đồng minh. Bù lại, Jayajettha II nhượng cho Sãi vương quyền khai thác lãnh thổ Prei Nokor trong vòng 5 năm để làm nơi thu mua và vận chuyển hàng hóa (súc vật và lúa gạo) ra miền Trung. Kompong Trabei (Bến Nghé, tức Sài Gòn hiện nay) là nơi tồn trữ súc vật.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Từ 1622 đến 1623, quân Xiêm La tiến chiếm khu vực tây-bắc Biển Hồ và xúi giục các lãnh chúa địa phương chống lại Udong, thủ phủ Chân Lạp. Chống không lại, Jayajettha II cử người sang xứ Đàng Trong cầu cứu. Sau vài trận giao tranh, quân Xiêm bị đánh bật ra khỏi lãnh thổ, nhiều người bị bắt làm tù binh. Từ đó vua Khmer rất cần sự hiện diện của quân Việt trên lãnh thổ của mình, việc thu hồi hai nhượng địa Prei Nokor và Kompong Trabei không còn đặt ra nữa. Để tăng cường địa bàn hậu cần này, chúa Nguyễn đưa tù nhân bị đày biệt xứ và khuyến khích cư dân miền Bình Trị Thiên vào đây lập nghiệp.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Năm 1627, khi Jayajettha II qua đời, Chân Lạp trở nên loạn lạc. Anh em, chú bác và con cháu các dòng vương tôn tranh ngôi báu lẫn nhau, tất cả đều nhờ Xiêm La hoặc Đàng Trong vào can thiệp. Năm 1658 quân Xiêm tiến chiếm toàn bộ lãnh thổ phía tây-bắc Biển Hồ, Hiền Vương Nguyễn Phúc Tần (1648-1687) mang quân sang lấy lại. Nhưng sự hiện diện của quân đội nước ngoài trên lãnh thổ Chân Lạp không giải quyết được gì, các dòng vương tôn tiếp tục tranh chấp lẫn nhau ngôi báu.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Năm 1674, Nặc Ông Nộn (Ang Nan hay Padumaraja) bị Nặc Ông Đài (Jayachettha III), người anh con chú bác, nhờ quân Xiêm giúp chiếm ngôi vua. Ông Nộn chạy sang Khánh Hòa (dinh Thái Khang) cấu cứu. Chúa Hiền sai Nguyễn Dương Lâm (tổng trấn Khánh Hòa) và Nguyễn Đình Phái (tham mưu) đưa Nặc Ông Nộn về chiếm lại Sài Gòn (Prei Nokor), Gò Bích (Longvek) và Nam Vang (Phom Penh), rồi vây thành Long Úc (Oudong). Nặc Ông Đài chạy vào rừng trốn, em là Nặc Ông Thu (Ang Sor hay Jayajettha IV) ra hàng. Từ đó Chân Lạp bị chia ra làm hai : Nặc Ông Thu làm đệ nhất vương cai trị vùng đất cao phía tây sông Mekong, thuộc ảnh hưởng của Xiêm La, thủ đô đóng tại Long Úc ; Nặc Ông Nộn làm đệ nhị vương cai trị vùng đất phía đông sông Mekong, tức miền Đông Nam phần (Châu Đốc, Đồng Tháp, Gia Định), thuộc ảnh hưởng của chúa Nguyễn, thủ đô đặt tại Prei Nokor (Sài Gòn). Nhưng tình hình vẫn không yên, cậy thế được quân Xiêm hay quân Việt bảo vệ, lãnh tụ hai phe Khmer tiếp tục tranh chấp lẫn nhau để giành độc quyền lãnh đạo lãnh thổ trung tâm. Cho đến gần cuối thế kỷ 17, khu vực Sài Gòn – Gia Định là một vùng tranh chấp, không thế lực nào làm chủ quyền thật sự.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Năm 1679 hai vị tướng nhà Minh – Dương Ngạn Địch (tổng binh quận Long Môn, tỉnh Quảng Tây) cùng phó tướng Hoàng Tiến, và Trần Thượng Xuyên (tổng binh các quận Cao-Lôi-Liêm, tỉnh Quảng Đông) cùng phó tướng Trần An Bình – không chịu hàng nhà Thanh, mang 3.000 quân bản bộ đi trên 50 chiến thuyền tới bể Tư Dung (Đà Nẵng) xin tị nạn, chúa Hiền chấp thuận và được đưa vào miền Đông khẩn hoang đất mới. Dương Ngạn Địch và phó tướng Hoàng Tiến đem binh thuyền vào cửa Soài Rạp và Đại Tiểu, đồn trú tại Lộc Dã (Đồng Nai), Mỹ Tho (Định Tường) và Cao Lãnh (Cai Lậy). Trần Thượng Xuyên (Trần Thắng Tài) và Trần An Bình cùng binh sĩ dừng lại ở cù lao Phố (Nông Nại Đại Phố, hay Đồng Nai đại phố), Bàn Lân (Biên Hòa) và Đề Ngạn (Gia Định cũ) lập nghiệp. Nhiều người Minh Hương tị nạn trước đó tại những làng xã dọc bờ biển miền Trung cũng xin miền Đông lập nghiệp với hai binh đoàn này.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Từ đó hai đoàn quân Minh triều cùng với người Minh Hương vỡ đất phá rừng, đào kinh, cất phố, lập chợ, đưa văn hóa, văn minh và kỹ thuật cao của Trung Hoa vào thẳng miền Nam Việt Nam. Họ chọn những vị trí thuận lợi cho việc giao thông (những vùng đất cao cạnh mé sông) và tập trung khai thác những vùng đất mới.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Cũng nên biết miền Đông vào thời này còn rất hoang dã, nhiều huyền thoại của người Hoa còn lưu truyền cho đến nay, như huyền thoại về các võ sư người Hoa đến đất Gia Định tìm long mạch để khôi phục lại nhà Minh., từ đó xảy ra nhiều chuyện đấu võ giữa các võ sư phái Thiếu Lâm Tự và các võ sư bản địa, nhất là với phái võ Bình Định của Tây Sơn tại 18 thôn Vườn Trầu. Năm 1770 ông Tăng Ân, một võ sư người Hoa, đánh cọp bằng tay không tại chợ Tân Cảnh (Gia Định). Năm 1786, ông Võ Tánh đánh cọp tại thôn Vườn Trầu. Đất Gia Định thời đó còn nổi tiếng về ma quái và bùa phép. Nhiều am miếu, chùa chiền của người Hoa được xây dựng trong địa bàn Biên Hòa (cù lao Phố) và Gia Định như chùa Quan Đế năm 1694, chùa Giác Lâm do Lý Thoại Long xây năm 1774, chùa Kim Chương (hay Kim Chung) năm 1775, chùa Gia Thạnh năm 1789, Quan Võ Miếu năm 1820, chùa Bà Thiên Hậu… để tạ ơn các vị thần và trấn áp ma quỷ vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Sau khi tạm ổn định cư trú và muốn phát triển vùng đất mới, Trần Thượng Xuyên kêu gọi những thương nhân gốc Hoa từ các quốc gia khác (Singapore, Mã Lai, Trung Hoa) đến buôn bán và làm phát triển nền kinh tế của vùng đất mới. Thương thuyền các nước Trung Hoa, Nhật Bản, Java qua lại trao đổi và buôn bán rất tấp nập.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Trong giai đoạn này sự phân chia lãnh thổ cư trú giữa các thành phần chủng tộc cũng khá đặc biệt. Quân và lưu dân Việt Nam trú đóng mạn bắc Sài Gòn (Bà Rịa và Bến Nghé). Quân Minh triều cũ và người Minh Hương đồn trú tại Gia Định, Biên Hòa, Mỹ Tho và Định Tường. Dân chúng Khmer tập trung tại Phú Lâm và các làng xã dọc hai bờ sông Cửu Long, đông nhất là tại Sóc Trăng. Ba thành phần sắc tộc này, do điều kiện sinh kế, đã sống xen kẽ và nương tựa lẫn nhau. Người Khmer thích ở nhà sàn, định cư trên những vùng đất cao (giồng), người Việt và Hoa thích nhà trệt và sống trong các vùng đất thấp (đồng bằng). Sự giao lưu giữa ba thành phần này có lúc rất hài hòa nhưng cũng có lúc rất gay go vì ngôn ngữ và văn hóa bất đồng.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Năm 1698, Minh vương Nguyễn Phúc Chu phong Nguyễn Hữu Kính làm Kinh lược sứ lãnh thổ miền Đông, ông lấy xứ Đồng Nai làm huyện Phước Long, lấy xứ Sài Côn làm huyện Tân Bình, lấy đất Biên Hòa lập Trấn Biên dinh và đất Gia Định lập Phiên Trấn dinh. Ông chiêu mộ lưu dân ngũ Quảng (Quảng Bình, Thừa Thiên, Quảng Nam, Bình Định và Phú Yên) vào khai khẩn đất hoang. Từ đó toàn bộ đất đai miền Đông được sát nhập vào sổ bộ Việt Nam. Những thành phố, làng xã mang tên Khmer đều được phiên âm ra tiếng Nôm (dựa theo cách phát âm của người Hoa). Theo Trịnh Hoài Đức (Gia Định thành thông chí), vào đầu thế kỷ 18, đất Gia Định rộng 1.000 dặm, dân số được hơn 40.000 hộ (200.000 người), đa số là người di dân gốc Việt, số còn lại là người Hoa và Khmer sinh sống bằng nghề buôn bán và làm rẫy.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
<strong>Khai phá miền Tây</strong></div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Năm 1671, một người Hoa tên Mạc Cửu (Mạc Kính Cửu), quê ở Lôi Châu tỉnh Quảng Đông, mang cả gia đình, binh sĩ và một số sĩ phu khoảng 400 người lên thuyền rời khỏi Phúc Kiến. Sau nhiều ngày lênh đênh trên biển cả, phái đoàn Mạc Cửu đổ bộ lên một vùng đất hoang trong Vịnh Thái Lan. Sau khi dò hỏi và biết vùng đất này thuộc ảnh hưởng Chân Lạp, phái đoàn liền tìm đường đến Oudong xin tị nạn, nhưng lúc đó nội bộ Chân Lạp có loạn. Mạc Cửu gặp Nặc Ông Thu (Ang Sur, Jayajettha III) và ở lại hợp tác cho đến năm 1681. Vì không được tin cậy, Mạc Cửu từ giả nhà vua và được chấp thuận khai khẩn vùng đất hoang trong vịnh Thái Lan mà không phải trả một khoảng thuế nào. Cũng nên biết trong giai đoạn này uy quyền của vua Chân Lạp không ảnh hưởng gì trên những vùng đất ven biển, vịnh Thái Lan là nơi hành nghề của các đám hải tặc gốc Hoa và Thái vì thương thuyền qua lại nơi này rất đông.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Mạc Cửu là một người giỏi tổ chức. Nhận thấy có khả năng khai thác nguồn lợi từ những đám hải tặc trong vịnh này mang lại, ông lập ra 7 sòng bạc dọc bờ biển để kinh tài : Mán Khảm (Peam), Long Kỳ (Ream), Cần Bột (Kampot), Hương Úc (Kompong Som), Sài Mạt (Cheal Meas), Linh Quỳnh (Rạch Giá) và Phú Quốc (Koh Tral). Thủ phủ đặt tại Mán Khảm (cảng của người Mán, rtức người Khmer), sau đổi thành Căn Khẩu (Căn Kháo hay Căn Cáo). Tiếng đồn vang xa, lưu dân gốc Hoa từ khắp nơi trong vịnh Thái Lan xin vào đây lập nghiệp, dần dần vùng đất này trở thành một lãnh địa phồn vinh với tên gọi mới : Căn Khẩu Quốc. Đảo Koh Tral cũng đổi tên thành Phú Quốc (vùng đất phú cường). Nhiều gia đình Khmer trong nội địa đã di cư đến đây lập nghiệp và sinh sống bằng nghề phục dịch. Những tay phiêu lưu giang hồ tứ xứ đến đầu quân dưới trướng Mạc Cửu ngày càng đông và là một đe dọa uy cho quyền Xiêm La đang lên trong vùng.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Năm 1708 Mạc Cửu liên lạc được với Minh vương Nguyễn Phúc Chu và năm 1711 được mời ra Huế tiếp kiến. Năm 1714, Mạc Cửu xin làm thuộc hạ của chúa Nguyễn và được phong chức tổng binh cai trị đất Căn Khẩu. Năm 1724, Mạc Cửu dâng luôn toàn bộ đất đai và được phong làm đô đốc cai trị lãnh thổ Căn Khẩu, đổi tên thành Long Hồ dinh. Từ 1729, Long Hồ dinh nổi tiếng là vùng đất trù phú nhất vịnh Thái Lan. Mạc Cửu mất (1735), con là Mạc Sĩ Lân, sau đổi thành Mạc Thiên Tứ, được phong làm đô đốc, kế nghiệp cha cai trị Long Hồ dinh. Gia đình họ Mạc được Ninh vương Nguyễn Phúc Trú nâng lên hàng vương tôn. Long Hồ dinh đổi tên thành trấn Hà Tiên. Năm 1739, Mạc Thiên Tứ lập thêm bốn huyện : Long Xuyên (Cà Mau), Kiên Giang (Rạch Giá), Trấn Giang (Cần Thơ) và Trấn Di (bắc Bạc Liêu).</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Thời bấy giờ nội bộ Chân Lạp tiếp tục có loạn, các vương tôn tranh nhau ngôi báu. Mỗi dòng đều cậy nhờ quân Việt hoặc quân Xiêm vào giúp đỡ. Năm 1755, Nặc Nguyên nhờ Mạc Thiên Tứ dâng chúa Nguyễn lãnh thổ hai phủ Tầm Bôn (Cần Thơ) và Lôi Lập (Long Xuyên) để được về Nam Vang cai trị. Năm 1758, chúa Nguyễn đưa Nặc Tôn (Ang Ton II) lên làm vua và được tặng thêm lãnh thổ Tầm Phong Long (Châu Đốc và Sa Đéc). Nặc Tôn tặng riêng Mạc Thiên Tứ lãnh thổ 5 phủ miền Đông-Nam Chân Lạp : Hương Úc (Kompong Som), Cần Bột (Kampot), Trực Sâm (Chưng Rừm), Sài Mạt (Cheal Meas) và Linh Quỳnh (vùng duyên hải từ xã Sré Ambel đến làng Peam), nói chung là toàn bộ vùng biển ven duyên quanh đảo Phú Quốc, Mạc Thiên Tứ dâng hết cho Võ vương Nguyễn Phúc Khoát. Thật ra đây là những vùng đất hoang, không người Khmer nào sinh sống tại đây vì sình lầy và lụt lội quanh năm. Võ vương sát nhập tất cả các vùng đất mới vào trấn Hà Tiên, giao cho Mạc Thiên Tứ cai trị.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Từ đó các lãnh thổ miền Tây được qui thành ba đạo : Đông Khẩu đạo (Sa Đéc), Tân Châu đạo (Tiền Giang) và Châu Đốc đạo (Hậu Giang). Long Hồ dinh được chuyển về Tầm Bào (Vĩnh Long) thuộc Châu Đốc đạo. Năm 1759, công cuộc bình định đất đai miền Nam xem như hoàn tất.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
<strong>Cộng đồng người Khmer dưới triều Nguyễn</strong></div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Trong cuộc tranh chấp giữa các vua chúa Chân Lạp, cộng đồng người Khmer tại miền Nam giữ thái độ trung lập. Dân chúng Khmer thường tìm cách tránh xa nơi nào có giao tranh, hoặc di cư về những vùng đất cao dọc hai bờ Tiền Giang và Hậu Giang (Ba Thắc) sinh sống (Trà Vinh, Sóc Trăng ngày nay) lập nghiệp. Khi thấy chúa Nguyễn bị quân Tây Sơn nhiều lần đánh bại (1776-1777), cộng đồng người Khmer tại Trà Vinh có nổi lên ủng hộ nhưng bị Đỗ Thành Nhân cùng binh đoàn Đông Sơn tàn sát rất dã man năm 1780. Từ đó người Khmer giữ thái độ trung lập trong các cuộc tranh chấp giữa người Việt và người Hoa tiến chiếm các tỉnh miền Đông và miền Tây, cộng đồng người Khmer tránh xa những nơi hành quân và tranh chấp giữa quân Việt và quân Pháp.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Dưới thời Gia Long (1802-1820), toàn bộ lãnh thổ miền Nam tương đối ổn định. Khu vực biên giới giữa Việt Nam (Gia Định, Vĩnh Thanh) và Chân Lạp , tuy chưa được phân chia một cách rõ ràng nhưng rất ổn định. Chủ quyền trên các hải đảo trong vịnh Thái Lan cũng đã rõ ràng : đảo Phú Quốc, đảo Thổ Châu thuộc về nhà Nguyễn. Toàn bộ lãnh thổ Chân Lạp từ Phnom Penh đến hữu ngạn sông Hậu Giang (Kandal, Takeo, Kocong) đặt dưới quyền bảo hộ của nhà Nguyễn.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Năm 1817, Nguyễn Văn Thoại (Thoại Ngọc Hầu) tuyển mộ người Việt và người Khmer đào kinh Núi Sập (Thoại Hà) từ Hậu Giang đến Rạch Giá. Từ đầu năm 1818, tướng Lê Văn Duyệt chỉ huy 55.000 dân công, trong đó dân công Việt được tuyển mộ ở Vĩnh Thanh và Định Tường do Thoại Ngọc Hầu điều khiển, dân công Khmer tuyển mộ ở Trà Ôn (đồn Uy Viễn) do Nguyễn Văn Tồn (một tướng gốc Khmer được Gia Long ban họ Nguyễn) chỉ huy đào kinh Vĩnh Tế, nối liền Châu Đốc với Hà Tiên đến năm 1823 thì hoàn tất. Từ đó đồng bằng sông Cửu Long đông đảo dần, người Việt và người Khmer sinh sống xen kẽ với nhau. Các tỉnh Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long, Sa Đéc, Sóc Trăng, Long Xuyên, Châu Đốc, Cần Thơ trở nên trù phú. Do đất đai còn rộng, nhiều gia đình Khmer tự ý thay đổi chỗ ở khi có người Việt hoặc người Hoa đến lập nghiệp kế bên. Cũng nên biết người Khmer rất tôn trọng sự thuần chủng, những cuộc hôn nhân dị chủng, nhất là với phái nữ, rất khó được chấp nhận. Thêm vào đó yếu tố tôn giáo cũng rất quan trọng, đa số người Khmer theo văn hóa Ấn Độ và Phật giáo tiểu thừa nên không muốn có sự chung chạ trong các lễ đưa nước, rước nước?</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Dưới thời các chúa Nguyễn và Gia Long, cộng đồng người Khmer hưởng qui chế tự trị. Sang thời Minh Mạng, chính sách đồng hóa (về văn hóa), dưới tên gọi “nhất thị đồng nhơn”, nghĩa là phải coi họ là người (như chúng ta), được áp dụng chung cho tất cả các sắc tộc, kể cả những cộng đồng người Khmer sinh sống từ lâu tại miền Nam : Trà Ôn (Châu Đốc), Lạc Hóa (Cầu Kè, Tiểu Cần), Ba Thắc (Sóc Trăng, Kế Sách), Ô Môn (bắc Cần Thơ), Hà Tiên. Quyền hạn của giới tăng lữ Phật giáo tiểu thừa cũng bị giới hạn. Chịu không nổi chính sách đồng hóa của Minh Mạng, năm 1820 nhiều lãnh tụ Khmer như Achar Kuy (Chauvai Kuy), Teva Som ở Trà Cú kêu gọi dân chúng Khmer nổi lên chống lại, tất cả đều bị dẹp trong biển máu. Từ sau khi Lê Văn Khôi bị đánh dẹp năm 1835, cộng đồng người Khmer càng bị trù dập nhiều hơn : phải sống cố định, phum, sóc đổi thành làng, xã và họ tên của mỗi người phải được phiên âm tiếng Việt như Sơn, Thạch, Kim, Kiên?</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Chính sách đồng hóa này gây bất mãn trong cộng đồng người Khmer. Năm 1838, một người tên Gi, giữ chức an phủ, và một viên quản cơ Khmer ở vùng biên giới Hà Tiên-An Giang cấu kết với quân Xiêm chống lại triều đình ; cuộc nổi dậy bị thất bại và tất cả các thủ lãnh đều bị giết. Năm 1840, người Khmer tiếp tục chống đối ở vùng biên giới này, hàng ngàn người Khmer từ núi Thất Sơn tràn qua biên giới đốt phá làng xã, chợ búa của người Kinh tại Kiên Giang, Rạch Giá, Tri Tôn.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Dưới thời Thiệu Trị, những cuộc nổi loạn của người Khmer xảy ra nhiều hơn, đặc biệt là tại Lạc Hóa (Trà Vinh, Cầu Kè, Tiểu Cần, Cầu Chong), tức Trà Vinh (nay là Vĩnh Bình). Cuộc nổi dậy kéo dài 7 tháng, từ tháng 3 đến tháng 10-1841, thủ lãnh là Sana Som (Lâm Sum). Lâm Sum dùng bùa phép xui giục dân chúng Khmer địa phương theo nếu không sẽ bị hại, đa số người Khmer vì sợ thần thánh đã nghe theo. Khoảng 8.000 quân nổi loạn chiếm cứ một vùng đất dài hơn 30 km dọc hai bờ sông Hậu Giang. Thừa thắng xông lên, dân chúng Khmer sinh sống tại Sóc Trăng, Ba Xuyên, Trà Tâm, Sóc Sâm do Sana Tía lãnh đạo và tại Thất Sơn, Vĩnh Tế, Rầy Đéc, Cần Sư, Tịnh Biên, Hà Dương, Hà Âm, được quân Xiêm La do Phi Nhã Chất Tri (Chakri) lãnh đạo, cũng nổi lên chống lại quân triều đình. Nhà Nguyễn phải gởi những tướng nổi tiếng nhất của triều đình thời đó (Bùi Công Huyên, tổng đốc, tham tán trấn Tây Thành, Nguyễn Tấn Lâm, Nguyễn Công Trứ, Nguyễn Tri Phương, Trương Minh Giảng) đến dẹp, tất cả đã phải rất khó khăn mới dẹp được yên.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Từ sau 1842, quan quân triều Nguyễn tỏ ra rất dè dặt với người Khmer, người Kinh từ miền Trung và những tội nhân thường phạm được ồ ạt đưa vào sống xen kẽ với người Khmer tại Lạc Hóa, Ba Xuyên, Tịnh Biên, nhiều kinh lạch được đào thêm để sự di chuyển của quân đội được dễ dàng, đặc biệt là trên kinh Long An Hà, nhiều đồn điền quân sự được thành lập dọc vùng biên giới (Giang Thành, Vĩnh Tế). Cộng đồng người Khmer tại đồng bằng sông Cửu Long bị cô lập hoàn toàn với triều đình Chân Lạp. Nói chung, cho đến khi Pháp chiếm đóng Lục Tỉnh, toàn bộ đồng bằng sông Cửu Long đã được tổ chức rất nề nếp, mỗi địa phương quan trọng đều có một quan gốc Kinh cai trị.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Dưới thời Pháp thuộc, khu vực biên giới miền Nam và Cambodge đã được xác định lại khá rõ ràng. Tại một vài nơi như Cà Mau và Rạch Giá, người Pháp để người Khmer cai quản người Việt nên đã xảy ra nhiều cuộc tranh chấp đáng tiếc giữa hai cộng đồng năm 1868. Tuy nhiên đời sống người Khmer trong thời kỳ này thấp hơn người Kinh, vì người Khmer rất sợ giới quan quyền nên chịu nhiều thiệt thòi về ruộng đất và quyền lợi. Thêm vào đó, các quan chức Pháp rất coi thường người Khmer vì cho rằng không có kiến thức, trừ những người đã có chức phận từ thời nhà Nguyễn. Tên họ những người Khmer bị đặt một cách tùy tiện như Danh cho đàn ông và Thị cho đàn bà.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Trong những năm mất mùa vì lụt lội hay bão tố, cộng đồng người Khmer đã cùng người Kinh nhiều lần nổi lên chống lại những chính sách ức hiếp của người Pháp như năm 1928 tại Rạch Giá (vụ Ninh Thạnh Lợi) chống tịch biên ruộng đất và đòi dân sinh do chủ điền Chọt, Mốc và Cồ Cui cầm đầu. Nhưng nói chung, cộng đồng người Khmer vẫn thích sống tách biệt với cộng đồng người Việt và người Hoa. Trong thập niên 1940 phong trào Việt Minh có tiếp cận cộng đồng này, nhưng không đạt hiệu quả mong muốn, chỉ vài người như Lâm Phát (phó chủ tịch ủy ban hành chánh kháng chiến tỉnh Cửu Long), Maha Thông (hội trưởng hội Khmer Issarak), Thạch Ngọc Biên đã tỏ ra tích cực hợp tác. Tại một vài nơi, quân đội Pháp không dám vào Cầu Kè, Cầu Ngang, Hòa Tú, Lộc Hòa, Trường Khánh, Trà Vinh do Việt Minh chiếm giữ.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
<strong>Trong một bài viết khác của ông Huy có nhiều tình tiết rất đang lưu ý (trích)</strong></div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
<em>Ngày Nay: Trong chuyện tranh giành biên giới, một số dư luận Miên (kể cả cựu hoàng Sihanouk) nói Phú Quốc thuộc về họ, có đúng không ?</em></div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
<strong>Ts Nguyễn Văn Huy</strong>: Không đúng.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Năm 1681, một phái đoàn người Minh Hương tị nạn, do Mạc Cửu dẫn đầu, đổ bộ vào vùng Panthais, trong eo biển Vịnh Xiêm La, tức lãnh thổ Hà Tiên ngày nay. Họ đã không gặp một cư dân nào và cũng không biết vùng đất này thuộc về ai. Đúng là một vùng đất vô chủ (terra nullus). Sau nhiều ngày đi sâu vào nội địa, gần đến địa phận Oudong, phái đoàn mới gặp được các vị vương Khmer, lúc đó đang tranh chấp ngôi vị với nhau. Mạc Cửu giúp Jayachetta III chiếm lại ngôi vua và được quyền khai thác toàn bộ vùng duyên hải trong vịnh Xiêm La. Mạc Cửu đã tìm được bảy địa điểm cao ráo, từ Hà Tiên đến Kompong Som ngày nay, để thành lập những sòng bài thu hút số tiền do những đám hải tặc, đa số là người Hoa, đang hoành hành trong vịnh Xiêm La. Không ngờ, với thời gian, vùng đất này trở thành sầm uất. Khách giang hồ tứ xứ nườm nượp đến đây lập nghiệp và giúp Mạc Cửu xây dựng một vùng đất phú cường. Đảo Phú Quốc (tên Khmer là Koh Tral), trước kia la một đảo hoang, trở thành địa điểm họp mặt của những tay giang hồ trao đổi hàng hóa do cướp giựt hay thu mua từ khắp nơi mang về. Lãnh thổ do Mạc Cửu lãnh đạo mang tên Căn Khẩu, và là một đe dọa cho chính quyền Ayuthia, thủ đô Xiêm La do Trình Quốc Anh, một người Minh Hương khác, đang giữ quyền lãnh đạo. Trong suốt giai đoạn này, không một người Khmer nào xuất hiện để tranh giành ảnh hưởng với Mạc Cửu. Lo sợ bị quân Xiêm tấn công, năm 1714 Mạc Cửu xin thần phục Minh Vương Nguyễn Phúc Trăn và được giao quyền lãnh đạo Căn Khẩu quốc. Năm 1724, sau khi chúa Nguyễn đánh bại quân Xiêm tại Căn Khẩu, Mạc Cửu xin dâng toàn bộ vùng đất này. Căn Khẩu Quốc đổi tên thành Long Hồ Dinh, thủ phủ đặt tại Hà Tiên. Con Mạc Cửu là Mạc Thiên Tứ (tên thật là Mạc Sĩ Lân) được nhìn nhận là truyền nhân của dòng họ Mạc. Dưới thời Mạc Thiên Tứ, lãnh thổ Long Hồ phát triển và được nới rộng thêm đến Long Xuyên và Cà Mau ngày nay.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Một tình cờ khác là năm 1739, Nặc Nguyên (Ang Sgnuon), một vương tôn Khmer, bị chúa Nguyễn đánh bại và được Mạc Thiên Tứ xin khoan hồng, đã tặng riêng Mạc Thiên Tứ lãnh thổ Tầm Bôn (Cần Thơ) và Lôi Lập (Long Xuyên), một hình thức để hợp thức hóa bốn huyện do Mạc Thiên Tứ thành lập từ lâu để tạ ơn. Năm 1758, một vương tôn khác tên Nặc Tôn (Ang Ton) nhờ Mạc Thiên Tứ giúp lên ngôi. Sau khi thành công Nặc Tôn đã tặng chúa Nguyễn vùng đất Tầm Phong Long (Châu Đốc) để tạ ơn và tặng riêng Mạc Thiên Tứ vùng bờ biển trong vịnh Xiêm La, từ Kompong Som đến Rạch Giá. Tiến trình hợp thức hóa quyền làm chủ toàn bộ lãnh thổ miền Nam, tức đồng bằng sông Cửu Long, đến năm 1758 coi như hoàn tất.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Vấn đề là giới trí thức và chính trị Khmer, mặc dù biết rõ việc này, đã lờ đi coi như không có. Những người Khmer quá khích, kể cả Norodom Sihanouk, không muốn nhắc lại giai đoạn u tối này trong lịch sử của họ, và chỉ nhắc lại với người Pháp gia đình họ yêu cầu Pháp bảo hộ và dựa vào thế lực của Pháp đòi lại những vùng đất đã mất, tức một phần lãnh thổ Đắc Lắc, vùng đất quanh Tây Ninh và Mỏ Vẹt, và nhất là chủ quyền trên đảo Phú Quốc, vì những nguồn lợi dưới lòng biển mà người Khmer tin rằng có dầu lửa.<br />Nói tóm lại, việc đòi chủ quyền trên đảo Phú Quốc là không đúng và trái với sự thật lịch sử.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
<em>Ngày Nay: Chủ quyền của Việt Nam trên Vịnh Xiêm La tỏa rộng đến đâu ?</em></div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
<strong>Ts Nguyễn Văn Huy</strong>: Xin nhắc lại là cho đến năm 1914, chủ quyền của Việt Nam trên vịnh Xiêm La kéo dài từ Kompong Som (Hương Úc hay Vũng Thơm) đến Hà Tiên. Sự kiện này có thể làm người Khmer thất vọng và phẫn nộ nhưng đó là sự thật.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Sau khi tiêu diệt Phù Nam cuối thế kỷ thứ 7, đầu thế kỷ thứ 8, vương triều Angkor bỏ rơi Oc Eo để thành lập đế đô tại khu vực Battambang-Siemreap, một vùng đất sình lầy nhưng gần các núi đá hoa cương, phía Tây-Bắc Biển Hồ (Tonlé Sap). Trong suốt bảy thế kỷ cầm quyền, các triều vương Angkor chỉ lo tổ chức chiến tranh để bắt thêm nô lệ về xây dựng đền đài. Vùng đất dọc vùng duyên hải Vịnh Xiêm La trở nên hoang vắng vì không còn dân cư cho đến cuối thế kỷ 17 khi phái đoàn Mạc Cửu đổ bộ lên đất liền năm 1681. Từ sau ngày đó, người Hoa sau đó là người Việt làm chủ vùng đất này trong suốt hơn 300 năm và biến thành một vùng đất phồn vinh.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Chính sự phồn vinh này đã làm người Khmer thèm muốn và bằng mọi giá muốn thu hồi lại. Sự tranh chấp về mặt hành chánh và quân sự giữa miền Nam và Cambodge buộc chính quyền thuộc địa Pháp ban hành thông tư ngày 31-1-1939 xác định lãnh hải phân chia hai vùng đất là một đường thẳng từ kinh tuyến 104 : toàn bộ các đảo phía Bắc kinh tuyến này thuộc vương quốc Cambodge, toàn bộ hải đảo phía Nam kinh tuyến này thuộc về Nam Kỳ. Đường phân ranh này được tôn trọng cho đến 1958.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Về việc phân chia lãnh hải và đảo Phú Quốc bắt đầu từ kinh tuyến 104 và vĩ tuyến 10 là một sự thật hiển nhiên. Người Khmer chưa bao giờ làm chủ đảo Phú Quốc mặc dù đảo này nằm sát cạnh vùng duyên hải hiện hành so với Việt Nam chỉ vì một lý do giản dị : dân tộc Khmer chưa bao giờ là một dân tộc hàng hải và sống bằng nghề đánh cá biển. Người Khmer chỉ bắt đầu làm quen với biển cả khi được Pháp bảo hộ, và họ chỉ hành nghề đánh cá. Việc biên phòng lãnh hải đều do hải quân Pháp đảm nhiệm.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Tháng 2-1958, hải quân Khmer đã đơn phương chiếm đóng các đảo Hòn Tai và Hòn Tre Nam và tháng 3-1960 chiếm đóng quần đảo Phù Du gồm Hòn Nang Trong và Hòn Nang Ngoài) để chuẩn bị cho phe cộng sản Bắc Việt đưa người người và vũ khí vào miền Nam. Lực lượng hải quân Việt Nam Cộng Hòa đã chiếm lại các hòn đảo nói trên và kiểm soát luôn mọi ngỏ ra vào bằng đường biển trong Vịnh Xiêm La. Tình trạng này chỉ chấm dứt sau năm 1975 khi lực lượng hải quân Việt Nam di tản ra nước ngoài và lực lượng hải quân Khmer đỏ liền thay thế và chiếm đóng một số hải đảo quanh đảo Phú Quốc cho đến cuối năm 1978.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Giới đối lập Khmer hiện nay vẫn tiếp tục phản bác sự phân chia này vì cho rằng bất công và không phù hợp với những nguyên tắc công pháp quốc tế, và phản bác luôn những văn kiện về lãnh hải đã chính thức ký kết với Việt Nam tháng 7-1982, và thỏa thuận bổ sung ngày 10-10-2005 vừa qua. Để làm gì ? Họ muốn làm rùm beng một sự kiện không quan trọng để che giấu những tranh chấp nội bộ giữa các phe phái chính trị, nhất là sự ghen tức với đương kim thủ tướng Hun Sen, được chính quyền cộng sản Việt Nam ủng hộ.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
Vượt lên những tranh chấp chính trị trong nội bộ chính quyền Khmer, chúng ta, người Việt Nam, chỉ yêu cầu những người Khmer nhìn lại sự thật lịch sử để tránh những va chạm vô ích và không cần thiết giữa hai quốc gia và hai dân tộc trong quá trình chia sẻ một tương lai chung trong vùng Đông Nam Á. Nếu những người Khmer quá khích tiếp tục đòi xét duyệt lại các đường biên giới theo nguyên tắc uti possidetis juris thì lãnh thổ Việt Nam kéo dài đến cảng Kompong Som (Sihanoukville) ngày nay. Lịch sử Đông Dương không thể bắt đầu từ sau khi Campuchia bị Pháp bảo hộ năm 1863, và đó cũng không phải là một ngày không vinh quang gì cho dân tộc Khmer.<br />______________<br />Nguyễn Văn Huy là tiến sỹ dân tộc học và giáo sư tại Đại học Paris.</div>
<div style="padding: 0px 0px 10px; text-align: justify;">
(Trái Tim Việt Nam)</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-42578809839382578332013-08-29T20:07:00.003-07:002013-09-10T04:03:17.986-07:00XỨ ĐÀNG TRONG TRONG CÁC MỐI QUAN HỆ VÀ TƯƠNG TÁC QUYỀN LỰC KHU VỰC<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2013/05/vietnam_1760.jpg" style="border-bottom-style: none; border-width: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><img alt="Vietnam_1760" class="size-full wp-image-2368 aligncenter" src="http://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2013/05/vietnam_1760.jpg?w=551" style="border-bottom-left-radius: 5px; border-bottom-right-radius: 5px; border-top-left-radius: 5px; border-top-right-radius: 5px; border: none; box-shadow: rgb(171, 171, 171) 0px 5px 5px; clear: both; display: block; height: auto; margin: 1em auto; max-width: 100%; opacity: 0.8;" /></span></a></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<br /></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; text-align: right; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><b> </b><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><b>PGS.TS. Nguyễn Văn Kim</b></em></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">1. NGUYỄN HOÀNG VÀ SỰ NGHIỆP KHAI MỞ ĐẤT ĐÀNG TRONG</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Mặc dù còn có những ý kiến khác biệt nhưng hầu hết các nhà nghiên cứu đều cho rằng sau khi cuộc giao tranh Trịnh – Nguyễn kết thúc vào năm 1572 một thế cuộc phân cát Đàng Ngoài – Đàng Trong đã xác lập. Từ mốc thời gian đó đến tháng 6-1786, khi quân Tây Sơn, dưới sự chỉ huy của thiên tài quân sự Nguyễn Huệ, tiến đánh Phú Xuân rồi thừa thắng vượt sông Gianh, đánh tan quân Trịnh, làm chủ Thăng Long tháng Tám năm đó… lịch sử Việt Nam đã trải qua hơn hai thế kỷ (214 năm) với nhiều thách thức và biến chuyển lớn.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Trở lại với lịch sử Việt Nam hơn 400 năm trước ta thấy, sau khi Nguyễn Hoàng (1524-1613) được Trịnh Kiểm (? -1570) chấp thuận cử vào làm Trấn thủ vùng Thuận Hoá, bằng những biện pháp thận trọng, ông đã tích cực chuẩn bị những bước đi lâu dài cho việc xây dựng, tồn tại và phát triển của một chính thể cát cứ<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn1" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[1]</span></a>. Nhưng, việc ra đi của Nguyễn Hoàng, như lịch sử đã cho thấy, cũng gắn liền với quá trình khai mở đất Đàng Trong<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn2" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[2]</span></a>. Mới ngoài tuổi 30 nhưng đã sớm thể hiện là một người có tầm nhìn chiến lược, hiển nhiên Đoan quận công hiểu những thách thức đang và sẽ đặt ra đối với một chính thể được kiến lập trên vùng đất mới. ở đó, vốn có một truyền thống lịch sử và văn hoá khác biệt<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn3" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[3]</span></a>. Đất Thuận Hoá, nơi ông được giao trị nhậm, từ lâu đã là nơi hợp tụ của rất nhiều lớp người, với nhiều thành phần xã hội hết sức phức tạp<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn4" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[4]</span></a>. Và chính ông, cũng như các chúa kế nghiệp, cũng rất hiểu “đất Đàng Trong vẫn là của những trung tâm văn hoá có quá khứ huy hoàng”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn5" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[5]</span></a>. Hơn thế nữa, là con trai thứ của Thái sư Nguyễn Kim (1467-1545), có anh là Tả tướng Nguyễn Uông từng bị thế lực nhà Trịnh lập mưu sát hại, có chị là Ngọc Bảo đang làm dâu họ Trịnh…, lại đã từng chứng kiến và tham gia những cuộc xung đột quân sự, chính trị quyết liệt nhằm giành lại quốc thống cho nhà Lê, Nguyễn Hoàng hiểu rõ truyền thống văn hoá – chính trị xứ Bắc, sức mạnh cùng những nhược điểm căn bản của thể chế quan liêu Lê – Trịnh ở Đàng Ngoài.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Để yên lòng dân, thu phục nhân tâm, đồng thời để thu hút cư dân các địa phương vùng Bắc Trung Bộ tiếp tục di cư vào Thuận Hoá sinh sống, Nguyễn Hoàng đã ra sức “vỗ về quân dân, thu dùng hào kiệt, sưu thuế nhẹ nhàng, được dân mến phục, bấy giờ thường xưng là chúa Tiên. Nghiệp đế dựng nên thực là xây nền từ đấy”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn6" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[6]</span></a>. Lượng thấy sức lực chưa đủ khả năng để có thể đoạn tuyệt và đương đầu với chính quyền Lê – Trịnh, Nguyễn Hoàng đã thực thi một chính sách khôn khéo, đúng với chức phận của một kẻ bề tôi. Ông hiểu rằng với danh nghĩa là<i>An Nam đô thống sứ ty đô thống sứ</i> (1598), rồi <i>An Nam quốc vương</i> (1647) thời Minh (1368-1644) và vua Lê vẫn được tái phong <i>An Nam quốc vương</i> năm 1667 dưới triều Thanh (1644-1911), về danh nghĩa vua Lê vẫn là người đại diện duy nhất cho chính thể<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn7" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[7]</span></a>. Sau chuyến đi Thanh Hoa yết kiến Lê Anh Tông (1557-1573) ở hành cung An Trường và gặp Thái sư Trịnh Kiểm năm 1569, năm sau, nhân việc Trấn Quốc công Bùi Tá Hán, Tổng trấn Quảng Nam qua đời, Nguyễn Bá Quýnh tạm thay, Nguyễn Hoàng đã được chúa Trịnh giao cho kiêm lãnh Trấn thủ xứ Quảng Nam thay cho Tổng binh Bá Quýnh đổi ra Nghệ An làm Trấn thủ. Có thể coi đây <i>là một thắng lợi có ý nghĩa chiến lược</i> bởi chính quyền Đàng Trong không chỉ có danh nghĩa chính thức để mở rộng hơn nữa ảnh hưởng về phía nam, mà còn tạo thêm được thế phòng thủ có chiều sâu cho một chủ trương chiến lược. Trên thực tế, với sự kiện đó thế lực họ Nguyễn đã làm chủ được một trung tâm kinh tế quan trọng nhất miền Trung với một không gian đồng bằng tương đối rộng lớn, một vùng đất có tài nguyên phong phú và một cảng biển giàu tiềm năng vốn từng nổi tiếng quốc tế thời kỳ Champa ở vùng cửa sông Thu Bồn.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Mặc dù đã phần nào khẳng định được thế đứng chân trên vùng đất mới nhưng Nguyễn Hoàng vẫn tiếp tục chủ trương thực hiện đường lối hoà hiếu với chính quyền Lê – Trịnh, nộp phú thuế đầy đủ “để giúp việc quân, việc nước triều đình cũng được nhờ”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn8" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[8]</span></a>. Hàng năm, ngoài thóc gạo, Đàng Trong thường giao nộp 400 cân bạc và 500 cây lụa. Năm 1593, Nguyễn Hoàng còn đem một đội binh lực mạnh ra Thăng Long để cùng các con trai giúp Trịnh Tùng trấn áp tàn quân của nhà Mạc, giúp vua Lê bang giao với nhà Minh, đồng thời dâng nạp sổ sách về binh lương, của cải, vàng bạc, châu ngọc, kho tàng của hai trấn Thuận – Quảng để tỏ lòng thành. Đến năm Canh Tý (1600), nhận thấy lòng nghi kỵ ngày càng rõ của Trịnh Tùng (1570-1623), Nguyễn Hoàng đã tìm cách thoát khỏi sự kiềm chế của chúa Trịnh trở về đất bản bộ Thuận Hoá, đẩy nhanh sự nghiệp kiến dựng vùng đất mới. Sau khi Nguyễn Hoàng qua đời năm 1613, Nguyễn Phúc Nguyên (cq: 1613-1635) lên nối nghiệp cha. Theo tư tưởng và cách thức của cha, Phúc Nguyên tìm mọi cách từng bước ly khai với thế lực của chúa Trịnh, thoái thác việc cống nạp, không “đóng góp tài phú để cung quốc dụng” khiến chúa Trịnh ngày càng thấy rõ mối nguy của sự phân lập. Do vậy, năm 1620, Trịnh Tùng đã phái 5.000 quân đến cửa biển Nhật Lệ để uy hiếp và bảy năm sau cuộc chiến tranh Trịnh – Nguyễn đã nổ ra, kéo dài suốt 45 năm, gây nên những tổn thất nghiêm trọng đối với cả hai bên<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn9" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[9]</span></a> tham chiến.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Về phần mình, sau sáu lần huy động một lực lượng binh lực lớn tấn công vào Nam bất thành, chúa Trịnh đã phải từ bỏ ý định “diệt Nguyễn”. Đối với Đàng Trong, tiềm lực quân sự của Đàng Ngoài cùng uy danh truyền thống của vua Lê cũng khiến Phú Xuân phải tự kiềm chế, không thể một lần nữa cử binh vượt sông Gianh tấn công ra Bắc. Không bị kiềm toả bởi thiết chế chính trị quan liêu và những định chế dường như đã trở thành nguyên tắc bất biến của tư tưởng Nho giáo, Đàng Trong vừa tìm cách đối phó với Đàng Ngoài vừa xây dựng những nguyên tắc cho sự vận hành một thể chế chính trị mới. <i>Nguyễn Hoàng đã lựa chọn rồi quyết định dựa vào Phật giáo, dựa vào tư tưởng quảng đại, khoan dung của Phật đạo và lấy đó làm nền tảng căn bản cho việc hoạch định các chính sách</i><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn10" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><i><b>[10]</b></i></span></a>. Mặc dù, trong khi ban hành và thực thi nhiều chính sách cụ thể, ông vẫn tiếp tục tuân thủ các định chế Nho giáo mà Lê Thánh Tông đã đề ra<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn11" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[11]</span></a>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Và, cũng chính trong khoảng thời gian, không gian văn hoá đó biết bao huyền thoại đã lan truyền trong dân gian về sự hiện diện của một đấng minh vương sáng thế.<i> </i>Điều hiển nhiên,<i>các huyền thoại, huyền tích đó cũng đã tạo nên những sắc màu linh nhiệm tôn vinh vị thế của Nguyễn Hoàng</i>. Dẫu vậy, những công tích to lớn của ông trên dải đất Đàng Trong là sự thực được lịch sử ghi nhận. Hai trăm năm sau, bằng nhãn quan của một trí thức Nho giáo, ở vào một vị thế chính trị đối lập, Lê Quý Đôn (1726-1784) cho rằng: “Đoan quận công có uy lực, xét kỹ, nghiêm minh, không ai dám lừa dối. Cai trị hơn 10 năm, chính sự khoan hoà, việc gì cũng thường làm ơn cho dân, dùng phép công bằng, răn giữ bản bộ, cấm đoán kẻ hung dữ. Quân dân hai xứ thân yêu tín phục; cảm nhân mến đức, dời đổi phong tục, chợ không bán hai giá, người không ai trộm cướp, cửa ngoài không phải đóng, thuyền buôn ngoại quốc đều đến mua bán, đổi chác phải giá, quân lệnh nghiêm trang, ai cũng cố gắng, trong cõi đều an cư lạc nghiệp”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn12" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[12]</span></a>. Nhờ có những chính sách hợp thời và hợp lòng người đó đến “Cuối thế kỷ XVI đầu thế kỷ XVII, nền kinh tế Thuận Quảng có những bước phát triển mạnh mẽ. Chính sự phát triển kinh tế đó, trực tiếp là sự phát triển kinh tế hàng hoá cùng với chính sách khai mở của chính quyền chúa Nguyễn là cơ sở và tác nhân bên trong rất quan trọng, dẫn đến sự xuất hiện của một loạt đô thị và thương cảng, trong đó có Hội An, với vị trí và điều kiện thuận lợi của nó, sớm trở thành trung tâm kinh tế mậu dịch đối ngoại thịnh đạt nhất”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn13" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[13]</span></a>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ở vùng Thuận – Quảng, Nguyễn Hoàng đã cho lập 12 <i>dinh</i>, đứng đầu là các võ quan gọi là <i>Trưởng dinh</i> hay <i>Trấn thủ</i>. Nhận thấy những áp lực chính trị mạnh mẽ từ phương Bắc, đồng thời để tạo nên những kháng lực cần thiết trong quan hệ quốc tế, chính quyền Đàng Trong đã khẩn trương xây dựng một lực lượng quân sự tinh nhuệ. Dựa vào cơ chế tuân lệnh của thiết chế quân sự, chúa Nguyễn không chỉ sử dụng quân đội trong các cuộc chiến đấu, bảo vệ an ninh mà còn huy động binh sĩ tham gia vào rất nhiều các hoạt động trọng yếu khác. Để tạo nên ưu thế trội vượt về binh lực, sẵn sàng bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, chúa Nguyễn còn rất chú trọng xây dựng lực lượng hải quân và phát triển trọng pháo. Do vậy, vào năm 1642, Đàng Trong mới có khoảng 200 khẩu đại bác thì chỉ tám năm sau, con số đó đã tăng lên 1.200 khẩu. Số trọng pháo này chủ yếu do các thế lực phương Tây như Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha cung cấp. Có thể khẳng định rằng, chính tiềm lực kinh tế thương mại và những chính sách khai mở đã cho phép chúa Nguyễn xây dựng các lực lượng vũ trang mạnh chỉ trong một thời gian tương đối ngắn. Trên một vùng đất mới, dựa vào tư tưởng Phật giáo nhưng không ngừng được gia cố bằng thiết chế quân sự, các chính sách của họ Nguyễn đã đem lại kết quả rõ rệt. <i>Như vậy, cùng với việc thực thi một chính sách khai mở, thu phục nhân tâm, khơi dậy và khuyến khích mọi nhân tố phát triển mới thì việc xây dựng được một lực lượng quân sự mạnh và có tầm nhìn hướng biển mạnh mẽ đã tạo nên nền tảng căn bản giúp chúa Nguyễn có thể giữ vững và củng cố được vị thế vững chắc ở Đàng Trong</i>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">2. ĐA PHƯƠNG HOÁ QUAN HỆ VÀ VAI TRÒ CỦA KINH TẾ THƯƠNG MẠI</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Mặc dù đã làm chủ được vùng Thuận – Quảng sau năm 1570, Nguyễn Hoàng và những người thân tín của ông vẫn tìm mọi cách để chiêu dụ người hiền tài, khuyến khích dân di cư, tích cực khai phá những vùng đất mới… Trong một thế cuộc chính trị hết sức phức tạp, Nguyễn Hoàng đã đi đến một sự lựa chọn táo bạo mà chính ông cũng chưa có nhiều kinh nghiệm là<i>đặt cược thể chế của mình vào sự hưng vong của kinh tế ngoại thương</i>. Nhận thấy những hạn chế của môi trường tự nhiên đối với cư dân nông nghiệp vùng khô, Đàng Trong đã xác lập một chiến lược phát triển mới với những bước đi và nhận thức khác biệt nhằm hoà nhập mạnh mẽ hơn với những biến chuyển chung của khu vực. Cách thức lựa chọn con đường phát triển đó đã đưa Đàng Trong <i>tái hợp với mô hình phát triển chung của hầu hết các quốc gia Đông Nam á và ngả mạnh về hướng biển</i>. Trong diễn tiến lịch sử đó, vai trò của những vị chúa thời khai sáng như Nguyễn Hoàng, Nguyễn Phúc Nguyên… có ý nghĩa hết sức quan trọng.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Với chủ trương trọng thương, vào cuối thế kỷ XVI đầu thế kỷ XVII, dường như Đàng Trong đã trở thành một <i>Thể chế biển</i>, triệt để phát huy truyền thống khai thác biển, phát triển giao thương và giao lưu văn hoá trên biển<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn14" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[14]</span></a>. Nhận thấy kinh tế ngoại thương chỉ có thể tồn tại, phát triển trong hệ thống và chịu sự tác động của các mối quan hệ tương hỗ bởi sự tích hợp của nhiều thành tố, các chúa Nguyễn đã thiết lập quan hệ với đồng thời nhiều quốc gia. Qua đó, Đàng Trong không chỉ bảo vệ, nâng cao được vị thế chính trị của mình như một đối tác trọng yếu trong các mối quan hệ, tương tác quyền lực khu vực, mà thông qua các mối quan hệ đó, chủ yếu là các hoạt động của kinh tế hải thương, đã tạo nên thế đứng vững chắc cho kinh thành Phú Xuân. Do vậy, chỉ trong một thời gian ngắn, Đàng Trong không chỉ đã duy trì được nền độc lập của mình, đủ sức đương đầu với các cuộc tấn công quyết liệt của quân Trịnh mà còn phát triển được thể chế chính trị ngày càng hoàn chỉnh với <i>Tầm nhìn hướng biển</i> song song với xu thế hướng Nam ngày càng mạnh mẽ. </span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Từ nhiều nguồn sử liệu chúng ta có thể khẳng định rằng việc chúa Nguyễn chủ trương tiến mạnh về phương Nam, đặc biệt là sau năm 1672 khi cuộc xung đột Trịnh – Nguyễn chấm dứt, là muốn mở rộng hơn nữa phạm vi quản chế, tìm kiếm không gian để tạo thêm một thế đứng chân nữa từ nền tảng kinh tế nông nghiệp. Điều chắc chắn là, thông qua việc xác lập phạm vi ảnh hưởng đó, chúa Nguyễn cũng muốn thiết lập thêm những thương cảng mới, tạo nên một mạng lưới thương cảng, thúc đẩy mối quan hệ tương hỗ và triệt để khai thác năng lực của Hội An với vị trí là cảng thị trung tâm. Sự khai mở, trong đó có cả phần phục hưng của hệ thống cảng Nam Trung Bộ thế kỷ XVI – XVII như Thanh Hà, Hội An, Nước Mặn<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn15" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[15]</span></a> và sau đó là các cảng vùng sông Đồng Nai, Sài Gòn, Hà Tiên… cho thấy Đàng Trong luôn cố gắng duy trì vị thế và phát huy những tiềm năng vốn có của một <i>Vương quốc biển</i>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Chủ trương mở rộng và đẩy mạnh quan hệ hải thương đó cũng cho thấy tầm nhìn chiến lược của các chúa Nguyễn trong việc nắm bắt xu thế phát triển của thời đại. Trong khi đi đến quyết định trụ lại lâu dài ở Đàng Trong, Nguyễn Hoàng cũng đã nhận thấy sức mạnh tiềm tàng của dải đất miền Trung trong những ngành kinh tế phi nông nghiệp. Người hiểu thế mạnh của một vùng đất và đất cũng lựa chọn, tôn vinh người hiền tài. Điều đáng chú ý là, quá trình xây dựng chính thể của các chúa Nguyễn cũng tương hợp với <i>Thời kỳ hoàng kim</i> trong quan hệ hải thương châu á mà Anthony Reid, chuyên gia nổi tiếng về lịch sử thương mại Đông Nam á, cho rằng kéo dài từ năm 1450 đến 1680<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn16" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[16]</span></a>. Cho đến lúc qua đời, để lại lời trăng trối mà Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585) đã truyền dạy cho về một dải “<i>Hoành Sơn nhất đái, vạn đại dung thân</i>”, Nguyễn Hoàng đã thành công trong việc xây dựng những nguyên tắc căn bản của một chính thể.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Vào thời cầm quyền của ông, Đàng Trong đã có quan hệ với đồng thời nhiều quốc gia, trong đó có những cường quốc lớn nhất về thương mại biển. <i>Trong lịch sử Việt Nam, chưa bao giờ nền kinh tế hải thương lại có quan hệ rộng mở, đa dạng và phát triển hưng thịnh như giai đoạn thế kỷ XVI-XVII. Hầu hết các cường quốc kinh tế lúc bấy giờ, cả ở châu á và châu Âu, đều đến và thiết lập quan hệ trao đổi, buôn bán với Đàng Trong<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn17" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><b>[17]</b></span></a></i>. Do có lợi thế về vị trí địa lý và thực sự theo đuổi một chủ trương kinh tế khai mở, lại phát triển trong bối cảnh nền chính trị khu vực có những thuận lợi nhất định, từ cảng Chiêm đã bị suy tàn Hội An đã mau chóng phục hưng và trở thành một trung tâm thương mại lớn ở khu vực Đông Nam Á.<i></i>Cảng thị này đã đóng vai trò của một <i>Trung tâm liên vùng<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn18" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><b>[18]</b></span></a></i> để cùng với Goa (Ấn Độ), Ayutthaya (Xiêm), Malacca (Malaixia), Batavia (Inđônêxia), Luzon, Manila (Philippin)… nối kết với Formosa (Đài Loan), Macao (Trung Quốc), Deshima (Nhật Bản) để tạo nên một hệ thống thương mại có độ liên kết chặt và tương đối hoàn chỉnh của châu Á.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"> Cũng cần phải nói thêm là từ khoảng thế kỷ XV, không chỉ ở châu Âu mà cả ở châu Á điều kiện đi biển của nhiều quốc gia cũng được cải thiện đáng kể. Việc chế ra được những con thuyền đi biển lớn, có thể điều chỉnh hướng gió bằng hệ thống nhiều cột buồm như tàu<i>Caraven</i> cũng như tri thức về thiên văn học, khả năng nắm bắt sự biến đổi của các luồng hải lưu và việc sử dụng la bàn cải tiến… đã cho phép nhiều quốc gia hàng hải thực hiện những hải trình dài và vượt xa ra đại dương. Lịch sử cho thấy, trong vòng 28 năm (1405-1433), theo lệnh của Minh Thành Tổ, Trịnh Hoà (1371-1433) đã chỉ huy đoàn thuyền viễn dương Trung Hoa đến nhiều vùng biển trên thế giới. Trong bảy chuyến đi thì cả bảy chuyến, Trịnh Hoà đều cho hạm đội từ Nam Kinh đến Phúc Kiến rồi từ đó đến thẳng Chiêm Thành (<i>Chan-ch’êng</i>), có thể đoán định đó là cảng Nước Mặn, rồi từ đó ông tiếp tục điều phối các đoàn thuyền thực hiện các hải trình đến nhiều quốc gia khác ở Đông Nam và Tây Nam á<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn19" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[19]</span></a>. Như vậy, đến đầu thế kỷ XV, nhiều đoàn thuyền lớn của các quốc gia Đông Bắc á không còn phải tuân thủ theo các con đường biển truyền thống, tức là đi men theo tuyến biển ven bờ vùng nam Trung Hoa và vịnh Bắc Bộ nữa. Do vậy, trong hệ thống thương mại Đông Nam á, các cảng Đàng Trong càng trở nên có vị trí quan trọng<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn20" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[20]</span></a>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Theo các nguồn tư liệu phương Tây thì từ năm 1515, thuyền buôn Bồ Đào Nha đã đến Faifo (Hội An) và từ những năm 1540 thì cập bến thường xuyên thương cảng này<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn21" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[21]</span></a>. Đến những năm đầu thế kỷ XVII hầu hết các cường quốc thương mại phương Tây như Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Hà Lan, Anh… đều đến buôn bán với Đàng Trong. Đối với các thương nhân châu á, giới thương nhân Trung Hoa và Nhật Bản luôn gặp được nhiều điều kiện thuận lợi trong các hoạt động thương mại với Đàng Trong và đã góp phần quan trọng vào sự phát triển hưng thịnh của Hội An và hệ thống thương mại khu vực. Nhưng đến những năm 1635-1639, sau một thời kỳ hoạt động nhộn nhịp, do tác động của chính sách toả quốc (<i>sakoku, </i>1639-1853) thuyền buôn Châu ấn (<i>Shuin sen</i>) Nhật Bản, đối thủ cạnh trạnh lớn của Trung Hoa, đã từng bước rút về nước. Lập tức, các thương nhân Hoa kiều đã chiếm lĩnh thị trường khu vực. Từ sau năm 1672, do không còn chịu sức ép mạnh mẽ từ phía Bắc, chúa Nguyễn đã ngày càng kiểm soát chặt chẽ hơn các hoạt động của thương nhân phương Tây. Do có những hiểu biết sâu sắc về tình hình chính trị cũng như môi trường kinh tế Đàng Trong và từ lâu đã có quan hệ mật thiết với nhiều lớp người, thiết lập được mạng lưới kinh tế đa chiều nên thương nhân Hoa kiều đã trở thành những mãi biện lớn. Nhận thấy cơ hội thuận lợi đó, giới doanh thương vùng Quảng Đông, Phúc Kiến, Hải Nam… đã thúc đẩy mạnh mẽ quan hệ kinh tế với khu vực. ở Quảng Đông, một tổ chức thương mại lớn là “<i>Thập tam hãng</i>” đã được thành lập với mục tiêu “cung cấp cho tàu châu Âu các sản phẩm của Việt Nam và đồng thời cung cấp cho Việt Nam hàng Trung Hoa và sản phẩm của châu Âu mà Việt Nam cần”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn22" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[22]</span></a>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Mặt khác, từ năm 1715, để hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực đến kinh tế ngoại thương, khuyến khích sản xuất trong nước, chính quyền Edo đã đặt ra quy định số thuyền Trung Hoa hằng năm đến Nhật là 30 chiếc với tổng giá trị hàng hoá là 6.000 <i>kan </i>(600.000 lạng bạc). Chính sách đó đã khiến cho một số tập đoàn Hoa thương phải chuyển hướng hoạt động xuống Đông Nam á. Nhưng, thuyền của Hoa kiều đến Đàng Trong không chỉ từ Trung Quốc mà còn từ nhiều thương cảng khu vực Đông Nam á như Xiêm La, Cao Miên, Manila, Patani, v.v.. Theo quan sát của Thomas Bowyear vào năm 1695 thì trong khoảng thời gian đó, hằng năm có từ 10 đến 12 thuyền buôn của Hoa kiều đến Hội An buôn bán<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn23" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[23]</span></a>. Nhưng kể từ khi chính quyền Edo chủ trương hạn chế thuyền Trung Hoa đến Nhật, trong khoảng 10 năm (1740-1750), số thuyền của Hoa thương đến Đàng Trong đã tăng lên mỗi năm chừng 80 chiếc. Trong tác phẩm <i>Công ty Đông ấn ở Quảng Nam</i>, thương nhân người Hà Lan W.J.M.Buch cũng cho rằng: “Lý do khiến có nhiều thương gia như vậy hàng năm từ Trung Hoa đến Quảng Nam là vì có thể tìm thấy ở đây một trung tâm buôn bán với các nước và vùng lân cận. Hồ tiêu được chở tới đây từ Palembang, Pahang và các vùng khác; long não từ Borneo, gỗ vang, ngà voi, … đồ sứ thô và các hàng hoá khác. Với những gì còn lại, họ có thể mua thêm hồ tiêu, ngà voi, bột gia vị bạch đậu khấu của Quảng Nam, v.v.. Do đó, thuyền của họ trở về Trung Hoa thường là đầy hàng”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn24" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[24]</span></a>. Trong quan hệ buôn bán, giới Hoa thương còn giành được ưu thế do việc những chủng loại hàng hoá mà họ đem đến Đàng Trong và thị trường khu vực đều luôn phù hợp với nhu cầu tiêu dùng và mức sống của cư dân bản địa, trong khi đó các sản phẩm châu Âu mà tàu buôn phương Tây đưa đến rất khó có thể tiêu thụ vì giá cao. Do vậy, nguồn lợi mà các tập đoàn thương mại phương Tây thu được chính là việc nhập và tái xuất một số sản phẩm của thị trường Đông Nam á đến khu vực Đông Bắc á hoặc đem về châu Âu tiêu thụ. Theo Antonio Bocarro, Trưởng đại diện vùng Đông ấn của Bồ Đào Nha, thì ở Hội An “tơ vàng rất tốt và rẻ, một số trầm hương, kỳ nam, mặc dù rất hiếm và một số benzoin… tất cả đều là sản phẩm của địa phương và một lượng lớn đồng người Nhật đem tới đây”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn25" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[25]</span></a>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Nhận thấy những lợi thế và vai trò của Hoa thương, khác với chính quyền Lê – Trịnh ở Đàng Ngoài, luôn có thái độ nghi kỵ đối với thương nhân châu Âu và giới ngoại kiều, chính quyền Đàng Trong nhìn chung đã thực hiện một chính sách cởi mở, trọng thị với các thương nhân ngoại quốc, đặc biệt là Trung Hoa, Nhật Bản trong việc trao đổi hàng hoá và xây dựng tiềm lực kinh tế cho chính thể. Cùng với việc nhập tơ lụa, gốm sứ, tiền đồng từ Trung Quốc, Đàng Trong còn nhập đồng và tiền đồng từ Nhật Bản để đúc súng và tiêu dụng. Trong <i>Hải Ngoại kỷ sự</i>, Thích Đại Sán đã dẫn lời chúa Nguyễn Phúc Chu (1691-1725) khi được chúa cho biết tình hình ngoại thương năm 1695: “Các năm trước thuyền ngoại dương đến buôn bán, mỗi năm chừng sáu, bảy chiếc, năm nay số thuyền lên đến mười sáu, mười bảy chiếc, trong nước nhờ đó mà tiêu dùng được dư dật”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn26" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[26]</span></a>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Điều chắc chắn là, vào thế kỷ XVI-XVII, nhờ có những quan hệ hải thương mà “Chúa thu được lợi nhuận lớn trong việc buôn bán này bằng thuế hàng hoá và thuế hải khẩu ngài đặt ra và cả nước đều kiếm được rất nhiều mối lợi không thể tả hết”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn27" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[27]</span></a>. Và cũng nhờ những nguồn lợi lớn từ thương mại mà nhiều bộ phận xã hội đã trở nên có cuộc sống sung túc. Họ cũng quen sử dụng những vật phẩm cao cấp, ngoại nhập. Theo Lê Quý Đôn thì: “Quan viên lớn nhỏ không ai là không nhà cửa chạm gọt, tường vách gạch đá, the màn trướng đoạn, đồ đạc đồng thau, bàn ghế gỗ đàn, gỗ trắc, chén mâm đồ sứ, đồ hoa, yên cương vàng bạc, y phục gấm vóc, chiếu đệm mây hoa, phú quý phong lưu, đua nhau khoe đẹp. Những sắc mục ở dân gian cũng mặc áo đoạn hoa bát ty và áo sa, lương, địa làm đồ mặc ra vào thường, lấy áo vải áo mộc làm hổ thẹn. Binh sĩ đều ngồi chiếu mây, dựa quả tựa hoa, ôm lò hương cổ, hãm chè hảo hạng, uống chén sứ bịt bạc và nhổ ống nhổ thau, đĩa bát ăn uống thì không cái gì là không phải hàng Bắc, một bữa cơm ba bát lớn. Đàn bà con gái thì đều mặc áo the và hàng hoa, thêu hoa ở cổ tròn. Coi vàng bạc như cát, thóc gạo như bùn, xa xỉ rất mực”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn28" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[28]</span></a>. Qua đó chúng ta thấy vai trò của kinh tế thương nghiệp và tiềm lực kinh tế của Đàng Trong, ít nhất đến đầu thế kỷ XVIII, vẫn chủ yếu là dựa vào hải thương. </span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">3. KHẲNG ĐỊNH CHỦ QUYỀN VÀ MỐI QUAN HỆ VỚI CÁC QUỐC GIA KHU VỰC</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Các nguồn tư liệu cho thấy sau khi vào khai phá đất Đàng Trong, trong văn thư ngoại giao các chúa Nguyễn đều mượn danh nghĩa của vua Lê là “<i>An Nam quốc vương</i>” để tạo thế chính danh trong giao tiếp quốc tế<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn29" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[29]</span></a>. Tuy nhiên, theo <i>Đại Nam thực lục tiền biên</i> thì năm 1709, Nguyễn Phúc Chu (cq:1691-1725) đã cho đúc một ấn riêng khắc “<i>Đại Việt quốc Nguyễn chúa vĩnh trấn chi bảo</i>”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn30" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[30]</span></a>. Đến năm Vĩnh Thịnh thứ mười (1714), Minh Vương Phúc Chu đã cho sửa sang và mở rộng thêm chùa Thiên Mụ rồi “tự làm bài minh khắc chuông, tự xưng là <i>Đại Việt quốc vương</i>”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn31" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[31]</span></a>. Không được triều đình phong kiến Trung Hoa công nhận chính thức nhưng cũng không bị phủ nhận trong quan hệ bang giao quốc tế, <i>các chúa Nguyễn đã tự khẳng định quyền lực thực tế của mình ở Đàng Trong như một thực thể kinh tế – xã hội và chính trị độc lập</i>. Điều quan trọng là, quyền lực thực tế đó đã được các quốc gia có quan hệ với Đàng Trong xác nhận và tôn trọng.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Như đã trình bày ở trên, tháng 10-1558, khi Thái sư Trịnh Kiểm dâng biểu lên vua Lê xin cho Nguyễn Hoàng vào làm trấn thủ Thuận Hoá. Một trong những nhiệm vụ trọng yếu của Nguyễn Hoàng là phải “<i>đề phòng giặc phía Đông</i>”. Một số nhà nghiên cứu cho rằng, “<i>giặc phía Đông</i>” chính là tàn quân nhà Mạc. Nhưng đặt trong bối cảnh chính trị quốc tế lúc bấy giờ thì cũng rất có thể đó chính là “một biểu hiện khu vực của những cuộc tấn công dưới sự chỉ huy của người Nhật vào thời gian đó đã đạt tới đỉnh điểm dọc theo bờ biển Trung Quốc”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn32" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[32]</span></a>. Sau khoảng hai thế kỷ chủ yếu tiến hành cướp bóc ở vùng biển Đông Bắc Á, đến cuối thế kỷ XVI, nhiều toán <i>Wako</i> đã mở rộng hoạt động xuống vùng biển Đông Nam Á. Nhà nghiên cứu Nhật Bản Iwao Seiichi cho rằng vào năm 1578, <i>Wako</i> (hải tặc Nhật Bản) đã đến vùng biển thuộc hải phận Đàng Trong và cướp thuyền của một thương nhân Trung Hoa là Trần Bảo Tùng đang vận chuyển đồng, sắt và đồ gốm đến Quảng Nam<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn33" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[33]</span></a>. <i>Đại Nam thực lục tiền biên</i> cũng ghi lại sự kiện năm 1585, Bạch Tần Hiển Quý (<i>Shirahama Kenchi</i>) đã chỉ huy một đoàn thuyền lớn gồm năm chiếc đến cướp ở Cửa Việt bị lực lượng hải quân của chúa Nguyễn gồm 10 chiến thuyền do Nguyễn Phúc Nguyên (1563-1634) chỉ huy tấn công, đánh tan hai chiếc. Trước sự tấn công quyết liệt của lực lượng hải quân Đàng Trong, “Hiển Quý sợ chạy… Từ đó giặc biển im hơi”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn34" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[34]</span></a>. Chiến công đó của Phúc Nguyên đã được chúa khen là “anh kiệt” và ban thưởng rất hậu. Chính nhờ có tài năng vượt trội, giàu chí khí và đức độ mà chúa Nguyễn Hoàng đã chọn ông, hoàng tử thứ sáu, làm người kế nghiệp, đứng đầu thể chế Đàng Trong.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Có thể thấy, <i>thái độ kiên quyết đó của chúa Nguyễn không chỉ đã bảo vệ được toàn vẹn chủ quyền của Đàng Trong, góp phần cùng với các quốc gia trong khu vực giải trừ nạn hải tặc, đem lại môi trường ổn định cho giao thương quốc tế mà còn khiến chính quyền Nhật Bản phải có ý thức đầy đủ hơn trong các mối bang giao khu vực<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn35" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><b>[35]</b></span></a></i>. Sau khi chính quyền Edo được thiết lập năm 1600, tướng quân Nhật Bản Tokugawa Ieyasu (1542-1616) đã thực hiện và kiểm soát chặt chẽ chế độ <i>Châu ấn thuyền</i>. Nhận thấy tầm quan trọng của các cảng Đàng Trong đối với sự phát triển của kinh tế Nhật Bản và cũng để giải quyết những tồn tại trong quan hệ hai nước, năm 1601 trong bức thư gửi cho Nguyễn Hoàng, Tokugawa Ieyasu khẳng định: “Thương gia Nhật Bản khi vượt biển đi buôn bán xa xôi, không được vi phạm chính trị ở những quốc gia đi đến. Vì tôi suy nghĩ như thế nên xin ngài yên tâm…Thương thuyền nào không mang thư <i>Châu ấn</i> thì không cho thông thương”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn36" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[36]</span></a>. Trước những thay đổi đó của chính quyền Nhật Bản, trong thư trả lời, Nguyễn Hoàng cũng đã thể hiện thái độ mềm mỏng cần thiết: “do không biết Hiển Quý là thương gia tốt” nên cuộc xung đột đáng tiếc đã xảy ra đồng thời mong phía Nhật Bản bỏ qua sự việc trên để cử thuyền đến Đàng Trong buôn bán<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn37" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[37]</span></a>. Từ đó, đến khi chính quyền Edo thực thi chính sách toả quốc (<i>sakoku</i>, 1639-1853), chúa Nguyễn đã thiết lập được mối quan hệ chính thức với Nhật Bản. Các thuyền <i>Châu ấn</i> là những bạn hàng trọng yếu của Đàng Trong.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Trong quan hệ buôn bán, các chúa Nguyễn đã có nhiều ưu ái và trọng dụng tài năng của giới doanh nhân Nhật Bản. Nhằm thắt chặt mối quan hệ với Nhật Bản, năm 1619 Nguyễn Phúc Nguyên còn gả con gái cho thương nhân Nhật Bản Araki Sotaro, cho phép người Nhật (và cả giới Hoa Thương) lập Hội quán, phố Nhật kiều để sinh sống và buôn bán lâu dài. Thậm chí, chúa Nguyễn còn tin cậy giao cho họ quyền tự quản, tự bầu nên trưởng khu để điều hành một số hoạt động nhất định trong cộng đồng Nhật kiều theo nguyên tắc “<i>ngoại trị pháp quyền</i>” trên cơ sở tôn trọng truyền thống văn hoá, phong tục và luật pháp của Nhật Bản. Theo đó, từ năm 1633 đến 1672 đã có sáu người Nhật thay nhau giữ trọng trách đó<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn38" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[38]</span></a>. Những người này có thế lực tương đối lớn trong đời sống kinh tế – xã hội ở Hội An. <i>Như vậy, việc xử lý thoả đáng mối quan hệ với Nhật Bản của Nguyễn Hoàng đã để lại cho Đàng Trong những kinh nghiệm quý trong quan hệ quốc tế. Điều đó cũng đã tạo nên một tiền lệ và cách thức ứng xử phù hợp với các thương nhân và thế lực quốc tế khác khi đến buôn bán, đỗ thuyền và truyền bá tôn giáo ở Đàng Trong</i>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Một số nhà nghiên cứu cho rằng, việc các chúa Nguyễn chú trọng xây dựng lực lượng binh lực mạnh là do sức ép chính trị của Đàng Ngoài. Nhưng, mối quan tâm đó của Đàng Trong còn là nhằm để tạo nên sức mạnh thực tế trong các mối bang giao quốc tế. Cùng với việc tập trung phát triển hải quân, chính quyền Đàng Trong rất muốn có được nhiều đại bác phương Tây để trang bị cho các thuyền chiến và canh giữ cửa biển. Theo C.R.Boxer thì các nhà cầm quyền họ Nguyễn “rất lo lắng làm sao để có được súng từ xưởng đúc súng nổi tiếng của Bocarro ở Maccao. Xưởng này hoạt động vào các năm từ 1627 đến 1680 và sản xuất ra các sản phẩm được đánh giá là loại súng đồng tốt nhất ở phương Đông”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn39" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[39]</span></a>. Như vậy, nhiều khả năng sản phẩm nổi tiếng của xưởng đúc này đã được các lãnh chúa Nhật Bản, chính quyền Lê – Trịnh ở Đàng Ngoài, đặc biệt là chúa Nguyễn ở Đàng Trong, tiêu thụ với một số lượng lớn.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Với các tập đoàn thương mại và thế lực phương Tây, các chúa Nguyễn cũng luôn giành được quyền chủ động trong việc xử lý các vấn đề phức tạp trong quan hệ quốc tế. Hiểu rõ sức mạnh kinh tế của các Công ty Đông ấn, những mưu toan của họ với Đàng Trong cũng như những bất đồng giữa các quốc gia, tập đoàn thương mại châu Âu,<i> chúa Nguyễn đã cố gắng điều phối các mối quan hệ đó vừa nhằm khai thác tiềm năng kinh tế vừa hạn chế những tác động xấu về chính trị, tránh biến Đàng Trong thành nơi giành giật lợi ích của các cường quốc phương Tây</i>. Do vậy, tuy biết Công ty Đông ấn Hà Lan (VOC) đã có quan hệ tương đối mật thiết với Đàng Ngoài nhưng chúa Nguyễn vẫn cho tàu Hà Lan được tiếp tục đến Hội An buôn bán. Bên cạnh đó, mặc dù tỏ ra có những ưu ái nhất định với Bồ Đào Nha để tranh thủ nguồn lực vũ khí và hàng hoá có giá trị cao từ thị trường Trung Quốc, chúa Nguyễn cũng tìm nhiều cách không để Bồ Đào Nha có thể giữ vai trò độc quyền thương mại với Đàng Trong. Theo Christoforo Borri thì chúa Nguyễn chuẩn bị rất chu đáo cho các bến nghỉ và nơi đậu tàu, dọc bờ biển cũng như vùng cửa sông Thu Bồn. Chính quyền Thuận Hoá luôn tự tin và tỏ ra rất cởi mở với các đoàn thương thuyền ngoại quốc, kể cả các tàu buôn phương Tây. Trong tác phẩm <i>Xứ Đàng Trong năm 1621</i> ông viết: “Chúa Đàng Trong không đóng cửa trước một quốc gia nào, ngài để cho tự do và mở cửa cho tất cả người ngoại quốc, người Hà Lan cũng tới như những người khác, cùng với tàu chở rất nhiều hàng hoá của họ”. Và, “Phương châm của người Đàng Trong là không bao giờ tỏ ra sợ hãi một nước nào trên thế giới. Thật là hoàn toàn trái ngược với vua Trung Hoa, ông này sợ tất cả, đóng cửa không cho người ngoại quốc vào và không cho phép buôn bán trong nước”<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn40" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[40]</span></a>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Do vậy, mặc dù có những bất bình với hoạt động truyền giáo của các giáo sĩ Thừa sai, nhưng vì lợi ích thương mại cũng như nhu cầu hiểu biết, phát triển kỹ thuật, chúa Nguyễn vẫn tạo những điều kiện thuận lợi nhất định cho các thương nhân, trí thức, giáo sĩ từ nhiều nước phương Tây tiếp tục đến Đàng Trong và trong không ít trường hợp đã trọng dụng tài năng của họ<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn41" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[41]</span></a>. Với tầm nhìn của một chính thể mạnh, luôn giữ được sự chủ động và quyền tự chủ, tư duy của giới cầm quyền Đàng Trong luôn thoáng mở để nắm bắt thông tin và có khả năng phân tích thông tin chính xác. Tuy nhiên, để bảo đảm an toàn cho đặc khu kinh tế Hội An, chúa Nguyễn đã cho bố trí một lực lượng hải quân mạnh ngay ở phía hữu ngạn cửa sông Thu Bồn<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn42" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[42]</span></a>. Bên cạnh đó, vị trí đặc thù của dinh trấn Thanh Chiêm cũng là nhân tố có ý nghĩa cho sự phát triển của thương cảng này. Không chỉ nhằm bảo đảm các hoạt động kinh tế cho thương cảng quan trọng nhất Đàng Trong, Thanh Chiêm còn có nhiệm vụ kiểm soát vùng thượng lưu Thu Bồn, tuyến giao lộ Nam – Bắc, bảo đảm an ninh cho Hội An và toàn thể khu vực.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Song song với các biện pháp trên, với tư cách là một chính thể cát cứ có quyền độc lập trong các mối quan hệ bang giao quốc tế, về kinh tế các chúa Nguyễn cũng đã chủ động đặt ra chế độ thuế quan đối với các tàu, thuyền buôn ngoại quốc. Chính quyền Đàng Trong đã lập <i>Ty tàu vụ</i> và thiết lập cả một bộ máy viên chức có trách nhiệm giải quyết các vấn đề liên quan đến kinh tế đối ngoại và thu thuế xuất – nhập khẩu. Trong <i>Phủ biên tạp lục</i>, Lê Quý Đôn đã cho chúng ta biết những thông tin chính xác và rất giá trị về mức thuế hải quan của Đàng Trong đối với tàu, thuyền buôn ngoại quốc. Theo đó, bốn địa phương Trung Quốc là Thượng Hải (thường là thuyền của triều đình), Quảng Châu, Phúc Kiến, Hải Nam thường xuyên có thuyền đến Đàng Trong. Ngoài ra, còn có tàu buôn của Tây dương (có thể là Hà Lan và Anh…), Ma Cao (Bồ Đào Nha?), Nhật Bản, Xiêm La (Siam), Lữ Tống (Luzon), Cựu Cảng (Palembang) và một số quốc gia khác. Điều hiển nhiên là biểu thuế đối với từng loại tàu, thuyền đến từ mỗi quốc gia là tương đối khác nhau. Có thể hiểu mức thuế đó được đặt ra tuỳ theo trọng tải và lượng hàng xuất – nhập của từng loại tàu, thuyền. Nhưng cũng có thể khẳng định rằng, thông qua chế độ thuế quan, chúa Nguyễn còn muốn bày tỏ sự ưu ái đối với thương nhân một số nước<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn43" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[43]</span></a>. <i>Điều quan trọng là, tất cả các thương nhân và chủ tàu, thuyền ngoại quốc đều tuân thủ chế độ thuế quan và quyền kiểm soát ngoại thương của chúa Nguyễn và tiếp tục cho thuyền đến giao thương với Đàng Trong</i>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Qua việc khảo cứu các bộ chính sử cũng như một số nguồn tư liệu nước ngoài, chúng ta thấy cho đến đầu thế kỷ XVIII ở Đàng Trong hầu như không xảy ra một vụ tranh chấp hay xung đột kinh tế lớn nào. Thương nhân các nước, ngay cả các cường quốc thương mại trên biển thời bấy giờ như Trung Quốc, Hà Lan… cũng luôn tuân theo luật pháp và những quy định của Đàng Trong. Một chính sách khai mở, đa phương hoá quan hệ và việc thực thi chế độ thuế quan nghiêm cẩn… đã đem lại sức mạnh thực tế cho chính quyền Nguyễn. Trải qua hơn hai thế kỷ, mặc dù cũng phải gánh chịu không ít áp lực từ nhiều phía và biết bao thủ đoạn buôn lậu, trốn thuế… của các thương nhân ngoại quốc, nhưng chính quyền Phú Xuân đã thực thi quyền lực của mình với một ý thức dân tộc mạnh mẽ và bảo vệ trọn vẹn chủ quyền chính trị, kinh tế của Đàng Trong. </span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Sau năm 1672, do không còn phải đương đầu với những cuộc giao tranh lớn, chính quyền Đàng Trong đã có thêm điều kiện thuận lợi cho việc củng cố quyền lực và khai phá đất đai, phát triển kinh tế và văn hoá. Tuy nhiên, đến thế kỷ XVIII, trong điều kiện phạm vi ảnh hưởng của Đàng Trong ngày càng được mở rộng, dân cư ngày một đông đúc, bộ máy quản lý ngày càng phát triển, v.v., chính quyền Phú Xuân đã gặp phải những khó khăn về tài chính. Để tạo nên nguồn lực tài chính và cũng nhằm bù lấp cho những thiếu hụt về nguồn thu từ kinh tế đối ngoại<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn44" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[44]</span></a>, song song với việc duy trì kinh tế hải thương, khai thác các nguồn tài nguyên ở miền Tây, lập thêm một số tuyến buôn bán với Ai Lao và Cao Miên, chúa Nguyễn cũng đẩy mạnh việc khai phá vùng châu thổ sông Đồng Nai và Cửu Long. Họ đã “chiêu mộ những dân có vật lực ở xứ Quảng Nam, các phủ Điện Bàn, Quảng Ngãi, Quy Nhơn cho dời tới đây, phát chặt mở mang, hết thảy thành bằng phẳng, đất nước màu mỡ, cho dân tự chiếm, trồng cau và làm nhà cửa<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn45" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[45]</span></a>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Trong khi đẩy mạnh công cuộc khai phá đất phương Nam, các chúa Nguyễn cũng luôn thực thi một chính sách đối ngoại khôn khéo và tự chủ cao nhằm tạo nên môi trường thuận lợi cho vị thế của mình trên vùng đất mới<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn46" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[46]</span></a>. Trong quan hệ với các nước,<i> chính quyền Đàng Trong luôn có nhiều cố gắng để xây dựng tình hoà hiếu, tránh can dự vào những vấn đề chính trị phức tạp nhưng luôn kiên quyết bảo vệ chủ quyền</i>. Từ thời Nguyễn Phúc Nguyên, chúa Nguyễn không chỉ đã gả con gái cho thương gia Nhật Bản mà còn muốn thông qua hôn nhân để xác lập mối quan hệ thân thiện với Cao Miên và Chămpa. Trên thực tế, mối bang giao thân hữu với quốc vương Cao Miên đã tạo nên những điều kiện thuận lợi nhất định cho quá trình khai phá vùng Nam Bộ<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn47" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[47]</span></a>. Đối với Ai Lao, ý thức rõ về chủ quyền và lợi ích kinh tế từ phía Tây nên từ năm 1622, Nguyễn Phúc Nguyên đã cho lập <i>dinh Ai Lao</i> trên sông Hiếu, đồng thời chiêu mộ khoảng 600 lính bản địa để đóng giữ<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn48" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[48]</span></a>. Đây chính là con đường thương mại quan trọng nhất của Đàng Trong với miền Tây và Ai Lao trong lịch sử. Trước sau, chiến lược của họ Nguyễn là khoan hoà với miền Tây để tập trung lực lượng mở rộng ảnh hưởng xuống vùng đồng bằng trù phú phương Nam.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Trong bối cảnh đó, được sự khích lệ và trọng đãi của Phú Xuân, các cuộc thiên di của một số cựu thần nhà Minh và thế lực Hoa kiều như Dương Ngạn Địch, Trần Thượng Xuyên, Mạc Cửu… cũng góp phần quan trọng trong việc đẩy nhanh tiến trình khai phá vùng đất phương Nam với các trung tâm Đồng Nai, Mỹ Tho và Hà Tiên. Đàng Trong hiểu rõ năng lực tổ chức, kỹ thuật sản xuất, buôn bán của người Hoa và những thông tin đa dạng về tình hình khu vực mà họ có được thông qua mạng lưới Hoa kiều sinh sống ở Đông Nam Á. Vì lẽ đó, <i>chúa Nguyễn đã sử dụng thế lực người Hoa để tăng cường thêm nội lực, biến những nhân tố ngoại sinh thành nội sinh đồng thời qua đó để điều hoà các mối quan hệ quốc tế</i>. Những thành công trong công cuộc khai phá đã tạo nên động lực mạnh mẽ để chúa Nguyễn Phúc Chu đi đến quyết định đặt phủ Gia Định năm 1698, trên cơ sở một trạm thu thuế đã được thiết lập từ năm 1623 tại Sài Gòn<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn49" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[49]</span></a>.<i> Phủ Gia Định từ đó không chỉ là trung tâm kinh tế và dân cư lớn nhất mà còn là nơi giải quyết, điều phối các hoạt động đối nội, đối ngoại của cả vùng Nam Bộ</i>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Hiển nhiên, công cuộc khai phá vùng châu thổ sông Mekong thu được những thành tựu lớn không chỉ nhờ chính sách mở rộng lãnh thổ và tranh thủ các tác nhân quốc tế. Trên thực tế, việc ban hành chính sách “<i>Bản bức tư điền</i>” năm 1669 cũng đã có sức cuốn hút mạnh mẽ nhiều địa chủ giàu có vùng Thuận – Quảng chiêu mộ dân nghèo vào khai mở đất Nam Bộ. Trong điều kiện nguồn thu từ ngoại thương ngày càng bị suy giảm rõ rệt, các vùng đồng bằng miền Trung không thể đáp ứng nhu cầu lương thực<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn50" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[50]</span></a>, Đàng Trong không chỉ muốn sớm chấm dứt tình trạng phải thường xuyên nhập lúa, gạo từ Xiêm và Cao Miên mà còn muốn biến loại nông sản này thành nguồn thương phẩm quan trọng để có thể cung cấp cho thị trường khu vực đặc biệt là các vùng Quảng Đông, Phúc Kiến, Hải Nam, Đài Loan (Trung Quốc) và một số quốc đảo khác ở Đông Nam Á vốn ít có tiềm năng phát triển nông nghiệp.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Chính sách hướng Nam của chúa Nguyễn đã đem lại những hiệu quả thiết thực. Đến thế kỷ XVIII, vùng đồng bằng sông Cửu Long đã từng bước trở thành một trung tâm nông nghiệp lớn<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn51" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[51]</span></a>. Năm 1789, khi nạn đói xảy ra ở Xiêm, Nguyễn Ánh đã cho phép bán ra 8.800 phương gạo (264.000 lít). Vào thời kỳ này, lúa gạo ở đồng bằng sông Cửu Long đã trở thành nguồn hàng hoá quan trọng. Và chính Nguyễn ánh đã dùng gạo để khuyến khích các thương gia người Hoa đem sắt, thép, chì và lưu huỳnh tới Gia Định để đổi lấy thóc gạo. Trước đó, ở Hà Tiên (<i>Cancao</i>), những người đứng đầu dòng họ Mạc cũng đã triệt để phát huy thế mạnh của một vùng đất trù phú, dùng lúa gạo để nhập các sản vật từ Đông Nam Á trong đó có chì, thiếc từ bán đảo Mã Lai để tái xuất sang Trung Quốc<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn52" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[52]</span></a>. Được coi là một “<i>Tiểu Quảng Châu</i>”, cảng Hà Tiên là điểm đến của nhiều đoàn thuyền buôn từ Mã Lai, Sumatra, Java, Xiêm, ấn Độ, Miến Điện, Trung Quốc… Trong quan hệ, các thuyền buôn từ Mã Lai luôn được ưu ái nhưng sự ưu ái nhất luôn dành cho các thương thuyền từ Miến Điện vì nước này là đối thủ của Xiêm. Trong một chiến lược bảo vệ an ninh và phát triển, chúa Nguyễn không chỉ đã thành công trong việc tạo nên lực hút họ Mạc ở Hà Tiên về phía mình mà chính dòng họ này, sau nhiều trải nghiệm với các thế lực chính trị khu vực, cũng nhận thấy sức mạnh thực tế của Đàng Trong và theo về với chúa Nguyễn, công nhận chính thể Phú Xuân. Vào thế kỷ XVIII, đất Hà Tiên đã trở thành địa đầu của Tổ quốc, nơi thường xuyên phải đối chọi với sự xâm nhập và những biến động của các thế lực chính trị khu vực. Điều đáng chú ý là, thông qua vai trò kinh tế của Hà Tiên, đặc biệt là những hoạt động kinh tế đối ngoại, chúa Nguyễn muốn đa phương hoá và trung lập hoá các mối quan hệ quốc tế nhằm tạo ra một thế cuộc vừa hợp tác với Đàng Trong vừa kiềm chế lẫn nhau giữa các quốc gia khu vực.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Cũng cần phải nói thêm là, công cuộc khai phá và mở rộng ảnh hưởng đến vùng đất phương Nam của các chúa Nguyễn cũng đã gặp phải những trở lực lớn từ các quốc gia vùng vịnh Xiêm. Vào thế kỷ XVII-XVIII, vì nhiều nguyên nhân, Xiêm muốn thực hiện một chính sách bành trướng mạnh mẽ về phía Đông. <i>Chính sách </i><i>Đông tiến</i> của người Thái là một hiện tượng rất đáng chú ý trong các mối quan hệ khu vực. Là một cường quốc ở Đông Nam á, lại thực hiện một số chính sách khai phóng và biết triệt để phát huy tiềm năng kinh tế của khu vực, các thương cảng của nước này luôn đã trở thành điểm đến hấp dẫn của nhiều đoàn thuyền buôn cả châu Á và châu Âu. Đối với Đàng Trong, do nằm trên trục chính của tuyến hải thương Đông Nam Á lục địa, thuyền Xiêm thường ghé vào một số thương cảng mua bán, tránh bão và thăm dò tình hình… rồi từ đó tiếp tục tiến lên phía Bắc nơi có thị trường Trung Quốc và Nhật Bản giàu có. Có thể nói, chính những lợi ích kinh tế to lớn của thị trường này đã khiến cho người Thái nhận thức đầy đủ hơn về tầm quan trọng của vịnh Xiêm và các cảng vùng duyên hải Đông – Nam của Việt Nam<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn53" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[53]</span></a>. Càng về cuối thế kỷ XVIII, Xiêm càng gây áp lực mạnh về phía Đông. Trước thách thức chính trị đó, trong các văn thư ngoại giao, chúa Nguyễn vừa tỏ ra mềm dẻo trong việc gợi lại truyền thống quan hệ hữu nghị giữa hai nước, vừa kiên quyết chống lại hành vi xâm phạm chủ quyền và thái độ ngạo mạn của chính quyền Ayutthaya<a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_edn54" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[54]</span></a>. Chịu áp lực liên tục của người Miến, sau khi kinh đô Ayutthaya bị triệt hạ tháng 4-1767, trung tâm kinh tế và chính trị của vương quốc này phải chuyển dịch xuống vùng hạ châu thổ sông Chao Phraya. Như vậy, Cao Miên vừa là mục tiêu vừa trở thành vùng đệm trong chính sách <i>Đông tiến</i> của người Thái. Và chỉ sau thất bại nặng nề trong trận Rạch Gầm – Xoài Mút năm 1785, về cơ bản, giới cầm quyền nước này mới chịu từ bỏ ý đồ nhòm ngó vùng đất phương Nam của Việt Nam.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">4. KẾT LUẬN</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">- Như vậy, sau hơn hai thế kỷ khai phá và kiến dựng xứ Đàng Trong, các chúa Nguyễn đã lập nên hai kỳ tích trong lịch sử dân tộc. Trước hết, ngay sau khi cùng gia nhân và tuỳ tùng vào mở đất phương Nam, nhận thấy những ưu thế trong phát triển kinh tế thương mại, chúa Nguyễn đã sớm có sự lựa chọn và tập trung phát triển ngành kinh tế này. Sự hưng thịnh của kinh tế ngoại thương đã đem lại một diện mạo mới cho nền kinh tế dân tộc. Khởi nguyên từ Nguyễn Hoàng, các chúa Nguyễn đều hiểu rõ và triệt để khai thác thế mạnh của Đàng Trong, nắm bắt kịp thời những biến chuyển thuận lợi trong môi trường chính trị, kinh tế quốc tế, đồng thời dự nhập mạnh mẽ vào hoạt động kinh tế khu vực. Nhờ đó, chỉ trong một thời gian ngắn, Đàng Trong đã trở thành một vương quốc cường thịnh, một trung tâm thương mại lớn của Đông Nam Á.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Cùng với một số chính sách khai mở khác, <i>sức mạnh của kinh tế ngoại thương không chỉ đã tạo nên thế đứng vững chắc cho Đàng Trong trước những thách thức chính trị gay gắt mà còn khẳng định được chủ quyền và vị thế của mình trong các mối quan hệ quốc tế đa dạng thời bấy giờ</i>. Và điều đó càng trở nên có ý nghĩa, khi chính trong thời kỳ mà nhiều học giả gọi là “<i>Thời đại thương mại tự do cạnh tranh</i>” thì nhiều vùng đất và thương cảng của các quốc gia phương Đông đã chịu sự lệ thuộc và bị các thế lực phương Tây xâm lược.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">- Cùng với kỳ tích đó, các chúa Nguyễn còn ghi dấu vào lịch sử dân tộc với những trang hào hùng trong công cuộc khai phá vùng đất phương Nam. Điều có thể khẳng định là, sự nghiệp khai mở vùng châu thổ sông Cửu Long rộng lớn cho thấy tầm nhìn sâu rộng, ý chí mãnh liệt và cả sự hy sinh to lớn của bao lớp người cho sự nghiệp mở đất. Song song với quá trình khai phá đất đai, chúa Nguyễn cũng phải ứng phó với nhiều vấn đề phức tạp trong quan hệ với các quốc gia khu vực đặc biệt là Xiêm La và Chân Lạp. <i>Nhờ việc giải quyết thành công mối quan hệ với các quốc gia khu vực, xử lý hài hoà vấn đề lợi ích giai cấp và quyền lợi dân tộc, các chúa Nguyễn không chỉ đã mở rộng được ảnh hưởng của mình ở phương Nam mà còn xác lập được quyền quản lý thực tế trên các vùng đất mới</i>.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Như vậy, vào thế kỷ XVII-XVIII các chúa Nguyễn đã đạt được thành tựu to lớn trong công cuộc khai phá đất phương Nam, biến vùng châu thổ Cửu Long giang rộng lớn, vốn còn nhiều hoang hoá, thành trung tâm kinh tế lớn của cả nước và vựa lúa phục vụ nhu cầu xuất khẩu. Để tồn tại và cũng vì sự phát triển, các chúa Nguyễn đã thực thi nhiều chính sách phù hợp với môi trường văn hoá và xã hội Đàng Trong, thấu tình, đạt lý trên cơ sở một <i>ý thức dân tộc mạnh mẽ</i>. Và chính ý thức dân tộc mạnh mẽ, sâu sắc đó đã đem lại sức mạnh cho Đàng Trong, đồng thời tạo nên động lực căn bản cho sự nghiệp khai phá, tiếp tục xác lập chủ quyền và kiên quyết bảo vệ chủ quyền của cha ông ta đối với vùng Nam Bộ, Việt Nam trong những thế kỷ sau đó.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><strong style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Chú thích</strong></em></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref1" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[1]</span></a>. Nguyễn Cảnh Thị: <i>Hoan châu ký</i>, Nxb. Thế giới, Hà Nội, 2004, tr.189</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref2" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[2]</span></a>. Vũ Minh Giang: <i>Việt Nam từ thế kỷ XVI đến đầu thế kỷ XVIII </i>//Nguyễn Quang Ngọc (chủ biên):<i>Tiến trình lịch sử Việt Nam,</i> Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 2001, tr.138.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref3" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[3]</span></a>. <i>Minh sử – Ngoại quốc truyện</i>, tư liệu Khoa Lịch sử, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Tham khảo thêm Georges Maspero: <i>Vương quốc Chiêm Thành</i>, tư liệu Khoa Lịch sử, số ĐM. 283; Lương Ninh: <i>Lịch sử vương quốc Chămpa</i>, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2004. </span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref4" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[4]</span></a>. Phan Khoang đã rất có lý khi viết rằng: “Nhân dân Thuận Hoá lúc bấy giờ gồm những thành phần rất phức tạp. Ngoài những người chăm lo cày cấy, làm ăn, còn có những người theo nhà Mạc, hoặc khuấy động cho nhà Mạc, những người tù đày, những du đảng, phiêu lưu, từ các miền Nghệ, Thanh hoặc xa hơn nữa xâm nhập qua các thời đại, đi tìm may mắn ở miền đất mới, những quan quân bất mãn họ Trịnh hoặc là lầm lỗi bỏ chạy vào Nam, những thổ hào, thổ tù cường ngạnh, nhũng nhiễu lương dân, những người Chăm ở lại. Bấy nhiêu hạng người, Đoan Quận Công phải khai hoá họ, buộc họ phải yên ổn làm ăn, khiến họ tùng phục mình. Công việc ấy không phải dễ dàng”, <i>Việt sử xứ Đàng Trong</i>, Nxb. Văn học, Hà Nội, 2001, tr.110. Xem thêm Nguyễn Thanh Nhã: <i>Bối cảnh kinh tế của nước Việt Nam vào những thế kỷ XVII-XVIII</i>, Trường Đại học Luật và Kinh tế Paris, Bản dịch Khoa Lịch sử, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref5" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[5]</span></a>. Tạ Chí Đại Trường: <i>Thần – Người và Đất Việt</i>, Nxb. Văn nghệ, 1988, tr.219 .</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref6" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[6]</span></a>. Quốc sử quán triều Nguyễn, <i>Đại Nam thực lục tiền biên</i>, Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 2002, tr. 28.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref7" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[7]</span></a>. Năm 1702 chúa Nguyễn Phúc Chu (cq: 1691-1725) đã sai sứ mang cống phẩm sang Trung Quốc cầu phong nhưng ý định không thành. Lý do nhà Thanh đưa ra là “Nước Quảng Nam hùng thị một phương, Chiêm Thành, Chân Lạp đều bị thôn tính, sau tất sẽ lớn. Duy nước An Nam còn có nhà Lê ở đó, chưa có thể phong riêng được. Việc (phong) bèn thôi”; <i>Đại Nam thực lục tiền biên</i>, <i>Sđd</i>, tr.115. Trong một số văn thư trao đổi với bên ngoài chúa Nguyễn vẫn mượn danh nghĩa của vua Lê và tự xưng là “<i>An Nam quốc vương</i>”. Xem Kawamoto Kuniye: <i>Nhận thức quốc tế của chúa Nguyễn ở Quảng Nam căn cứ theo Ngoại phiên thông thư </i>// <i>Đô thị cổ Hội An</i>, Hà Nội, 1991, tr.169-178. Đến thời Nguyễn Phúc Khoát (1738-1765), tuy đã xưng vương ở Phú Xuân và thay đổi nhiều tên gọi trong bộ máy hành chính như một chính quyền độc lập nhưng chúa Nguyễn vẫn không dám đặt niên hiệu riêng. Đối với các thuộc quốc, chúa Nguyễn xưng <i>Thiên vương</i> nhưng “phàm văn thư vẫn dùng niên hiệu của vua Lê”; Xem<i>Đại Nam thực lục tiền biên</i>, <i>Sđd</i>, tr.206, và <i>Minh sử</i> (trích trong <i>Nhị thập tứ sử</i>), tư liệu Khoa Lịch sử, số ĐM 74, 2000.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref8" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[8]</span></a>. Lê Quý Đôn, <i>Phủ biên tạp lục</i>, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1977, tr.50. Theo tác giả <i>Phủ biên tạp lục</i> thì cũng chính Đào Duy Từ, sau khi trốn vào Phú Xuân, đã khuyên Nguyễn Phúc Nguyên “đừng nộp cống phú, luyện quân chứa lương làm kế chống giữ, mưu ấy bèn quyết định”, <i>Sđd</i>, tr.52.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref9" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[9]</span></a>. Từ năm 1627 đến 1672, quân Trịnh đã sáu lần tấn công vào Nam: 1627, 1633, 1643, 1648, 1661 và 1672. Năm 1655, quân Nguyễn tấn công ra Đàng Ngoài, chiếm đến phía nam sông Lam (Nghệ An), 5 năm sau mới chịu rút quân về. Trên thực tế, một số chúa Nguyễn trong đó có Phúc Chu cũng đã từng có ý đồ tấn công ra Bắc. Năm 1716, ông đã cho một số Hoa kiều thân tín ra Thăng Long thăm dò tình hình nhưng thấy “Trung triều cường thịnh, mưu bèn thôi”, <i>Phủ biên tạp lục</i>, <i>Sđd</i>, tr.65.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref10" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[10]</span></a>. Nguyễn Hoàng được gọi là chúa Tiên, Nguyễn Phúc Nguyên là chúa Sãi, danh tướng Nguyễn Cửu Dật (1611-1681) khi chết được tôn là Bồ Tát. Hoàng tử Hiệp sau trận chiến 1672-1673 cũng từ bỏ danh vọng đi tu, còn Nguyễn Phúc Chu cũng mời cao tăng Trung Quốc về quy y (1695-1696). Đầu thế kỷ XVII, nhiều ngôi chùa lớn cũng được xây dựng: Thiên Mụ (1601), Sùng Hoá (1602), Hoà Vinh (1667)… <i>Đại Nam thực lục tiền biên</i>, <i>Sđd</i>, xem các năm liên quan. Tham khảo thêm Tạ Chí Đại Trường, <i>Sđd</i>, tr.227.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref11" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[11]</span></a>. Charles B. Maybon: <i>Lịch sử cận đại xứ An Nam</i>, Paris, 1919, tư liệu Khoa Lịch sử, tr.10.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref12" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[12]</span></a>. Lê Quý Đôn: <i>Phủ biên tạp lục</i>, <i>Sđd</i>, tr.50</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref13" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[13]</span></a>. Phan Huy Lê: “Hội An – Lịch sử và hiện trạng”, trong: <i>Đô thị cổ Hội An</i>, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1991, tr.20 </span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref14" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[14]</span></a>. Trần Quốc Vượng: “Mấy nét khái quát lịch sử cổ xưa về cái nhìn về biển của Việt Nam”, trong: <i>Biển với người Việt cổ</i>, Nxb. Văn hoá – Thông tin, Hà Nội, 1996, tr.6-42.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref15" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[15]</span></a>. Đỗ Bang: <i>Phố cảng vùng Thuận Quảng thế kỷ XVII-XVIII</i>, Nxb. Thuận Hoá, 1996. Theo Christoforo Borri thì vào đầu thế kỷ XVII ở Đàng Trong, trong vòng 100 dặm đã có khoảng hơn 60 cảng, “tất cả đều thuận tiện để cập bến và lên đất liền”; <i>Xứ Đàng Trong năm 1621</i>, Nxb. Tp. Hồ Chí Minh, 1998, tr.91.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref16" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[16]</span></a>. Anthony Reid: <i>Southeast Asia in the Age of Commerce 1450-1680</i>, Yale University, New Haven and London, 1988. Có thể tham khảo thêm: Li Tana – Anthony Reid: <i>Southern Vietnam Under the Nguyen – Documents on the Economic History of Cochinchina (Đàng Trong) 1602-1777</i>, Australia National University – Institute of Southeast Asian Studies, Singapore, 1993.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref17" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[17]</span></a>. Các thương nhân Anh đã đến giao thiệp với Đàng Trong từ năm 1613 nhưng quan hệ không thực sự phát triển. Do sự cạnh tranh của Hà Lan nên Anh đã chuyển dần hoạt động từ Hội An về Côn Đảo và xây dựng thương quán ở đây. Hà Lan đã có giao thiệp với Đàng Trong từ năm 1613 và 1617. Đến năm 1633 đã cho thiết lập một thương quán ở Hội An với hy vọng nhập được nhiều tơ lụa ở đây để đưa sang thị trường Nhật Bản. Nhưng các hoạt động đó của người Hà Lan luôn vấp phải sự cạnh tranh quyết liệt của thương nhân các nước, trong đó đặc biệt là thương nhân Nhật Bản. Sự nghi kỵ của chúa Nguyễn về mối liên hệ của Hà Lan với Đàng Ngoài cũng cản trở các hoạt động buôn bán của Hà Lan ở Đàng Trong. Do vậy, đến năm 1654 Hà Lan đã phải chấm dứt mọi liên hệ với Đàng Trong để tập trung vào quan hệ với Đàng Ngoài. Thương quán Hà ở Đàng Ngoài hoạt động từ năm 1637-1700 (63 năm). Còn Bồ Đào Nha lập thương quán từ 1626-1637; Anh từ 25-6-1672 đến 1683 (đều chỉ hoạt động 11 năm). </span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Trong khi đó, sau khi Nhật Bản thực hiện chính sách toả quốc năm 1639, Bồ Đào Nha đã lựa chọn Đàng Trong như một thị trường có thể thay thế Nhật Bản. Theo Manguin vào những năm 1650-1651, mỗi năm có khoảng bốn đến năm tàu Bồ Đào Nha từ Macao đến Đàng Trong. Các thuyền này có thể chở tới 300 tấn hàng, trị giá 100.000 lạng bạc.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref18" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[18]</span></a>. Sakurai Yumio: “Thử phác dựng cấu trúc lịch sử Đông Nam Á thông qua mối liên hệ giữa biển và lục địa”, Tạp chí <i>Nghiên cứu Đông Nam Á,</i> số 4, 1996. Tham khảo thêm <i>Đô thị cổ Hội An</i>, Nxb. Thế giới, Hà Nội, 1991.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref19" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[19]</span></a>. William Willetts: <i>The Maritime Adventures of Grand Eunuch Ho</i>. Có thể xem thêm Dương Văn Huy: <i>Bảy lần xuất dương của Trịnh Hoà</i>, Tạp chí <i>Nghiên cứu Đông Nam Á</i>, số 2(77), 2006</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref20" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[20]</span></a>. Phạm Văn Thuỷ: “Quan hệ thương mại của Malacca với Trung Quốc 1400-1511”, Tạp chí <i>Nghiên cứu Đông Nam Á</i>, số 4 (73), 2005</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref21" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[21]</span></a>. Theo P.Y. Manguin thì năm 1516, Bồ Đào Nha đã cho thuyền đến cảng Chămpa, năm 1623 đã chính thức đầu tiên với bờ biển Chămpa là năm 1523 nhưng theo A.Lamb thì quan hệ này không đều đặn. Từ năm 1540, người Bồ đến Faifo một cách đều đặn. Như vậy, người Bồ Đào Nha là những người châu Âu đến Đàng Trong sớm nhất và từ năm 1584 đã có một số người Bồ sống thường xuyên ở Đàng Trong.Xem Pierre-Yves Manguin: <i>Les Portuguese sur les cotes du Viet Nam et du Campa</i>, Ecole Fraicaise d’Extrême-Orient, Paris, 1972, p.3; và Alastair Lamb: <i>The Mandarin Road to Old Hue</i>, Clarke, Irwin & Co.Ltd, Toronto, 1970, p.19. </span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref22" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[22]</span></a>. Trần Kinh Hoà: <i>Historical Notes on Hoi An</i>, Center for Vietnamese Studies, Southern Illinois at Carbondale, Monograph Series IV, tr.26</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref23" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[23]</span></a>. Alastair Lamb: <i>The Madarin Road to Old Hue</i>, p.52.<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"> </span></span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref24" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[24]</span></a>. W.J.M. Buch: <i>Oost-Indische Compagnie en Quinam</i>, Amsterdam, H.J. Paris,1929. </span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref25" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[25]</span></a>. Charles Boxer: <i>Seventeenth Century Macau</i>, Heinenmann Educational Books, Ltd, Hong Kong, 1984, p.VII 167.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref26" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[26]</span></a>. Thích Đại Sán: <i>Hải Ngoại kỷ sự</i>, Viện đại học Huế, 1963, Q.3, tr.126.<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"> </span></span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref27" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[27]</span></a>. Christoforo Borri: <i>Xứ Đàng Trong</i>, Nxb. Trẻ, Tp. Hồ Chí Minh, 2003, tr.90. </span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref28" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[28]</span></a>. Lê Quý Đôn, <i>Phủ biên tạp lục</i>, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1977, tr.335.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref29" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[29]</span></a>. Kawamoto Kuniye: <i>Nhận thức quốc tế của chúa Nguyễn ở Quảng Nam căn cứ theo Ngoại phiên thông thư </i>// <i>Đô thị cổ Hội An</i>, Hà Nội, 1991, tr.169-178.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref30" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[30]</span></a>. Quốc sử quán triều Nguyễn: <i>Đại Nam thực lục tiền biên</i>, <i>Sđd</i>, tr.124.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref31" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[31]</span></a>. Lê Quý Đôn: <i>Phủ biên tạp lục</i>, <i>Sđd</i>, tr.65.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref32" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[32]</span></a>. Keith W. Taylor: “Nguyễn Hoàng và khởi cuộc Nam tiến của người Việt”// Những vấn đề lịch sử Việt Nam (nhiều tác giả), Nguyệt san <i>Xưa và Nay</i>, Nxb. Trẻ, Tp. Hồ Chí Minh, 2001, tr.163.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref33" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[33]</span></a>. Iwao Seiichi: <i>Châu ấn thuyền và Phố Nhật</i>, Nxb. Hakusendo, Tokyo, 1962, tr.15.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref34" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[34]</span></a>. <i>Đại Nam thực lục tiền biên</i>, <i>Sđd</i>, tr.32.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref35" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[35]</span></a>. Từ năm 1592 đến 1598, Toyotomi Hideyoshi đã huy động những đạo quân lớn, tổng cộng lên đến 340.000 người, mở hai cuộc tấn công xâm lược Triều Tiên, đồng thời nuôi tham vọng chiếm Trung Quốc và một số vùng đất ở Đông Nam Á. Xem Nguyễn Văn Kim,<i> Chính sách đóng cửa của Nhật Bản thời kỳ Tokugawa – Nguyên nhân và hệ quả</i>, Nxb. Thế giới, Hà Nội, 2000, tr.117-118.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref36" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[36]</span></a>. Kawamoto Kuniye: “Nhận thức quốc tế của chúa Nguyễn ở Quảng Nam căn cứ theo Ngoại phiên thông thư”// <i>Đô thị cổ Hội An</i>, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1991, tr.172.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref37" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[37]</span></a>. Kawamoto Kuniye: “Nhận thức quốc tế của chúa Nguyễn ở Quảng Nam”,<i> Sđd</i>, tr.171.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref38" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[38]</span></a>. Nguyễn Văn Kim: <i>Quan hệ của Nhật Bản với Đông Nam Á thế kỷ XV-XVII</i>, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội, 2003, tr. 143-144.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref39" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[39]</span></a>. C.R. Boxer: <i>Portuguese Conquest and Commerce in Southern Asia, 1500-1750</i>, Variorum Reprints, London, 1985, p.167.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref40" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[40]</span></a>. Christoforo Borri: <i>Xứ Đàng Trong</i>, <i>Sđd</i>, tr.92-93.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref41" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[41]</span></a>. Alexandre de Rhodes, <i>Hành trình và truyền giáo</i>, Tủ sách đại kết, Tp. Hồ Chí Minh, 1994.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref42" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[42]</span></a>. Kết quả khảo sát của các chuyên gia địa chất – địa mạo, khảo cổ học, sử học Việt Nam – Nhật Bản trong các mùa hè năm 1997-1999 cho thấy ở vùng Thanh Chiếm có vết tích khá rõ của một vịnh rộng, nước sâu. Nhiều khả năng đây chính là căn cứ hải quân của chúa Nguyễn.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref43" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[43]</span></a>. Lê Quý Đôn: <i>Phủ biên tạp lục</i>, <i>Sđd</i>, tr.65. Có thể tham khảo thêm sự phân tích về chế độ thuế quan thời chúa Nguyễn từ Vũ Minh Giang: “Người Nhật, phố Nhật và di tích Nhật Bản ở Hội An”, trong<i>Đô thị cổ Hội An</i>, <i>Sđd</i>, tr.210.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref44" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[44]</span></a>. Cùng với nạn quan liêu hoá, tình trạng lạm phát cũng khiến cho quan hệ thương mại quốc tế của Đàng Trong suy giảm. Nếu như những năm 1740-1750, hằng năm có từ 60 – 80 thuyền cập bến Đàng Trong thì vào năm 1771 chỉ còn 16 thuyền. Năm sau số thuyền giảm xuống còn 12 và năm 1773 chỉ có tám chiếc. Như vậy, vào những năm 1770 ngoại thương Đàng Trong đã ở trong tình trạng suy thoái tương đối nghiêm trọng.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref45" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[45]</span></a>. Lê Quý Đôn: <i>Phủ biên tạp lục</i>, <i>Sđd</i>, tr.345.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref46" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[46]</span></a>. Từ đầu thế kỷ XVII, chính quyền Đàng Trong chủ trương mở rộng ảnh hưởng về phía Nam. Năm 1611, Nguyễn Hoàng đã cho quân vượt đèo Cù Mông chiếm thêm đất mới và lập ra phủ Phú Yên. Đến năm 1653, thời Nguyễn Phúc Tần (1648-1687) lại tiếp tục mở rộng biên giới đến Phan Rang, lập dinh Thái Khương và đến thời Nguyễn Phúc Chu (1691-1723) thì khai phá và làm chủ toàn bộ vùng Nam Trung Bộ. Trong thời gian đó, đã có nhiều nhóm cư dân người Việt đã đi thuyền vào Nam khai phá mà trọng tâm là vùng Đồng Nai, Gia Định.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref47" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[47]</span></a>. Năm 1620, Nguyễn Phúc Nguyên đã gả con gái cho vua Chân Lạp là Chey Chetta II, sau đó lại tiếp tục gả con cho Po Rome, ông vua nổi tiếng của triều đại cuối cùng của vương quốc Chămpa (1627-1651).</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref48" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[48]</span></a>. Li Tana: <i>Xứ Đàng Trong, Lịch sử kinh tế – xã hội Việt Nam thế kỷ XVII và XVIII</i>, Nxb. Trẻ, Tp. Hồ Chí Minh, 1999, tr.174.<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"> </span></span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref49" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[49]</span></a>. Trần Văn Giàu (chủ biên): <i>Địa chí văn hoá thành phố Hồ Chí Minh</i>, Nxb. Thành phố Hồ Chí Minh, 1987. Tham khảo thêm Phan Khoang: <i>Việt sử xứ Đàng Trong</i>, <i>Sđd</i>, tr.322. </span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref50" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[50]</span></a>. Do những nguồn lợi từ việc xuất khẩu tơ lụa, nông dân vùng Thuận Quảng đã biến nhiều cánh đồng lúa thành bãi trồng dâu, nuôi tằm phục vụ xuất khẩu. Theo C.Borri thì ở Đàng Trong những cây dâu tằm cao lớn được trồng đầy trên các cánh đồng rộng lớn để lấy lá nuôi tằm, Xem C.Borri: <i>Xứ đàng Trong</i>,<i>Sđd</i>, tr.32. Nhưng chắc chắn là cho đến thế kỷ XVII, xứ Đàng Trong luôn ở trong tình trạng thiếu đất canh tác nông nghiệp. Và Thích Đại Sán cũng từng xác nhận điều đó khi ông cho rằng ở vùng Thuận Hoá, Hội An đất nông nghiệp nghèo và ít: “Trong nước dân rất khổ, đất ruộng ít ỏi, lúa chẳng đủ ăn”; Thích Đại Sán: <i>Hải ngoại kỷ sự</i>, Viện Đại học Huế, 1963, tr.105.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref51" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[51]</span></a>. Trong <i>Phủ biên tạp lục</i>, Lê Quý Đôn viết: Số địa chủ giàu có ở vùng Đồng Nai, Gia Định đã có đến 40, 50 nhà, mỗi nhà có 50, 60 điền nô, 300-400 con trâu bò, cày bừa cấy gặt không bao giờ rảnh rỗi.<i>Sđd</i>, tr.345.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref52" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[52]</span></a>. Li Tana – Paul A.Van Dyke: <i>Southest Asia</i>’<i>s Water Frontier in the XVIIIth Century: New Data and New Lights</i>, Beijing Forum Procceding, Dec. 2005, p.56-77.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref53" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[53]</span></a>. Nguyễn Văn Kim, <i>Quan hệ của Nhật Bản với Đông Nam Á thế kỷ XV-XVII</i>, Sđd, 2003.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://khoalichsu.edu.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=394:x-ang-trong-trong-cac-mi-quan-h-va-tng-tac-quyn-lc-khu-vc-pgsts-nguyn-vn-kim&catid=25:bai-vit&Itemid=33#_ednref54" style="border: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;" title=""><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[54]</span></a>. Lê Quý Đôn, <i>Phủ biên tạp lục</i>, Sđd, tr.261-272</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><br /></span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Nguồn:</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://nghiencuulichsu.com/2013/05/09/xu-dang-trong/">http://nghiencuulichsu.com/2013/05/09/xu-dang-trong/</a></span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-46677878889318527472013-08-29T20:04:00.001-07:002013-08-29T20:04:26.622-07:00Đàng Ngoài – Đàng Trong<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; text-align: center; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2013/05/dang-ngoai-dang-trong.jpg" style="border-bottom-style: none; border-width: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;"><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><img alt="dang ngoai dang trong" class="alignnone size-full wp-image-2367" src="http://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2013/05/dang-ngoai-dang-trong.jpg?w=551" style="border-bottom-left-radius: 5px; border-bottom-right-radius: 5px; border-top-left-radius: 5px; border-top-right-radius: 5px; border: none; box-shadow: rgb(171, 171, 171) 0px 1px 2px; height: auto; margin: 1em 1em 1em 0px; max-width: 100%;" /></span></a></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; text-align: right; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><strong style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Hoàng Đinh Hiếu</strong></span></div>
<blockquote style="background-color: #eeeeee; border: 1px solid rgb(204, 204, 204); color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 1.538em 0px; outline: 0px; padding: 1.538em 1.538em 0px; quotes: ''; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Nguồn gốc của sự phân chia Đàng Trong-Đàng Ngoài bắt nguồn từ cuộc chiến Nam-Bắc triều. Trong công cuộc phục hồi triều Lê dấy lên ở Thanh Hoá, sau khi Nguyễn Kim bị mưu sát, Trịnh Kiểm được vua Lê đưa lên nắm quyền, đã tìm cách loại trừ phe cánh của Nguyễn Kim. Con trai đầu của Nguyễn Kim là Nguyễn Uông bị ám hại, con trai thứ Nguyễn Hoàng, theo gợi ý của Nguyễn Bỉnh Khiêm và giúp đỡ của chị là vợ Trịnh Kiểm đã cùng anh em, bà con người Tống Sơn và quan lại cũ của Nguyễn Kim xin được vào trấn thủ Thuận Hoá (1558) rồi kiêm lĩnh luôn đất Quảng Nam (1570).</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Từ đó, con cháu họ Nguyễn thế tập giữ tước quận công do vua Lê ban cho Nguyễn Hoàng và về danh nghĩa vẫn tôn phù vua Lê, nhưng trên thực tế hoàn toàn cai quản vùng Thuận-Quảng và nhân dân gọi là chúa Nguyễn. Các chúa Nguyễn một mặt xây dựng hệ thống thành luỹ kiên cố, như lũy Trường Dục, lũy Nhật Lệ (lũy Thầy), lũy Trường Sa, lũy Trấn Ninh, lũy Sa Phụ để gia tăng phòng thủ, đánh lui các cuộc tiến công của quân Trịnh, mặt khác mở rộng dần lãnh thổ về phía nam đến tận đồng bằng sông Cửu Long. Trong gần nửa thế kỷ từ 1627 đến 1672, hai bên đánh nhau 7 lần mà không có kết quả, dân tình quá khổ cực, chán nản, hai họ Trịnh, Nguyễn phải ngừng chiến, lấy sông Gianh làm ranh giới chia cắt lãnh thổ, miền Nam sông Gianh thuộc quyền chúa Nguyễn, được gọi là Đàng Trong hay Nam Hà</span></div>
</blockquote>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<br /></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đối với lịch sử trung hưng nhà Lê, năm canh tý, 1600, dù nhìn dưới khía cạnh nào cũng phải thừa nhận đây là một niên đại quan trọng.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Niên đại 1600, đánh dấu sự thoát ly của Nguyễn Hoàng khỏi vòng cương tỏa của Trịnh Tùng. Nói rõ hơn, niên đại 1600, Nguyễn Hoàng dứt khoát bỏ miền Bắc, đặt Thuận – Quảng vào thế đứng biệt lập với Thăng Long, hay Đàng Trong biệt lập với Đàng Ngoài.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đang khi Bình An vương Trịnh Tùng, triều thần vua Lê Kính Tông (1600-1619) cùng với vương phủ họ Trịnh mở tiệc liên hoan đón Tết Đoan Ngọ [mồng 5 tháng 5 năm canh tý, 1600] bổng nghe tin Nguyễn Hoàng và đạo quân Dinh Hùng Nghĩa của ông đã theo thủy lộ Thăng Long – Đại An dong buồm về Thuận Hoá. Sách Cương Mục Tiết Yếu ghi vắn tắt sự kiện lịch sử nầy như sau: “Khi hay tin, lòng người dao động, Tùng liền đem vua về Thanh Hoá [Tây Đô] để củng cố đất căn bản”.<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">1</span></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đây là một biến cố lớn làm rúng động cả triều đình vua Lê, cả phủ liêu họ Trịnh và nhất là khắp Thăng Long, dân chúng cũng xôn xao bàn tán. Biến cố nầy trực tiếp tác động đến sự tồn tại của Trịnh Tùng cũng như chính Nguyễn Hoàng. Nếu có một phản ứng nghiêm trọng nào xảy ra bất cứ từ phía nào, tất sẽ di hại to lớn và ảnh hưởng lâu dài sau nầy. Cũng may, Trịnh Tùng chỉ biết đem vua Lê về lại Tây Đô trong tình thế hoàn toàn bị động, và lo chuẩn bị đối phó vì mọi bất trắc có thể xảy ra.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Như vậy, sau biến cố Tết Đoan Ngọ, người ta thấy Trịnh Tùng lo giữ thế thủ hơn là phô trương thế công. Biết Nguyễn Hoàng đã về lại Thuận Hoá, tất nhiên biên gìới phía nam của Tây Đô là Đèo Ngang Trịnh tùng phải lo phòng vệ tối đa. Lần thứ nhất, đây là một phòng tuyến giữa hai thế lực bắc và nam có lý do xuất hiện, cả trong tư tưởng cả trên thực tế của hiện trường.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2013/05/vietnam_1760.jpg" style="border-bottom-style: none; border-width: 0px; color: #0099ff; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; text-decoration: none; vertical-align: baseline;"><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><img alt="Vietnam_1760" class="alignnone size-full wp-image-2368" src="http://nghiencuulichsudotcom.files.wordpress.com/2013/05/vietnam_1760.jpg?w=551" style="border-bottom-left-radius: 5px; border-bottom-right-radius: 5px; border-top-left-radius: 5px; border-top-right-radius: 5px; border: none; box-shadow: rgb(171, 171, 171) 0px 1px 2px; height: auto; margin: 1em 1em 1em 0px; max-width: 100%;" /></span></a></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<br /></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Một bản đồ bằng tiếng Pháp được thực hiện vào khoảng cuối thế kỷ 18 hiển thị Việt Nam bao gồm cả Đàng trong và đàng ngoài</em></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><strong style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">1. Đường ranh phân chia: một cây lau nhỏ hay một dòng sông?</strong></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Sách Đại Nam nhất Thống Chí , nói về tỉnh Quảng Bình có viết: “Khi quốc sơ, binh họ Trịnh cùng binh ta [họ Nguyễn] chống nhau, lấy Sông Gianh làm giới hạn, đồn binh ở đấy. Một đồn ở xã Trung Ái, một đồn ở xã Phan Long, một đồn ở xã Xuân Kiều, tục hiệu là Ba Đồn [cũng gọi là Tam Hiệu hay Tam Phiên], sau bị Đại tướng quân của ta là Nguyễn Hữu Dật đánh phá tan cả”<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">2</span>. Do câu lấy Sông Gianh làm giới hạn, đã trở thành một đề tài lịch sử điạ lý khá quan trọng và được nhiều nhà nghiên cứu lịch sử bàn luận sôi nổi tứ trước tới nay. Gần đây nhất, nhà nghiên cứu sử, tác giả cuốn Quảng Bình, Chín Trăm Năm Nhìn Lại (1075-1975) đã dành ra 25 trang sách, ở mục nói về Đàng Ngoài – Đàng Trong, một vài luận điểm từ nguyên và ranh giới, sau khi đã liệt kê nhiều ý kiến khác nhau, tác giả cho rằng vấn đề nầy vẫn là tồn nghi lịch sử.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Một phần sự kiện vừa nêu, có liên quan đến nhân vật lịch sử mà chúng tôi đang cố gắng tìm hiểu, đó là Nguyễn Hoàng, do đó chúng tôi trình bày quan điểm riêng và hy vọng chuyện tồn nghi lịch sử nầy được phần nào sáng tỏ.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Cũng như tác giả Nguyễn Đức Cung, nhiều người đã bắt đầu với câu hỏi: “Châu Bố Chính bị họ Trịnh chiếm lúc nào?” [mà nay phải chiếm lại]. Về điểm then chốt nầy, xin dẫn lại ý kiến của linh mục sử gia Nguyễn Phương.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">“Trước khi phân tranh, châu Bố Chính, cả Bắc Bố Chính lẫn Nam Bố Chính, đều thuộc về đơn vị Thuận Hoá, và quan lại ở đây cũng như ở các phủ huyện khác, đều do Thăng Long bổ nhiệm. Từ khi chúa Nguyễn ly khai, chúa thay thế dần dần bằng người riêng của chúa, hoặc các quan của miền Bắc gửi vào đã qui thuận miền Nam. Nhưng những kẻ đứng đầu châu Bố Chính, trong trường hợp trên, vẫn trung thành với chúa Trịnh. Vì đó Phúc Nguyên phải sắp xếp. Năm canh ngọ (1630), khi Văn Khuông đi sứ về, và việc phòng thủ phải cẩn mật hơn, Đào Duy Từ xin chúa Sãi đánh Nam Bố Chính để dời ranh giới từ Nhật Lệ ra Sông Gianh. Lúc đó tri châu Nam Bố Chính là Nguyễn Tịch. Quận Công Nguyễn Đình Hùng, con của Ư Kỷ được lệnh đem quân ra chinh phạt, chém được Nguyễn Tịch tại trận. Chúa đổi châu thành dinh và đóng ở chỗ thường gọi là Dinh Ngói (ở làng Chánh Hoà, huyện Bố Trạch ngày nay), và có 24 đội thuyền ứng chực, đặt dưới quyền của Trương Phúc Phấn.”<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">2bis</span></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Lời giải thích của linh mục giáo sư sử học Nguyễn Phương nhắc lại hai sự kiện quan trọng, đó là tình trạng hành chánh trước khi phân tranh và ai là người chủ động đánh chiếm châu Nam Bố Chính. Phải thừa nhận rằng năm 1630 là cả Bắc lẫn Nam, nghĩa là cả họ Trịnh và họ Nguyễn chính thức đi vào cuộc phân tranh quyết liệt.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Lãnh thổ Đại Việt từ sau năm 1471, lúc vua Lê Thánh Tông (1460-1497) mở cuộc nam chinh, lấy đất Chiêm Thành đến núi Đá Bia, và chọn vị trí địa lý nầy làm biên giới cực nam của Đại Việt, thì từ đó đến năm 1630, không có phần đất nào của lãnh thổ bị mất đi, đến nỗi phải cất quân đi đánh để chiếm lại. Như vậy, câu hỏi: “châu Bố Chính bị họ Trịnh chiếm lúc nào?” xét ra không có cơ sở để nêu ra như một vấn đề lịch sử cần phải giải quyết. Lý do, vì toàn bộ lãnh thổ Đại Việt là của vua Lê. Khi đề cử Nguyễn Hoàng vào làm trấn thủ Thuận Hoá năm 1558, và sau đó, năm 1570, cho kiêm nhiệm trấn thủ Thừa Tuyên Quảng Nam, thì Nguyễn Hoàng là quan lại của vua Lê, cũng như Nguyễn Tịch là quan lại của vua Lê được cử đến coi châu Bố Chính. Cả hai đều hành sử quyền cai trị, nhân danh vua Lê và tùng phục mọi mệnh lệnh từ trung ương để bảo đảm việc an dân ở tại địa phương.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đối với Nguyễn Hoàng, cho đến ngày cuối cùng của cuộc đời [ngày 3 tháng 6 năm quý sữu tức ngày 20-7-1613], ông vẫn là một công thấn của vua Lê. Bằng cớ là, dầu có ly khai với họ Trịnh từ sau năm 1600, Nguyễn Hoàng vẫn trung thành với vua Lê. Bỏ Thăng Long về lại Thuận Hoá, Nguyễn Hoàng chưa có một hành động nào chứng tỏ ông chống lại vua Lê. Nhân dân châu Bố Chính từ Đèo Ngang vào tới sông Nhật Lệ, nghĩa là cả Bắc Bố Chính và Nam Bố Chính chưa có một triệu chứng nào muốn ly khai với triều đình vua Lê, hà cớ gì vua Lê hay chúa Trịnh phải cất quân đi đánh.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Có chăng là, từ khi bỏ Thăng Long về lại Thuận Hoá, Nguyễn Hoàng đã thực hiện một vài thay đổi trong phạm vi quyền hạn của mình. Việc đầu tiên là Nguyễn Hoàng cho dời dinh trấn thủ về phía đông dinh Ái Tử. Dinh mới nầy được gọi là Dinh Cát. Liền sau đó, Nguyễn Hoàng vượt đèo Hải Vân, thấy: “một dải núi cao dăng dài mấy trăm dặm nằm ngang đến bờ biển. Chúa khen rằng: “Chỗ nầy là đất yết hầu của miền Thuận Quảng”. Liền vượt qua núi xem xét hình thế, dựng trấn dinh ở xã Cần Húc (thuộc huyện Duy Xuyên), xây kho tàng, chứa lương thực, sai hoàng tử thứ sáu [Nguyễn Phúc Nguyên] trấn giữ, có Dương Đàm hầu Trần Ngọc Phân làm phó tướng”<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">4</span>. </span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Năm 1602, Nguyễn Hoàng tách huyện Điện Bàn vốn thuộc phủ Triệu Phong trong Thừa tuyên Thuận Hoá, cho nhập vào Quảng Nam Dinh. Năm giáp thìn, 1604, Nguyễn Hoàng cho đổi Tiên Bình Phủ thành Quảng Bình Dinh. Cũng như Quảng Nam Dinh, Quảng Bình Dinh từ nay không nhất thiết là một đơn vị hành chánh thuần túy nữa mà đã trở thành một đơn vị quân sự, vì “các dinh đều có tướng dũng binh mạnh đóng giữ”<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">5</span>. </span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Có lẽ do những động thái mang tính chuẩn bị về mặt an ninh như vậy, nên năm 1610, Diễn Gia hầu Lê Bật Tứ, chức Tả lang Bộ Hộ của triều Lê, dâng tờ khải lên Bình An vương Trịnh Tùng đòi đi trị phiên trấn Thuận Hoá Quảng Nam. Nội dung tờ khải gồm hai điểm, lập thế tử và xử trí bọn phiên trấn mạnh để thống nhất chế độ. Lê Bật Tứ viết: “Bậc vương giả coi cả nước là một nhà, bên giường nằm, lẽ nào để cho kẻ khác nằm ngáy? Nay các xứ Thái Nguyên Lạng Sơn, Quảng Nam, Thuận Hoá vốn là bờ cõi của tiên vương, thế mà lâu nay chứa tệ, để mặc cho bọn ngoan ngạnh. Nếu không xử trí, sợ thành mối lo về sau…”<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">6</span></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Nhận tờ khải của Lê Bật Tứ, Trịnh Tùng chỉ thực hiện điểm một mà bỏ điểm hai. Điều nầy chứng tỏ, dù được kích động bởi một số quan lại ăn không ngồi rồi ở Thăng Long lúc bấy giờ, cả vua Lê và chúa Trịnh vẫn không dám động binh, vì sợ bị đẩy vào một cuộc phiêu lưu nguy hiểm. Như vậy, việc họ Trịnh tiếp tục giữ thế thủ từ năm 1600 đến năm 1627 là một bằng chứng có sự tính toán kỷ lưỡng trong đối sách với họ Nguyễn ở miền Nam.Vả lại, năm 1623 khi Trịnh Tùng qua đời, con là Trịnh Tráng lên thay cha, lập vợ là Ngọc Tú, con gái thứ của Nguyễn Hoàng lên làm Tây cung chánh phi. Trong tư cách đó, Ngọc Tú đã sai Nguyễn Kiều từ Thăng Long mang mật thư vào cho chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên. Không rõ mật thư nói gì, nhưng sách Thực Lục Tiền Biên kể là chúa rất vui mừng, giữ Nguyễn Kiều lại, cho làm cai đội coi mã cơ, được cải theo quốc tính Nguyễn Phúc, lại gả công chúa Ngọc Đĩnh cho.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Trong một mức độ nào đó, tình thông gia giữa hai họ Trịnh Nguyễn cũng là một căn cớ để cân nhắc đắn đo, khi hai bên có sự hiềm khích trong quyền lực. Chẳng hạn, khi Trịnh Tùng còn trên giường bệnh, Trịnh Xuân đã tranh quyền với Trịnh Tráng, nổi lửa đốt kinh thành, tạo cơ hội cho con cháu họ Mạc là Mạc Kính Khoan đem quân về Chiếm Gia Lâm, uy hiếp Thăng Long. Chính lúc nội tình họ Trịnh bối rối như vậy, Thụy Quận công Nguyễn Phúc Nguyên đã đưa ý kiến: “Tùng không biết có vua, Xuân không biết có cha, đạo trời báo ứng thật chẳng sai…Ta muốn nhân dịp nầy cử binh để phò vua Lê, nhưng đánh người trong lúc có tang là bất nhân, thừa lúc người đương nguy là bất võ; huống chi ta với họ Trịnh có nghĩa thông gia, chi bằng trước hết hãy đem lễ đến phúng để xem tình hình rồi sau sẽ liệu kế . Bèn sai sứ ra phúng”.<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">7 </span></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Trong tình trạng binh lương thiếu thốn, năm giáp tý, 1624, Thanh Đô vương Trịnh Tráng đã sai Công bộ Thượng thư Nguyễn Duy Thì và Nội giám Phan Văn Trị vào Thuận Hoá đòi thuế đất. Thụy Quận công nói với sứ giả miền Bắc: “Hai xứ Thuận Quảng liền mấy năm không được mùa, dân gian túng đói, vì thế không nỡ thu thuế. Khi khác được mùa sẽ chở nộp cũng chưa muộn”. Hai sứ giả về không. Lần thứ hai, chúa Trịnh vừa làm áp lực, một mặt sai hai tướng Nguyễn Khải và Nguyễn Danh Thế đem 5,000 quân vào Hà Trung, sát phía bắc Đèo Ngang, chuẩn bị mở cuộc tấn công, Mặt khác, sai Binh khoa cấp sự trung Nguyễn Hữu Bản đem sắc dụ vua Lê vào đòi tô thuế từ năm giáp tý [1624] trở về trước và buộc Thụy Quận công phải ra Đông Đô triều yết, chúa Sãi vẫn bình tĩnh cười, bảo với sứ giả: “Việc nầy là do ý riêng của họ Trịnh, chứ hoàng đế nhà Lê nhân từ, há lại quên ơn dòng dõi công thần sao? Vả lại quân dân, của cải hai xứ nầy so với bốn trấn có là bao mà tham cầu như thế. Nếu nghĩ đến công tổ tiên ta, nên cắt cả Nghệ An cho ta nữa, huống chi là đất Thuận Quảng.” Các tướng phần nhiều xin đánh, nhưng chúa nói: “Họ Trịnh đã quên ơn, gây oán, mà ta lại lấy thân thích làm thù, e chẳng để cười cho thiên hạ”. Rồi quay lại bảo sứ giả: “Các ông vì tôi nói với Trịnh vương đừng để ý những điều hiềm nhỏ”. Rồi hậu đãi sứ giả mà bảo về. <span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">8</span></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Thế là hai lần sứ giả họ Trịnh đi không, lại về không. Nhưng chưa hết, họ Trịnh vẫn tưởng thế lực của mình còn có trọng lượng trong tờ sắc của vua Lê. Đầu năm đinh mão, 1627, một lần nữa Lê Đại Nhậm mang sắc vào, ngoài tô thuế, còn buộc Thụy Quận công phải cho con ra chầu, thêm 30 thớt voi đực, 30 thuyền đi biển để dùng vào việc cống triều Minh. Chúa Sãi cười và trả lời bằng một câu nói mang hai ý nghĩa, nửa như thử thách, nửa như tiết lộ việc Thuận Hoá đang thật sự củng cố biên phòng. “Lệ ta cống triều Minh chỉ có vàng và kỳ nam thôi. Nay họ Trịnh đòi thêm ngoại ngạch, ta không dám theo mệnh. Còn con ta thì đương sắm quân khí để sửa sang việc biên phòng, xin vài năm nữa ra chầu cũng không muộn”<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">9</span>. </span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Không thể kiên nhẫn hơn được, tháng 2 năm đinh mão, 1627, họ Trịnh mở cuộc tấn công miền Nam. Đây là trận thử sức đầu tiên mà bên chủ động là họ Trịnh đã nhận lấy thất bại. Tấn công mà không thắng tức là thua. Thêm vào đó, họ Trịnh còn thua trên trận chiến tâm lý, khi họ Nguyễn cho phao tin ở Thăng Long Trịnh Gia và Trịnh Nhạc đang nổi loạn. Nghe tin, chẳng cần kiểm chứng hư thực, Trịnh Tạc vội cuốn tướng thu quân, gấp rút trở về Thăng Long trong nỗi lo lắng có thể vừa mất cả chì lẫn chài. Và khi họ Trịnh chưa lấy lại khí thế đi trị phiên trấn, thì ở miền Nam, năm 1630, chúa Sãi đánh chiếm châu Nam Bố Chính, đưa phòng tuyến từ Nhật Lệ ra tận Sông Gianh – Nguồn Son để chuẩn bị đối phó lâu dài với họ Trịnh.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Phải thừa nhận đây là một chiến thắng của họ Nguyễn, vừa công khai tự chọn ranh giới để đương đầu với họ Trịnh, vừa trả đũa trận tấn công năm 1627. Hành động nầy cũng nói lên sức mạnh của Đàng Trong, cho dù Đàng Ngoài đã thiết lập 3 cái đồn ở Bắc Bố Chính, có chỗ tích trử binh lương, lại có nơi đặt hành tại cho vua Lê cùng thân chinh với Thanh Đô vương Trịnh Tạc đi tiểu trừ phiên trấn Thuận Quảng.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đến đây thì đường ranh phân chia nam bắc đã thấy rõ. Quan điểm của chúng tôi trình bày trong bài viết Thử đi tìm giới tuyến Đàng Ngoài và Đàng Trong, đăng trong Tạp Chí Tiếng Sông Hương, số ra năm 2002-2003, đã được tác giả Nguyễn Đức Cung nhắc lại và chia sẻ, khi ông nhận xét: “Ông Hoàng Đình Hiếu đã đề cập đến vấn đề giới tuyến và đưa ra những phân tích khá cụ thể để đi đến kết luận Sông Gianh – Nguồn Son là biên giới giữa Đàng Ngoài và Đàng Trong”.<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">10</span></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Xin nhắc lại, Nguồn Son cũng là Rào Son hay sông Troóc, khi chảy từ thượng nguyên về đến gần làng La Hà thì nhập với Sông Gianh rồi chảy ra biển, là thủy lộ thiên nhiên, có chiều dài tổng cọng là 43,8 km [38,8 km + 5km= 43,8km], từ sau năm 1630 là ranh giới giữa châu Bắc Bố Chính và Nam Bố Chính, đồng thời cũng là ranh giới chính thức giữa Đàng Ngoài và Đàng Trong sau năm 1659.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Trong sách Phủ Biên Tạp Lục, sử gia Lê Quý Đôn đã ghi nhận: “Ở chỗ phân giới xưa trên sông Son có chỗ bỏ trống là Cồn Bồi, cồn Thị, cồn Cấm, dân hai bên đều không dám cày cấy, cây cỏ mọc thành rừng…”, và Ngô Thời Sĩ, viết Lời bạt cho sách Phủ Biên Tạp Lục thì nói: “Hai trăm năm tới đây, cắt đất Bố Chính làm hai phía, lấy một cây lau nhỏ làm giới hạn. Công việc miền Nam hà cũng mơ màng không rõ gì cả…”. (Bản dịch của Nxb Khoa Học Xã Hội, Hà Nội, 1977). Trong khi đó, Bản dịch của Lê Xuân Giáo, Phủ Quốc vụ khanh, Đặc trách Văn Hoá, Sàigòn 1973, thì viết: “Thế rồi từ sông La Hà [tức Sông Gianh] trở vào phía nam được coi như một cõi đất nước khác. Từ hai trăm năm trở lại đây, châu Bố Chính được chia cắt thành hai thuộc riêng biệt, người ta lấy một con sông làm giới hạn. Cho nên những công việc xảy ra phía nam sông La Hà, mọi người chúng ta đều mờ mịt, không ai hay biết gì hết”. <span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">11</span></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Cũng nên biết rằng, Sông Gianh có những nét đặc thù riêng của nó. Bởi vì:</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Sông Gianh cả thảy ba nguồn,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Nguồn Nan, Nguồn Nậy, lại còn Nguồn Son.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Lòng thành dạ thiết cho tròn,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Mai sau dựng nghiệp, cháu con hưởng nhờ.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"> (Ca dao vùng Sông Gianh)</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"> Giới tuyến Sông Gianh – Nguồn Son được xác nhận hai lần nữa với những sự kiện lịch sử khá rõ ràng. Việc thứ nhất liên quan đến tôn giáo, việc thứ hai liên quan đến thờì điểm kết thúc chiến tranh Trịnh Nguyễn. </span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Năm 1659, thấy công cuộc truyền giáo ở Đại Việt đã phát triển, giáo quyền Roma đã qui tụ các xứ đạo lẻ tẻ của các miền truyền giáo lại, đặt trực thuộc một vị giám mục do Tòa Thánh chỉ định và nâng khu vực truyền giáo cũ thành các giáo phận mới.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ở Đại Việt có hai giáo phận tiên khởi được thành lập bởi Đoản Sắc Super Cathedram Principis do Đức giáo hoàng Alexandro Vll (1655-1667) ban hành ngày 9-9-1659, đó là giáo phận Đàng Ngoài, bao gồm các tỉnh phía nam Trung Hoa và Ai Lao; giáo phận Đàng Trong, bao gồm Cao Miên và Thái Lan. Giáo phận Đàng Ngoài do giám mục Francois Pallu (1658-1678) coi sóc; giáo phận Đàng Trong do giám mục Pierre Lambert de la Motte (1658-1679) quản nhiệm. Giáo quyền lúc bấy giờ đã căn cứ trên một được ranh phân chia có sẵn, để dùng làm giới tuyến cho hai giáo phận mới thành lập. Và điều khá hy hữu là đường ranh phân chia hai giáo phận Đàng Trong, Đàng Ngoài năm 1659 đến nay vẫn còn, đó là Sông Gianh – Nguồn Son.<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">12</span></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Cũng vậy, vào năm nhâm tý, 1672, chúa Trịnh Tạc ở Đàng Ngoài thấy không thể thắng Đàng Trong được sau 7 lần giao tranh, nên đã tự động lui binh. Sông Gianh – Nguồn Son vốn là đường ranh giới cũ của châu Bắc Bố Chính thuộc Đàng Ngoài và châu Nam Bố Chính thuộc Đàng Trong sau năm 1630, từ nay [1672], tự nó đã trở thành đường ranh giới chia hai nước Đại Việt trong một kết ước bất thành văn. Bởi vì sau tháng 12 năm nhâm tý, 1672, cả Đàng Ngoài lẫn Đàng Trong không còn tiến hành một trận đánh nào nữa. Chiến tranh Trịnh Nguyễn kết thúc.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><strong style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">2. Chỉ danh Đàng Ngoài – Đàng Trong và thời điểm xuất hiện</strong></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Như đã trưng dẫn tài liệu lịch sử ở trên, sau năm 1600, ba cái đồn binh của chúa Trịnh ở phía nam Hoành Sơn [Đèo Ngang] là Di Luân, Trung Ái và Phan Long, cùng một chiến lũy ở Thuận Bài [nay là xã Quảng Thuận] có lý do để thiết lập khẩn cấp. Ba cái đồn và một chiến lũy, trước năm 1600 chưa ai thấy, nhưng khi cuộc phân tranh bùng nổ năm 1627, thì vị trí ba cái đồn đã được binh lính của chúa Trịnh Tạc dùng làm chỗ dưỡng quân, tích trử lương thực, điểm xuất phát, đồng thời cũng là nơi đặt hành tại của vua Lê, mỗi lần nhà vua thân chinh cùng với Thanh Đô vương đi đánh miền nam.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Cũng vậy, năm 1672, khi cuộc phân tranh kết thúc, chúa Trịnh Tạc đã sai Thống suất Hào Quận công Lê Thời Hiến ở lại trấn giữ Nghệ An, kiêm trấn thủ châu Bắc Bố Chính, chia quân đóng trong các đồn cũ để giữ phần đất phía nam Đèo Ngang cho vua Lê. <span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">13</span></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Điều chúng tôi muốn nói là, sau biến cố Tết Đoan Ngọ, 1600, có một chỉ danh mới xuất hiện trong ngôn ngữ địa phương, đặc biệt là vùng Bắc Bố Chính, đó là Đàng Ngoài và Đàng Trong. Gọi là chỉ danh vì Đàng Ngoài và Đàng Trong mang tính phương hướng bao quát hơn là có tính định vị địa lý. Thoạt tiên, Đàng Ngoài và Đàng Trong, từ sau năm 1600, có chung một giới tuyến là Đèo Ngang. Sau hơn một nửa thế kỷ, năm 1659, Tòa Thánh Roma thiết lập hai giáo phận truyền giáo tiên khởi cho giáo hội Công giáo ở Đại Việt theo Đoản Sắc Super Cathedram Principis do Giáo hoàng Alxando Vll ban hành ngày 9-9-1659, thì giáo quyền lúc bấy giờ đã chọn Sông Gianh – Nguồn Son là đường ranh đã có sẵn từ sau năm 1630, để làm ranh giới phân chia hai giáo phận mới, đó là giáo phận Đàng Ngoài và giáo phận Đàng Trong. Trong ngôn ngữ tôn giáo, Đàng Ngoài và Đàng Trong có biên giới rõ ràng trên lãnh thổ địa lý để phân biệt với các giáo phận lân cận khác.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Bàn về sự xuất hiện hai địa danh Đàng Ngoài, Đàng Trong, đã có nhiều ý kiến đóng góp khác nhau. Sau khi đã tìm hiểu từ nguyên trong, ngoài, ở trong, ở ngoài, linh mục sử gia Léopold Cadière cho rằng hai chữ Đàng Ngoài Đàng Trong xuất hiện trong thế kỷ 18, dùng để chỉ hai nước Việt Nam ở Trung Kỳ và Bắc Kỳ. (NĐC, tr 291). Theo tác giả Trần Gia Phụng thì “trong Từ Điển Việt-Bồ-La của Alexandre De Rhodes ấn hành năm 1651 tại Rome, đã có hai chữ Đàng Ngoài và Đàng Trong, nghĩa là hai địa danh nầy phải xuất kiện trước đó và trở nên phổ thông. Vậy hai địa danh Đàng Ngoài và Đàng Trong có thể xuất hiện từ khi chiến tranh Trịnh Nguyễn phát khởi năm 1627, vì từ đây, nước ta được chia thành hai khu vực với hai chính quyền đối nghịch nhau.”<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">14 </span></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Theo học giả Tạ Chí Đại Trường thì “tên Đàng Trong hẵn chỉ ra đời khá lâu sau cuộc phân tranh Trịnh Nguyễn [1627-1672] thành hình, tuy nhiên vì khả năng liên lạc giữa các vùng Nam – Bắc yếu kém so với chiều dài lãnh thổ chiếm được, nên chúa Nguyễn chỉ là kẻ mang ý chí riêng biệt ra khai thác tính chất phân ly tiềm tàng thôi”15. Riêng nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Đức Cung thì cho rằng “hai chữ Đàng Trong, Đàng Ngoài có lẽ xuất hiện cùng một thời kỳ với chữ Kẻ Chợ, nghĩa là trong thế kỷ XV và XVl. Kẻ Chợ là tiếng chỉ chốn kinh đô, tức Thăng Long.”<span style="border: 0px; font-family: inherit; font-size: 0.769em; font-style: inherit; height: 0px; line-height: 1; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; position: relative; vertical-align: baseline;">16 </span></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đối với ý kiến của học giả Tạ Chí Đại Trường, phải hiểu do hoàn cảnh nào và lúc nào thì cuộc phân tranh Trịnh Nguyễn thành hình? Có phải là năm mậu ngọ,1558, lúc Nguyễn Hoàng vào Thuận Hoá để tránh bị Trịnh Kiểm sát hại như đã sát hại Nguyễn Uông? Hay sau năm 1600, sau khi đã bị cầm chân ở Thăng Long gần 8 năm mà Bình An vương Trịnh Tùng không hề đả động đến trách nhiệm quan trọng của Nguyễn Hoàng là tổng trấn hai xứ Thuận Quảng? Hoặc sau năm 1627, lúc chiến tranh giữa hai họ Trịnh Nguyễn chính thức bùng nổ? Ngoài ý kiến của tác giả Nguyễn Đức Cung, cả ba lập luận trên đây xem ra quá trể so với các sự kiện lịch sử đã xảy ra.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Quan điểm chúng tôi là, sau năm 1600, khi ba cái đồn ở Bắc Bố Chính được thiết lập, thì sinh hoạt địa phương trở nên nhộn nhịp. Một phần do binh lính trong đồn có nhu cầu của đời sống, một phần dân cư gần đó muốn có sự trao đổi mua bán với quân sĩ trú đóng trong ba cái đồn. Do vậy mới có một cái chợ [gia binh] nhóm gần đồn Phan Long. Lúc đầu tên cái chợ cũng là tên cái đồn, chợ Phan Long. Về sau chợ được cải tên là chợ Ba Đồn. Có lẽ do binh lính và cả vợ con của họ ở đồn Xuân Kiều và đồn Trung Ái tập trung về chợ Phan Long, càng ngày càng đông, do đó mới có một tên chung là Chợ Ba Đồn [chợ chung cho cả ba cái đồn]. Chợ Ba Đồn từ ngày khai sinh, nay đang tồn tại và trở thành một thị trấn lớn, nơi đặt huyện lỵ huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình ngày nay.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Do hoàn cảnh lịch sử, phương dân cả phía bắc Đèo Ngang, cả phía nam Đèo Ngang đã có cơ hội gặp gỡ nhau, mua bán, trao đổi hàng hoá địa phuơng với nhau tại một cái chợ phiên, cứ 10 ngày họp một lần vào các ngày 6, 16, 26 của mỗi tháng âm lịch.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ba Đồn là chợ xưa nay,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Tụ nhân, tụ hoá, mười ngày một phiên.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Phố phường Nam, Khách hai bên,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Mỗi phiên đông đến vài nghìn người ta…</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">(Quảng Bình Địa Dư tiện độc, tác giả là cụ An Đình Trần Kinh)</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Khi họp chợ, người ta quen nhau, biết mặt nhau và biết cả quê quán của nhau. Từ một hoàn cảnh như vậy, tất dễ phát sinh ra một chỉ danh đặc biệt để phân biệt kẻ trong, người ngoài. Do vậy, danh xưng Đàng Trong – Đàng Ngoài, chúng tôi cho rằng đã xuất hiện sau năm 1600. Địa điểm xuất hiện là vùng Bắc Bố Chính. Cơ hội xuất hiện là trong các phiên họp chợ ở Ba Đồn. Tập thể sử dụng đầu tiên có thể là phương dân vùng Sông Gianh – Đèo Ngang, bởi vì câu ca dao dùng chỉ danh Đàng Ngoài đầu tiên mang thổ ngữ đặc sệt của điạ phương Bắc Bố Chính.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đàng Ngoài đã lắm cau khô,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Lắm con gái đẹp t’lẩy vô thăm chồng,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Gặp t’lộ mưa giông,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đàng t’lơn gánh nặng,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đèo Ngang chưa t’lèo,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Khớp hòn đá cheo leo,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Chân t’lèo, chân t’lợt,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Kháp O múc nác,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Chộ chú chăn t’lâu.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ba Đồn quan lính ở đâu ?</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[Đàng Ngoài đã lắm cau khô.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Lắm con gái đẹp trẩy vô thăm chồng,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Gặp trộ mưa giông,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đàng trơn gánh nặng,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đèo Ngang chưa trèo,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Khớp [sợ] hòn đá cheo leo,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Chân trèo, chân trợt,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Kháp [giáp mặt] O múc nước</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Chộ [thấy] chú chăn trâu,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ba đồn quan lính ở đâu ?] (Ca dao vùng Bắc Bố Chính).</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Cũng cần ghi nhận giá trị lịch sử của những câu ca dao, tục ngữ trong kho tàng văn học dân gian từ trước tới nay. Ở một thời kỳ nhất định nào đó, ca dao, tục ngữ hay những câu thơ nhại theo các văn bản nổi tiếng, thường chuyên tải một nội dung thời thế, một hoàn cảnh lịch sử của đất nước. Chẳng hạn :</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Thuở trời đất nổi cơn thuế má,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Bọn nhà nông nhiều gả lao đao.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Xanh kia thăm thẳm từng cao</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Vì ai gây dựng nên tao thế nầy.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Trống ngoài đình lung lay bóng nguyệt…</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đọc mấy câu thơ nhại lại những vần thơ nổi tiếng trong tác phẩm Chinh Phụ Ngâm của Bà Đoàn Thị Điểm vừa dẫn, ai cũng biết đây là thời có thuế nông nghiệp ra đời giai đoạn có chính phủ Việt Nam Dân Chủ Cọng Hoà ở miền Bắc từ thập niên 50 trở về sau. Nhưng người ta có thể cãi lại rằng, bài thơ không chống thuế nông nghiệp của chính phủ Hồ Chí Minh, mà chống thuế thời quân chủ phong kiến xa xưa, do có câu : Trống ngoài đình lung lay bóng nguyệt. Thời đại Hồ Chí Minh làm gì có trống thúc thuế nổi lên ở ngoài đình. Cái tài tình của dân gian nằm ở đó!</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Nếu cần trưng dẫn thêm về giá trị lịch sử của ca dao, tục ngữ, chúng ta có những câu ghi lại được thời điểm, sự kiện, thái độ và cả lý do mà tập thể dân gian muốn phát biểu :</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Tháng chín có lệnh vua ra,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Cấm quần không đáy, người ta hãi hùng.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Không đi thì chợ không đông,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đi thì bóc lột quần chồng sao đang.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Có quần ra quán bán hàng,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Không quần ra đứng đầu làng trông quan !</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Chiếu vua Minh Mệnh ban ra giữa tháng 9 năm mậu tý, 1828, bắt dân Đàng Ngoài phải đổi y phục theo dân Thuận Quảng ở Đàng Trong, nghĩa là phải bận quân chân, áo khách, cấm không được mặc váy. Bày tỏ thái độ trước lệnh cấm nầy, dân gian Đàng Ngoài đã dùng lời lẽ nhẹ nhàng, nhưng thật thấm thía để nói lên sự đối kháng quyết liệt của mình.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Cũng vậy, ngày nay với cái nhìn tinh tế của nhân dân, họ xác định được số phận của họ nằm ở đâu trong nấc thang của một xã hội được nói là vô giai cấp, nhưng rõ ràng là có đẳng cấp:</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Tôn Đản là của các quan,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Tây Hồ là của kẻ gian nịnh thần.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đồng Xuân là của thương nhân,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Viã hè là của nhân dân anh hùng !</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ở đây phải nói tính chất anh hùng thật vô cùng mỉa mai. Thời gian và sự kiện lịch sử xã hội đã được xác định. Bởi vì nhân dân anh hùng chỉ có dưới thời đại xã hội chủ nghĩa mà thôi !</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Tóm lại, do việc Nguyễn Hoàng muốn phân định hai khu vực địa lý Đàng Noài và Đàng Trong, để xác lập tư thế biệt lập với Chúa Trịnh sau chuyến bỏ Thăng Long về lại Thuận Hoá năm 1600, nên chỉ danh Đàng Ngoài và Đàng Trong đã trở thành phổ thông trong ngôn ngữ địa phương vùng Bắc Bố Chính. Bối cảnh lịch sử và những nét độc đáo của địa phương làm chứng cho nội dung câu ca dao Đàng Ngoài đã lắm cau khô.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Với tất cả nét tiêu biểu vừa điểm qua, Nguyễn Hoàng đã thật sự cải sinh miền đất phía nam Hoành Sơn thành một Thuận Quảng mới. Với Nguyễn Hoàng, Đàng Trong đã trở thành một phần lãnh thổ vĩ đại và phong phú từ sau năm 1600.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Chú thích :</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">1. Nguyễn Khoa Chiêm, Việt Nam Khai Quốc Chí truyện, nxb Nhà Văn, Hà Nội, 1994, tr 78 và Đặng Xuân Bẳng, Việt Sử Cương Mục Tiết Yếu nxb Khoa Học Xã Hội , Hà Nội, 2000, tr 444.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">2. Đại Nam Nhất Thống Chí, tỉnh Quảng Bình, tập số 9, Nha Văn Hoá Bộ Quốc Gia Giáo Dục, Sàigòn, 1961, tr 141.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">2bis. Dẫn theo Nguyễn Đức Cung, Quảng Bình, 900 năm nhìn lại, nxb Nhật Lệ, USA, 2006, tr 294.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">3. Đại Nam Thực Lục, nxb Giáo Dục, Hà Nội, 2001, tr 36.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">4. Đại Nam Nhất Thống Chí, Tập 2, nxb Thuận Hoá, Huế, 2006, tr 8.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">5. Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, nxb Khoa Học Xã Hội, Hà Nội, 1998, q. 18, tr 214.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">6. Thực Lục, Sđd, tr 41.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">7. Thực Lục, Sđd, tr 43,</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">8. Thực Lục, Sđd, tr 43.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">9. Thực Lục, Sđd, tr 43</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">10. Nguyễn Đức Cung, Sđd, tr 285.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">11. Lê Quý Đôn, Phủ Biên Tạp Lục, Phủ Quốc Vụ Khanh Đặc Trách Văn Hoá, Sàigòn 1973, tr 444.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">12. Hoàng Đình Hiếu, Sông Gianh, Đàng Trong, Giáo Hạt Quảng Bình, Tủ Sách Sông Gianh, Quê Hương Bọ Mạ xb, USA, 2004, Chương Hai : Lịch sử Truyền Giáo tại Giáo Hạt Quảng Bình, tr 107.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">13. Thực Lục, Sđd, tr 88 và Toàn Thư, Sđd, tr 290.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">14. Trần Gia Phụng, Nhà Tây Sơn, nxb Non Nước, Toronto, Canada, 2005, tr 33, ct # 1.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">15. Tạ Chí Đại Trường, Thần, Người và Đất Việt, nxb Văn Nghệ, California, USA, 1989, tr 217.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">16. Nguyễn Đức Cung, Sđd, tr 291.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><br /></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Nguồn:</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://nghiencuulichsu.com/2013/05/08/dang-ngoai-dang-trong/">http://nghiencuulichsu.com/2013/05/08/dang-ngoai-dang-trong/</a></span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-46580329819792069592013-08-29T20:01:00.003-07:002013-08-29T20:01:56.306-07:00Một Việt Nam khác? Vương quốc họ Nguyễn ở thế kỷ 17 và 18<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; text-align: right; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><b>Li Tana</b></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Lê Quỳnh dịch</span></div>
<blockquote style="background-color: #eeeeee; border: 1px solid rgb(204, 204, 204); color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 1.538em 0px; outline: 0px; padding: 1.538em 1.538em 0px; quotes: ''; vertical-align: baseline;">
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Li Tana sinh năm 1953, tốt nghiệp cao học về lịch sử Việt Nam ở Đại học Bắc Kinh (1983), trình luận án tiến sĩ về lịch sử Đàng Trong thế kỷ 17 và 18 tại Đại học Quốc gia Úc năm 1992. Hiện bà Li Tana công tác ở Trường Nghiên cứu Châu Á và Thái Bình Dương, Đại học Quốc gia Úc.</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Quyển sách của bà, Xứ Đàng Trong, lịch sử kinh tế – xã hội Việt Nam thế kỷ 17 và 18, đã được dịch sang tiếng Việt và do Nhà xuất bản Trẻ ấn hành năm 1999.</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Bài dưới đây viết về vương quốc của họ Nguyễn ở thế kỷ 17 và 18, được biết đến với tên gọi Đàng Trong, hay người Phương Tây gọi là Cochinchina. Chỉ trong vòng 200 năm, nó đã kiểm soát phần diện tích bằng ba phần năm lãnh thổ nước Việt Nam ngày nay. Những trải nghiệm của việc mở rộng biên giới về phía nam này có vẻ như đặt vấn đề về hình ảnh của một Việt Nam rất khác so với vùng lãnh thổ phía bắc khi đó, mở ra cánh cửa đến một thế giới khác, thế giới mà trong đó sự đa dạng được chấp nhận và tận dụng cho sự phát triển của chính Việt Nam.- Người dịch</span></div>
</blockquote>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Vương quốc của họ Nguyễn thế kỷ 17 và 18, kiểm soát khu vực mà sau này Tây Phương biết đến với cái tên Cochinchina, có gốc rễ tại khu vực miền Trung của Việt Nam thời hiện đại. Biên niên sử nhà Nguyễn mô tả Nguyễn Hoàng, giữ chức trấn thủ Thuận Hoá và Quảng Nam, nơi khi đó đánh dấu đường biên giới phía nam của Đại Việt, là người sáng lập vương quốc phía nam. Chiến tranh nổ ra năm 1627 giữa nhà Nguyễn ở phương nam và chính quyền Le–Trịnh. vốn kiểm soát khu vực từ Nghệ An đến đồng bằng sông Hồng. Bằng việc tạo dựng một nhà nước mới, nhà Nguyễn đặt mình vào vị trí phản loạn đi kèm với nguy hiểm vì họ yếu hơn phe chúa Trịnh ở gần như mọi mặt. Miền Bắc có những định chế vững chắc từ lâu, lãnh thổ rộng gấp ba, bốn lần so với nhà Nguyễn, và sức mạnh quân sự của họ cũng lớn hơn. Ngoài ra, phe họ Trịnh được thành lập ở một khu vực mà dân cư là người Việt và nghĩ là họ cai trị người của dân tộc mình, trong khi chính quyền nhà Nguyễn cai trị vùng đất từng thuộc Champă, một vương quốc Ấn hoá có những truyền thống khác hẳn so với người Việt [1] . Tuy nhiên, chính quyền nhà Nguyễn đã không chỉ tồn tại, đánh bại bảy chiến dịch của họ Trịnh, mà còn lần hồi đẩy biên giới vào sâu phía nam, kiểm soát ba phần năm phần lãnh thổ tạo thành nước Việt Nam ngày nay chỉ trong khoảng thời gian 200 năm. Vì sao những thế lực hoạt động trong môi trường mới lại tồn tại và thành đạt, trong khi thế lực vẫn ở lại trong môi trường quen thuộc thì chùn bước?</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Không gian để tung hoành và sự phát triển của các yếu tố xã hội mới có vẻ đã cung cấp một sự kích thích trọng yếu cho điều mà sau đó sẽ phát triển thành một xã hội và thực thể tách khỏi mô hình Nho giáo của triều Lê. Những khác biệt này có thể được thấy ở nhiều khía cạnh đời sống [2] . Nếu dân số tăng trưởng và chu kỳ thiên tai gia tăng [3] đã khiến cuộc sống ngày càng bất ổn và nghèo đi ở phương bắc của Lê / Trịnh, thì ở phương nam của họ Nguyễn, sự trù phú thiên nhiên lại thắng thế và dân số thì ít. Nếu các tai hoạ kinh tế, chính trị từ cuối thế kỷ 16 đến đầu thế kỷ 18 đã buộc người nông dân xứ bắc phải bỏ nhà, lang thang sang vùng đông nam hay tây bắc, thì các gia đình người Việt ở vương quốc nhà Nguyễn năng động lại sẵn lòng di dời để sống chung với những dân tộc khác ở vùng biên thay đổi, rộng mở.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Từ thế kỷ 17, đồng bằng sông Hồng không còn là trung tâm duy nhất của văn minh Việt: một trung tâm mới – Phú Xuân (Huế) – đã thách thức Thăng Long (Hà Nội), và một khu kinh tế xã hội quan trọng thứ hai – Thuận Quảng – hình thành cách xa khỏi đồng bằng sông Hồng. Đây không đơn thuần là một sự mở rộng về nam của xã hội và nền kinh tế cũ của người Việt, mà đúng hơn, một xã hội mới đã phát triển, với một nền tảng văn hoá khác và những hoàn cảnh kinh tế, chính trị khác. Là cư dân của một khu vực mà chính quyền thù địch Lê / Trịnh chưa bao giờ chính thức từ bỏ quyền kiểm soát, người ở phía nam Việt Nam mô tả lãnh thổ của họ là “Đàng Trong” và gọi khu đồng bằng sông Hồng phía bắc là “Đàng Ngoai”. Cách dùng từ như vậy thể hiện rõ rệt là họ xem phương nam như một thực thể riêng, và sự trỗi dậy của những khác biệt giữa hai khu vực tương đương với hai cách làm người Việt khác nhau [4] .</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Sự hình thành Đàng Trong là một sự thay đổi sâu sắc và căn bản trong lịch sử Việt Nam, mà tầm quan trọng có thể so sánh với việc Việt Nam giành lại độc lập từ Trung Quốc thế kỷ 10. Thoạt nhìn, những sự kiện này có vẻ, giống như cách chúng thường được mô tả trong sách sử chính thức hồi thế kỷ 19, không hơn gì mấy một câu chuyện về sự sống còn và cuối cùng thành công của một gia đình đã thất thế ở Thăng Long. Thế nhưng, những thành công của nhà Nguyễn đã tạo nên một xã hội mới và một văn hoá mới. Các yếu tố kinh tế đóng vai trò quyết định: trong vài thập niên ngắn, dù là một khu vực mới mở, ít dân hơn, và vào giai đoạn này còn nhỏ hơn đồng bằng sông Hồng, nhưng Đàng Trong trở nên giàu có và mạnh hơn vùng đất phương bắc (mặc dù không đủ mạnh để lật đổ họ Trịnh). Cả điều kiện kinh tế của người dân và sự cởi mở có thể so sánh của xã hội tại Đàng Trong tương phản một cách có lợi so với cái gọi là “chính quyền trung ương” của vương quốc nhà Lê. Những lợi thế này lập thành nền tảng của quá trình nam tiến mà cuối cùng đưa họ đến đồng bằng sông Mekong [5] . Đàng Trong trở thành đầu tàu thay đổi mang tính lịch sử, và kéo trọng tâm quốc gia – dù là được nhìn theo nghĩa chính trị, kinh tế hay thậm chí văn hoá – về hướng nam từ thế kỷ 17 cho đến khi người Pháp áp đặt sự cai trị [6] .</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><strong style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Một miền Nam hữu Phật, phi Nho</strong></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Đối với người Việt trong thế kỷ 16 và đầu 17, phương nam, và cái ý niệm về nơi này, mang ý nghĩa không chỉ là một nơi để sống. Vùng đất phương nam hứa hẹn nhiều lựa chọn. Việc giữ vị trí là “phản loạn” hay “bất hợp pháp”cho nhà Nguyễn một cảm thức tự do được thử mọi thứ có khả năng thực hiện mà không phải tham khảo những quy chuẩn ràng buộc của luân lý Nho giáo. Ví dụ, một điều chưa từng có trong lịch sử Việt Nam, nhà Nguyễn cho phép người Nhật và Trung Quốc làm quan, và cho người Tây phương có vị trí trong triều, ngay cả nếu chỉ làm thầy thuốc. Đồng thời, việc họ sống trong một phần của thế giới Đông Nam Á cho phép cư dân Việt mượn, pha trộn và hấp thu rộng rãi từ các nền văn hoá của người Chàm và các dân tộc khác trong khu vực.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Trong những hoàn cảnh như thế, chế độ nhà Nguyễn thấy có lợi khi họ nhấn mạnh tính cách địa phương của mình. Khi xưng vương năm 1744, Nguyễn Phúc Khoát tự hào tuyên bố, “Nhà nước ta, phát tích Ô châu” [7] , dùng cái tên có màu sắc địa phương mạnh để chỉ nơi xuất thân của hoàng gia và nhiều quan cao cấp. Châu Ô nhấn mạnh một nhận thức về Đàng Trong như một đất nước riêng đã phát triển kể từ đầu thế kỷ 17. Sự nhận diện này thực tế bao hàm hai ý nghĩa: một đất nước ngang hàng với miền bắc và một chế độ mang chất địa phương với người địa phương, chứ không mang tính xa lạ. Cái cảm thức thứ hai này liên quan đến tính chính danh và sự tự tin của nhà Nguyễn.</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">So sánh với miền bắc, nơi chế độ thi cử kiểu Trung Hoa bảo đảm rằng Nho giáo không bao giờ để mất sức hút đối với giai tầng sĩ phu tinh hoa, tư tưởng Nho giáo lại chỉ đóng vai trò xã hội, chính trị nhỏ hơn nhiều ở Đàng Trong. Tôi mượn lời của Nola Cooke:</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Nho giáo ở Đàng Trong trở thành chuyện lựa chọn và thực hành cá nhân, ở một mức độ không thấy có ở miền bắc kể từ thế kỷ 13. Trên thực tế, vị trí của nó trong không gian tư tưởng ở phương nam khiêm tốn đến nỗi không ai màng đến việc ghi chép lại sự kiện khi một ngôi đền nhỏ kiểu Văn Miếu đầu tiên được dựng lên ở đó. [8]</span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Nhưng nhà Nguyễn không loại bỏ các truyền thống Việt Nam khác; đặc biệt, họ lấy Phật giáo Đại thừa làm giải pháp cho nhu cầu tinh thần và ý thức hệ cho một tông tộc cai trị mới. Phật giáo một mặt đẩy mạnh bản sắc dân tộc của người Việt và củng cố tính hợp pháp cho các nhà cai trị họ Nguyễn. Từ Nguyễn Hoàng trở về sau, các chúa Nguyễn thời kì đầu tất thảy đều là những tín đồ sùng mộ Phật giáo. Ít ai có được sự tha thiết như vị chúa thứ sáu, Nguyễn Phúc Chu (cai trị từ 1691 đến 1725), người tự nhận mình thuộc thế hệ thứ 30 của dòng thiền Lâm Tế [9] . Sự khẳng định này làm nhớ lại những vị vua triều Lý thế kỷ 11, những người trở thành thế hệ thứ nhất, thứ ba và thứ năm của dòng thiền Thảo Đường, và cũng gợi lại các vị vua Trần, Thái Tôn và Nhân Tôn, nổi tiếng với thiền phái Trúc Lâm. Nhưng người ta không thấy có điều gì tương tự tại miền bắc Việt Nam kể từ khi nhà Lê thành lập, mà nền tảng của nó gắn với các lý thuyết chính trị cổ điển Trung Quốc. Tại miền Bắc, vua là đỉnh cao của xã hội, là liên hệ trực tiếp với ông trời, và vì thế đứng cao hơn mọi người. Tại đây, nếu một vị vua lại chỉ là một trong nhiều thế hệ kế tiếp của bất kỳ tông phái tôn giáo nào cũng sẽ bị xem là giảm giá trị. Tuy nhiên, thoát khỏi những ràng buộc vương quyền như thế, các vua Nguyễn ở Đàng Trong thoải mái hành đạo như họ muốn. Phật giáo nở rộ với sự ủng hộ của nhà Nguyễn, đến mức năm 1749, nhà lữ hành Pháp, Pierre Poivre, tường thuật rằng chỉ riêng ở quanh Huế đã có khoảng 400 ngôi chùa, cùng nhiều chùa ở các nơi khác [10] .</span></div>
<div id="post_message_13043" style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Nhắc đến đạo Phật, sự khác biệt bản chất thật sự giữa hai thực thể ở phía bắc và phía nam thể hiện ở tầm mức triều đình, tức là việc nhà Nguyễn trước sau như một bảo vệ Phật giáo và thực tế đã đưa nó thành tôn giáo nhà nước của Đàng Trong. Phải thừa nhận rằng cả các vua Lê lẫn chúa Trịnh ở phía bắc cũng bảo trợ Phật giáo trong những thế kỷ này, trong một số trường hợp cũng rất nhiệt thành. Vào cao trào ảnh hưởng của giới nho sĩ trong thập niên 1660, và chỉ vài năm sau khi các học giả đã soạn một chỉ dụ luân lý gồm 47 điều chịu ảnh hưởng Hán hoá, công kích các hành vi mê tín và hạn chế việc xây lậu các chùa Phật [11] , thì chính họ Trịnh đã mời các nhà sư Trung Hoa vào để khôi phục Phật giáo tại địa phương năm 1667. Các hoàng thân nhà Trịnh thường xuyên thăm các địa điểm Phật giáo, đi lễ, trong khi một thành viên trong gia đình họ còn lập một chi phái mới. Tuy nhiên, dù có sự bảo trợ cấp cao này, không người nào ở miền Bắc lại tin rằng Phật giáo có thể thách thức các quan niệm chính trị và ý thức hệ chính thức kiểu Trung Hoa vốn là “nguyên tắc căn bản của nhà nước” [12] . Thật ra, Phật giáo được khuyến khích ở miền Bắc chỉ ở trong mức độ nó là phương tiện giải thoát cá nhân, không trở thành đe doạ cho trật tự chính trị [13] . Nếu làm khác đi, Phật giáo chắc chắn sẽ bị kiểm soát chặt chẽ như Thiên chúa giáo, tôn giáo có nguồn gốc ngoại quốc và dính líu Châu Âu mà đã gây nghi ngờ cho cả chính quyền ở phía bắc và phía nam thời kì đó.Việc Phật giáo miền Nam mang tính tổng hợp (syncretic) giúp nó có sự thu hút rộng rãi hơn. Ngôi chùa nổi tiếng nhất ở Huế, chùa Thiên Mụ, là một ví dụ ấn tượng chứng tỏ các dòng tôn giáo khác nhau đã kết hợp ra sao, và làm thế nào mà, từ Nguyễn Hoàng trở về sau, các nhà cai trị lại có thể đan kết những thành phần khác nhau này thành một mô hình tôn giáo bản địa hợp thuỷ thổ và giúp hỗ trợ cho quyền lực của họ. Chùa Thiên Mụ toạ lạc trên một ngọn đồi có phong thuỷ mạnh tới nỗi, theo truyền thuyết địa phương kể, nó đã buộc một viên quan Trung Quốc thế kỷ 9 (Cao Biền) phải tìm cách cắt yểm đi bằng việc đào hào phía sau chân núi. Địa điểm này cũng có một ngôi đền quan trọng thờ nữ thần Po Nagar. Theo truyền thuyết Việt Nam, năm 1600, một vị nữ thần hiện ra trong hình dáng một bà lão, mà sự mô tả về bà kết hợp những yếu tố của thần Po Nagar và nữ thần của Lão giáo. Bà nói bậc quốc chủ đã đến và sẽ khôi phục vượng khí linh thiêng bằng việc lập chùa thờ Phật, cầu thỉnh linh khí trở về nơi núi này. Chúng ta có thể không bao giờ biết liệu lời tiên tri này được loan ra trước hay sau khi Nguyễn Hoàng hoàn tất điềm linh ứng bằng việc cất dựng chùa vào năm 1601. Điều quan trọng ở đây là khi vị chúa Nguyễn đầu tiên cất dựng chùa Phật ở điểm linh thiêng này, ông đã làm một cử chỉ có tầm quan trọng chính trị. Nếu quả như nhận định của Nguyễn Thế Anh, đây là một sự xây dựng mang tính biểu tượng tại một nơi đã có sẵn ngôi đềm mà thần linh ở đấy chưa được nhà Lê chính thức sắc phong, thì hành động của Nguyễn Hoàng lại càng mang đậm nét ý nghĩa địa phương hơn [14] .</span><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Còn về thần Po Nagar, nữ thần lớn của người Chăm này mau chóng được Việt hoá thành Thien-Y-A-Nâ, và khu vực xung quanh Huế sau đó có nhiều ngôi đền thờ bà. Vào đầu thế kỷ 20, Leopold Cadiere đếm thấy số lượng đền còn tồn tại nhiều đến mức Nguyễn Thế Anh đặt giả thiết là “trung tâm quyền lực của nhà Nguyễn đã luôn gắn trong một môi trường chịu ảnh hưởng sâu sắc của vị thần này” [15] . Chắc chắn tại khu vực này, việc thờ phụng bà diễn ra tự do và gần gũi với gốc gác Chăm. Còn có thêm nhiều vật thờ giữa những người dân bình thường, như thờ đá, thờ cá sấu, thờ cọp [16] . Poivre viết: “Núi, rừng, sông, ngòi, ký ức về tổ tiên, lòng kính trọng đối với người đã khuất, và đặc biệt thần là thánh, đều là đối tượng của việc thờ cúng. Mỗi người có một vị thần cho óc tưởng tượng của mình” [17] . Mặc dù tôn giáo dân gian ở miền Bắc cũng có đền thờ bách thần gồm các loài thú hay cây cỏ, nhưng chính quyền tại đó cố gắng thực thi các biện pháp “thanh luyện xã hội”. Ở Đàng Trong không xảy ra điều tương tự; tại đây, nhà Nguyễn tìm cách bảo trợ thay vì trừng phạt các vị thần địa phương, công nhận rằng các vị thần miền Nam cũng đa dạng như chính xã hội miền Nam.</span><div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
</div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Những điểm tương tự với các khu vực khác của Đông Nam Á cũng thể hiện qua khái niệm vương quyền. Như O.W. Wolters đã chỉ ra, tại Đông Nam Á, “địa vị của vua là độc nhất vô nhị chỉ bởi vì đó là một địa vị có tính cách tôn giáo” [18] . Đây có lẽ là lý do nhà Nguyễn đã xưng là Chúa Tiên hay Thiên Vương vào năm 1744, sau khi đã từng dùng tên hiệu chúa Sãi. Đại Sán, một vị sư Trung Quốc đến thăm Nam bộ năm 1695 nhận xét rằng cung điện của Nguyễn Phúc Chu trang hoàng bằng cờ Phật, rèm trướng, cá gỗ, những quả chuông lộn ngược giống như một ngôi chùa [19] . Làm như vậy, nhà Nguyễn chứng tỏ với thần dân là họ kết hợp uy quyền hoàng gia và tôn giáo ở Đàng Trong, và thể hiện bản sắc văn hoá và quốc gia của họ trước người Việt trong lúc cũng thể hiện với dân địa phương là họ tiêu biểu cho quyền lực cao nhất tại khu vực này. Có lẽ đi theo dấu của các láng giềng phương nam, những hành vi của nhà Nguyễn giống những điều mà các nhà cai trị các vương quốc như Chămpa và Campuchia đã làm trong nhiều thế kỷ. Họ Nguyễn cũng phân biệt mình với họ Trịnh, vốn còn chấp nhận ý niệm Nho giáo rằng hoàng đế chỉ là con trời, chứ không phải là trời [20] .</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Mô hình phi Nho giáo này có hiệu quả trong xã hội Đàng Trong đến mức nó cho phép người Việt tại đó sống theo một cách khác với người bắc. Vào cuối thế kỷ 18, đáng chú ý khi thấy một viên tướng Tây Sơn ở Nghệ An chế giễu đền xã tắc, một khái niệm Nho giáo quan trọng được kính ngưỡng ở miền Bắc (Xã là nền xã thờ Thần Đất. Tắc là nền tắc thờ Thần Nông). Viên tướng nói: “Cẩu hữu lợi ư xã tắc [Một con chó cũng còn hữu dụng hơn xã tắc]” [21] . Khái niệm thần này hầu như không được dân chúng ở Đàng Trong biết tới; theo nhà nghiên cứu Tạ Chí Đại Trường, các đền xã tắc không xuất hiện cho mãi đến đời vua Minh Mạng (1819-1841), khi triều Nguyễn, lúc này đã cai trị toàn Việt Nam, có nỗ lực thống nhất tư tưởng tôn giáo trên toàn quốc [22] . Tình tiết này minh hoạ sự khác biệt ngày càng tăng trong tín ngưỡng giữa Đàng Trong và Đàng Ngoài sau hai thế kỷ phân cách. Nhiều giá trị cũ ở miền Bắc đã đánh mất ý nghĩa của chúng, trong khi một điều mà người bắc xem là dị giáo như một nữ thần Chăm lại trở nên có ý nghĩa cho người Đàng Trong. Phật giáo – trong nhiều thế kỷ bị giới sĩ phu cuối thời Trần và Lê phê phán – lại trở thành tôn giáo chính, ở cả mức độ chính sách lẫn tín ngưỡng quảng đại ở Đàng Trong.</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Tính di động dễ dàng ở miền Nam cũng trực tiếp xung khắc với tính cách ưu tiên của tập thể, một giáo lý căn bản của Khổng giáo nhấn mạnh giá trị của nhóm xã hội – gia đình, làng – hơn là nhu cầu hoặc mong ước của những thành viên của nó. Khi cách ly, các cá nhân không có bao nhiêu giá trị hay định hướng, mà cá nhân chỉ đáng kể khi hoàn thành một loạt những quan hệ cố định bên trong cộng đồng. Nói cách khác, bất kì ai không có địa vị trong một nhóm xã hội như gia đình hay làng, thì không thực sự là một nhân vị và đừng hy vọng có tương lai tốt đẹp hơn trong một xã hội làng xã truyền thống. Những con người này dường như đã là một trong những dòng di cư Việt chính vào miền Nam. Như một nhà nghiên cứu, Huỳnh Lứa, mô tả, miền Nam là một nơi dành cho “những người đã không có quyền sống trên vùng đất cũ” [23] . Hickey cũng nhấn mạnh điểm này:</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Với ngôi làng mới [của miền Nam] được thành lập bởi những người có địa vị thấp chứ không phải bậc vị vọng của xã hội cổ truyền, một số lượng tri thức riêng tư liên quan những phương thức cũ không tránh khỏi bị mất đi… Tuy vậy, cũng theo lý lẽ đó, những người khai hoang lại ít chịu ràng buộc bởi những gò bó của một địa vị xã hội và những quy định trong cách hành xử của xã hội cũ, vì thế họ được tự do sáng tạo, một đặc điểm thiết yếu cho việc thay đổi thành công (và tồn tại) khi họ tiếp tục tiến xuống phía nam. [24]</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Những hoàn cảnh như vậy khiến con người cởi mở và tự phát hơn, để trở thành những người dám chịu rủi ro như Nguyễn Hoàng, người mà Keith Taylor đã tinh tế mô tả là “dám mạo hiểm mà không sợ bị quy là phản loạn, bởi vì ông đã tìm thấy một nơi mà chuyện gán ghép này không còn ý nghiã” [25] . Đó là một thế giới rộng hơn, và cho con người cảm thức lớn hơn về tự do.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><strong style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Những khía cạnh xã hội của quá trình địa phương hoá của người Việt</strong></span></div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Tính chất tứ xứ lưu dân của Đàng Trong lại được thay đổi thêm bởi môi trường trong những ngày đầu. Đất rộng người thưa, lắm cá nhiều tôm thiên nhiên trù phú – đây là một tình trạng giống với các láng giềng của Đàng Trong ở Đông Nam Á hơn là khu vực Đàng Ngoài ở miền Bắc. Vì thế, cũng tự nhiên khi họ đón nhận những khía cạnh của cuộc sống vật chất của người khác tại đây.</span><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ví dụ, chúng ta biết cho đến cuối thế kỷ 18 đa số các ngôi nhà của thường dân tại Đàng Trong là loại nhà cất trên cọc giống như ở các nước Đông Nam Á khác, và một loại tàu của Mã Lai, ghe bàu, đã được sử dụng rộng rãi từ thế kỷ 16 đến thế kỷ 19. Loại ghe này gần như chắc chắn được người Việt làm theo mẫu của người Chăm, vì người Chăm buôn bán nhiều với người Mã Lai, và khu vực có loại thuyền này trải dài từ Hội An xuôi xuống phía nam đến Thuận Hải [26] , là vùng đất đã có người Chăm cư trú. Một số nhà nghiên cứu Việt Nam thậm chí còn đặt giả thuyết là không chỉ kỹ thuật, mà đến cả từ ghe và bàu đều là mượn của Mã Lai. Họ chỉ ra sự giống nhau của từ ghe trong tiếng Việt và từ gai trong tiếng Mã Lai (một sợi dây thừng hay dây néo cột buồm), và cho rằng từ bàu là đọc trại đi của từ prahu của Mã Lai (một thuyền nhỏ) [27] . Sự tương tự đủ mạnh để John Barrow, năm 1793, nhận xét rằng các con thuyền lớn ở vùng Tourane giống các thuyền buồm Mã Lai cả về thân ghe lẫn chằng néo các cột buồm [28] .</span><div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
</div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Ảnh hưởng Chăm cũng được thấy trong kỹ thuật làm ruộng của người Việt. Cái cày mà người Việt dùng ở đồng bằng sông Hồng và sông Mã không mạnh ở phần đế và có một cái lưỡi nhỏ. Loại cày này phù hợp cho loại đất không rắn lắm, và ở nơi ít cỏ. Những điều này đáp ứng các đặc tính đất đai ở phía bắc – đã được cày cấy trong cả ngàn năm bởi một dân số đông đúc – và loại cày này chỉ tìm thấy ở phía bắc sông Gianh, nơi đánh dấu biên giới giữa Đàng Ngoài và Đàng Trong. Ở Đàng Trong, người Việt gặp phải loại đất cứng, cỏ dầy, và khó trồng trọt. Để trở đất, người Việt đã mô phỏng cái cày của người Chăm, vốn chắc hơn, đặc biệt ở phần đế, nhưng người Việt cũng chế thêm một cái nang để điều chỉnh góc. Các bộ phận của cây cày lấy từ mô hình Chăm thì giữ tên gọi theo tiếng Chăm, trong khi các phần gắn với cái nang thì mang tên Việt (to nang hay tế nang). Loại cày mới này được người Việt mang theo khi họ chuyển đến đồng bằng sông Mekong [29] .</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Tại miền trung Việt Nam, văn hoá Chăm cũng có ảnh hưởng rộng lớn đến độ ngày nay ta vẫn thấy những ảnh hưởng này trong nhiều phong tục: từ việc ăn gỏi đến cách thức đội khăn [30] , chôn cất người chết trong huyệt theo kiểu người Chăm mặc dù người Việt không nhất thiết đã hiểu rõ nguồn gốc của những tập tục này [31] . Đáng ngạc nhiên, ngay cả mắm nêm tiêu biểu cho cách nấu nướng Việt Nam, theo một số học giả Việt Nam, cũng có thể có nguồn gốc Chăm. Một nhà người cứu người Việt chuyên về tập tục miền Nam thậm chí chỉ ra sự tương tự giữa áo dài (được gọi là quần áo “truyền thống” của phụ nữ Việt Nam mà mọi phụ nữ Việt Nam đều mặc trong dịp đặc biệt), và chiếc váy của phụ nữ Chăm (tah trong tiếng Chăm); áo dài chỉ phân biệt ở chỗ có bổ sung thêm cổ áo. Kiểu áo này rất khác với áo tứ thân vốn là trang phục trang trọng của phụ nữ miền Bắc trước thế kỷ 20 [32] .</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Có lẽ đặc điểm quan trọng nhất khiến người Việt mới ở phương nam khác người Việt ở phương bắc là thái độ của họ với ngoại thương. Đàng Trong ra đời trong một “thời đại thương nghiệp” [33] . Nền tảng nông nghiệp yếu ớt tại Đàng Trong thế kỷ 17 gần như không thể trợ đỡ cho cuộc đối đầu với lực lượng có ưu thế hơn hẳn của họ Trịnh, và họ Nguyễn thời kì đầu đã phải từ bỏ hành vi của tất cả các nhà nước Việt Nam trước đó và cho phép thương mại khá tự do. Tuy điều nay tự thân nó đã là bất thường, nhưng những gì diễn ra ngay sau đó thì gần như chưa từng xảy ra bao giờ: nhà Nguyễn nhanh chóng trở thành những người nhiệt tình với ngoại thương, và với người nước ngoài. Khi có cơ hội, họ mau mắn nối kết Đàng Trong với các tuyến đường thương mại Nhật Bản và Trung Quốc. Việc một phần tư của toàn bộ các thuyền có hải trình Châu Á của Nhật Bản đã tới buôn bán với Đàng Trong, và việc 30% số thuyền của người Hoa từ các nước Đông Nam Á đến Nhật từ 1647 đến 1720 xuất phát từ Đàng Trong, chứng tỏ trong thế kỷ 17, khu vực này trở thành đối tác thương mại quan trọng của Nhật, và có vai trò quan trọng trong quan hệ thương mại tại Châu Á [34] . Sự tồn tại độc lập của Đàng Trong, và quyền lực cũng như của cải của nhà Nguyễn, chủ yếu dựa vào việc ngoại thương này, một tình trạng độc nhất vô nhị trong toàn bộ lịch sử Việt Nam thời trước thuộc địa. Theo gương người Chăm, Đàng Trong thế kỷ 17 đã tìm thấy tài nguyên và khí lực để tiến hành một giai đoạn bành trướng về dân số, của cải và đất đai, mặc dù có cuộc chiến với miền Bắc kéo dài 50 năm. Riêng đặc điểm này của Đàng Trong đã phân biệt nó với Việt Nam trước đó, vốn có một nền kinh tế hàng hoá yếu ớt.</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Người Việt ở phía nam cũng tiếp nhận các hành vi khác như cướp biển và sử dụng binh tượng [35] . Đặc biệt, việc buôn bán nô lệ, một hành vi không thể chấp nhận ở phía bắc, lại là một phần bình thường trong cuộc sống của người Việt ở môi trường mới, như Poivre nhận thấy vào năm 1750:</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Tôi yêu cầu nhà vua cho tôi ít nhất là một số người Mọi hay nô lệ để làm thợ thủ công (vì người nô lệ trong vùng này chỉ là những người thô lỗ bị người Đàng Trong bắt từ núi về). Nhà vua trả lời là điiều này không có gì khó nhưng ông gợi ý là tôi chờ sang năm sau và ông hứa sẽ cung cấp đủ cho tôi số nô lệ vào khi ấy. Ông nói thêm rằng năm nay ông chỉ có thể dàn xếp để mua hai loại nô lệ: loại man dã vì mới bắt được, chưa được giáo dục đầy đủ nên chả làm được gì có ích; và loại đã quen với vùng này và được dạy dỗ một số kỹ thuật. Nhưng tôi mới vừa mua về xong thì chúng đã bỏ trốn vì chúng muốn quay về với vợ con. [36]</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Rõ ràng chúa Nguyễn đã quen thuộc với chế độ nô lệ, và việc buôn bán người Thượng đã trở nên bình thường đến độ triều đình đã đánh thuế cùng tỉ lệ với việc buôn bán voi ở khu vực Thuận Hoá [37] . Trong việc này cũng như những khía cạnh khác của đời sống, nhà Nguyễn chắc thấy rằng việc áp dụng tập tục văn hoá bản địa vừa thuận tiện lại vừa có lợi. Có lẽ không quá xa sự thật khi nói sức mạnh của nhà Nguyễn thật sự nằm trong việc địa phương hoá của họ.</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Họ Nguyễn cũng hoàn toàn khác với họ Trịnh trong chính sách đối với người Hoa. Đã sống trong bóng của Trung Quốc và trải qua các cuộc xâm lăng, các nhà cai trị người Việt ở miền bắc luôn rất cảnh giác trước người Hoa, nhưng nhà Nguyễn lại có một thái độ rất thoải mái với người Hoa và cho phép các cộng đồng buôn bán quan trọng của người Hoa thành hình ở Huế, Hội An, Quy Nhơn và sau này ở Sài Gòn. Đến cuối thế kỷ 18, dân số người Hoa ở phía nam Việt Nam có lẽ ở khoảng từ 30 đến 40 ngàn [38] . Vào cuối thế kỷ 17, nhà Nguyễn tước quyền kiểm soát Biên Hoà và Mỹ Tho khỏi Campuchia, phần lớn nhờ vào nỗ lực của khoảng 3000 người Minh hương từ Quảng Đông, những người được đưa đến định cư tại đây sau khi họ xin tỵ nạn tránh khỏi nhà Thanh vào năm 1679. Hà Tiên, một cảng quan trọng chiến lược khác trên biên giới Khmer – Việt, rơi vào tay nhà Nguyễn nhờ hoạt động của Mạc Cửu, một người Minh lánh nạn từ Quảng Đông, trong đầu thế kỷ 18. Cả ba vị trí này đã phát sinh những thị trấn sung túc và thu hút ngoại thương, làm suy yếu Campuchia, trước đó vốn là quyền lực thống trị tại khu vực. Ở những thị tứ này, người Hoa là thương nhân và thợ thủ công, và một số người được bổ nhiệm làm nhân viên thuế quan, một tình trạng chưa từng có trong lịch sử Việt Nam. Năm 1698, nhà Nguyễn chấm dứt vị thế nửa tự trị của người Hoa ở đồng bằng sông Mekong bằng việc lập phủ Gia Định. Họ ghi danh sổ sách những cư dân người Hoa ở hai làng Minh hương, xem đây là thường trú nhân chứ không phải là thương gia tạm trú. Điều này đưa nhà Nguyễn trở thành chính quyền sớm nhất tại Đông Nam Á áp dụng một chính sách địa phương hoá [39] . Trong điều kiện thuận lợi đó, người Hoa đóng vai trò phức tạp trong giai đoạn Tây Sơn, khi cả Nguyễn Ánh lẫn anh em Tây Sơn nhờ đến người Hoa để có nhân lực và sức mạnh kinh tế.</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><strong style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Kết luận</strong></span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Sự phát triển một bản sắc Việt Nam địa phương hoá tại Đàng Trong có vẻ là một phản ứng thành công trước môi trường mới. Không có nghĩa là tôi nói người Việt ở Đàng Trong không “còn là người Việt Nam nữa”. Mà đúng hơn, như Keith Taylor đề nghị, khu vực này cho phép việc tạo dựng một “phiên bản khác của việc làm người Việt, được phân biệt nhờ sự tự do tương đối tách khỏi quá khứ của Việt Nam” [40] , đặc biệt là tách khỏi quá khứ gần của mô hình Nho giáo đã được thực thi kể từ khi nhà Lê thành lập ở phía bắc. Giai đoạn hai thế kỷ của họ Nguyễn đã tạo nên nhiều tính cách của người phương nam, thí dụ như óc tò mò và cởi mở trước cái mới và tư tưởng mới, tính hồn nhiên và khoáng đạt hơn, và thái độ không dễ dàng chịu bị ràng buộc bởi lịch sử và truyền thống.</span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Mặc dù những thay đổi trong thời kì này rõ ràng đóng vai trò tích cực trong văn hoá Việt Nam, nhưng chúng cũng tạo ra những sự đứt đoạn trong mối liên kết cộng đồng mà những nho sĩ Việt Nam thế kỷ 19, những người phụ trách việc viết sử chính thức về những thế kỷ này, thấy không chấp nhận được. Một bản thảo lưu giữ trong Viện Hán Nôm tại Hà Nội nói rằng trong năm thứ hai Minh Mạng (1820), nhà vua lệnh cho Quốc sử Quán viết nên bộ sử của vương quốc, chỉ rõ rằng “văn phong, cách biểu lộ và các sự kiện phải được đo lường và cân nhắc trước khi được ghi vào sách” [41] . Nhiều thông tin đã bị loại bỏ trong quá trình đo lường và cân nhắc này. Trong suốt thế kỷ 19, các sử quan có khuynh hướng lờ đi hoặc giảm nhẹ những khía cạnh không chính thống hay phi Nho giáo của xã hội Đàng Trong, ví dụ như chế độ nô lệ và liên hệ với người Chăm, Nhật Bản, và Khmer – chắc chắn đây là một nỗ lực nhằm đạt tới những cân bằng và thoả hiệp mà người ta muốn có.</span></div>
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
</div>
<div style="background-color: white; border: 0px; color: #707070; font-family: 'Droid Sans', Verdana, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 21px; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div id="post_message_13045" style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Nhà Nguyễn cũng không được đối xử khá hơn trong tay các nhà nghiên cứu Việt Nam thời hiện đại. Như David Marr đã chỉ ra, các nhà viết sử Việt Nam thế kỷ 20 đã thường “được yêu cầu phải cân bằng những yếu tố liên tục với những yếu tố thay đổi trong câu chuyện” [42] . Sự thống nhất quốc gia và tinh thần chống ngoại xâm là hai chủ đề được xem là trung tâm trong kinh nghiệm làm người Việt, mà nhà Nguyễn thì vi phạm cả hai nguyên tắc này. Thứ nhất, Đàng Trong đã huỷ hoại sự thống nhất quốc gia trong hai thế kỷ. Thứ hai, viết sử sau giai đoạn Tây Sơn (một phong trào đã tiêu diệt chế độ họ Nguyễn năm 1774), các sử gia tại Hà Nội ghi công vua Quang Trung Nguyễn Huệ là đã thống nhất đất nước khi đội quân này nổi dậy đánh bại họ Trịnh, và rồi đánh bại cuộc xâm lăng của Trung Quốc năm 1789. Còn Nguyễn Ánh, người sống sót cuối cùng của họ Nguyễn, sau đó đánh bại các anh hùng Tây Sơn vốn được ca ngợi, lại có sự giúp đỡ của người nước ngoài, trong đó có các linh mục và sĩ quan Pháp, vốn bị các sử gia tại Hà Nội xem là tiền thân của chủ nghĩa thực dân Phương Tây. Có lẽ vì điều này, các sử gia nhà nước tại Hà Nội không mấy chú ý tới Đàng Trong, với luận điểm là nó chỉ đại diện cho một biến thể địa phương của một lịch sử chung mà nhân vật chính là Lê / Trịnh [43] . Họ xem vương quốc “Đại Việt” phía bắc trong thế kỷ 17 và 18 là một thực thể duy nhất bao quát toàn bộ các vùng của Việt Nam và thể hiện “tính cách Việt Nam” chung. Trong nhiều thập niên, cả các nhà nghiên cứu trong và ngoài Việt Nam đều chấp nhận cách mô tả này về “một quá khứ Việt Nam đơn nhất” [44] .Bài viết này cho rằng có hai “Đại Việt„ tồn tại vào lúc đó, và rằng thực thể ở phương nam có một ảnh hưởng quan trọng trong lịch sử Việt Nam bởi vì nó thể hiện “một ý thức đa chiều hơn về bản sắc Việt Nam” [45] . Thử nghiệm của nhà Nguyễn đã mở ra một cánh cửa phát triển khác cho Việt Nam. Nó cung cấp một không gian mới mà trong đó, các phong cách của lưu dân người Việt và các láng giềng có thể giao tiếp với nhau, và thể hiện rằng xã hội Việt Nam, ngay từ thế kỷ 17 và 18, đã có thể phát triển tương đối ở ngoài cái khung Nho giáo. Và nó đánh dấu một khoảnh khắc lịch sử hiếm hoi khi người Việt Nam có cơ hội diễn giải lại truyền thống của họ theo một cách tươi mới và sinh động. Cuối cùng cánh cửa này bị đóng lại khi mà trật tự trở thành một quan ngại xã hội to lớn của triều Nguyễn sau năm 1802, một triều đại được thành lập sau một thế hệ nội chiến. Từ Minh Mạng trở về sau, triều đình tìm cách vẽ nên một hình ảnh chính thống, ổn định và trang nghiêm hơn về Việt Nam trước thế giới bên ngoài. Lịch sử xã hội Việt Nam ở Đàng Trong thế kỷ 17 và 18 đã được viết lại bởi các nho sĩ thế kỷ 19 với nhu cầu “sửa lại sai trái”, và “làm gương tốt” cho tương lai theo đúng truyền thống Nho giáo. Nhưng nếu cái xã hội thành hình ở Đàng Trong thế kỷ 17 và 18 đã bị các sử quan thế kỷ 19 cố tình lờ đi, thì sự bỏ qua này lại để lại một không gian hấp dẫn cho các sử gia về sau khai phá. Tôi hy vọng bài viết này là một đóng góp nhỏ cho nỗ lực đó.</span><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><b>Nguồn: “An Alternative Vietnam? The Nguyen Kingdom in the 17th and 18th Century”, tạp chí Journal of Southeast Asian Studies, tháng Ba 1998.</b></span><div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
</div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin-bottom: 1.154em; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[1]Để đọc về phát hiện những điều quan trọng nhất giúp thay đổi cách nhìn về Chămpa, xem Po Dharma, Le Panduranga 1802-1835. Ses rapports avec le Vietnam (Paris: EFEO, 1987), hai tập (Paris: Travaux du Centre d’histoire et Civilisations de la Peninsule Indochinoise, 1988), đặc biệt là bài của Bernard Gay, “Vue nouvelle sur le composition ethnique du Campa”, trang 49-55, và bài của Po Dharma, “Etat des derniers recherches sur la date de l’absorption du Campa par le Vietnam”, trang 59-70. Cũng xem Pierre-Bernard Lafont, “Les grandes dates de l’histoire du Campa”, trong Le Campa et la Monde Malais (Paris: Centre dHistoiré et Civilisations de la Peninsule Indochinoise, 1991), trang 6-25.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[2]Một sự thảo luận rọi sáng về hai xã hội có thể tìm thấy trong bài của Keith Taylor, Regional Conflicts among the Viet People between the 13th and 19th centuries, đọc tại hội thảo “La conduite des relations entre societes et etats: Guerre et paix en Asie du Sud-Est”, Paris, tháng Bảy 1996.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[3]Theo thống kê của Sakurai, trong số 49 trận lụt ở đồng bằng sông Hồng từ 1422 đến 1786, thì 22 trận xảy ra trong vòng 100 năm gần nhất. Xem: Yumio Sakurai, “A Study on the Peasant Drain During Le Dynasty in Vietnam”, To-nan A ja kenkyu 1, 16 (1978): 137</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[4]Danh từ Đàng Trong và Đàng Ngoài dường như bắt đầu có trong thập niên 1620, hoặc trước hoặc ngay sau khi chiến tranh nổ ra giữa Trịnh và Nguyễn. Từ điển của Alexandre de Rhodes, xuất bản năm 1651 có chứa đựng cả hai từ này. Xem cuốn Dictionarivm Annamiticvm, Lvsitanvm, et Latinvmope (Rome: Typis & Sumptibus eiusdem Sacr. Congreg, 1651), trang 201.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[5]Để tham khảo một thảo luận về từ “nam tiến”, xem Keith Taylor, Regional Conflicts</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[6]Xem Li Tana, Nguyen Cochinchina: Southern Vietnam in the 17th and 18th centuries (Ithaca: Cornell Southeast Asia Program Monograph, 1998)</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[7]Đại Nam thực lục tiền biên (Tokyo: Keio Institute of Linguistic Studies, Mita, Siba, Minato-ku, 1961), quyển 10, trang 136</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[8]Nola Cooke, “Nineteenth-Century Vietnamese Confucianization in Historical Perspective: Evidence from the Palace Examinations (1463-1883)”, Journal of Southeast Asian Studies 25, 2 (tháng Chín 1994): 284</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[9]Lời tự nhận này xuất hiện trong câu ghi của ông lên một bia tại Thiên Mụ tự. Ngũ kiên Thiên Mụ tự bi, kệ số 5683, Viện Hán Nôm, Hà Nội.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[10]P. Poivre, “Journal de voyage du vaisseau de la compagnie le Machault a la Cochinchine depuis le 29 aout 1749, jour de notre arrivee, au 11 fevrier 1750”, được H. Cordier in lại trong Revue de l’Extreme Orient, III (1885), trang 381. Ngày nay Huế có hàng trăm chùa và được gọi là “thủ phủ của Phật giáo”. Xem Thanh Tùng, Thăm chùa Huế (Huế: Hội Văn Nghệ Thành Phố Huế, 1989), trang 3</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[11]Tiền biên, quyển 19, trang 974; Lê triều chiếu lệnh thiên chính (Sài Gòn: Bình Minh, 1961), trang 311; K. W. Taylor., “The Literati Revival in 17th-century Vietnam”, Journal of Southeast Asian Studies 18, 1 (1987), 1-23.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[12]Philippe Langlet, La Tradition vietnamienne: un etat national au sein de la civilisation chinoise (Sài Gòn: BSEI, 1970), trang 70-71.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[13]Insun Yu, Law and Society in 17th and 18th Century Vietnam (Seoul: Asiatic Research Center, Korea University, 1990), trang 29. Bản tiếng Việt được in với tựa Luật và xã hội Việt Nam thế kỷ 17-18 (Hà Nội: NXB Khoa học Xã hội, 1994)</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[14]Nola Cooke, “Vietnamese Confucianism”, trang 283-84; Nguyễn Thế Anh, “The Vietnamization of the Cham Deity Po Nagar”, trong cuốn Essays into Vietnamese Pasts, do Keith Taylor và John Whitmore biên tập (Ithaca: SEAP, Cornell University, 1995), trang 49. Cũng xem A. Bonhomme, “La pagode Thien-Mau: Historique”, trong Bulletin des Amis du Vieux Huế 2, 2 (1915): 175-77.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[15]Nguyễn Thế Anh, “The Vietnamization of the Cham Deity Po Nagar”, trang 49</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[16]Nguyễn Công Bình, Lê Xuân Diệm và Mạc Đường, Văn hoá và Cư dân đồng bằng sông Cửu Long, Khoa học Xã hội, TP. HCM, 1990, trang 376-77</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[17]“Description of Cochinchina, 1749-50”, trong Documents on the Economic History of Nguyen Vietnam, 1602-1774, do Anthony Reid và Li Tana biên tập (Singapore: Institute of Southeast Asia Studies / ECHOSEA, Australian University, 1993), trang 84</em></span></div>
</div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[18]O. W. Wolters, History, Culture and Region in Southeast Asian Perspectives ̣(Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 1982), trang 19</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[19]Da Shan, “Hai Wai Ji Shi”, trong Shi Qi Shi Ji Guang Nan zhi Xin Shi Liao, do Chen Chingho biên tập (Taipei: Zhong Hua Cong Shu Bian Sheng Wei Yuan Hui, 1960), trang 15</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[20]Tạ Chí Đại Trường, Thần, người và đất Việt (California: Văn Nghệ, 1989), trang 220-23</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[21]Lời bình phẩm về xã tắc của Cao Huy Diêu vào đầu thế kỷ 19, được ghi lại trong Việt điện u linh tập, do Lê Hữu Mục dịch. (Sài Gòn: Khai Trí, 1961), trang 218</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[22]Tạ Chí Đại Trường, Thần, người và đất Việt (California: Văn Nghệ, 1989), trang 235</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[23]Huỳnh Lứa, “Quá trình khai phá vùng Đồng Nai – Cửu Long và hình thành một số tính cách, nếp sống và tập quán của người nông dân Nam Bộ”, trong cuốn Mấy đặc điểm Đồng bằng sông Cửu Long, Viện Văn hoá, Hà Nội, 1984, trang 121</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[24]Hickey, The Vietnamese Village Through Time and War, The Vietnam Forum 10 (1987): 18</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[25]Keith Taylor, “Nguyễn Hoàng and the beginning of Vietnams’ southward expansion”, trong cuốn Southeast Asia in the Early Modern Era, do Anthony Reid biên tập. (Ithaca, Cornell University Press)</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[26]Thuận Hải là tên cũ của tỉnh Phan Rang.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[27]Nguyễn Bội Liên, Trần Văn An, Nguyễn Văn Phi, Ghe bầu Hội An – Xứ Quảng, bài tham luận tại Hội thảo quốc tế về Phố cổ Hội An, 3-1990</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[28]John Barrow, A Voyage to Cochinchina, in the years 1792 and 1793 (Kuala Lumpur: Oxford University Press, 1975), trang 319</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[29]Ngô Đức Thịnh và Nguyễn Việt, “Các loại hình cày hiện đại của các dân tộc ở Đông Nam A”’, Khảo cổ học, số 4-1981, trang 55-56.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[30]Cách thức này được ghi lại bởi Fei Xin trong cuốn Xing Jue Sheng Lan (Bắc Kinh: Zhong Hua Shu Ju, 1954), trang 3.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[31]Các ngôi mộ quanh khu vực Huế rất khác với mộ ở các nơi khác ở Việt Nam, cả Bắc lẫn Nam. Tôi đa tạ GS. Đỗ Văn Ninh, người đã chỉ cho tôi biết những ngôi mộ này theo lối Chăm cổ.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[32]Phan Thị Yến Tuyết, Nhà ở, trang phục, ăn uống của các dân tộc vùng Đồng bằng sông Cửu Long, Hà Nội: Khoa học Xã hội, 1993, trang 92, 290</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[33]Anthony Reid, trong cuốn Southeast Asia in the Age of Commerce, 1450-1680, tập 1&2 (New Haven: Yale University Press, 1988, 1993)</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[34]Về chi tiết, xin xem Li Tana, Nguyen Cochinchina, chương 3 và 4</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[35]Năm 1749, Poivre thấy 12 con cọp bị 40 con voi giết trong một ngày giải trí dành cho vua và quần thần.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[36]Xem: Poivre, Journal, trang 439</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[37]Lê Quý Đôn, Phủ biên tạp lục, viết năm 1776 (Sài Gòn: Phủ Quốc Vụ Khanh đặc trách Văn hoá, 1973), quyển 4, trang 5a, 5b</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[38]Nguồn chính thức của Việt Nam cho con số có 20.241 người Minh hương chỉ riêng tại Quảng Nam năm 1805. Châu bản, Quyển 1, Triều Gia Long, lưu tại Trung tâm lưu trữ quốc gia số 1, Hà Nội. Crawfurd ước tính dân số người Hoa ở Sài Gòn năm 1822 ở khoảng từ hai đến ba ngàn. Xem John Crawfurd, Journal of an Embassy to the Courts of Siam and Cochinchina (Singapore: Oxford University Press, 1967), trang 214. Riêng tại Hội An, dân số người Hoa được ước tính khoảng từ bốn đến năm ngàn vào năm 1642. Xem “A Japanese Residents’ Account”, trong Southern Vietnam under the Nguyen, do Li Tana và Anthony Reid biên tập.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[39]Wang Gungwu,“Sojourning: The Chinese Experience in Southeast Asia”, trong Sojourners and Settlers: Histories of Southeast and the Chinese, Anthony Reid biên tập (Sydney: Allen & Unwin, 1996), trang 7</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[40]“Nguyễn Hoàng and the beginning of Vietnams’ southward expansion”, trong cuốn Southeast Asia in the Early Modern Era, do Anthony Reid biên tập. (Ithaca, Cornell University Press, 1993)</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[41]Xem Hàn các tập lục, ngăn số A. 1463, Viện Hán Nôm</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[42]David Marr, Vietnamese Anticolonialism, 1885-1925 (Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 1971), trang 4</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[43]Vì những lý do chính trị trong và sau cuộc chiến Việt Nam, Đàng Trong thế kỷ 17 và 18 gần như không được chú ý trong cách sách giáo khoa lịch sử xuất bản tại Hà Nội. Trong khi đó, các nhà nghiên cứu ở miền Nam như Tạ Chí Đại Trường và Phan Khoang đã có nhiều nỗ lực để đưa thông tin về Đàng Trong vào các sách Lịch sử nội chiến ở Việt Nam 1771 đến 1802 và Việt sử xứ Đàng Trong, trong cuối thập niên 1960 và 1970.</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[44]Keith Taylor, Lời nói đầu trong quyển Essays into Vietnamese Past, do K. W. Taylor và John Whitmore biên tập (Ithaca: Cornell University Press, 1995), trang 5</em></span><br /><span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">[45]Alexander Woodside, Political Theory and Economic Growth in Late Traditional Vietnam, bài đọc tại hội nghị “The Last Stand of Autonomous States in Southeast Asia and Korea” (Bali, 1994), trang 15</em></span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><br /></em></span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">Nguồn:</em></span></div>
<div style="border: 0px; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<span style="border: 0px; color: black; font-family: inherit; font-style: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><em style="border: 0px; font-family: inherit; margin: 0px; outline: 0px; padding: 0px; vertical-align: baseline;"><a href="http://nghiencuulichsu.com/2013/01/09/mot-viet-nam-khac-vuong-quoc-ho-nguyen-o-the-ky-17-va-18/">http://nghiencuulichsu.com/2013/01/09/mot-viet-nam-khac-vuong-quoc-ho-nguyen-o-the-ky-17-va-18/</a></em></span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-56284374928848113722013-08-25T05:48:00.001-07:002013-08-27T19:04:16.677-07:00Vài nét về lịch sử người Minh Hương và người Hoa ở Nam bộ<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable">
<tbody>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 94.0%;" width="94%">
<div class="MsoNormal">
Nguyễn Đức
Hiệp 13/02/2008<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Thiên phục khả phong<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(Hoành phi trong đình Minh hương Gia Thạnh)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trong lịch sử khẩn hoang ở Nam bộ, sự đóng góp của người
Minh hương và Hoa từ xưa đến nay về kinh tế, văn hóa thật là to lớn. Bao nhiêu
danh nhân Việt nam trong lịch sử là có gốc Minh hương, từ Trịnh Hoài Đức, Ngô
Nhân Tịnh, Võ Tánh, Ngô Tùng Châu, Châu Văn Tiếp, Phan Thanh Giản, Phan Xích
Long.. đến những nhân vật có tên tuổi trong văn hóa nghệ thuật gần đây như Hồ
Dzếnh, Trịnh Công Sơn, Vương Hồng Sễn, Lý Lan... Họ đã hòa nhập thành người
Việt. Đã có nhiều tư liệu viết về Mạc Cửu và xứ Hà Tiên, với văn học Hà Tiên
độc đáo, đỉnh cao của người Minh hương đến khai khẩn Nam bộ. Ở đây tôi sẽ chú
trọng về người Minh hương và Hoa ở những vùng khác trên Nam bộ, chủ yếu là vùng
Đồng Nai-Gia Định.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Lịch sử ban đầu - Những nhân vật tiên phong khai phá<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Ngoài Hà Tiên, thì nơi phát triển đầu tiên của người Minh
hương là xứ Đồng Nai, gồm Cù lao phố, Biên Hòa, Bến Nghé-Chợ Lớn. Nông Nại đại
phố tức là Chợ Lớn của xứ Đồng Nai. Đồng Nai âm theo tiếng Quảng Đông là Nông
Nại. Một trong những người đến cùng thời với Trần Thượng Xuyên (hay còn gọi là
Trần Thắng Tài) là ông nội của Trịnh Hoài Đức từ tỉnh Phúc Kiến. Trong miếu
Quan Đế ngày nay, ông có tên trong danh sách những người sáng lập ra miếu này ở
Cù Lao phố năm 1684 (nay là xã Hiệp Hoà). Miếu Quan Đế (Chùa Ông) hiện nay vẫn
còn và là miếu thờ cổ nhất ở Nam bộ. Và cha của Trịnh Hoài Đức sau đó cũng góp
công vào hương khói của chùa Quan Đế.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Tư liệu quí giá và phong phú nhất về lịch sử khai khẩn Nam
bộ là quyển Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức. Trịnh Hoài Đức lúc
thiếu thời học với Võ Trường Toản.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trịnh Hoài Đức viết về Cù lao Phố (18):<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
"Nông Nại (tức Đồng Nai) đại phố, lúc đầu do Trần
Thượng Xuyên khai phá, tức Trần Thắng Tài chiêu tập người buôn nước Tàu đến
kiến thiết phố xá mái ngói tường vôi, lầu cao, quán rộng, dọc theo bờ sông liên
lạc dài 5 dặm, chia và vạch làm 3 đường phố, đường phố lớn lót đá trắng, đường
phố ngang lót đá ong, đường phố nhỏ lát gạch xanh, đường rộng bằng phẳng, kẻ
buôn tụ tập, ghe thuyền lớn ở biển và ở sông đến đậu, ấy là một chỗ đại đô hội
mà những nhà buôn bán giàu có ở đây là nhiều nhất hơn thảy những nơi
khác".<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Cù lao Phố trở thành một cảng quan trọng đầu tiên của Nam
bộ, đón nhận thương thuyền nước ngoài, hưng thịnh suốt khoảng 90 năm từ khi
Trần Thượng Xuyên đến với quân đội, suy thoái từ khoảng 1775, tức là khoảng sau
90 năm, để nhường cho Chợ Lớn, Bến Nghé (Sài Gòn) sau này. Trước khi Trần
Thượng Xuyên được chúa Nguyễn đưa đến cù lao Phố, đã có người Việt từ miền
Trung đến ở núi Dinh (Mô Xoài) vùng Bà Rịa từ năm 1658 và vùng Long Thành. Nhờ
vậy, khi Trần Thượng Xuyên đến cù lao Phố đã có dân Việt, dĩ nhiên người dân
tộc như người Mạ, người Khmer, Chăm cũng tới lui trao đổi hàng hóa.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trần Thượng Xuyên đến với quân sĩ và gia đ ình mang theo,
nhiều binh sĩ này vẫn tiếp tục cầm vũ khí theo đuổi binh nghiệp nhưng một số
lập nghiệp tại vùng đất mới. Sau một thời gian, thêm một số cư dân và thương
gia đến sau, với vốn liếng để lập chợ. Cù lao Phố trở thành cảng sầm uất xuất
nhập khẩu, với kho hàng dự trữ hàng hóa nhập vào và dự trữ hàng hóa thâu mua từ
nhiều nguồn của cư dân sống trong vùng Đồng Nai như lâm sản, ngà voi, nai, heo
rừng, sừng tê giác..<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nguyễn Hữu Cảnh, do chúa Nguyễn gởi vào sau này để cai quản
vùng đất mới, đến Cù lao Phố ngay lúc cù lao với cảng đang hưng thịnh, nhưng
trụ sở hành chánh và đồn binh đặt ở Sài Gòn. Ông Nguyễn Hữu Cảnh vào cù lao Phố
với thủy quân. Khi ông mất ở Rạch Gầm, quan tài được đưa về Cù lao Phố, rồi từ
đấy về miền Trung theo đường thủy, chôn ở quê ông là Quảng Bình. Chứng tỏ Cù
lao Phố lúc đó là cảng quan trọng, sầm uất nơi cập bến của tàu bè khi đi và đến
Đồng Nai, cửa ngỏ của Nam bộ. Hiện nay ở Cù lao Phố còn đền thờ mộ tượng trưng
ông, do dân chúng thiết lập để nhớ ơn ông.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Cù lao Phố bắt đầu suy thoái khi lưu dân càng xuống vùng
đồng bằng sông Cửu Long càng nhiều, biến vùng Mỹ Tho và các vùng phụ cận thành
nơi sản xuất lúa gạo, cây trái, thủy sản lớn nhất của miền đất mới Gia Định -
Đồng Nai. Hơn nữa Cù lao Phố thiếu hàng hóa đưa ra ngoài vì lâm sản dần dần ít
đi và không còn là sản phẩm chính cần ở thị trường. Nhiều thương gia lần đời
xuống Sài Gòn-Chợ Lớn để mua bán nguồn lúa gạo dồi dào của đồng bằng sông Cửu
Long bắt đầu dư để xuất đi nhiều nơi ở Đàng Ngoài và nhiều nơi khác mà lúa gạo
là nhu yếu phẩm chính. Cù Lao Phố tàn lụi và chấm dứt khi quân Tây Sơn do
Nguyễn Nhạc đến tấn công, đốt phá phố cù lao và giết rất nhiều người Minh hương
trong vùng. Đại Nam nhất thống chí ghi rõ quân Tây Sơn đến "dỡ lấy hết nhà
cửa, gạch đá của cải chở về Quy Nhơn, từ đời Gia Long trung hưng tuy người ta
có trở về, nhưng trăm phần chưa được một". Những người sống sót đều chạy
xuống vùng Bến Nghé và Chợ Lớn lập phố xá và chợ mới gần chợ Tân Kiểng. Từ đó
Chợ Lớn càng trở nên phát triển hơn và là trung tâm thương mại ở Gia Định và
miền Nam. Thương thuyền khắp nơi vào buôn bán và chở sản phẩm như lúa gạo đi
các vùng và các nước như Trung quốc và Mã Lai.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Năm 1822, khi người Anh ỏ Bengal (Ấn độ) và Singpapore gởi
ông John Crawfurd vào Gia Định gặp Tổng trấn Lê Văn Duyệt để tìm hiểu về thương
mại, Crawfurd có viết về Chợ Lớn (lúc đó gọi là Saigon) và Bến Nghé như sau
“..Đây là lần đầu tiên tôi tới Saigun (Sài Gòn) và Pingeh (Bến Nghé). Và tôi
bất ngờ thấy rằng nó không thua gì kinh đô nước Xiêm. Về nhiều mặt trông nó còn
sầm uất hơn, không khí mát mẻ hơn, hàng hóa phong phú hơn, giá cả hợp lý hơn và
an ninh ở đây rất tốt, hơn nhiều kinh thành mà chúng tôi đã đi qua. Tôi có cảm
giác như đây là một vương quốc lý tưởng. . . . Dinh Tổng trấn khá đồ sộ và uy
nghiêm. Các thành trì nằm ở bờ sông An Thông hà. Nơi đây buôn bán sầm uất. Dân
xiêu tán tới đây được Tổng trấn cho nhập hộ tịch, qua một hai đời đã trở thành
người Gia Định. Đông nhất nơi đây là dân Trung Hoa. Các dân tộc nơi đây được
nhà nước bảo hộ và họ đều có nghĩa vụ như nhau. Tất cả đều được sống trong bầu
không khí an lành. Trộm cướp không có. Người ăn mày rất hiếm. Tổng trấn rất
nhân từ, tha cả bọn giặc, bọn phỉ, bọn trộm cướp ăn năn. Nhưng ông lại rất tàn
bạo với bọn cố tình không chịu quy phục triều đình. Chưa ở đâu kỷ cương phép
nước được tôn trọng như ở đây.. . . Ở đây chúng tôi mua được rất nhiều lúa gạo,
ngà voi, sừng tê giác, các hàng tơ lụa, đũi thật đẹp.”. Cũng theo Crawfurd thì
ở Chợ Lớn nhà cửa của thương gia Trung Hoa đồ sộ hơn nhà cửa của người Việt
nhiều. Đang khi John Crawfurd đi thơ thẩn, ba gia đình Trung Hoa loại khá giả
nhất đã ra cửa mời ông vào chơi (20).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nếu cảng cù lao Phố vẫn còn thì đây là khu phố cổ thương mại
thứ hai ở Việt Nam sau phố cổ Hội An, được thành lập với sự đóng góp lớn của
người Hoa. Cách đây 14 năm (1993), mộ tướng Trần Thượng Xuyên được khám phá nằm
ở Tân Uyên, tỉnh Bình Dương, cạnh hữu ngạn sông Đồng Nai, mà tôi có dịp đến
thăm (9). Đình Tân Lân, ỏ thành phố Biên Hòa, cạnh cù lao Phố là nơi thờ tướng
Trần Thượng Xuyên có sắc phong của vua Minh Mạng. Được xếp hạng là một di tích
lịch sử văn hóa. Đình ở vị trí rất đẹp, trước măt đền là sông Đồng Nai với cây
cổ thụ lớn ngay cạnh sông. Tân Lân là tên gọi của vùng bên phía chợ Biên Hòa
nơi tướng Trần Thượng Xuyên xưa kia đóng quân, sử ghi là xứ Bàn Lân, sau đổi là
Tân Lân. Bàn Lân có thể là do chữ Bằng Lăng nói trại ra. Cây bằng lăng là cây
bản địa, mọc rất nhiều trước đây trong vùng Đồng Nai và Gia Định. Hiện nay cây
bằng lan còn có thể tìm thấy trong các rừng còn lại ở Đông Nam bộ (như rừng Cát
Tiên) và một vài tỉnh ở Tây nguyên (Lâm Đồng, Dak Lak).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Văn hóa<br />
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Có thể thấy được sinh hoạt văn hóa sinh động của người Hoa
trước đây và hiện nay thì không có gì hơn là đến khu Chợ Lớn. Tôi đi cùng với
một người bạn gốc Hoa vào Chợ Lớn thăm viếng các nhà văn hóa người Hoa. Trong
Nhà truyền thống góc đường Triệu Quang Phục và Nguyễn Trãi (xưa gọi là đường
Cây Mai) thường có triễn lãm và các hình ảnh xưa ở Chợ Lớn cùng các sản phẩm mỹ
thuật. Nhà Truyền thống trước đây là nhà hát Tam Đa của người Hoa trong vùng.
Cạnh nhà truyền thống ở số 137 đường Triệu Quang Phục là trụ sở Hội Văn học
Nghệ thuật các dân tộc, chủ yếu là của người Hoa. Trụ sở là Hội quán của chùa
bà (Thiên Hậu) cho mượn. Chùa Thiên Hậu nằm ở góc đường Nguyễn Trãi và Triệu
Quang Phục. Đường Triệu Quang Phục xưa là đường Canton (Quảng Đông) trong thời
Pháp và là trung tâm Chợ Lớn. Phim “Người Tình”, phỏng theo tự truyện ‘L’Amant‘
của nhà văn nữ Pháp Margurette Durras, được quay ở đường này. Nhà Xã Tây ở cạnh
đây (gọi là Xã Tây vì là tòa nhà hành chính của Pháp chuyên lo chuyện nhập,
xuất cảnh và giấy tờ). Vùng này ngày xưa cũng được gọi là Minh Hương xã.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Anh Trần Đại Tân, người Triều châu, quê ở Sóc Trăng là người
biết nhiều về lịch sử người Minh hương ở Nam bộ. Anh Tân tặng tôi quyển sách
của anh viết về người Hoa ở Nam bộ (4). Nói chuyện về các địa lý và phố xưa
cũng như các người Hoa danh tiếng trong lịch sử và hiện nay, như Trần Thành
trước đây và Lý Ngọc Minh hiện nay, với xưởng gốm ở Bình Dương. Hoạt động của
Hội gồm hội họa, thư pháp, nhiếp ảnh, xuất bản văn học. Ngoài ra còn có ban bảo
trợ văn hóa người Hoa, với chi hội ca múa nhạc có trụ sở là nhà văn hóa Quận 5,
gần Đại Thế giới, đường Trần Hưng Đạo.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Từ hội quán, chúng tôi đi bộ đến thăm chùa Thiên Hậu do
người Hoa Quảng Đông xây dựng, rất nhiều du khách nước ngoài viếng thăm. Kiến
trúc chùa rất đẹp với các tượng trên nóc, mái chùa bằng sành sứ rất công phu và
các tranh khắc trên tường là những tuyệt tác rất trang nhã của nghệ thuật người
Hoa. Cạnh chùa Thiên hậu là đền Tam Sơn, trên đường Triệu Quang Phục, của người
Phúc Kiến (Phúc Châu), nơi đây thờ Ngọc Hoàng, Quan âm, Quan công.., không có
chữ quốc ngữ chỉ có chữ Hán trong và ngoài đền. Theo anh Tân, thì kế bên đền
Tam Sơn, xưa kia có Thất phủ cổ miếu, nhưng đã bị phá đi, hiện nay là xí nghiệp
in, chỉ còn lại một bức tường. Đây là một mất mác văn hóa to lớn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Đến Đình Minh Hương Gia Thạnh trên đường Trần Hưng Đạo, gặp
lại bác Vương Quang Tâm, hiện nay là người cai quản đình mà năm trước tôi có
đến. Đình là tòa nhà cổ nhất Saigon, xây năm 1789, được công nhận là một di
tích lịch sử. Năm 1698, ở vùng này đã hình thành nên làng Minh Hương ở Gia
Thạnh, làng Minh hương còn để lại câu ca dao<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Gỏi chi ngon bằng gỏi tôm càng<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Đố ai lịch sự cho bằng làng Minh Hương.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Lần trùng tu cuối cùng của đình là vào năm 1921. Trong đình,
bên phải thờ Trần Thượng Xuyên (có 2 di ảnh tướng Trần Thượng Xuyên) và Nguyễn
Hữu Cảnh, bên trái thờ Trịnh Hoài Đức và Ngô Gia Tịnh. Cạnh đó là 1 chuông đồng
do vua Minh Mạng tặng, với sắc phong và chuyển tên từ làng thành đình. Chuông
được gióng một năm một lần vào ngày 16/1. Sau chánh điện là sân rất rộng gọi là
Thiên Quang Tỉnh (giếng trời). Đình Minh hương Gia Thạnh cũng là nơi tề tựu,
gặp gỡ của nhóm Bình Dương thi xã, sáng lập bởi Trịnh Hoài Đức, Ngô Nhân Tịnh,
Lê Quang Định, với nhiều nhân sĩ đến đây để ngâm thơ, xướng họa vào cuối thế kỷ
18 và đầu thế kỷ 19.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Chùa Giác Lâm là ngôi chùa thuộc loại xưa nhất Saigon. Chùa
nằm ở Phú Thọ Hoà kế quận 5 (nay là đường Lạc Long Quân, quận Tân Bình), vẫn
còn giữ nguyên không thay đổi nhiều sau bao năm từ lúc thành lập. Chùa được cư
sĩ người Minh hương tên là Lý Thụy Long xây dựng vào năm 1744 ở vùng thanh vắng
nhiều cây cối không xa chùa Cây Mai và Gò cây mai, một nơi thanh lam thắng cảnh
của Gia Định mà Gia Định thi xã của Trịnh Hoài Đức thường hay nhóm họp làm thơ.
Lý Thụy Long có tên riêng là Cẩm, chuyên nghề đan đệm bán nên người địa phương
gọi là ông Cẩm Đệm. Vì thế chùa còn có tên là Cẩm Sơn, Sơn Can hay Cẩm Đệm. Năm
1772 hòa thượng Viên Quang tới trụ trì, từ đó mới đổi tên chùa là Giác Lâm. Khi
xưa lúc chùa được xây dựng như một cái am, xa cư dân, rất thanh vắng, cây cối
rậm rạp, thích hợp cho sự tu dưỡng, tu hành. Trong quyển Gia Định thành thông
chí, Trịnh Hoài Đức đã miêu tả cảnh chùa như sau: "Chùa toạ lạc trên gò
Cẩm Sơn, cách phía Tây lũy Bán Bích ba dặm..., cây cao như rừng, hoa nở tựa
gấm, sáng chiều mây khói nổi bay quanh quất, địa thế tuy nhỏ mà nhã
thú!...". Chùa hiện nay được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa quốc
gia.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nghề làm gốm là nghề tiểu công nghiệp lâu đời, bắt đầu từ
khi người Minh hương đến định cư ở xứ Đồng Nai. Hiện nay ở tỉnh Đồng Nai và
Bình Dương, đa số các chủ lò gốm là do người Việt gốc Hoa, hay Minh hương đảm
trách. Họ đã làm nghề này cha truyền con nối bao nhiều đời cho đến nay. Đây là
hai trung tâm gốm sứ lớn nhất Nam bộ với nhiều thợ, nghệ nhân người Hoa. Vào
thế kỷ 18, đã tồn tại một trung tâm gốm sứ mang tên Xóm Lò Gốm ở vùng quận 8,
Thành phố Hồ Chí Minh (phía Chợ Lớn). Xung quanh vùng này còn có nhiều địa danh
như Lò Rèn, Xóm Lò Siêu, xóm Lò Gạch .. Địa bàn xóm Lò Gốm xưa khá rộng, gồm
các làng Hòa Lục (quận 8), Phú Định-Phú Lâm (quận 6), Phú Giáo-Gò Cây Mai (quận
11) trải dài đôi bờ kênh Ruột Ngựa, kênh-rạch Lò Gốm. Những con kênh này là
tuyến đường giao thông chính của khu vực Chợ Lớn, dùng ghe xuồng chở hàng sản
xuất đến các tỉnh miền Tây (15).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Gốm vùng Saigon-Gia Định-Đồng Nai ở thế kỷ 18,19 và 20 nổi
tiếng có đặc thù riêng và nổi tiếng tốt mà nhiều nhà văn hóa sử, khảo cổ trước
đây gọi là gốm "Cây Mai" (được biết đến qua những gốm xưa tìm được ở
gò Cây Mai và khu vực đường Cây Mai, Chợ Lớn) nay được xếp loại và gọi chung là
gốm Biên Hòa, Saigon. Ngày nay chỉ còn lại di tích lò gốm Hưng Lợi thuộc làng
Hòa Lục (phường 16 quận 8), gần làng Phú Định, nằm ven kênh Ruột Ngựa, của xóm
Lò Gốm xưa. Cuộc khai quật năm 1997-1998 đã tìm thấy tại đây phế tích 3 lò gốm,
trên một gò lớn chứa đầy mảnh gốm của các loại lu, khạp, siêu, chậu.. (15) Ngày
nay những nơi còn tiếp tục truyền thống gốm cổ truyền của người Hoa hiện nay
còn rõ nhất ở những lò làm lu gốm ở Biên Hòa hoặc ở khu vực Q.9 TPHCM (Thủ Đức
cũ, gần Công viên Văn hóa dân tộc đang xây dựng), và một số cơ sở nhỏ sản xuất
đồ gốm gia dụng ở vùng Lái Thiêu.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ngoài ra, anh hưởng văn hóa mà người Minh Hương để lại sâu
đậm nhất trong đời sống Nam bộ là ngôn ngữ. Tiếng Việt miền Nam được lưu dân
Minh hương và Hoa mang vào bổ xung cho tiếng Việt thêm phong phú. Theo Bình
Nguyên Lộc, những từ sau có nguồn gốc Minh hương (19)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Các từ gốc Triều Châu<br />
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Lẩu: Có nguồn gốc từ lẩu là một món canh của Triều Châu,
đựng trong một thứ bát đặc biệt bằng Laiton.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Tía: Chính các chú rể Triều Châu, lưu vong nhà Minh đã đưa
ra danh từ Tía vào Nam, và bị ta hiểu là Cha.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Hên: Do Hưng. Triều Châu đưa vào và họ đọc là Hinh thì đáng
lý ta phải viết là Hênh.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Xui: Tiếng nầy đất Bắc có nhưng vay mượn lâu đời hơn và nói
là Xúi Quẩy. Do chữ Suy mà ra, đọc theo Triều Châu, Hên Xui = May Rủi.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Khổ Tai: Một món ăn khác mà dân miền Nam rất ưa và họ gọi là
KHỔ TAI. do người Triều Châu đọc Hô Tai (Hải Táo), một thứ rong biển mà họ nấu
với đường để bán cho dân miền Nam ăn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Các từ gốc Quảng Đông<br />
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Xí Mụi: do Quảng Đông gọi Xíu Mụi, chữ Nho là Tiêu Mai.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Công xi: Công Ty, do Quảng Đông đưa vào.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Hủ tiếu: Không biết chữ ra sao, nhưng do Quảng Đông đưa vào,
họ nói là Phải, không hiểu sao ta lại biến thành Hủ Tiếu.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Xíu Mại: Không biết chữ nghĩa ra sao, nhưng đa số các món ăn
đều do Quảng Đông đưa vào.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Chạp Phô: Chỉ là Tạp hóa. Nhưng chính người Quảng Đông lại
cho nó cái nghĩa hạn chế là thực phẩm: trứng vịt, tôm khô, cá khô,v.v. còn các
cửa hàng bán các thứ khác cũng tạp nhạp lại không được gọi là chạp phô.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Giò Chá Quảy: Thật đúng là Dầu chá quảy tức con quỷ nướng
trong dầu, chỉ loại bánh bột mì chiên mỡ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Ly: Cốc bằng pha lê, người Quảng Đông gọi là Pò Lý Púi, tức
Pha Lê Bôi, ta nuốt hết, chỉ chừa lại Lý và đọc là Ly.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Xì Thẩu: Chữ Nho là Sự Đầu, chủ sự, nhưng bị ta hiểu là Ông
chủ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Điều này cho ta thấy miền Nam ban đầu chịu ảnh hưởng nhiều
của phong tục, sinh hoạt, tập quán người Minh hương.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Các tỉnh ở Nam bộ<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Trong năm 2007, tôi đã có dịp đi thăm một số tỉnh, thị xã ở
Nam bộ, sau đây là một vài nét sơ lược về người Minh Hương và Hoa ngày nay ở
các tỉnh Nam bộ<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Cần Thơ: Dọc bến Ninh Kiều, bên sông Hậu có chùa Ông
của người Quảng Đông. Chùa được xây ở một vị trí khác cách đây hơn 70 năm, chùa
được dời đến vị trí đẹp ở bến Ninh Kiều gần đây sau này. Kiến trúc chùa bên
trong được xây theo chữ Quốc. Bên trái khi bước qua công là tượng tướng Mã Tiền
đứng cạnh tượng ngưa, bên phải là tượng thờ ông Phước mang đến may mắn. Giữa
đền thờ Quan Công. Dọc theo bến Ninh Kiều, đường Hai Bà Trưng, gần phía khu chợ
ngày trước, còn vài nhà xưa của người Hoa và nhiều cửa tiệm của người Hoa trên
các đường Châu Văn Liêm, Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Võ Văn Tần đổ ra bến Ninh Kiều. Sau
năm 1975, cộng đồng người Hoa ở Cần Thơ có ít đi nhiều so với trước.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Sóc Trăng: Ngoài thị xã Sóc Trăng, có rất nhiều cửa
hiệu bán bánh pía từ các cơ sở làm bánh pía An Thành, Tân Hưng, Công
Lệ Thành... bánh pía là đặc sản Sóc Trăng của người Hoa Triều Châu làm ra.
Nhiều vùng ở tỉnh Sóc Trăng, như huyện Vĩnh Châu, nơi có nhiều vườn nhãn, có
rất nhiều người Khmer và Hoa cư ngụ, hơn cả người Việt. Đa số dân ở vùng này
nói 3 thứ tiếng Khmer, Triều Châu, Việt. Thị xã Sóc Trăng nay đã trở nên phồn
thịnh phát đạt, phố xá ban đêm rất đông đảo xe cộ. Đường Hai Bà Trưng gần chợ
có nhiều cửa tiệm người Hoa, không khác gì đường Trần Hưng Đạo, Chợ Lớn. Trên
đường Trần Minh Phú góc đường Ngô Quyền là Hội tương tế người Hoa (18-20 Trần
Minh Phú) gần bờ sông Sóc Trăng. Một trong những nhân vật văn hóa nổi tiếng
sinh ra ở Sóc Trăng là ông Vương Hồng Sễn, người gốc Triều Châu. Ông đã ghi lại
và sưu tập những chuyện xưa, sự kiện từ đầu thế kỷ 20 xảy ra ở Nam bộ và vùng
Saigon Gia Định, để lại nhiều tài liệu quý giá. Hiện nay bộ sưu tập gốm của ông
được đặt ở phòng mang tên Vương Hồng Sễn trong Viện Bảo tàng Lịch sử, Thành phố
Hồ Chí Minh.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Bảo Lộc: Thị trấn lớn và trù phú nhất Lâm Đồng sau Đà
Lạt là Bảo Lộc, giàu có nhờ các đồn điền trà và cafe chung quanh vùng. Ở đây có
cộng đồng người Hoa khá đông so với các vùng khác trong tỉnh. Tôi có ghé vào
tiệm bán trà, cafe Lâm Kim Hoa của người Hoa. Chủ là 2 chị em gốc Phúc Kiến,
người chị đang ở Mỹ, có đồn điền mướn nhiều công nhân và người giúp việc ở tiệm
trưng bày và thử trà, cafe. Gần Ninh Chữ, Ninh Thuận, có một nghĩa trang Triều
Châu, ở Phan Rang cộng đồng người Hoa có khoảng từ 3000 đến 4000 người.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Không thể liệt kê hết các nhân vật người Minh hương từ trước
đến nay trong quá trình lịch sử nhiều thời đã đóng góp vào văn hóa Việt Nam như
Võ Trường Toản, Trịnh Hoài Đức, Lê Quang Định, Ngô Nhân Tịnh, Phan Thanh Giản,
Mạc Thiên Tích, Vương Hồng Sển... Ở đây chỉ nêu lên vài nhân vật tiêu biểu của
các thời kỳ đã qua trong lịch sử.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trịnh Hoài Đức<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Ông nổi tiếng và được nhớ đến nhiều trong lịch sử không phải
là vì ông là một vị đại thần dưới hai triều vua Gia Long và Minh Mạng được
trọng dụng và làm đến chức Thượng thư bộ Hộ mà là vì tác phẩm “Gia Định thành
thông chí “ có giá trị văn hóa, địa chí về miền Nam trong giai đoạn mở mang
cuối thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19. Tác phẩm duy nhất này về miền Nam thời khai hoang
mở đất, cho ta những tư liệu quí giá về con người, phong tục, đất đai, địa chí,
lịch sử... Nếu nhà bác học Lê Quí Đôn có Vân Đài Loại Ngữ cho Bắc và Trung bộ
thì Trịnh Hoài Đức có “Gia Định thành thông chí” cho giai đoạn miền Nam mở đất.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ngoài ra ông còn là một nhà thơ, để lại các bài thơ tả cảnh
đất Gia Định trong tập thơ văn “Cấn Trai thi tập”. Ông là và các bạn thơ sáng
lập “Bình Dương thi xã“ và là một trong “Gia Định tam thi” (Trịnh Hoài Đức, Lê
Quang Định, Ngô Nhân Tịnh) thường tập họp làm thơ ở những nơi như chùa Giác
Lâm, gò Cây Mai (nay là Phụng Sơn tự, đường 3/2 Saigon), Minh hương gia thạnh,
chùa Cây Mai..Trong bài thơ tả cảnh ở khu Đầm Sen (Saigon) cuối thế kỷ 18, cho
ta thấy cảnh thanh tịnh, hoang sơ ở Saigon hơn 200 năm nay (11).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Liên Chiểu Miên Âu<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Âm âm hạm đạm thủy trung tiêu<br />
Dục bãi sa âu liễm ngọc kiều<br />
Tầm mộng phù tung y lục cái,<br />
Vong cơ nhàn khách chẩm hương miệu<br />
Nặc tha xảo thước thu tang đỗ,<br />
Nhiệm nhĩ lưu oanh chức liễu điều,<br />
Du nữ thái liên hưu loạn động,<br />
Cựu minh do đãi trục lai triều<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Trịnh Hoài Đức<br />
(Cấn trai thi tập)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(Dịch nghĩa:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Chim âu (vịt trời, le le) ngủ ở Đầm Sen<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Hoa sen sum suê vươn cao lên trong nước<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Tắm xong, chim âu thu lông ngọc lại<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Tìm mộng, bước chân trôi nổi đi theo các lọng xanh<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Quên đời khách nhàn nhã gối đầu vào cỏ thơm,<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Gần chim thước khéo léo lấy vỏ gốc cây dâu (để làm tổ)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Mặc chim oanh lanh lợi dệt cành liễu<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Các cô g ái đến hái sen đ ừng làm kinh động<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Hẹn cũ * còn chờ theo nước triều lên. )<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
* Hẹn cũ: Dịch chữ Hán “cựu minh” do điển “âu minh” chỉ
người ở ẩn chốn mây nước như có ước hẹn làm bạn với chim âu<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Năm 1825, ông mất ở Phú Xuân, linh cửu được tổng trấn Lê Văn
Duyệt thân hành hộ tống đưa về quê mẹ ở Biên Hoà chôn ở phường Trung Dũng,
không xa Cù Lao phố. Năm 1938, trường Viễn đông Bác cổ xếp mộ ông là di tích và
hiện nay là di tích lịch sử quốc gia.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Diệp Văn Cương, Diệp Văn Kỳ<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Diệp Văn Cương, hiệu Thọ Sơn, bút hiệu Yên Sa, vì quê quán
ông ở An Nhơn (gần Gò Vấp), Gia Định. Thuở nhỏ, Diệp Văn Cương giỏi chữ Hán và
quốc ngữ nên được học bổng du học và đỗ tú tài ở Pháp. Ông về nước dạy tại
trường Chasseloup Laubat (tục danh trường “Bổn quốc”)(1). Sau làm thông ngôn
cho toà Khâm sứ Huế và là thầy dạy học cho vua Đồng Khánh. Ông lấy công chúa,
Công nữ Thiện Niệm, con của Thoại Thái Vương Hồng Y, em vua Dục Đức. Ông có vai
trò trong việc đưa vua Thành Thái lên ngôi, sau khi vua Đồng Khánh mất.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Là một trí thức lớn ở miền Nam, năm 1868, ông là chủ biên tờ
Phan Yên báo tại Sài Gòn. Tờ báo quốc ngữ thứ hai sau Gia Định báo (1865) do
Trương Vĩnh Ký và Huỳnh Tịnh Của chủ biên. Nội dung tương tự như Gia Định báo
(lúc đầu bài trong Gia Định báo đa số là công báo của chính quyền Pháp), với
tin địa phương và thư độc giả bằng chữ quốc ngữ, nhưng sau đó có các bài chính
trị, nên báo bị đóng cửa. Tác phẩm của Diệp Văn Cương gồm có: Syllabaire quốc
ngữ (sách vần quốc ngữ) (1919), Recueil de morale annamite (1917), dịch tập
Phong Hóa từ chữ Hán ra chữ quốc ngữ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Hãy nghe Vương Hồng Sển (1) kể về ông:“Gần tuổi về hưu, ông
trở lại dạy Sử học và Việt văn trường Chasseloup-Laubat như trước. Kẻ viết bài
này khi còn học lớp dưới, đã từng đứng nghe lóm ngoài cửa và ân hận không được
thọ giáo cùng ông. Khoảng năm 1919, dạy sử học, ông lấy Sử Diễn Ca Lê Ngọc Cát
ra bình chú, dạy Việt Văn ông đã biết đem những đoạn xuất sắc trong Kiều, Lục
Vân Tiên, và Chinh Phụ Ngâm ra giải thích cũng là mới lạ. Người ông nẫm thấp
hùng vĩ, lịch duyệt Bắc Nam, ông ngâm thi sang sảng, nói tiếng Tây rất
"giòn", bình sanh sở thích hát bội, roi chầu bóng bẩy rất mực phong
lưu, tuồng hát nằm lòng, cô đào anh kép phục sát đất! Vãn hát ông rước luôn đào
để cả y phục và áo mão về nhà hát lại ông thưởng thức riêng.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Diệp Văn Kỳ, con trai của Diệp Văn Cương, đỗ cử nhân, luật
sư, cũng là một nhà báo tiền phong rất có tiếng tăm như cha. Mua lại tờ Đông
Pháp thời báo (1927) từ ông Nguyễn Kim Đính, sau đổi thành nhật báo Thần Chung,
được sự cộng tác đắc lực của nhóm Nguyễn Văn Bá, Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu, Đào
Trinh Nhất, Trần Huy Liệu, Phan Khôi, v.v.. Từ khi làm chủ, ông đã chuyển Đông
Pháp thời báo theo hướng một tờ báo đối lập và Đông Pháp thời báo trở thành tờ
báo có rất đông bạn đọc khắp Nam, Trung, Bắc. Cũng như cha, ông viết nhiều, đôi
khi cùng với Phan Khôi (dưới bút hiệu Tân Việt) và rất mê kịch, tuồng (13). Ông
là nhà báo dân tộc, lên tiếng bảo vệ sự hợp nhất chữ quốc ngữ ở 3 kỳ chống lại
sự chia rẽ trong những tranh luận tách riêng sách giáo khoa quốc ngữ ở trong
Nam (14) và là người rất rộng lượng, giúp đở nhiều nhà văn, nhà báo như Mộng
Đài, Tản Đà..<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ông giúp đỡ thi sĩ Tản Đà, khi Tản Đà thất bại làm báo “An
Nam tạp chí” thiếu nợ phải vào Nam kiếm sống khoảng năm 1926, trong lúc tình cờ
gặp Tản Đà đang lang thang trên đường Catinat (đường Đồng Khởi) trước nhà hàng
Continental mà ông và một số bạn đang ngồi bên trong. Mến tài Tản Đà, ông cho
2000$ (một số tiền lớn thời đó) để Tản Đà trở ra Bắc trang trãi nợ nần và vào
Nam viết cho tờ Đông Pháp thời báo. Ông trã rất hậu hĩnh mỗi tháng cho thi sĩ
Tản Đà bằng tiền lương quận trưởng (12) và giúp đỡ định cư ở Saigon (Xóm Gà,
Gia Định) trong ngôi nhà rộng, tĩnh mịch để thi sĩ có cảm hứng. Tuy vậy thi sĩ
Tản Đà cũng có lúc báo sắp lên khuôn mà chưa thấy đưa bài. Ông Kỳ phải kêu tùy
phái vào Xóm Gà để hối thúc bài. Tản Đà vẫn thản nhiên thốt một câu lịch sử để
đời trong văn học “Làm thơ đâu phải bửa củi mà muốn lúc nào có lúc ấy”.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nhà thơ thời tiền chiến Mộng Đài cũng là một người thuở còn
trẻ khi vào Saigon đã được ông giúp đỡ. Trong dịp cùng với nhà báo Hoa Đường
xông đất đầu năm đến nhà Diệp Văn Kỳ thăm, Mộng Đài viết trong hồi ký như sau<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
“Sau khi cho phép Hoa Đường múa “Gioọc” (“Giọc” là giọc tẩu,
ống hút thuốc phiện) đầu năm, cụ Diệp quay lại nắm lấy tay tôi và bằng giọng
thật ấm áp nói:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
-“Xừ Mạnh đến với anh, anh chẳng biết chúc gì cho chú em mà
chỉ có mỗi bài thơ này tặng nhau ngày Xuân”.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Rồi cụ Diệp cất tiếng cao ngâm bài thơ ứng khẩu ấy như sau:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Cái kiếp trần duyên, kiếp đọa đày<br />
Non Tiên sao khéo lạc loài đây?!<br />
Trớ trêu thu thủy hoa in nguyệt<br />
Đỏng đảnh Xuân Tiêu liễu vẽ mày<br />
Sóng sắc lập lòe con nước động<br />
Gió hương phưởng phất cánh hoa lay.<br />
Trông em khó nổi vô tình được<br />
Mượn bút làm duyên để giải khuây.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ngâm xong cụ lấy bút viết ngay vào tờ giấy đoạn vào<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
phòng trong bỏ trong phong bì đỏ ra trao tôi:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
-“Bài thơ này tặng em. Ý tứ của bài thơ thì em về chiêm
nghiệm lấy”.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Đêm hôm ấy tôi về đến nhà, mở ra để đọc lại cho vui. Không
ngờ ngoài tờ thơ cụ viết, cụ còn để ngay ngắn tờ “Con Công” năm đồng ngay trong
phong bì để lì xì cùng mấy chữ ngoằn ngoèo trong tờ giấy đỏ:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
“Cho người em cưng nhất của ta”. Cụ ký vào bên dưới”.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Năm 1945, ông Diệp Văn Kỳ bị ám sát ở Trảng Bàng (Tây Ninh)
vì bị coi là thân Nhật, uổng mất một tài năng trong lịch sử báo chí Nam kỳ.
Ngoài số bài báo ông viết và viết chung với Phan Khôi, còn có tác phẩm để lại:
Thần ái tình (Rabindranath Tagore), Diệp Văn Kỳ dịch, 1929. Biệt thự nhà ông
trên đường Trần Hưng Đạo, được quân đội Nhật trưng dụng dùng làm nơi chỉ huy,
sau quân đội Anh giải giới giao cho Pháp và được chế độ củ dùng làm Bộ Tổng
Tham Mưu.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Vương Hồng Sển<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Sinh ở Sóc Trăng, trong gia đình gốc Phúc Kiến đã định cư từ
lâu đời ở Sóc Trăng. Ông là nhà văn rất Nam bộ trong cuộc sống và phong cách
viết văn. Những tư liệu, dữ kiện, biến cố, nhân vật và nhận xét ông thâu thập
trong suốt từ các năm ở thập niên 1920 cho đến hết thế kỷ 20 ở miền Nam và các
nơi ông có dịp viếng thăm mà ông viết ra là những tài liệu lịch sử và văn hóa
quý giá cho những ai muốn tìm hiểu về những vùng đất, tỉnh thành ở miền Nam. .
Khi còn trẻ ở Sóc Trăng, ông làm công chức Phó ban hành chánh của chính phủ
thời Pháp thuộc rồi sau đó lên Saigon làm quản thủ thư viện trong Viện bảo tàng
Saigon. Ông có trí nhớ rất giỏi từng chi tiết, rất mê sưu tầm tư liệu lớn, nhỏ
và đồ cổ như đồ gốm sành, sứ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Cùng thời với Sơn Nam, ông ít viết truyện nhưng rất nhiều
bút ký. Văn ông rất bình dân, dễ đọc và có duyên. Ngoài các nhân vật nổi tiếng
ông có gặp và viết như Nguyễn An Ninh, Phan Văn Hùm, Nguyễn Văn Sâm, Ngô Đình
Nhu .. ông còn viết về những người thân, người thầy, người bạn, quen biết trong
sở làm, học đường, nhà trọ... đủ mọi tầng lớp trong xã hội. Hãy xem một đoạn
ông viết về Nguyễn An Ninh<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
“ Tôi làm quen với ông Ninh nhờ mua báo bằng Pháp văn đối
lập chống chánh phủ đương thời, gọi là La Cloche fêlée (Cái chuông rè) do ông
một mình vừa chủ trương, vừa viết báo, và vừa bổn phận đứng khắp Sài Gòn, mình
mặc áo trắng, đi xe đạp, tay ôm mớ nhật trình, miệng rao lanh lẹ và chạy bán từ
số, từ tờ cho mấy ông mấy thầy, bất chấp cách lườm ngó đầy ác ý và tiếng nặng
nhẹ của nhóm thực dân, từ thằng biện chà gác đường đến thằng Cọt (Corse) ngồi
nhà hàng uống rượu khai vị xưng mình là người cai trị da trắng mà sức học chưa
có tới mảnh xẹt-ti-fi-ca (certificat)...<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Nhưng mỗi tuần vào khoảng tháng hai tháng ba tây năm 1926 cứ
mỗi thứ hai và thứ năm lối bảy tám giờ tối không sót ngày nào, ai muốn gặp Ninh
cứ lại trước nhà hàng Yeng yeng thì gặp, không trật bữa nào... Trước khi giáp
mặt chị em, tôi thường mua một tờ Chuông Rè để lấy le. Nhưng ông Ninh sau khi
bán cho tôi đều đều, lại lầm tưởng, cho tôi đúng là nhà ái quốc có gan, không
nữa cũng một tay cừ nào đó có sạn trong đầu. Một đôi khi sau khi nhận của tôi
một cắc bạc tiền mua báo, ông chồng báo qua tay trái và chìa tay mặt bắt tay
tôi niềm nở như hai bạn tương tri cách mặt lâu ngày. Có mấy lần tôi thẳng thắng
kéo tay mời ông vô dùng cơm Yeng Yeng, nhưng ông lắc đầu lia lịa, xổ một dọc
tiếng Tây cám ơn không ngớt, và tỏ vẽ cảm động thật tình. Nói cho đúng lúc ấy
ai ai đều ngán ông Ninh và không dám giao thiệp công khai, vì sợ liên lụy không
nhỏ. Riêng tôi, tôi lại nghĩ lại. Lúc bấy giờ chưa ai biết là nhà ái quốc dám
hy sinh tánh mạng như ngày nay đã rõ, lúc ấy ông là người ai cũng e dè không
dám lại gần, trừ những người cùng một chủ nghĩa với ông, Việt Tha, Le Jean de
la Bâtie, Paul Marchet, vân vân. Còn tôi, tôi vẫn phục ông thật tình ...”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Những bút ký ông viết cho ta thấy toàn thể đời sống, suy
nghĩ, văn hóa của thời bấy giờ rất sống động và quý giá về xã hội năm xưa. Các
tác phẩm nổi tiếng của ông gồm có: Saigon xưa và nay, Hơn nữa đời hư.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Khi ông mất, ông cống hiến hết thảy tài sản, tư liệu và đồ
sưu tập của ông cho chính quyền thành phố. Hiện nay căn nhà của ông ở Saigon số
9/1 Nguyễn Thiện Thuật, phường 14, quận Bình Thạnh, được Bảo tàng Lịch sử Việt
Nam TP HCM quản lý, sử dụng. Theo báo Người Lao Động thì năm 2002, tức 6 năm
sau khi VHS qua đời, qua căn nhà của cố học giả gần như vô chủ và bị xuống cấp
nặng nề. Theo di chúc, ông hiến toàn bộ tài sản của mình tại ngôi nhà cho Nhà
nước, nhưng do có tranh chấp về quyền thừa kế nên thời gian qua các cơ quan
chức năng chưa quản lý ngôi nhà này. Chỉ có số cổ vật và sách quý được Bảo tàng
Lịch sử Việt Nam TP HCM và Thư viện Khoa học Tổng hợp tạm thời cất giữ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ngôi nhà cổ này hiện nay đã được trùng tu và có thể viếng
thăm để hiểu và biết được cuộc đời của một con người rất Nam bộ đặc sắc đam mê
văn hóa, nghiên cứu viết sách, hiến trọn đời mình cho sự đam mê ấy và những di
sản quí báu mà ông để lại. Trong Viện bảo tàng lịch sử, Thảo cầm viên Saigon,
có một phòng đặt tên Vương Hồng Sển, trưng bày những hiện vật quý mà ông bỏ cả
đời để thu thập như các đồ gốm Trung hoa, men lam Huế..<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Lý Lan<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nhà văn Lý Lan, sinh năm 1957 ở quê mẹ Bình Dương, quê nội ở
Quảng Tây. Trưởng thành trong Chợ Lớn và dạy học ở Cần Giuộc. Chị là nhà giáo
và cũng là nhà văn viết nhiều truyện ngắn với giọng văn tinh tế, ý nhị và đượm
tình người. Trong những năm ở thập niên 1980, tôi đã đọc các truyện và tuỳ bút
của Lý Lan trên báo Tuổi trẻ, và các tập truyện như Nơi bình yên chim hót, Chút
lãng mạng trong mưa. Những chi tiết trong đời sống thường ngày ở trong phố, ở
người chung quanh trong xã hội Việt Nam mà thường ta không để ý, được chị viết
rất ý nhị với văn trong sáng và cảm thông với người và cảnh. Một Thạch Lam mới
trên văn đàn văn học Việt Nam. Các tác phẩm của Lý Lan rất được ưa chuộng, đánh
giá cao và được coi là nhà văn chững chạc có tiếng với nhiều độc giả trong
nhiều năm qua. Ngoài ra chị cũng viết các truyện thiếu nhi như quyển Ngôi Nhà
Trong Cỏ (1984) được giải thưởng văn học thiếu nhi của Hội Nhà văn Việt Nam.
Năm 2005, tập thơ Là Mình được giải thưởng thơ hội Nhà Văn Thành Phố Hồ Chí
Minh.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Các năm gần đây chị cũng là dịch giả các bộ Harry Potter ra
tiếng Việt. Lý Lan hiện đang sống ở Mỹ, cho rằng Hoa kiều trong giai đoạn trước
1975 có văn học tiếng Hoa riêng ở Chợ Lớn và chị đang khuyến khích các nhà văn
gốc Hoa ở Việt Nam viết hình thành một văn học Hoa văn như các văn học Hoa văn
khác ở Singapore, Mã Lai, Hongkong, Đài Loan và viết một tuyển tập (anthology)
về văn học Hoa ở Việt Nam. Lý Lan thường viếng quê nhà và vẫn còn sáng tác,
cộng tác với các báo và xuất bản các tác phẩm trong nước mà gần đây nhất là tác
phẩm Miên man tùy bút.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Kinh tế<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Hiện nay 30% doanh nghiệp ở Thành phố Hồ Chí Minh là do
người Hoa làm chủ, như các công ty lớn Bitis, Sacombank và các cơ sở thương mãi
Thuận Kiều Plaza, An Đông Plaza. Chúng ta cũng nên để ý là trong khi chủ người
Hoa hiện nay của công ty nước uống lớn nhất ở Phi Luật Tân, St Miguel, còn đang
sống cực nhọc trong “xóm nhà lá” ở Manila trước khi thành công phát triển công
ty lớn nhất ở Phi Luật Tân thì ở Chợ Lớn thời gian đó, các thương gia giàu có
người Hoa đã có văn phòng, khách hàng, đối tác ở Singapore, Đài Loan, HongKong.
Họ đã thiết lập một hệ thống thương mại với các người Hoa khác trong vùng Đông
Nam Á để xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ. Tôi nhớ khoảng đầu thập niên 1970, những
sản phẩm dầu gió sản xuất ở Chợ Lớn như dầu Nhị Thiên Đường được ưa chuộng và
xuất khẩu qua thị trường Đông Nam Á, nhất là ở Thái Lan, cạnh tranh với những
sản phẩm dầu của một công ty Singapore, nay nằm trong tập đoàn Temasek, mà bà
chủ hiện nay trở thành có thế lực và giàu có bậc nhất ở nước này.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(a) Giai đoạn trước 1975<br />
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Trước đây phần lớn kỹ nghệ nhẹ như sản xuất đồ gia dụng là
tập trung ở Chợ Lớn, trước khi các vùng kỹ nghệ Thủ Đức, Biên Hòa, Bình Dương
được thành lập trong đầu thập niên 1970. Những cơ xưởng sản xuất nhỏ này phần
lớn do các gia đình người Hoa hoặc các tiểu thương gầy dựng. Những cơ xưởng này
đã và hiện nay vẫn còn đóng vai trò quan trọng vào kinh tế vùng thành phố Hồ
Chí Minh. Ngày xưa trước 1975, Saigon có thể là nền kinh tế phồn vinh "giả
tạo" không có cơ sở vật chất, do tiền viện trợ nước ngoài đổ vào, nhưng
kinh tế ở Chợ Lớn cơ bản là tốt và có thực lực dựa vào sự làm ăn cần cù, chăm
chỉ và chuyên tâm của người Hoa.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Sau đây là tóm tắt về một số thương gia người Việt gốc Hoa
từ thời Pháp thuộc tới nay (1).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(1) Chú Hỏa: Theo Vương Hồng Sển (1), tên thật là
Hui Bon Hoa, ký âm theo tiếng Pháp sau khi nhập Pháp tịch, nên gọi "Chú
Hỏa" như vậy cho đến đời đời (người miền Nam thường thân mật gọi các người
Hoa là "Chú"), không rõ danh tánh theo Hán tư.. Lúc đầu là thợ dạo
mua bán "lạc son", mua đồ cũ để chế biến và bán lạị Sau khi
tạo dược một số vốn, hùn hạp với một người Pháp thầu khuếch trương các tiệm cầm
đồ trong Nam kỳ và buôn bán bất động sản. Sau khi rã hùn, được chia một số
tiền, làm chủ các sản nghiệp đất cát miền Lục Tỉnh. Các tài sản bất động sản ở
trung tâm Saigon trên đường Nguyễn Huệ và Lê Lợi của công ty Hui Bon Hoa được
cho mướn. Công ty này được tiếng là rất "biết điều" và không eo sách,
làm khó người mướn phố. Các con cháu của "Chú Hỏa" luôn luôn hòa
thuận, gia tài giữ nguyên vẹn không chia phần manh mún, chỉ cùng nhau chia
lợi tức, và mỗi khi cần dùng một số tiền to tát thì người trong họ phải xin chữ
ký của người trưởng huynh khi ấy ngân hàng mới phát bạc.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Cùng thời với chú Hoả là một người Việt gốc Hoa nổi tiếng ở
Lục Tỉnh, Chú Hỷ. Ông cạnh tranh với công ty Pháp, công ty Vận tải đường sông
rạch "Compagnie des Messageries fluviales" chuyên chở hàng và người
trên sông ngòi miền Tây nam bộ. Tàu Chú Hỷ giá vé rẻ hơn và hành khách được lo
chu đáo. Bởi vậy có câu " Đi tàu Chú Hỷ, ở phố Chú Hỏa".<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Hồi về thăm Việt Nam đầu năm 2007, tôi có viếng nhà của chú
Hỏa ngày xưa (nay là viện Mỹ thuật thành phố), và có may mắn nói chuyện với chị
giám đốc về đề tài chú Hỏa. Ngoài các toà nhà bên cạnh Viện, chú Hoả ngày xưa
còn xây khách sạn Majestic ngay bến Bạch Đằng cạnh sông Saigon, Bệnh viện
Saigon và các dinh thự khác ở Saigon, Vũng Tàu theo kiểu nhà Tây. Vào dịp viếng
thăm Vũng Tàu, tôi có dự đám cưới con nhà văn Xuân Sách ở khách sạn Palace. Xưa
kia khách sạn Palace là biệt thự của chú Hỏa. Ngày nay thì hiện đại nhưng mất
đi dáng cổ kính của kiến trúc Tây ngày xưa. Giữa sân vào khách sạn giờ đây là
một hồ bơi rất sang của khách san, nhưng bên cạnh vẫn còn cây cổ thụ to lớn mấy
người ôm cũng không xuể, tàn lá xum xuê.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ngày nay ta có thể đến thăm một căn nhà của chú Hỏa trên
đường Phó Đức Chính, gần chợ Saigon. Toà nhà này hiện nay là Viện Mỹ Thuật
thành phố Hồ Chí Minh, bên cạnh trụ sở của bộ Văn hóa Thông tin thành phố đồ sộ
không kém (xưa kia cũng là nhà của chú Hỏa). Giá vé vào cửa thăm quan rất rẽ
(5000 đồng). Tòa nhà Bảo tàng Mỹ Thuật đồ sộ, rất đẹp, xưa kia là của chú Hỏa
(Hứa Văn Bon). Tổng thống Mỹ Bill Clinton khi dến Saigon đã có viếng thăm Viện
Bảo tàng Mỹ thuật này. Rất ít khách Việt, đa số là khách nước ngoài nhưng tuy
vậy vẫn còn rất vắng vẽ. Giữa tòa nhà 3 tầng là một sân lớn, chung quanh là các
phòng với sân balconỵ và hành lang nhìn mở ra phía sân trong.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Tòa nhà xây theo kiểu Pháp (chỉ có mái là có dạng Việt), rất
kiên cố chắc chắn với trần cao. Các bậc thang làm bằng đá cẩm thạch (marble),
giữa sân lobby vào cửa chính có 1 thang máy làm đầu thế kỹ 20, giống như thang
máy cổỗ xưa ở Paris, vẫn còn chạy nhưng ít dùng. Tòa nhà này có rất nhiều
phòng, mỗi phòng đều có đèn treo từ trần và lót gạch bông vẫn còn như xưa. Các
tranh trưng bày trong Viện đa số về các sinh hoạt và chiến tích, thành tích
trong thời chiến tranh chống Mỹ không có gì xuất sắc ngoài bức sơn mài to lớn
"Vui xuân" của Nguyễn Công Trí (một nghệ sĩ tạo hình nổi tiếng của
Trường Mỹ thuật Đông Dương mà xưa kia toàn quyền Pháp đã mua 1 bức sơn mài đặt
trong phủ toàn quyền ở Hà Nội). Ở lầu hai có trưng bày đồ gốm, bàn ghế xưa và
các tượng thờ trong vùng Saigon từ thế kỷ 19, 20. Đằng sau trên lầu 3 nhìn
xuống sân vườn giữa tòa nhà, có trưng bày bức tượng ông Trương Vĩnh Ký (sau
giải phóng được mang vào đây).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trong lúc tôi đang xem gốm Biên Hòa, thì tình cờ gặp chị
giám đốc Viện trong phòng triển lãm. Tôi hỏi về lịch sử gốm Biên Hòa và được
chị tiếp chuyện. Qua đó tôi có góp ý với chị là các tranh nên có đề năm sáng
tác (ngoài tên tác giả), chị cho biết sẽ có tập sách viết về lịch sử viện trong
dịp 20 năm thành lập và các mục lục tranh và tiểu sử các tác giả. Nói chuyện
với chị về huyền thuyết "con ma" nhà chú Hỏa ly kỳ rùng rợn về con
gái chú Hỏa với bệnh cùi và huyền thuyết thuở hàn vi "đi bán ve
chai". Tất cả đều không đúng sự thật. Chú Hỏa không có con gái chỉ có 3
người con trai và sau này đã về Tàu chết ở đó. Chú Hỏa làm việc với một chủ
người Pháp, vì tính siêng năng và tốt nên ông chủ Pháp thương và đã giúp chú
Hỏa vốn mở tiêm cầm đồ buôn bán. Tiệm cầm đồ đầu tiên là tòa nhà góc đường
Phó Đức Chính và Nguyễn Thái Bình, văn phòng ông ở trước cửa viện bên kia
đường, trên một khu đất vẫn còn trống. Khi nhà ông được xây, thì từ chợ Saigon
và phía đường Lê Lợi, Nguyễn Huệ, có thể thấy được biệt thự của ông. Ông xây 3
căn trên sát nhau trên đường Phó Đức Chính, mỗi căn cho một người con trai. Căn
giữa (hiện nay là trụ sở Bộ Văn hóa Thông tin) cho người con trai lớn có đặt
bàn thờ tổ tiên. Theo chị giám đốc thì trụ sở Bộ sẽ di về chỗ khác, giao tòa
nhà (cũng đồ sộ với kiến trúc Pháp) lại cho bảo tàng Mỹ Thuật.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Cách đây vài tháng (khoảng cuối năm 2006), con cháu chú Hỏa
về thăm và có nói là cũng thấy nhà đã được dùng cho công chúng và chưa có ý đòi
lại tòa nhà và các tòa nhà chung quanh (đất gồm diện tích giữa 4 góc đường Lê
Thị Hồng Gấm, Calmette, Phó Đức Chính và Nguyễn Thái Bình).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trên lầu ba là các phòng trưng bày hiện vật của nền văn hóa
Óc Eo tìm được ở nhiều nơi ở đồng bằng sông Cửu Long (Rạch giá, Kiên Giang, Sóc
Trăng, Long An, Tây Ninh...), phòng văn minh Champa với các phù điêu, tượng
thần tìm được ở Trà Kiệu, Bình Định, và phòng trưng bày các gốm, tượng, đồ đồng
Việt Nam.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ở góc sân giữa tòa nhà là bức tượng đồng rất đẹp ông Quách
Đàm, một người Hoa nổi tiếng ở Saigon. Người đã xây dựng chợ Bình Tây. Trên bức
tượng ở ngực ông đầy huy chương. Trước đây tượng được đặt ở chợ, sau giải
phóng, cũng như tượng Trương Vĩnh Ký, đã được mang về đây. Hai phòng bên cạnh
sân giữa tòa nhà là hai phòng trưng bày tranh (gallery) để bán, chủ tiệm của
phòng tranh bên trái có treo ảnh chụp của bà với tổng thống Clinton khi ông vào
đây thăm viếng.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Hôm viếng thăm, tôi có dịp dừng lại nói chuyện với các du
khách từ Pháp giải thích cho họ về bức tượng Petrus Ký và Quách Đàm và sơ lược
tiểu sử của hai nhân vật lịch sử này. Phải nói là Viện Bảo tàng nên có hướng
dẫn viên hay sách chỉ dẫn cơ bản về những hiện vật trong Viện để du khách có
thể hiểu biết về nghệ thuật và học hỏi về các đặc thù nghệ thuật Việt Nam nói
chung và thành phố nói riêng.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(2) Quách Đàm:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Miền Nam có câu nói về những người giàu có trong giữa thế kỷ
20 “Nhất Hỏa, nhì Đàm, tam Xường, tứ Ích”, cho thấy Quách Đàm là nhân vật thứ
hai sau chú Hỏa. Xuất thân thuở hàn vi bán ve chai, kèm theo mua da trâu, vi cá
và bong bóng cá. Ddàm nhờ lanh trí, nhập giới thương mại thấy việc mau lẹ hơn
ai hết, nên làm giàu nhanh chóng.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ông là người xây lập chợ Bình Tây hiện nay vẫn còn ở Chợ
Lớn. Lúc đó Chánh tham biện Chợ Lớn thấy Chợ Cũ (hiện nay là nền nhà Bưu
Điện Chợ Lớn, Quận 5) nhỏ hẹp, không đủ cho bạn hàng nhóm họp. Ông nghe biết
được nên mua ngay vùng đất ruộng Bình Tây, biến đất ruộng thành đất thổ trạch
châu thành, rồi cho người đến dâng miếng đất, chỉ đòi được xây chợ và cất phố
kiểu buôn bán chung quanh chợ để cho mướn. Chính quyền đồng ý và sau này cơ sở
phát triển còn cho phép tượng Quách Đàm được tạc và dựng ở chợ. Trụ sở của nhà
buôn Quách Đàm nằm ở đường Quai de Gaudot (nay là đường Khổng Tử).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Về sau Quách Đàm rất giàu, xoay qua đứng bảo lảnh cho các
con nợ nhà băng "Đông Dương Ngân hàng". Mỗi lần xin chữ ký bảo chứng,
họ phải chịu cho Đàm một huê hồng qui định trước. Nhưng gặp năm kinh tế khủng
hoảng 1929, các nhà buôn vỡ nợ không đủ sức trả bạc vay, nhà băng phát mãi phá
sãn, lôi kéo sự nghiệp nhà họ Quách sụp đổ theo cơn khủng hoảng kinh tế trầm
trọng ở Nam kỳ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Sau này, khi Quách Đàm chết, đám ma lớn không đám nào bằng.
Bàn đưa không thể đếm. Đủ thứ nhạc Tây, Tàu, Ta, Miên... Khách đi dường có
việc, miễn nối gót theo đám ma vài bước là có người lễ phép đến dâng một ly
nước dừa hay la ve (bia) và riêng tặng một quạt giấy có kèm một tấm giấy
"ngẫu" (năm đồng bạc) đền ơn có lòng đưa đón! Quách Đàm được chôn ở
gần chùa Giác Lâm giáp ranh Chợ Lớn và Gia Định (1)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(3) Mạc Phúc Sử:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Nổi tiếng với sản phẩm dầu cù là Macphsu. Dầu cù là Macphsu
do ông làm chủ và sản xuất. Macphsu là tên ký âm bằng Pháp ngữ khi Mạc Phú Sử
ra cầu chứng tại tòa. Vì không biết đọc, biết viết tiếng Pháp nên khi được hỏi
dầu cù là cầu chứng tên gì, ông tưởng là nhân viên tòa hỏi tên mình là gì, ông
bèn nói Mạc Phúc Sử và được người Pháp viết theo phiên âm Pháp ngữ là Macphsu.
Sản lượng và tiếng tăm dầu cù là Macphsu rất lớn, ngoài thị trường miền Nam,
Mạc Phúc Sử còn xuất cảng sang Lào, Cambodia, Singapore và Thái Lan.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(4) Trương Văn Bền, sinh năm 1883, trong một gia
đình người Hoa gốc Triều Châu đến Việt Nam lập nghiệp từ đầu thế kỷ 19. Trương
Văn Bền có dịp sang Pháp du học và đã học được nghề sản xuất xà bông. Năm 1918,
ông dùng dừa có sẵn rất nhiều ở miền Tây Nam bộ để thành lập xưởng ép dầu dừa
và từ đó sản xuất xà bông cục đáp ứng nhu cầu rửa ráy, giặt giũ của dân chúng
hằng ngày. Khi cơ sở phát triển, năm 1932, ông cho xây một hãng lớn hơn và làm
chủ nhân hãng xà bông “Trương Văn Bền”. Sản phẩm nổi tiếng nhất của hãng ông là
xà bông thơm Việt Nam hiệu Cô Ba, rất thịnh hành ở miền Nam và sau đó trên khắp
thị trường Đông Dương. Cô Ba tượng trưng cho một phụ nữ đẹp, giản dị, trong
trắng của cô gái miền Nam trong huyền thoại. Xà bông Cô Ba cạnh tranh về chất
lượng và giá thành rẽ đã đánh bạt được xà bông nước ngoài, nhập từ Pháp (17).
Ông là người Hoa Triều Châu đi trước trong thương mại và làm gương cho những
người sau này như Trần Thành. Ông Trương Văn Bền nổi tiếng như Bạch Thái Bưởi
cùng thời ở miền Bắc và trở thành giàu có, có hạng ở Nam kỳ. Gia sản của ông
tương đương với ông Phủ Kiểng ở Bến Tre, ông Kho Gressier Remy ở Sóc Trăng, hay
gia đình Lâm Quang ở Trà Vinh. Ông Bền cũng chính là người xuất tiền cất một
dãy phố 50 căn, gần Ngã Sáu Chợ Lớn, nằm góc đường Armans Rousseau và Général
Lizé (nay là đường Ngô Gia Tự và Hùng Vương) (17).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Còn nhiều câu truyện của các doanh nhân người Hoa ở Chợ Lớn
đã phát triển kinh doanh đóng góp vào nền kinh tế Việt Nam từ các năm xưa. Tôi
trước đây có đọc một bài trong tạp chí nghiên cứu lịch sử hồi năm khoảng năm
1977 đã liệt kê nhiều nhà kinh doanh người Hoa, nhưng hồi ấy là đả phá họ, cho
họ là tư bản bóc lột. Nay thì đã khác hẳn rồi, họ là những những người đã giúp
cho nền kinh tế phát triển và có ích cho đất nước, xã hội. Trước 1975, có những
tư sản Việt gốc Hoa cỡ lớn, kể sơ lược như sau (2):<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(5) Trần Thành: Ông xuất thân từ gia đình nghèo qua
Việt Nam đầu thế kỷ 20. Thuở còn thanh niên tìm việc ở Chợ Lớn, ông được vào
làm công trong một xưởng chế biến dầu thực vật của một chủ người Hoa họ Trịnh,
cạo rữa các thùng chứa. Được sự tín nhiệm của chủ, ông được giao trọng trách đi
mua nguyên liệu chủ yếu là đậu nành và đậu phọng cho xưởng. Với uy tín của ông
với nông dân và đối tác ở nông thôn miền Nam và cả ở Cao Miên (Cambodia), ông
không những cung cấp hiệu quả kinh tế cho cơ sở xưởng chủ ông mà sau này khi
được chủ giúp đỡ cho vốn ra riêng còn cung cấp cho các xưởng khác nữa.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trong công việc làm ăn, ông coi trọng nhất là chữ tín. Ông
nói:" Chữ TÍN. Làm nghề gì cũng phải giữ cho được chữ TÍN mới có thể thành
công được. Ông lập ra hãng bột ngọt Vị Hương Tố. Được coi là “vua bột ngọt và
vua mễ cốc”, ông được bầu vào chức vụ bang trưởng Triều Châu, khi tuổi chỉ mới
xấp xỉ 40. Ông đại diện cho người Hoa liên hệ với chính quyền miền Nam Ngô Đình
Diệm và sau này trong thập niên 1960-1970 và được chính quyền kiêng nễ. Ông
giúp đỡ nhiều người có chí mượn vốn. Nhà ông lúc nào cũng có người đến xin ý
kiến làm ăn. Ông đi thăm các nhà máy, xí nghiệp lớn ở Đài Loan, Nhật Bản để học
hỏi kinh nghiệm tổ chức, điều hành các xí nghiệp cỡ lớn và nghiên cứu thị
trường.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(6) Vương Đạo Nghĩa, chủ hãng kem đánh răng hiệu Hynos
cạnh tranh với các hãng kem Việt Nam hiệu Perlon và Leyna ở miền Nam và kem
ngoại quốc như Colgate (Mỹ), C’est it (Pháp). Vào thập niên 1960, hồi tôi còn
nhỏ khi được bác tôi dẫn ra Saigon và bây giờ vẫn còn nhớ là hình ảnh rất lớn
trên cửa chính của chợ Bến Thành đường Nguyễn Huệ một anh “chà và” da đen cười
tươi với hàm răng trắng đều và đẹp của kem đánh răng hiệu Hynos. Lúc đầu, vào
mới hơn 20 tuổi, ông làm cho hãng kem nhỏ ít biết tiếng Hynos do một người Mỹ
gốc Do Thái có vợ Việt Nam mở hãng sản xuất kem đánh răng ở Việt Nam. Sau này
khi người vợ mất, ông chủ buồn rầu bỏ đi giao lại cho ông vì ông được tiếng là
trung thành, cần cù làm ăn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Vương Đạo Nghĩa là người Việt gốc Hoa tiên phong trong lãnh
vực tiếp thị làm ăn kiểu Tây Phương. Ông là người biết được giá trị của thương
hiệu và sự quan trọng của tiếp thị trong kinh doanh thương mại. Quảng cáo kem
Hynos của ông xuất hiện ở khắp nơi từ thành thị đến nông thôn trên mọi phương
tiện, ở các cửa hàng ăn uống, loa phóng thanh, dọc đường, chợ búa, báo chí, hệ
thống truyền thanh và truyền hình, ngay cả trên các thùng xe vận tải chạy khắp
miền Nam. Ông cũng là người đầu tiên biết vận dụng phim võ hiệp và tình báo
kiểu Trung Hoa vào quảng cáo, sau khi gặp lại người anh họ (con ông bác) ở Hong
Kong là tài tử Vương Vũ và được ông mời đến Việt nam nhiều lần trong các dịp
nghĩ hè. Người dân miền Nam khó có thể quên hình ảnh tài tử Vương Vũ giải thoát
các xe hàng do đoàn bảo tiêu hộ tống thoát khỏi quân cướp nhưng tất cả bảo tiêu
đã bị chết, chỉ còn Vương Vũ và khi ông mở xe hàng thì trong đó không phải là
vàng bạc châu báo mà là các hộp kem đánh răng Hynos hay anh Bảy Chà cười toe
toét với hàm răng trắng sáng chói có mặt khắp nơi trên các hang cùng ngõ hẻm.
Thương hiệu Hynos gắn liền với kem đánh răng trong tâm trí người dân. Sản phẩm
của hãng kem đánh răng Hynos có mặt khắp nơi tại Việt Nam, và sau đó ở thị
trường Đông Nam Á và Hong Kong. Khác với các hãng và doanh nghiệp Việt Nam thời
bấy giờ, ông đã trích ra nhiều hơn từ lợi nhuận vào quảng cáo thương hiệu, giới
thiệu sản phẩm với tầm cỡ quốc tế, tương đương với quảng cáo của các thương
hiệu nổi tiếng nước ngoài như Coca-Cola, Seiko, Adidas...<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(7) Trương Vĩ Nhiên,"vua ciné": Xuất thân từ
một gia đình người Hoa, anh em họ Trương được ăn học và giáo dục theo phong
cách quý phái người Hoa. Trương Vĩ Nhiên thấm nhuần đạo Phật và say mê triết lý
Đông phương (11), có đầu óc phóng khoáng và nhạy cảm hiểu biết về tâm lý quần
chúng và thị trường. Ông là chủ nhân hãng xuất nhập cảng phim Viễn Đông, đại lý
độc quyền các phim của hảng phim nổi tiếng Shaw Brothers (Đài Loan) và Golden
Harvest (Hồng Kông). Điện ảnh Hong Kong và Đài Loan cuối thập niên 1960, được
coi là thời vàng son, đã sản xuất các phim dã sử kiếm hiệp thu hút khán giả
nhiều nơi ở Đông Nam Á cạnh tranh và làm các hảng phim Âu Mỹ nể sợ và khâm
phục. Ở miền Nam thời bấy giờ, các tài tử Lý Thanh, Trịnh Phối Phối, Khương Đại
Vệ, Vương Vũ, Địch Long, Hà Lợi Lợi... với các phim Độc Long Đàm, Hiệp Khách
Hành, Độc Thủ Đại Hiệp, Nhất kiếm trấn ải, Long hổ quyết đấu... đã chinh phục
khán giả với doanh thu vượt kỷ lục hơn cả các phim Âu Mỹ thời đó như Cleopatre,
Love Story, Romeo Juliet, Deux hommes dans la ville.. của các tài tử Liz
Taylor, Ali Mc Graw, Steve McQueen, Alain Delon, Jean Belmondo..<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trương Văn Vĩ đã nhìn thấy trước qua sự say mê của người dân
với các truyện võ hiệp Kim Dung và sau này Quỳnh Dao ở các nước Á châu và ông
đã mua lại các rạp làm ăn ế ẩm, tân trang lại và làm chủ các rạp hát ciné ở
nhiều nơi vùng Sài Gòn - Chợ Lớn: Eden, Đại Nam, Palace, Opéra, Oscar, Lệ
Thanh, Hoàng Cung, Đại Quang, Thủ Đô... (ngoài các rạp Rex, Văn Hoa Dakao, Văn
Hoa Sài Gòn, Mini Rex A, B, C của ông Ưng Thi, trong hoàng gia nhà Nguyễn,
chuyên chiếu phim cao cấp). Tất cả các rạp của Trương Văn Vĩ đều được sửa sang
xây dựng mới mẻ, với hệ thống máy lạnh tốt, ghế ngồi bọc da, trang hoàng đẹp
mắt và hấp dẫn khách hàng với hệ thống máy móc như máy chiếu, âm thanh, ánh
sáng nhiều màu trong rạp, cả buvette (quầy giải khát) phục vụ ngay trong rạp,
cùng các phương tiện quảng cáo đa dạng và quy mô. Bắt đầu từ năm 1966, Trương
Vĩ Nhiên nhập cảng các loại phim võ hiệp, kiếm hiệp dã sữ Hồng Kông và Đài
Loan, sau là phim tình cảm phỏng theo truyện của các tác giả nổi tiếng như Kim
Dung, Ngọa Long tiên sinh, Quỳnh Dao.... Ông trở thành tỉ phú giàu có khi chỉ
mới hơn 30 tuổi. Ông có ảnh hưởng rất lớn về nghệ thuật và văn hóa điện ảnh
trong cuối thập niên 1960 và đầu 1970.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(8) L.N ("vua bột mì"): L.N giàu có bằng
"cho vay lúa", nhập cảng thóc gạo miền Tây, kinh doanh bột mì . L.N
xây dựng "Saigon kỹ nghệ bột mì công ty" (Sakybomi), hùn vốn vào công
ty bột mì khác Viflomico. Để nắm độc quyền hai nhà máy cỡ lớn nhất ở Đông Nam Á
này, L.N đã đóng cổ phần vào 3 ngân hàng: Trung Nam ngân hàng (100 triệu), Đồng
Nai ngân hàng (40% cổ phần), Nông Doanh ngân hàng và vào hai công ty xuất nhập
cảng Mỹ Liên (21 %), Hứa Nhuận Chân (70%), đồng thời lập hai công ty nhập khẩu
18 mặt hàng khác (3).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(9) Tập đoàn đại gia tộc họ Ông, chủ dầu cù là hiệu Con
Cọp, được gọi là Cọp Saigon (Ông Nghiệp Hùng, Ông Nghiệp Sơ, Ông Nghiệp Kỳ, là
con của Ông Tích). Ngoài ra tập đoàn này khống chế một nhà máy dệt lớn, một
công ty vận tải đường bộ, đường sông, công ty xuất nhập cảng, một xưởng đóng
tàu, một công ty bốc dở hàng ở Thương cảng Saigon, một ngân hàng và nhiều nhà
cho thuê. Trong thời này cũng có nhiều tập đoàn và các nhân vật khác như các
tập đoàn tư bản họ Trương, họ Mã, vua "xăng dầu" Lý Hớn, "vua cà
phê" Trần Thiện Tứ, "vua vải sợ" Lưu Tú Dân, "vua thuốc
lá" Siou Phong ....<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(b) Thời kỳ đổi mới sau 1975<br />
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Đất nước Việt Nam có nhiều người Hoa và Minh Hương giỏi,
nhưng do những chính sách sai lầm, chính quyền trước đây đã đánh đổ họ qua mấy
chiến dịch đánh tư sản sau 1975: vua thép, vua gạo, vua bột giặt, vua xà
bông, vua bột mì ... đều bị đánh tan hoang bại sản. Trong khi trong thời gian
ấy mấy người Hoa chủ các công ty lớn ở các nước Đông Nam Á như Temasek của
Singapore, St Miguel của Philippines..) vẫn còn không bằng một góc các công ty
Hoa ở Vietnam.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ngày nay có một người Minh hương nổi tiếng không kém chú
Hỏa, Trần Thành xưa kia. Đó là “vua gốm” Lý Ngọc Minh, chủ công ty gốm Minh
Long ở Bình Dương. Kế thừa truyền thống nghề gốm của người Minh hương ở Gia
Định- Đồng Nai, ngày nay các cơ xưởng làm gốm (đa số ở Biên Hòa và Bình Dương)
tiếp tục phát triển làm gốm, nhất là sau giai đoạn Đổi mới, với các sản phẩm
đặc sắc xuất khẩu đi nhiều nơi trên thế giới. Ông đã tạo những bộ gốm nổi tiếng
Cẩm Tú, Sơn Hà, Hồn Việt ..Trước đây ông có nhờ gs Cao Xuân Phổ và Trần Quốc
Vượng cố vần để ông tạo con rồng Việt Nam theo kiểu triều đại Lý - Trần, lúc cổ
thành Thăng Long vừa được khám phá, trên sản phẩm gốm của ông. Công ty ông cũng
là nơi làm các "cup" gốm làm quà tặng cho các nguyên thủ quốc gia
tham gia Hội nghị APEC năm ngoái ở Hà Nôi.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Cuộc đời của ông Minh trước 1975 đến nay đã được dựng thành
phim "Miền đất phúc" làm nhiều tập chiếu trên truyền hình Tp Hồ Chí
Minh. Xuất phát từ một gia đình có truyền thống làm gốm sứ ở Tân Phước Khánh
(Tân Uyên - Bình Dương), gia tộc Lý Ngọc Minh đã có ba đời theo nghề gốm sứ.
Năm 1975, đất nước thống nhất nhưng thương mại tư nhân bị cấm và hạn chế. Trãi
qua bao khó kh ăn, ông vẫn kiên trì sản xuất và đến khoảng những giữa thập niên
1980 và đầu 1990 sản phẩm của ông bắt đầu có mặt tại thị trường các nước Đông
Âu và tư bản. Nay thì ông Lý Ngọc Minh là người chính phủ Việt Nam trọng vọng
(Ủy viên của mặt trận Tổ quốc, đại biểu quốc hội, anh hùng lao động ...), công
ty ông có gần 2000 công nhân làm việc và thương hiệu gốm Minh Long xuất khẩu
qua nhiều nước làm các công ty Nhật, Hàn, Âu Mỹ gờm vì cạnh tranh và qua mặt
họ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Chính Trị<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Từ lúc Trần Thượng Xuyên và Dương Ngạn Địch được chúa Nguyễn
cho vào miền Nam mở đất, lập nghiệp, người Minh hương tiên phong cùng lưu dân
người Việt và dân bản sứ Khmer đã khai hoang mở mang bờ cỏi làm vùng đất Gia
Định-Đồng Nai (tức cả miền Nam thuở đó) trở nên trù phú. Miền Nam trở thành
miền đất hứa của nhiều dân nghèo từ miền Trung vào lập cuộc đời mới. Người Minh
hương đã tham gia bình đẳng trung thành nhớ ơn phục vụ phò chúa Nguyễn ngay cả
lúc Nguyễn Ánh phải trốn chạy Tây Sơn bôn ba khắp nơi ở vùng đất mới. Các tướng
Minh hương như Châu Văn Tiếp, Đỗ Thành Nhân, Võ Tánh .. là những tướng đã ra
giúp Nguyễn Ánh trong cuộc tranh hùng với Tây Sơn. Vì sự giúp đỡ chúa Nguyễn,
quân Tây Sơn năm 1783 đã giết rất nhiều người Hoa, hủy hoại hoàn toàn Cù lao
phố, và năm 1785 lần nữa vào cướp giết, phá hủy cơ nghiệp người Hoa vùng Chợ
Lớn, Mỹ Tho.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Khi Gia Long (Nguyễn Ánh) lấy được giang sơn, trong hàng
công thần phục vụ triều đình có rất nhiều người gốc Minh hương và nhà vua đã
nhớ ơn và đãi ngộ xứng đáng. Nhân tài gốc Minh hương, từ Võ Trường Toản, Trịnh
Hoài Đức đến Trương Minh Giảng.. ra phục vụ triều đình và đất nước không phân
biệt Việt hay Minh hương<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Tuy nhiên sau khi Gia Long mất, vua Minh Mạng không hài lòng
với quyền tự chủ của tổng trấn Gia Định Lê Văn Duyệt. Lê Văn Duyệt vẫn theo
chính sách của Gia Long cho người Hoa các bang được tự trị, và không có thuế
thân. Sau khi tổng trấn Gia Định mất, chính sách hà khắc của Minh Mạng đối với
Lê Văn Duyệt, và trung ương tập quyền bãi bỏ hết chính sách nhu hòa ngày trước
gây bất bình với nhiều người ở Gia Định trước đây đã phò Gia Long kể cả người
Minh hương, gốc Hoa, người Chăm, giáo sĩ truyền đạo người Pháp. Sau cuộc khởi
nghĩa của Lê Văn Khôi bị dẹp mà trong hàng ngũ giúp Lê Văn Khôi có nhiều người
Hoa, chính sách của Minh Mạng càng ngày càng khắc khe với người Hoa và người
Minh hương. Trong tác phẩm thơ “Bốn Bang thư” của một người Hoa gọi là Bốn Bang
(thực sự tên hiệu đại diện cho bốn bang Quảng Đông, Triều Châu, Phúc Kiến và
Hải Nam) bị bắt và làm ra bài thơ dài 308 câu lục bát trước khi bị hành hình,
có kể rõ về sự tình miền Nam trong cuộc khởi nghĩa Lê Văn Khôi.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Từ đó người Minh Hương và Hoa ít có tham gia vào triều đình
chính quyền cho đến thời Pháp thuộc, họ chỉ chăm chú làm ăn vì đối với họ chánh
quyền Việt và Pháp cũng không khác qua sự đối xử, phân biệt.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Võ Tánh<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Một trong “Gia Định tam hùng” (Châu Văn Tiếp, Đỗ Thành Nhân,
Võ Tánh). người Minh Hương, tổ tiên trước kia ở làng Phước An (Biên Hòa) sau
dời về Bình Dương, Gia Định. Thuở còn thanh niên, ông luyện tập võ nghệ, nổi
tiếng là một võ sư cao cường có sức mạnh hơn người, một mình Võ Tánh đã dùng
tay không đánh cọp tại 18 thôn Vườn Trầu . Đương thời, ông cùng với Đỗ Thành
Nhân và Châu Văn Tiếp họp thành Gia Định tam hùng. Quân Tây Sơn thường nói
rằng: "Trong bọn tam hùng đất Gia Định, Võ Tánh là anh hùng bậc nhất,
không nên phạm đến".<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Vì không chịu khuất phục Tây Sơn, Võ Tánh chiêu tập nghĩa
binh cùng với anh là Võ Nhân phất cờ khởi nghĩa tại 18 thôn Vườn Trầu (Gia
Định), rồi kéo binh chiếm giữ cả vùng đất Gò Công. Sau khi người anh mất, ông
rút quân về án giữ thôn Vườn Trầu. Nghĩa quân của Võ Tánh có đến mấy vạn người,
chia thành 5 đoàn, được đặt hiệu là đạo quân Kiến Hạ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Khi Nguyễn Phúc Ánh từ Xiêm La trở về nước có mời Võ Tánh về
giúp. Năm 1788, Võ Tánh cùng các bộ tướng đến bái kiến Nguyễn vương. Nguyễn
Phúc Ánh mừng rỡ, phong cho Võ Tánh làm Tiền phong dinh Khâm sai Chưởng cơ và
gả em gái là Ngọc Du công chúa.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ngay từ buổi đầu, Võ Tánh đã giúp Nguyễn Phúc Ánh nhiều công
trạng: vây đánh và bắt được tướng của Tây Sơn tên Phạm Văn Tham (1789), đánh
bại tướng Đào Văn Hổ và thu phục thành Diên khánh (1790). Khi trấn thủ thành
Diên Khánh, Võ Tánh dùng mưu đuổi quân Tây Sơn đến vây thành (1794). Sau đó về
lại Gia Định, ông được phong tước Quận Công kiêm lãnh chức Đại Tướng Quân. Năm
1797, ông theo Nguyễn Ánh ra đánh Quảng Nam, thắng được tướng Nguyễn Văn Ngụ
tại cửa Đại Chiêm (Cửa Đại), quân sĩ Tây Sơn về hàng rất đông. Thừa thắng, ông
vượt sông Mỹ Khê (Quảng Ngãi), đánh bại Đô đốc Nguyễn Văn Giáp.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Năm 1799, Võ Tánh lại theo Nguyễn Phúc Ánh ra đánh Qui Nhơn.
Cùng với tướng Nguyễn Huỳnh Đức đánh thắng nhiều trận tại Thị Giả và cầu Tân
An, giết được Đô đốc Nguyễn Thiệt và chiêu hàng Đô đốc Lê Chất. Thành Qui Nhơn
được đổi tên là thành Bình Định và giao cho Võ Tánh và Ngô Tùng Châu ở lại trấn
giữ. Lúc Võ Tánh cầm chân quân Tây Sơn tại thành Bình Định, Nguyễn Ánh đánh
chiếm thành Phú Yên rất dễ dàng.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Không lâu, quân đội Tây Sơn dưới quyền chỉ huy của Thái Phó
Trần Quang Diệu, tướng giỏi của Tây Sơn phản công vây thành Bình Định. Nguyễn
Ánh đưa binh ra giải cứu không nổi, cuộc bao vây măi kéo dài đến 14 tháng. Lâu
ngày, trong thành binh sï thiếu lương thực rất nguy ngập. Ngày 7-7-1801, trong
lúc bị vây ngặt, có người khuyên Võ Tánh bỏ thành mà chạy nhưng ông không chịu.
Võ Tánh nói: "Không thể được. Ta phụng mạng giữ thành này, nên thề với
thành cùng sống chết. Nếu bỏ thành mà hèn nhát trốn lấy một mình, thời sau này
còn mặt mũi nào trông thấy Chúa thượng". Sau đó ông trao cho tướng Tây Sơn
Trần Quang Diệu một bức thư đại ý nói rằng: "Phận sự ta làm chủ tướng thì
đành liều chết ở dưới cờ, ta đâu có ngại. Còn như các quân sĩ không có tội tình
gì, xin chớ nên giết hại". Tiếp theo ông lấy rơm cỏ chất dưới lầu Bát Giác
(Bình Định), đổ thuốc súng rồi tự đốt mà chết. Quan Hiệp trấn Ngô Tùng Châu
cũng uống thuốc độc tự tử. Trần Quang Diệu đem quân vào thành, xúc động trước
tấm gương tiết liệt của Võ Tánh, sai người làm lễ liệm tang tử tế và không làm
tội hay giết hại một ai.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Vua Gia Long, sau khi lên ngôi Hoàng đế, tưởng nhớ đến công
lao của Võ Tánh cho lập đền thờ ở nền cũ lầu Bát Giác, sai người đưa di cốt của
ông về chôn tại Phú Nhuận, Gia Định (nay nằm trong một hẻm ở đường Hồ Văn Huê,
Saigon) và truy tặng tước Dực vận Công thần, Phụ quốc Thượng tướng công, Trụ
quốc úy Thái trung liệt. Vua Minh Mạng truy phong làm Hoài quốc công.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ngày nay, người Bình Định vẫn còn lưu truyền câu hát nói lên
cảm tình của dân với Võ Tánh:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ngó lên ngọn tháp Cánh Tiên<br />
Cảm thương quan Hậu thủ thiềng ba năm !<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Châu Văn Tiếp<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Châu Văn Tiếp sinh năm 1738, tên tộc là Châu Doãn Ngạnh, quê
huyện Phù Mỹ, Quy Nhơn. Khi Tây Sơn đánh chiếm thành Quy Nhơn, gia đình ông dời
về Phú Yên. Ông thông thạo 2 ngoại ngữ Xiêm và Miên. Sau ông chiêu mộ người,
dựng cờ khởi nghĩa chống Tây Sơn. Cờ thêu bốn chữ lớn Lương Sơn Bá Quốc. Được
Nguyễn Nhạc chiêu hàng nhưng sau đó tách ra theo chúa Nguyễn Ánh ở Gia Định.
Năm Canh Tý (1780) Nguyễn Phúc ánh xưng vương tài Sài Côn (Sài gòn) phong ông
làm khâm sai đại đô đốc, nổi tiếng trong gia đình tam hùng. Năm 1781, ông đánh
ra Diên Khánh, nhưng thua rút về Phú Yên. Không lâu sau đó, Gia Định cũng thất
thủ, ông theo Chúa Nguyễn sang Xiêm. Năm Giáp Thìn (1784), Chúa Nguyễn đưa binh
Xiêm về chống nhau với Tây Sơn. Ông làm Bình tây đại đô đốc chưởng quản các đạo
quân Xiêm trên sông Mang Thít (Vĩnh Long). Trong trận thủy chiến, ông bị tướng
của nghĩa quân Tây Sơn là chưởng tiền Bảo giết chết. Năm 1802, Nguyễn Ánh lên
ngôi vua, sắc sai Đặng Đức Siêu soạn văn tế và truy phong ông Tả là quân đô đốc
tước quận công, lập đền thờ tại thôn An hội (nay là làng Tân Long Hội), tỉnh
Vĩnh Long và được thờ nơi miếu Hiển Trung của nhà Nguyễn ở Huế.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trương Minh Giảng<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Trương Minh Giảng, sinh ở Bình Dương, thuộc trấn Gia Định.
Đỗ cử nhân năm 1819, được bổ nhiều chức vụ, sau lên ch ức Thượng thư bộ Hộ. Ông
là người văn võ song tài. Lúc Lê Văn Khôi nổi loạn ở Gia Định, vua Minh Mạng
sai ông và tướng Phan Văn Thúy mang quân vào dẹp loạn. Sau đó, ông cầm quân
đánh với quân Xiêm xâm nhập nước ta ở mặt trận Hà Tiên theo đường thủy và Châu
Đốc và An Giang qua ngã Chân Lạp (Cao Miên). Lúc bấy giờ Xiêm đã chiếm đóng và
cai trị Chân Lạp<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Ở mặt trận An Giang, tại sông Cổ Cắng Trương Minh Giảng và
Nguyễn Văn Xuân đại phá quân Xiêm. Thắng thế tiến thẳng lên Nam Vang (Phnom
Penh), đưa vua nước nầy là Nặc Ông Chân về nước. Sau đó, Trương Minh Giảng cho
lập đồn ở gần Nam Vang để bảo hộ Chân Lạp. Khi Nặc Ông Chân mất (1843), Trương
Minh Giảng xin lập người con gái của Ông Chân là Ang Mey, tục gọi là Ngọc Văn
công chúa lên làm Quận Chúa, rồi đổi nước Chân Lạp ra Trấn Tây Thành, chia làm
34 phủ huyện và cắt đặt người lo việc chính trị, kinh lý, thanh sát các việc
buôn bán, đo ruộng đất và đặt các thứ thuế đinh, điền, thuyền bè... Không bao
lâu, dân Chân Lạp nổi loạn dưới sự lãnh đạo của em Nặc Ông Chân là Nặc Ông Đôn,
quan quân địa phương đánh mãi mà không dẹp nổi. Khi vua Minh Mạng mất, vua
Thiệu Trị lên nối ngôi, sau một thời gian có nhiều khó khăn qua sự nổi dậy và
chống đối của dân Chân Lạp mà Trấn Tây Tướng Quân (Trương Minh Giảng) không dập
tắt được, một số triều thần tâu trình vua Thiệu Trị bỏ đất Trấn Tây, cho lệnh
rút quân về An Giang. Năm 1841, Trương Minh Giảng về An Giang buồn phiền vì
không giữ được thành Trấn Tây nên sinh bệnh rồi mất. Thật ra đây không phải là
lỗi của ông mà vua Minh Mạng mới là người chịu trách nhiệm chính qua chính sách
thật sai lầm, thiếu sáng suốt là thôn tính, xác nhập Chân Lạp vào Việt Nam. Một
di sản để lại nhiều hệ quả ngoại giao tai hại sau này mà người Chân Lạp không
quên cho đến ngày nay.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Phan Xích Long<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Sinh năm 1893, Phan Xích Long tên thật là Phan Phát Sanh,
con của Phan Núi, một người cảnh sát gốc Hoa tại Chợ Lớn. Từ thuở nhỏ Phan Phát
Sanh đã tỏ ra là một tay anh chị hảo hán, trừ gian diệt bạo, nhờ đó đã kết nạp
rất nhiều đàn em và trở thành đại ca. Tháng 3, năm 1913 (Quý Sửu), "đại
ca" Phan Phát Sanh tự xưng Phan Xích Long, tự nhận là Đông Cung con vua
Hàm Nghi và tự tôn làm Hoàng Đế cùng với một số đàn em làm cách mạng chống
Pháp. Họ chế tạo lựu đạn, trái phá, dán truyền đơn khắp chợ Sài Gòn, Chợ Lớn,
Bình Tây kêu gọi dân chúng nổi dậy. Nhóm hội kín "Thiên Địa Hội" của
Phan Xích Long đặt bom ở trụ sở bót cảnh sát, xưởng Ba Son, ở Chợ Lớn, Tân An, Sóc
Trăng... đến tận Nam Vang (Cao Miên) làm thực dân Pháp sợ hải trước sự lớn mạnh
và bạo gan của phong trào Phan Xích Long. Chẳng may Phan Xích Long bị bắt tại
Phan Thiết cùng một số đồ đệ và. bị xử án chung thân khổ sai về tội khủng bố,
phá rối trị an, giam tại nhà lao khám lớn Saigon.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Vụ án Phan Xích Long làm chấn động giới anh chị giang hồ mã
thượng thời đó. Tháng 3-1916, thừa dịp Pháp đang bị Đức đánh tại mẫu quốc, một
số đàn em dưới quyền của Hải Trí mặc áo đen, quần trắng, mang áo giáp da, trang
bị bùa chú, tổ chức đánh phá Khám Lớn Sài Gòn để cứu "đại ca". Ban
đầu rất nhiều thuyền nhỏ tứ xứ đến đậu chen nhau dưới gầm cầu Khánh Hội, đến ba
giờ khuya là khởi sự. Dưới khẩu hiệu “Cứu đại ca”, các đồng đảng thảy đều uống
bùa, cổ mang phù chú, tay cầm gươm mác, kéo lên Khám lớn Sài Gòn. Nhưng mã tấu
và bùa chú không chống nổi súng đạn, nên ngoài một số bị chết tại trận, hầu như
tất cả đều bị bắt, tất cả gồm 56 người. Vài ngày sau 56 "anh hùng" và
"đại ca" đều bị xử tử và chôn chung trong một mộ ở Đất Thánh Chà
(đường Hiền Vương, Chợ Lớn). Tiếng thơm vẫn còn lưu truyền trong giới giang hồ
Chợ Lớn, tầng lớp lao động làm xấu hổ rất nhiều người trí thức, tự nhận làm
cách mạng nhưng không có cái can đảm của những tay giang hồ hảo hán, với chí
khí “trọng nghĩa khinh tài”, cùng chịu chết chung với nhau chứ không bỏ chạy.
Trong dân gian, giai thoại về “tướng cướp” Phan Xích Long là đề tài của nhiều
vỡ hát bội, hồ quảng hay cải lương sau này ở miền Nam.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trần Bội Cơ<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trong kháng chiến chống Pháp, người con gái nữ sinh Trần Bội
Cơ ở quận 5 (thành phố Hồ Chí Minh), người Hoa gốc Phúc Kiến, đã đấu tranh đòi
bãi bỏ lệnh đóng cửa trường ngày 4/5 hàng năm. Chị bị bắt lúc đang diễn thuyết
trước đám đông học sinh sau đó bị tra tấn và hy sinh lúc chỉ mới 18 tuổi, ngày
12/5/1950. Chị bị sát hại lúc cô em gái Trần Bội Anh đã về Vĩnh Long. Biết tình
hình Sài Gòn bất ổn nên ba của chị, ông Trần Thủy Nam, tức tốc lên Sài Gòn định
đón con gái về nhưng không kịp. Tại nhà xác Bệnh viện Chợ Rẫy, ông Nam đã ngất
xỉu khi thấy thân xác không toàn vẹn của chị. Ngày 2-9-1950, chị được truy tặng
Huân chương Kháng chiến chống Pháp hạng 2. Sau ngày 30-4-1975, mộ chị được di
dời từ Q.11 về nghĩa trang Lạc Cảnh, sau đó về yên nghỉ tại Nghĩa trang liệt sĩ
TP.HCM.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Tổng luận<br />
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Vùng đất Nam bộ khi mới khẩn hoang lập nghiệp, người Minh
hương và người Hoa sau này cũng như dân Việt từ miền Trung vào tìm cuộc sống
mới với những cư dân Miên, Mạ đã ở đấy trước đó. Để lại và quên đi những lầm
than, sai trái, áp bức ở vùng đất mà họ phải ra đi, lưu dân sống mở vùng đất
mới, họ dễ đồng cảm với nhau, không câu nệ và phóng khoáng coi những người cùng
hoàn cảnh là anh em, coi vùng đất Nam bộ là quê hương mới. Tất cả coi nhau như
anh em và chính thái độ này đã tạo ra phong cách đặc trưng của vùng đất này:
thực thà, học hỏi lẫn nhau, phóng khoáng, thực dụng và không câu nệ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Một văn hóa mới đã được sinh ra dựa trên quan niệm và giá
trị là mọi người đều bình đẳng không phân biệt với chí khí giúp kẻ cô thế,
chống bất công và tinh thần hảo hán anh hùng “trọng nghĩa khinh tài”, không sợ,
tiên phong tìm hay thử những cái mới, cái hay có thể áp dụng được làm tăng giá
trị hay có lợi trong cuộc sống. Văn hóa Nam bộ đã có những đóng góp to lớn từ
người Minh Hương trong nhiều lãnh vực, đúng hơn là con người nam bộ một phần là
con người Minh hương.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Trong lãnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội và chính trị, họ đã
có những đóng góp lớn lao và hòa hợp như mọi công dân Việt Nam. Tùy theo từng
thời kỳ của lịch sử, sự đóng góp tài năng có lên xuống là do thái độ và chính
sách của chính quyền. Đã có những thời kỳ họ bị nghi kỵ và đối xử không công
bằng như những đối tượng ngoại vi của cộng đồng dân Việt. Những chính sách sai
lầm này là những kinh nghiệm quý báu mà chúng ta nên suy ngẫm và học hỏi.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br />
<br />
Tham khảo<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
(1) Vương Hồng Sển, Saigon năm xưa, Nxb Trẻ, 2002.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(2) Vương Hồng Sển, Hơn nữa đời hư, Nxb Trẻ, 2003.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(3) Cao Văn Lương, "Vài nét về giai cấp tư sản mại bản
ở miền Nam dưới chế độ thực dân mới của Mỹ", Nghiên cứu lịch sử, số 2,
tháng 3 và 4, 1976<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(4) Phan An, Trần Đại Tân, Lưu Kim Hoa, Lê Quốc Lâm, “Gáp
phần tìm hiểu văn hóa người Hoa ở Nam bộ”, Hội Văn học nghệ thuật các dân tộc
thành phố Hồ Chí Minh, Nxb Văn hóa-thông tin, 2006.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(5) Trần Hồng Liên, “Văn hóa người Hoa ở Nam bộ”, Nhà xuất
bản Khoa học Xã hội, 2005.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(6) Nguyễn Cẩm Thúy, Định cư của người Hoa trên đất Nam bộ
(từ thế kỷ 17 đến năm 1945), Nxb Khoa học Xã hội, Hà nội, 2000.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(7) Trần Khánh, Vai trò của người Hoa trong nền kinh tế các
nước Đông Nam Á, Viện Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1992.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(8) Tsai Maw Kuey, Người Hoa ở miền Nam Việt Nam, Thư viện
quốc gia, Paris, 1968.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(9) Trịnh Hoài Đức, Nguyễn Xuân Khoang - Phong tục Nam bộ
xưa, tục thờ cúng thần thành hoàng tại làng thôn bắc bộ, Nxb Trẻ 1996.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(10) Nguyễn Đức Hiệp, Thăm mộ Trần Thượng Xuyên, <a href="http://213.251.176.152:8080/diendan/BanDocVaZD/thu-ban-111oc-15-1.2007/">http://213.251.176.152:8080/diendan/BanDocVaZD/thu-ban-111oc-15-1.2007/</a> <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(11) Dương Đức Dũng, Những gương mặt tỷ phú Saigon trước năm
1975, Nxb Trẻ<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(12) Nguyễn Thị Thanh Xuân, Nguyễn Khuê - Trần Khuê, SàiGòn
Gia Định qua thơ văn xưa, Nhà Xuất bản Thành phố Hồ Chí Minh, 1987.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(13) Huỳnh Minh, Gia Định xưa, Nxb Văn Hóa-Thông Tin, 2007.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(14) Phạm Quỳnh, Một tháng ở Nam Kỳ, <a href="http://vannghesongcuulong.org/vietnamese/tulieu_tacpham.asp?TPID=2346&LOAIID=17&TGID=567">http://vannghesongcuulong.org/vietnamese/tulieu_tacpham.asp?TPID=2346&LOAIID=17&TGID=567</a> <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(15) Lại Nguyên Ân, Một cuộc thảo luận về sách giáo khoa
tiếng Việt trên báo chí Sài Gòn 1929–1930, Talawas 2006, <a href="http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=8049&rb=06">http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=8049&rb=06</a> <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(16) Nguyễn Thị Hậu, Đi tìm quá khứ Sài Gòn, Xóm Lò Gốm
xưa, <a href="http://www.vannghesongcuulong.org/vietnamese/tulieu_tacpham.asp?TPID=5238&LOAIID=18&LOAIREF=5&TGID=1046">http://www.vannghesongcuulong.org/vietnamese/tulieu_tacpham.asp?TPID=5238&LOAIID=18&LOAIREF=5&TGID=1046</a>. <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(17) Hứa Hoành, Những phú hộ lừng danh Nam Kỳ: Trương Văn
Bền: nhà kỹ nghệ không bằng cấp kỹ sư, <a href="http://vnthuquan.net/truyen/truyen.aspx?tid=2qtqv3m3237n4nnntn1n31n343tq83a3q3m3237nnn0n">http://vnthuquan.net/truyen/truyen.aspx?tid=2qtqv3m3237n4nnntn1n31n343tq83a3q3m3237nnn0n</a> <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(18) Li Tana, P. Van Dyke, Canton, Cancao and Cochinchina:
New data and new light on eighteenth-century Canton and the Nanyang, Chinese
Southern Diaspora Studies, Vol.1, 2007, p.10-28.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(19) Bình Nguyên Lộc, Lột trần Việt ngữ, <a href="http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=9922&rb=08">http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=9922&rb=08</a> <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
(20) Vương Trí Nhàn, Ảnh hưởng văn hoá Trung Hoa trong sự
hình thành tiểu thuyết Việt Nam trước 1930 <a href="http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=8433&rb=0102">http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=8433&rb=0102</a> <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable">
<tbody>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 100.0%;" width="100%"></td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable">
<tbody>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 100.0%;" width="100%">
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nguồn:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<a href="http://vietsciences.free.fr/lichsu/lichsunguoiminhhuong.htm">http://vietsciences.free.fr/lichsu/lichsunguoiminhhuong.htm</a><o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-14974782915918545172013-08-17T08:19:00.003-07:002013-08-17T08:19:31.746-07:00 SỰ SỤP ĐỔ CỦA VIỆT NAM CỘNG HÒA: HỒ SƠ TÒA BẠCH ỐC THỜI TỔNG THỐNG GERALD FORD VỀ BIẾN CỐ 30 THÁNG TƯ, 1975<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><span style="font-size: 16pt;"></span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><span style="font-size: 16pt;">Ngô Bắc </span></b><span style="font-size: 16pt;">dịch</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 16pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><br />Tổng Thống Ford tuyên bố rằng Chiến Tranh Việt Nam<br />đã “chấm dứt đối với phía Hoa Kỳ”<br />trong bài diễn văn đọc tại Đại Học<br />Tulane University, New Orleans ngày 23 Tháng 4, 1975<br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<u><span style="color: #140377; font-size: 11pt;">Lời Người Dịch</span></u><span style="color: #140377; font-size: 11pt;">:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> Dưới đây là các tài liệu quan trọng nhất, có liên hệ trực tiếp đến biến cố 30 Tháng Tư, 1975 trong hồ sơ của Tòa Bạch Ốc thời Tổng Thống Gerald Ford, được lựa chọn, phiên dịch, và ấn hành trên Gió O, bao gồm: </span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> 1. <u>Tài Liệu 1</u>: Biên Bản Phiên Họp Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ, ngày 18 Tháng Ba, 1975, tại Phòng Họp Nội Các, Tòa Bạch Ốc, bàn về tình hình Căm Bốt và Việt Nam.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> 2. <u>Tài liệu 2</u>: Biên Bản Phiên Họp Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ, ngày 9 Tháng Tư, 1975, tại Phòng Họp Nội Các, Tòa Bạch Ốc, bàn về tình hình Đông Dương và phần báo cáo của Tướng Fred C. Weyand vừa về từ một cuộc điều nghiên tình hình tại Việt Nam.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> 3. <u>Tài Liệu 3</u>: Văn Thư Tóm Tắt Về Cuộc Thăm Viếng và Bản Báo Cáo Về Tình Hình Việt Nam, với các phụ lục đính kèm, đề ngày 4 Tháng 4, 1975 của Tướng Fred C. Weyand, Tham Mưu Trưởng Lục Quân Hoa Kỳ.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b>Phụ Lục 1</b>: Quân Số Quân Đội Bắc Việt / Số Vũ Khí Gia Tăng Của Quân Đội Bắc Việt Tại Việt Nam Cộng Hòa Kể Từ Khi Ngưng Bắn</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b>Phụ Lục 2</b>:Thống Kê Của DAO (Văn Phòng Tùy Viên Quân Sự) Về Việt Cộng / Quân Đội Bắc Việt 03 – Các Đơn Vị Tác Chiến Quan Trọng Tại Việt Nam Cộng Hòa</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b>Phụ Lục 3</b>: Bảng Thống Kê Các Đơn Vị Tác Chiến Của Việt Nam Cộng Hòa</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b>Phụ Lục 4</b>: Bản Đồ Kiểm Soát Lãnh Thổ Của Chính Phủ Việt Nam / Cộng Sản, Tháng Một 1973</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b>Phụ Lục 5</b>: Bản Đồ Kiểm Soát Lãnh Thổ Của Chính Phủ Việt Nam / Cộng Sản, 31-3- 1975</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> 4. <u>Tài Liệu 4</u>: Văn Thư Ghi Nhớ Làm Tài Liệu Lưu Trữ, Phiên Họp Của Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ, ngày 24 Tháng 4, 1975, tại Phòng Họp Nội Các, Tòa Bạch Ốc, bàn về Cuộc Di Tản Tại Việt Nam</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b><u>Phụ Đính A</u></b>: Bàn Ghi Nhớ Lời Nhắn Miệng Của Tổng Thống Hoa Kỳ, Gerald Ford, đên Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Liên Bang Sô Viết, L. E. Brezhnev.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b><u>Phụ Đính B</u></b>: Phúc Đáp Của Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Liên Bang Sô Viết, L. E. Brezhnev đến Tổng Thống Hoa Kỳ, Gerald Ford.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> 5. <u>Tài liệu 5</u>: Biên Bản Phiên Họp Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ vào tối ngày 28 Tháng 4, 1975, tại Phòng Họp Roosevelt, Tòa Bạch Ốc, về tình hình di tản tại Sàigòn.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> Các tài liệu của các Bộ Sở, Cơ Quan khác, ít nhiều liên quan trực tiếp đến sự sụp đổ vào ngày 30 Tháng 4, 1975 của Việt Nam Cộng Hòa sẽ được bổ túc sau khi thuận tiện.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975_fichiers/A3860-28A.jpg" /><br />Tổng thống Ford bế một cô nhi tỵ nạn Việt Nam<br />tại Phi trương San Francisco, ngày 5 Tháng 4, 1975</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 18pt;">Tài Liệu 1</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 18pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">TÒA BẠCH ỐC</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">HOA THỊNH ĐỐN</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 11pt;">BIÊN BẢN</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">PHIÊN HỌP HỘI ĐỒNG AN NINH QUỐC GIA</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngày: Thứ Sáu, ngày 18 Tháng Ba, 1975</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Giờ: 3.15 chiều đến 5.15 chiều</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Nơi họp: Phòng Họp Nội Các, Tòa Bạch Ốc</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Đề: Trung Đông và Đông Nam Á</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Các Tham Dự Viên Chính Yếu:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Ngoại Giao Henry A. Kissinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Ngân Khố William Simon</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Quốc Phòng James Schlesinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Tịch Ban Tham Mưu Liên Quân Tướng George S. Brown</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Giám Đốc Cơ Quan Tình Báo Trung Ương William Colby</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Các Tham Dự Viên Khác:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Ngoại Giao: Thứ Trưởng Ngoại Giao Robert Ingersoll (chỉ tham dự phần về Việt Nam); Phụ Tá Bộ Trưởng Ngoại Giao Đặc Trách Chính Trị Sự Vụ, Joseph Sisco</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Quốc Phòng: Thứ Trưởng William Clements</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">WH (Tòa Bạch Ốc): Donald Rumsfeld</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">NSC (Hội ĐồngAn Ninh Quốc Gia): Trung Tướng Brent Scrowcroft</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Ông Robert B. Oakley</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> Mức Độ Bảo Mật: XGDS – 3</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> GIẢI MẬT: Nhật Kỳ Không Thể Xác Định</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> BỞI SỰ CHO PHÉP CỦA – Tiến Sĩ Henry A. Kissinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">[Trong nguyên bản có kèm một số sự đề cập về tình hình khi đó tại Trung Đông, Nam Mỹ, về vấn đề dầu hỏa … , trước khi thảo luận đến tinh hình Căm Bốt và Việt Nam, chú của người dịch]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">:Và lập trường của Sô Viết ra sao vào lúc việc đó xảy ra?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng tôi nghĩ Sô Viết thì tự do để ủng hộ khối Ả Rập nhiều hơn so với vị thê trước đây của họ. Sẽ chỉ cần rất ít ngày để chuyên chở sự yểm trợ phòng thủ chẳng hạn như các hỏa tiễn SAM và máy bay. Các binh sĩ nhảy dù của họ có lẽ sẽ bị đánh bại bởi quân Do Thái bởi họ chỉ được trang bị nhẹ, nhưng họ có thể tăng cường sự phòng vệ không quân quanh Cairo [thủ đô của Ai Cập, chú của người dịch] và Damascus [thủ đô của Syria, chú của người dịch] và các thành phố khác.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi không chắc là Do Thái sẽ tấn công trực tiếp các toán quân Sô Viết.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khi tôi đọc Bản Ước Tính Tình Báo Quốc Gia Đặc Biệt, tôi có cảm tưởng nghe lại một đĩa hát cũ một lần nữa. Chúng ta đã phạm một sự sai lầm về Ả Rập hồi Tháng Mười 1973. Những gì mà ông <b>Sisco</b> đã phải nói thì rất quan trọng. Chúng ta phải giữ đầu óc chúng ta được mở rộng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Do Thái sẽ chắc chắn chiến thắng một hiệp nữa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown:</span></b><span style="font-size: 11pt;"> Quân đội của Do Thái rất thiện chiến. Chúng ta đều biết điều đó. Nhưng chúng ta đừng gạt bỏ khối Ả rập ra ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Hãy nghĩ về một cuộc chiến tranh khác có ý nghĩa gì đối với chúng ta. Các nước thuộc Tổ Chức OPEC sẽ cấu kết với nhau trong một cuộc cấm vận dầu hỏa, đặc biệt bởi các nước Mỹ Châu La Tinh vốn đã không bằng lòng với chúng ta. Điều này có thể làm tê liệt Bờ Biển Phía Đông của Hợp Chúng Quốc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đã nói ông <b>Morton</b> đúc kết thành một kế hoạch đối phó khẩn cấp về những gì sẽ có nhiều xác xuất xẩy ra nếu có một cuộc cấm vận dầu hỏa khác, những biện pháp nào mà chúng ta sẽ có thể áp dụng, và kết quả khả dĩ sẽ ra sao. Chúng ta cần theo dõi việc này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Simon</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi không tin Venezuela sẽ đình chỉ các số xuất cảng sang Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Venezuela đang lãnh đạo phong trào liên đớiMỹ Châu la Tinh để đứng đối chọi với Hoa Kỳ trong các vân đề kinh tế. Liệu ông có muốn đánh liều nếu ông là Thống Đốc của Tiểu Bang New Jersey hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đồng ý với ông <b>Nelson [Rockefeller].</b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta sẽ có hai hay ba tháng ân huệ nhờ số dự trữ của chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có vấn đề di dời về mặt địa dư. Chúng ta đúng là không sắp xếp việc chuyển giao sản phẩm và các hàng hóa đủ nhanh chóng từ một phần của xứ sở đến một phần khác. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đã nói với Cơ Quan FEA và các cơ quan khác hãy làm sẵn một số kế hoạch đối phó khẩn câp. Tôi đã quyết định rằng khi Quốc Hội quay trở lại vào ngày 9 hay ngày 10, tôi sẽ ra trình bày trước một Khóa Họp Chung [Lưỡng Viện] về chính sách ngoại giao. Tôi sẽ trình bày một cách thẳng thắn, về Viễn Đông, Trung Đông, An Ninh Quốc Gia và Quốc Phòng, và các đề tài khác. Tổng Thống phải phát biểu một cách mạnh mẽ và tích cực. Xin gửi các ý kiến đề nghị của quý vị cho ông <b>Brent</b> để nhập vào bài diễn văn. Chúng ta sẽ loan báo việc đó vào ngày mai và tôi sẽ mất nhiều thời giờ tại California về việc này. Henry sẽ cùng đi và trợ giúp. Vào lúc tôi quay trở về hôm mồng 7, chúng ta sẽ có mặt để cùng gọt dũa cho bài diễn văn. Người dân Mỹ muốn biết họ đang ở đâu và Quốc Hội cần biết những gì phải làm. Thông Liệp Liên Bang đã không nói gì về chính sách ngoại giao, như thế đã khá lâu kể mới có một diễn văn quan trọng về chủ đề này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">[Vào thời điểm này cuộc thảo luận hướng đến Đông Nam Á; Thứ Trưởng <b>Ingersoll </b>đã gia nhập buổi hop.]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">President</span></b><span style="font-size: 11pt;">: <b>Bill</b>, tình hình tại chỗ ở Việt Nam ra sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chính phủ Việt Nam có đủ sức để kiểm soát khu vực chung quanh Sàigòn và vùng Châu Thổ trong mùa khô này nhưng họ nhiều phần sẽ bị đánh bại trong năm 1976. Ông Thiệu đã cố gắng rút quân của ông ra khỏi vùng cao nguyên đúng lúc nhưng sự chuyển quân của ông đã thất bại. Ông ấy quá lo ngại về các sự tiết lộ tin tức cho phe Công Sản đến nỗi ông không nói trước với ai cả, ngay cả với các tư lệnh của ông cũng bị bất ngờ. Thực sự chỉ có một trận đánh. Ông Thiệu hay biết về sức mạnh tương đối vượt trội của Bắc Việt tại vùng cao nguyên, vì thế ông đã muốn rút ra khỏi Pleiku và Kontum. Ông muốn chiến đấu tại Ban Mê Thuột, nhưng ông đã không làm được chuyện đó. <b>Trong số các khó khăn, các chiếc máy bay C-130 của ông bị bất khiển dụng, nằm ụ một bên (sidelined)</b> [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch]. Như thế cuộc di chuyển về vùng duyên hải trở thành một cuộc tháo chạy thay vì một cuộc triệt thoái trật tự. Sau đó họ bị tấn công tại Quảng Trị và ông Thiệu không quyết đoán về Huế, đầu tiên không đã không muốn giữ lại và sau ông lại muốn giữ và rồi sau cùng ông đã quyết định là không. Việc này khiến cho vị tư lịnh quân đoàn I trở nên hoang mang và tức giận. Và giờ đây, quân nhảy dù, đội quân thiện chiến nhất của họ, đang được rút ra khỏi Đà Nẵng về Nha Trang và Sàigòn. Ông Thiệu cũng muốn mang Sư Đoàn Thủy Quân Lục Chiến ra khỏi ngoại vi quanh Đà Nẵng. Nếu như thế, Đà Nẵng chắc chắn sẽ sụp đổ. Nguyên thủy, ông Thiệu muốn phòng thủ các túi đất nội phận (enclaves) giống như Tướng Gavin.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sự ước lượng của Colby cho thấy rằng cuộc rút quân của ông Thiệu được trù hoach để đặt ông ta vào một vị thế cắt bớt các sự tổn thất của ông và kèo dài lây lất sang năm 1976. <b>Ông đã quyết định làm điều này bởi ông ta không có đủ sự yểm trợ từ Hoa Kỳ. Sự việc này xảy ra là bởi thiếu các bộ phận phụ tùng thay thế và đan dược</b> [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch]. Ý tưởng thu vén lại không phải là tồi nhưng khi sự chuyển quân khởi sự, các dân tỵ nạn làm nghẽn đường và các binh sĩ không biết di chuyển bằng bất kỳ cách nào. Ông Thiệu đã cố gắng để sẵn sàng ứng phó. Sự ước lượng của ông ta và của chúng ta giống nhau; một cuộc tấn công toàn diện vào năm tới sẽ kết liễu ông ta trừ khi ông nhận được thêm sự yểm trợ. Vì thế ông đã muốn kéo dài cho đến hết năm nay và hy vọng một sự thay đổi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông ta đã không nói cho chúng ta bất kỳ điều gì cả và đã không nói với các tư lịnh của chính ông ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissigner</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sự di chuyển chỉ có thể được thực hiện bởi sự bất ngờ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Các con số dân tỵ nạn trồi sụt lên xuống, với đỉnh cao nhất diễn ra sau cuộc tấn công Tết [Mậu Thân]. Giờ đây chúng ta đang quay trở lại với hơn một triêu người tỵ nạn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Liệu Việt Nam có thể tự túc về kinh tế trong một khu vực nhỏ hơn hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa có, vùng Châu Thổ là một khu vực lúa gạo to lớn. Năm nay sẽ là năm đầu tiên của sự tự túc ve6` kinh tế nếu không gặp phải tình trạng suy đồi đột biến. Các dân tỵ nạn đang đặt một gánh nặng to lớn lên trên chính phủ nhưng điều đáng lưu ý để ghi nhận rằng họ hoàn toàn chạy về phía chính phủ. Sự viếc đó cho thấy một cách rõ ràng họ thực sự cảm nghĩ ra sao về Cộng sản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nhưng quân đội có thể đã để lại số vũ khí và trang bị quân sự trị giá khoảng 200 triệu đô la tại Đà Nẵng không thôi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Và đang có một số sự phàn nàn về ông Thiệu trong quân đội cũng như trong các giới chính trị. Chúng ta có thể nghe nhiều hơn nữa về điều này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông không lạc quan về việc Đà Nẵng có thể giữ được hay sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nó sẽ mất trong vòng hai tuần ngay dù Sư Đoàn Thủy Quân Lục Chiến ở lại đó thay vì được rút về để bảo vệ Sàigòn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Về việc di tản thường dân thì sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có nhiều cảnh tượng hỗn độn kinh hoàng, cả ở phi trường nơi họ tràn lên các máy bay vận tải lẫn ở hải cảng nơi họ chen chúc để lên các chiếc tàu. Một số quân nhân còn bắn súng trên đường tiến ra các con tàu. Một số lượng nhỏ đã được chở đi nhưng luật pháp và trật tự bị phá vỡ hoàn toàn và tình hình gần như không thể [kiểm soát được].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Ingersoll</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có báo cáo cho hay 6000 người tỵ nạn đã lên được một chiếc tàu vào sáng nay và một chiếc khác hiện đang bốc người tỵ nạn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thốn</span></b><span style="font-size: 11pt;">g: Những tin đồn về việc ông Kỳ đang quay trở lại ra sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông Kỳ là một hướng đạo sinh, một người bốc đồng hay khoa trương; ông ta không thể dảm đương công việc [trong lúc này].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Tham Mưu Trưởng [Cao Văn] Viên và Thủ Tướng [Trần Thiện] Khiêm là các ứng viên khả dĩ để thay thế ông Thiệu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông Thiệu đã tự chứng tỏ mình, một cách vượt trội hẳn lên, là kẻ có khả năng nhất trong số tất cả các nhà lãnh đạo Việt Nam mà tôi đã hay biết từ năm 1965. Không kẻ nào khác có thể làm được như vậy. Ông ta nắm giữ giềng mối mọi việc lại với nhau. Ông ta đã phạm phải một lỗi lầm khi ra lệnh rút quân khỏi vùng cao nguyên nhưng ông ta đã không có sự lựa chọn tốt. <b>Chúng ta đã không thể cung cấp cho ông ta sự ủng hộ mà ông ta cần đến</b> [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đồng ý với ông <b>Henry</b>. Không có kẻ nào khác sánh được với ông Thiệu. Ông Khiêm có thể là người khá nhất kế tiếp nhưng ông ấy ở một số phương diện không sánh được với ông Thiệu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đồng ý với sự ước lượng của ông Colby về Đà Nẵng. Nó sẽ khó có thể giữ được 10 ngày. Chúng ta đã cho di tản hết các người Mỹ. Một chiếc tàu thứ nhì đang bốc người lên. Có hai phi trường, phi trường chính tại Ngũ Hành Sơn (Marble Mountain) và một phi trường nhỏ. Có một tiểu đoàn Bộ Binh VNCH (ARVN) đang bảo vệ phi trường nhỏ trước đám đông hỗn độn và một vài chiếc máy bay C-47 đang cất cánh. Đám đông hỗn độn đã chiếm giữ bãi chính và có thể chiếm cứ phi trường thứ nhì.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đang có sự giao tranh nhỏ tại vùng Châu Thổ và quanh Sàigòn. Trừ khi Bắc Việt cho di chuyển các sư đoàn trừ bị của họ vào miền Châu Thổ từ Miền Bắc, Sàigòn và vùng Châu Thổ có thể có khả năng giữ lại được về mặt quân sự nhưng vấn đề to lớn sẽ xẩy ra khi các chuyện kể về Đà Nẵng bắt đầu được loan truyền tại Sàigòn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Liên quan đến Căm Bốt, ông Lon Nol sắp sửa rời sang Nam Dương vào ngày đầu Tháng Tư. Nhưng không có hy vọng về các cuộc nói chuyện với phe Cộng Sản. Họ sẽ nhìn sự ra đi của ông Lon Nol như sự yếu kém và sẽ đẩy tới mạnh hơn. Đề nghị mới của Cộng Sản về một chính phủ khiến cho ông Sihanouk sẽ không có căn bản nào cả, ngay dù ông ta có mang danh là Chủ Tịch.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cuộc chiến tranh hiện giờ đang được tiến hành để chống lại ông Sihanouk. Nếu có vấn đề về ra đi của Lon Nol và sau đó chúng ta thương thảo với Sihanouk, sự việc sẽ dễ dàng. Nhưng phe Khmer Đỏ muốn xỏa sạch mọi cơ sở chính trị khả hữu của Sihanouk và chỉ mang ông ta trở lại làm bình phong cho họ. Người Pháp cho chúng ta hay tại Martinique rằng Sihanouk đã muốn điều đình nhưng không thể làm được bởi có phe Khmer Đỏ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cầu không vận cho Căm Bốt đã bị đình chỉ. Phe Cộng Sản có khả năng làm cho bãi đáp không thể sử dụng được. Chính phủ đang mất đất ở phía đông thủ đô, cũng như tại vùng xuôi xuống dọc con sông. Mùa mưa bắt đầu vào cuối Tháng Năm nhưng con sông sẽ không dâng cao cho mãi đến cuối Tháng Bảy và vài khi đó có lẽ mọi việc sẽ quá trễ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta đang nhận được các báo cáo đầu tiên rằng các binh sĩ Căm Bốt bắt đầu mất đi nghị lực của họ. Họ lo sợ về sự ủng hộ của Hoa Kỳ và mất đi các vị chỉ huy của họ. Với sự tái tiếp tế thích đáng họ sẽ cầm cự cho hết mùa khô. Nhưng tinh thần không được tốt. Cuộc tranh luận tại Quốc Hội đã làm họ tổn thương nặng nề. Nhiều phần nó sẽ sụp đổ trong vòng hai tuần.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta phải lấy quyết định về sự di tản. Một cách lý tưởng, chúng ta phải giữ vững cho đến sau khi có bài diễn văn của ông [Tổng Thống] và sau khi Quốc Hội đưa ra một quyết định về lời yêu cầu viện trợ của chúng ta. Nhưng nếu chúng ta chờ đợi, tất cả mọi thứ có thể sụp đổ tức thời trước khi chúng ta có thể rút người của chung ta ra khỏi đó. Nhưng nếu chúng ta rút ra, chúng ta chắc chắc sẽ khích động một sự sụp đổ. Hiện có khoảng 1100 người thuộc mọi quốc tịch sẽ được di tản. Chúng ta có thể cần quyết định trong tuần tới.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tình hình đã thay đổi. Viễn tượng u ám hơn. Chúng ta cần quyết định bây giờ để mang họ ra hay chúng ta có thể sẽ gặp một khó khăn lớn lao. Có một trung đoàn Thủy Quân Lục Chiến tại Thái Bình Dương. Chúng ta có thể sử dụng các lực lượng Hoa kỳ để mang các cư dân ra và cố gắng đẩy lui đám đông hỗn độn bằng các máy bay trực thăng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Để lấy họ ra sẽ cần đên bao lâu?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta phải sử dụng các phi cơ trực thăng trong thành phố, sẽ cần đến một ngày để lấy 1200 người ra. Nếu chúng ta có phi trường, sẽ cần ít thời giờ hơn. Họ có thể đến đó bằng phương tiện riêng của họ. Đây sẽ là một chiến dịch rất khó khăn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thủy Quân Lục chiến có thể phải bắn vào thường dân và điều đó sẽ tạo ra một sự ồn ào lớn tiếng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đám đông sẽ khó để kiểm soát. Chúng ta có thể sẽ phải bắn vào dân tỵ nạn trước mặt báo chí.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu ông quyết định sử dụng phi trường, ông sẽ cần phải quét sạch địch quân hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta có thể cần đến không yểm. Nếu có bất kỳ sự khai hỏa nào vào người của chúng ta dưới mặt đất tại phi trường, chúng ta sẽ tấn công. Chúng ta sẽ có máy bay trên trời.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta không thể nói là liệu quân Khmer Đỏ sẽ đánh chúng ta hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta cần một sự ước lượng chung về sự gỡ rối tại Căm Bốt. Nếu họ không thể giữ được, Tổng Thống cần có một cơ hội để xem xét tình hình. Chúng ta cần một sự ước lượng về thời khoảng có thể chống giữ được là bao lâu hầu chúng ta có thể quyết định về việc liệu có ra lệnh cho máy bay có cánh cố đinh bay vào để di tản hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cũng có ý nghìa biểu trưng về sự ra đi của ông Lon Nol. Điều này sẽ có một ảnh hưởng xấu trên tinh thần.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Phe Khmer Đỏ sẽ chỉ thương thuyết về sự đầu hàng vô điều kiện. Họ có thể có một sự giải quyết qua thương thảo bất kỳ lúc nào nhưng họ bác bỏ điều đó. Khi ông Lon Nol ra đi, điều đó sẽ làm đất nước mất tinh thần. Ông Long Boret cố gắng chèo chống nhưng sẽ thất bại.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta sẽ giữ các người dân Hoa Kỳ ở đó bao lâu sau khi ông Lon Nol ra đi?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta đang áp lực họ rời đi. Ông Lon Nol đã muốn ở lại nhưng chúng ta cũng đã phải làm áp lực ông ta phải ra đi, để làm dịu tình hình.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta cần một quyết định giờ đây về việc cải thiện năng lực tình báo của chúng ta. Chúng ta không thể chơ đợi Ủy Ban Bốn Mươi (Forty Comminttee), thưa Tổng thống. Tổng Thống sẽ có cho phép chúng tôi bố trí máy bay thu thập tin tức tình báo vào lúc này cho chúng ta trên Bắc Việt hay không nếu chúng tôi cần đến việc đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Được, điều đó được chấp thuận.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">[Phiên họp kết thúc lúc 17 giờ 15].</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975_fichiers/A4141-09A.jpg" /><br />Tổng Thống Ford thuyết trình cho Giới Lãnh Đạo Cộng Hòa tại Quốc Hội<br />về tình hình tại Đông Dương, ngày 22 Tháng 4, 1975<br /><br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 18pt;">Tài Liệu 2</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">TÒA BẠCH ỐC</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">HOA THỊNH ĐỐN</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 11pt;">BIÊN BẢN</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">PHIÊN HỌP HỘI ĐỒNG AN NINH QUỐC GIA</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngày: Thứ Tư, ngày 9 Tháng Tư, 1975</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Giờ: 11.25 sáng đến 1.15 trưa</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Nơi họp: Phòng Họp Nội Các, Tòa Bạch Ốc</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Đề: Đông Dương</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Các Tham Dự Viên Chính Yếu:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống [Gerald Ford]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Ngoại Giao Henry A. Kissinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Quốc Phòng James Schlesinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Tịch Ban Tham Mưu Liên Quân Tướng George S. Brown</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Giám Đốc Cơ Quan Tình Báo Trung Ương William Colby</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Các Tham Dự Viên Khác:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Ngoại Giao: Thứ Trưởng Ngoại Giao Robert Ingersoll; Phụ Tá Ngoại Trưởng Philip Habib</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Quốc Phòng: Thứ Trưởng William Clements</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Ban Tham Mưu Liên Quân (JCS): Tham Mưu Trưởng Lục Quân Hoa Kỳ, Tướng Fred C. Weyand</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">WH (Tòa Bạch Ốc): Donald Rumsfeld; Robert Hartmann; John Marsh (vào lúc cuối phiên họp)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">NSC (Hội Đồng An Ninh Quốc Gia): Trung Tướng Brent Scrowcroft; ông W. R. Smyser</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> Mức Độ Bảo Mật: XGDS – 3</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> GIẢI MẬT: Nhật Kỳ Không Thể Xác Định</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> BỞI SỰ CHO PHÉP CỦA – Tiến Sĩ Henry A. Kissinger</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">_____</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cách hay nhất cho chúng ta để tiến hành sẽ là để ông Bill Colby đưa ra một sự lượng định của cộng đồng tình báo. Ông Bill, xin ông bắt đầu cho.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sau một tuần tạm lắng đọng, phe Cộng Sản đã khởi sự một hiệp giao tranh mới, với Sàigòn là mục tiêu tối hậu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Phía đông Sàigòn, một sư đoàn Bắc Việt yểm trợ bởi pháo binh và thiết giáp đã tấn công Xuân Lộc, tỉnh lỵ của tỉnh Long Khánh sáng hôm nay và giao tranh mạnh mẽ được báo cáo xẩy ra bên trong thành phố.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Xuân Lộc nằm dọc hai bên Quốc Lộ 1, nối liền Sàigòn với các tỉnh duyên hải.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Giao tranh cũng gia tăng trong vùng châu thổ. Cuộc tấn công mạnh nhất diễn ra tại các tỉnh phía bắc châu thổ, Định Tường và Long An.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các phần tử của Sư Đoàn 8 Cộng sản đã tấn công vào Tân An, tỉnh lỵ của tỉnh Long An, nhưng đã bị đẩy lui.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng cắt đứt Quốc Lộ 4.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng có cắt đứt nó, nhưng chúng đã bị đẩy lui.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Một sự tăng cường binh sĩ cộng sản tại tỉnh Kiến Tường đã nâng cao khả tính rằng quân Bắc Việt đang chuẩn bị để tấn công tỉnh lỵ tại Mộc Hóa. Tuy nhiên, các báo cáo mới cho thấy các lực lượng này đã rút lui, rõ ràng để chuẩn bị cho các cuộc tấn công gần Sàigòn hơn, như tại các tỉnh Tây Ninh và Hậu nghĩa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chiến sự nhiều phần gia tăng hơn nữa trong tương lai gần ….(các phần ghi các dấu châm …. trong tài liệu bị gạn bỏ vì hãy còn được bảo mật và không được cung cấp cho sự nghiên cứu) … các chỉ thị mới của Trung Ương Cục Miền Nam (COSVN) kêu gọi việc đạt được chiến thắng cuối cùng trong năm nay chứ không phải trong năm 1976).</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> …………</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> ………… </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các chỉ thị của Trung Ương Cục Miền Nam kêu gọi quân Cộng Sản đẩy mạnh cuộc tấn công và mở rộng các sự kiểm soát diện địa của Cộng Sản trong Tháng Tư bằng việc “giải phóng” các tỉnh Tây Ninh, Hậu Nghĩa, và Bình Dương.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> ………. khi “thời cơ đến” Quân BắcViệt sẽ tấn công vào Sàigòn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> ……….</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> ……….</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Quân Cộng sản đang hoạch định một cuộc giáp công ba mũi từ phía nam, phía tây và phía bắc của ngay chính thủ đô.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Khi sự giao tranh tiến gần tới Sàigòn hơn, nhiều phần tình trạng hoang mang, sự xáo trộn công cộng và hay sự hoảng loạn sẽ gia tăng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tuần lễ tương đối bất động vừa qua đã mang lại cho chính phủ một vài cơ hội để củng cố vị thế quân sự của nó. Tuy thế, về mặt các năng lực, cán cân chiến lược nghiêng hăn về phía Cộng Sản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bắc Việt giờ đây có 18 sư đoàn bộ binh tại Miền Nam Việt Nam được yểm trợ bởi nhiều xe thiết giáp, pháo binh, và các đơn vị phòng không. Tám trong số các sư đoàn này đang đóng quân tại các Quân Khu 3 và 4.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Hơn nữa, có các dấu hiệu mạnh mẽ cho thấy rằng một bộ chỉ huy quân khu của Bắc Việt và ba sư đoàn trừ bị khác đang di chuyển xuống Nam Việt Nam. Hai trong ba sư đoàn này đã sẵn vươn tới Khu Phi Quân Sự (DMZ) và có thể xuất hiện tại phía bắc Sàigòn trong vòng 2 đến 4 tuần lễ. Ngoài ra, hai sư đoàn Phòng Không Bắc Việt đang ở bên trong Nam Việt Nam, một tại Quân Khu 3 nơi mà nó có thể sớm đe dọa các phi trường Biên Hòa và Tân Sơn Nhứt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Khi so sánh với Nam Việt Nam, ở thời điểm này, hiện có bảy sư đoàn bộ binh sẵn sàng chiến đấu. Họ đang tái xây dựng ba sư đoàn từ quân số được rút về từ phía bắc và dự trù thành lập hai sư đoàn nữa vào đầu mùa hè.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trên giấy tờ, các viễn ảnh trường kỳ của Chính Phủ Việt Nam Cộng Hòa (GVN) thì ảm đạm, bất kể các đơn vị và các vị tư lệnh chu toàn nhiệm vụ tốt đẹp đến đâu trong sự giao tranh nằm phía trước mặt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Điều này đang sẵn bắt đầu trở thành một sự phán đoán được chấp nhận của trong các giới quân sự lẫn dân sự ở Nam Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vào lúc này, các áp lực tiếp tục được xây đắp trong giới đối lập dân sự và trong một số các vị chỉ huy quân sự đòi Tổng Thống Thiệu hoặc phải hành xử sự lãnh đạo dũng mãnh, hiển nhiên được xem là cần thiết và đang vắng bóng, hay là phải từ chức.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cho đến nay ông Thiệu cho thấy kỹ năng đáng kể trong việc giữ phe đối lập bị phân hóa. Ông được trợ lực bởi sự kiện rằng không có một nhân vật duy nhất nào là kẻ được nhiều giới phê bình dân sự và quân sự tin tưởng là sẽ mang lại sự lãnh đạo hữu hiệu hơn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong khi cuộc dội bom ngày hôm qua vào Dinh Tổng Thống là một hành vi biệt lập, điều đó nhấn mạnh đến khả tính luôn luôn hiện hữu về một biến cố duy nhất sẽ lật đổ ông Thiệu và dẫn đến các sự xáo trộn chính trị.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Người mới được đề cử làm Thủ Tướng của ông Thiệu, ông Nguyễn Bá Cẩn, hy vọng sẽ có một chính phủ được thành lập vào khoảng cuối tuần này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Ông Cẩn sẽ có gắng khuyến khích các đại diện từ phe đối lập dân sự gia nhập nội các. Tuy nhiên, có sự miễn cưỡng đáng kể, đặc biệt trong các nhóm Phật Giáo và Công Giáo quan trọng, khi liên hệ với một chính phủ của ông Thiệu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong bất kỳ trường hợp nào, chúng ta nhiều phần sẽ không nhìn thấy sự cải thiện mạnh mẽ phát sinh từ chính phủ mới này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Một yếu tố khác là viện trợ của Hoa Kỳ. Một lượng viện trợ chuyển giao tức thời và lớn lao sẽ có chiều hướng vẫn hồi lòng tin tưởng. Điều ngược lại hiển nhiên cũng đúng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Hậu quả nhiều xác xuất nhất là một sự sẵn sàng của chính phủ để thương thảo một sự giải quyết theo các điều kiện của phe Cộng Sản, tức, sự đầu hàng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Phe Cộng Sản đang lập lại ý muốn của họ để thương thảo với một chính phủ hậu ông Thiệu, trong một nỗ lực hiển nhiên nhằm cổ vũ cho một cuộc nổi dậy chính trị tại Sàigòn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cùng lúc, Hà Nội đang nói rõ rằng nó không quan tâm đến một sự thỏa hiệp cho bằng một tấm lá chắn cho sự chiếm đoạt của Bắc Việt dưới áp lực quân sự.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Về khía cạnh này, các chỉ thị của Trung Ương Cục đã đề cập tuyên bố rằng các cuộc thương thảo hay một chính phủ ba thành phần chỉ là mưu đồ để cô lập Chúinh Phủ Việt Nam Cộng Hòa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta hãy còn chỉ có ít các dấu hiệu về cách thức phe Cộng Sản sắp thiết lập chính quyền mới của họ tại nửa phần phía bắc của Nam Việt Nam như thế nào.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Ít nhất trong một số trường hợp họ có vẻ sẽ duy trì một bề mặt của một chính phủ giải phóng dân tộc chuyển tiếp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tuy nhiên, chúng tôi tin tưởng rằng có một sự đánh giá thấp tự căn bản về Chính Phủ Cách Mạng Lâm Thời (PRG) của Việt Cộng trong đầu óc phe Miền Bắc. Hà Nội giờ đây nhìn thấy không cần có một giai đoạn trung gian kéo dài của sự thương thảo và chế độ liên hiệp, và có ít động lực để duy trì Chính Phủ Cách Mạng Lâm Thời như một thực thể chính trị riêng biệt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tóm lại, chúng tôi tin tưởng rằng Hà Nội sẽ làm bất kỳ hành động nào cần thiết để cưỡng bách cuộc chiến đi đến một sự kết thúc sớm sủa – có thể vào đầu mùa hè. Các vấn đề còn lại liên quan đến các chiến thuật và thời biểu của Cộng Sản, và liệu một giải pháp chính trị theo các điều kiện của Cộng Sản có thể được dàn xếp hay không trước khi có sự sụp đổ quân sự chung cuộc của Nam Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Sau cùng, thưa Tổng Thống, có câu hỏi rằng các biến cố gần đây này có thể ảnh hưởng đến thái độ của các nước khác đối với chúng ta ra sao.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tổng quát, tình trạng tan rã hiện nay được nhìn không phải như một khúc ngoặt, mà như trạm ngừng cuối cùng trên một lối đi đặc biệt mà phần lớn các chính phủ từ lâu đã nhìn là sẽ xẩy ra. Tóm tắt, họ nhìn toàn thể kinh nghiệm Đông Dương như một sự thoái bộ quan trọng cho Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nhiều nước, đặc biệt tại Âu Châu, từ lâu đã chất vấn về sự phán đoán của Hoa Kỳ và tính thích đáng trong sự can dự của Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các nước khác mất ảo tưởng về khả năng của Hoa Kỳ để đối đầu với một tình trạng phức tạp khác thường.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Song các nước khác dần mất niềm tin nơi ý chí của Hoa Kỳ để kiên định trong một diễn biến khó khăn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các tình huống của sự sụp đổ của Việt Nam đã cường điệu hóa các nhận thức này, nhưng các sự điều chỉnh đã sẵn được thực hiện.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tuy nhiên, sẽ có sự e sợ trên các âm vang, và phản ứng của Hoa Kỳ đối với hồi kết cuộc bi thảm.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các đồng minh của chúng ta lấy làm bối rối, và các đối thủ của chúng ta lấy làm hớn hở, về các chiều hướng trong các thái độ của Hoa Kỳ đối với:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - việc giới hạn tính linh động của chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ trong việc đáp ứng với các thử thách mới,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - việc giảm bớt sự ủng hộ của Hoa Kỳ dành cho các đồng minh và thân hữu của chúng ta,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - việc giảm bớt phần chia sẻ của các tài nguyên Hoa Kỳ dành cho việc duy trì sức mạnh quân sự và chính sách ngoại giao của chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy rằng người dân Hoa Kỳ đang khởi sự một cuộc tranh luận nội bộ chua chát và kéo dài sẽ nâng cao các sự quan ngại này và làm gia tăng nỗi sợ hãi rằng chúng ta có thể hướng đến một kỷ nguyên mới của chính sách cô lập. Các hành động của Hoa Kỳ, đặc biệt tại vùng Trung Đông, sẽ được theo dõi một cách chặt chẽ trong việc phán đoán đường lối tương lai của chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tuy nhiên, các mức độ của sự tin tưởng sẽ bị ảnh hưởng chính yếu bởi các nhận thức về hành vi của Hoa Kỳ trên các vấn đề có sự chú ý trực tiếp và thúc bách đối với các nước liên can.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Thí dụ, các nước Tây Âu và Nhật Bản, không kỳ vọng một sự sút giảm trong sức mạnh Hoa Kỳ liên hệ đến các mối quan tâm trước mắt của họ. Và không nước nào trong họ xem sự giúp đỡ của Hoa Kỳ cho an ninh của họ có phần nào kém cần thiết hơn trước.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Một số các quyền lực cấp miền, chẳng hạn như Iran và Brazil (Ba Tây), sẽ tiếp tục chiều hướng của họ để tiến tới sự tự lực hơn là sự liên kết với Hoa Kỳ trong bất kỳ hòan cảnh nào, ngoại trừ các sự đối đầu quan trọng với Liên Bang Sô Viết.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong số các nước nằm trên chiến tuyến, sự không an tâm sẽ gia tăng, và nỗ lực tiến tới sự tự lực sẽ gia tăng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nam Hàn và Trung Hoa Dân Quốc sẽ nhìn thấy các sự tương đồng nhiều hơn đối với tình hình của riêng họ, và sẽ làm áp lực cho sự ủng hộ tối đa càng lâu càng tốt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các nước Đông Nam Á, đặc biệt Thái Lan, sẽ cảm thấy bị bộc lộ nhiều hơn, nhưng từ lâu đã dự liệu sự triệt thoái sau rốt của Hoa Kỳ ra khỏi vùng [Á Châu] lục địa. Giờ đây họ có thể đẩy nhanh sự điều chỉnh của họ đối với sức mạnh tăng trưởng của Cộng Sản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các nước Trung Đông sẽ nhìn các quyền lợi của Hoa Kỳ tại đó như sự can dự liên tục bắt buộc. Tuy nhiên, có một tình trạng đặc biệt trên đó các sự phát triển tại Việt Nam có thể có một tác động trực tiếp. Cả Thủ Tướng Rabin [của Do Thái] và Tổng Thống Sadat [của Ai cập] đều rất miễn cưỡng để đặt các quyền lợi sinh tử của quốc gia liên hệ của họ thành con tin của bất kỳ hiệp định nào không tự cưỡng hành được, đặc biệt bất kỳ hiệp định nào im lặng về các vấn đề mà một bên xem như là mối quan tâm lớn lao. Kinh nghiệm với bản Hiệp Định Paris 1973 có thể tăng cường cho sự miễn cưỡng vốn đã hiển nhiên này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Sô Viết, Trung Cộng, và các lãnh tụ Cộng sản khác, về phần họ, sẽ không đương nhiên kết luận rằng các cam kết khác của Hoa Kỳ đang bị đặt vào sự ngờ vực, trừ khi:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Phản ứng công khai của Hoa Kỳ cho thấy một sự từ bỏ sự can dự quốc tế khác, hay</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các sự quở trách nội bộ Hoa Kỳ có tính cách phân hóa đến nỗi làm gia tăng các sự nghi ngờ về khả năng của Hoa Kỳ để khai triển bất kỳ sự đồng thuận nào trên chính sách ngoại giao trong tương lai gần.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các lãnh tụ Bắc Việt sẽ khai thác các sự chiến thắng của họ để dèm pha quyền lực Hoa kỳ, đặc biệt tại các nước thuộc thế giới thứ ba.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Hà Nội có thể gia tăng sự ủng hộ của nó cho tình trạng nổi dậy tại Thái Lan.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tuy nhiên, các năng lực chính yếu của nó, ít nhất trong một hay hai năm tới, sẽ được dành cho việc củng cố sự kiểm soát của nó trên Đông Dương.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tổng Thống có muốn tôi tiếp bày tiếp về Căm Bốt lúc này hay để về sau?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Hãy cứ trình bày tiếp đi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tại Căm Bốt, rất khó để nhìn thấy chính phủ còn đứng vững được nhiều hơn một tuần lễ nữa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các cuộc tấn công của Cộng Sản tại khu vực Nam Vang làm suy yếu các tuyến phòng thủ của chính phủ ở phía bắc và phía tây thủ đô đến một mức độ chúng có thể bị sụp đổ bất cứ lúc nào.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> ………. Phe Cộng Sản đang gọi thêm nhiều đơn vị nữa từ vùng nông thôn cho một cuộc tấn công toàn diện đánh vào quân phòng vệ thủ đô.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cộng Sản cũng đang bô trí thêm pháo binh gần thủ đô.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Quân nổi dậy sẽ sớm có các lực lượng của họ sẵn sàng để khởi sự trận đánh cuối cùng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong khi đó, thời gian đang mau chóng tiến tới lúc mà các sự thiếu hụt đạn dược sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các khả năng của Quân Đội Căm Bốt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vào ngày 17 Tháng Tư tất cả số đạn dược được dành riêng cho Căm Bốt sẽ được chuyển giao hết. Số dự trữ trong nước của một số loại đạn dược sẽ sớm bị cạn kiệt sau đó và toàn thể số đạn dược sẽ bị sử dụng hết vào ngày 25 Tháng Tư.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Đối diện với áp lực chiến trường liên tục và sự bất trắc về viện trợ của Hoa Kỳ, tinh thần trong quân đội đang tụt dốc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bộ chỉ huy cao cấp của quân đội gần như bị tê liệt và hiện chi đưa ra sự hướng dẫn hạn chế cho các đơn vi tại chiến trường.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Một số các viên chi huy đơn vị then chốt tại khu vực Phnom Penh đã biểu lộ sự tin tưởng rằng hồi kết cuộc đang gần kề và sự giao tranh có thể sẽ sớm chấm dứt đối với quân đội một cách hoàn toàn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">………. các binh sĩ quân đội ít nhất tại một “túi đất nội phận” biệt lập đã tiếp xúc với các lực lượng Cộng Sản địa phương để thảo luận khả tính của sự đầu hàng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">Trên mặt trận chính trị, phần lớn người Căm Bốt giờ đây nhận thức rằng sự ra đi của Tổng Thống Lon Nol đã có ít ảnh hưởng trên các viễn ảnh cho các cuộc thương thảo có ý nghĩa với bên kia.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">Thủ Tướng Long Boret đã quay trở lại Phnom Penh hôm qua nói rằng không có viễn ảnh về một giả pháp thỏa hiệp hay một cuộc ngưng bắn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">Ông Boret có gặp gỡ con trai ông Sihanouk, Hoàng Tử Yuvaneath, tại Vọng Các. Yuvaneath nhìn nhận rằng ông ta không được phép nói thay cho cha ông nhưng lời tuyên bố của ông rằng Sihanouk sẽ không thương thảo chắc chắn là chính xác.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chính phủ có thể mau chóng mời Sihanouk trở về và cố gắng ràng buộc lời mời với một sự thỏa thuận rằng các lực lượng Cộng Sản sẽ không tiến vào thành phố hay cản trở trào lượng đồ tiếp tế cứu trợ đổ vào thành phố.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">Vào thời điểm này, loại đầu hàng có trật tự kiểu này là điều tốt đẹp nhất có thể hy vọng được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">[Bỏ trống một đoạn dài hơn nửa trang giấy, không rõ có phải vì còn bảo mật hay không, chú của người dịch]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cám ơn ông Bill. Ai có câu hỏi nào khác hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: ………. một cuộc tấn công vào Phnom Penh có thể xảy ra vào ngày Thứ Sáu. Chúng ta không có nhiều thì giờ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông Fred [Weyand], liệu bản phúc trình của ông sẽ giúp ích được gì cho chúng ta hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Weyand</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trong khi soạn thảo bản báo cáo này, tôi đã quay trở lại và tham khảo bản báo cáo mà tôi đã lập trên một chuyến đi mà tôi đã thực hiện hồi Tháng Bẩy, 1973, khoảng hai năm trước đây. Trong bản báo cáo đó, tôi có nói rằng vị thế của Bắc Việt và Chính Phủ Cách Mạng Lâm Thời đã được cải thiện một cách mạnh mẽ kể từ khi có sự khởi sự cuộc ngưng bắn. Họ đã chuyên chở các khối lượng quan trọng đồ tiếp liệu cho các lực lượng của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Phía bên kia, các nhà lãnh đạo của Quân Đội Nam Việt Nam đều nhận biết rằng họ giờ đây tham gia vào một cuộc đấu tranh chính trị. Các công tác dân sự vụ của Tướng [Ngô Quang] Trưởng tại Quân Khu 1 đặc biệt tạo ấn tượng tốt. Cuộc đấu tranh chính trị được tham gia, và Chính Phủ Việt Nam quyết tâm giành thắng nó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi đã nhận thấy điều đáng chú ý này trong chiều hướng các diễn tiến gần đây. Nam Việt Nam tiếp tục nghĩ rằng đây là một cuộc tranh đấu chính trị và ho đã tổ chức các lực lượng họ theo hiệu ứng này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi đã nói khi đó rằng các nhà lãnh đạo trên cùng của Nam Việt Nam đã nghĩ rằng vấn đề không phải là liệu Cộng Sản sẽ tấn công hay không mà chỉ là khi nào. Các nhà lãnh đạo đó rất nhậy cảm với sự ủng hộ của Hoa Kỳ và họ đã trông cậy ở sự can thiệp của không lực Hoa Kỳ trong trường hợp có một cuộc tấn công như thế của Cộng Sản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Họ vẫn còn giữ thái độ này. Họ rõ ràng còn ấp ủ hy vọng rằng Hoa Kỳ sẽ trợ giúp họ. Có nhiều lý do giải thích tại sao họ lại đáp ứng như họ đã làm; đó là một trong các lý do đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi nhận thấy tình hình nguy kịch. Rõ ràng cán cân thuận lợi nghiêng về phía bên kia. Hà Nội có nhiều sự lựa chọn; Chính Phủ Việt Nam và Hoa Kỳ chỉ có ít.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nam Việt Nam đã gánh chịu các tổn thất nặng nề. Tinh thần của họ xuống rất thấp khi chúng tôi đến đó, nhưng đã được cải thiện kể từ đó. Tôi tin rằng quyết định của Tổng Thống về việc gửi một toán sang, bất kể điều gì có thể nói về thành phần của nó, rõ ràng là thích đáng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi tin tưởng rằng Nam Việt Nam đang ở bên bờ của một sự thất trận quân sự toàn diện. Tôi đã khảo sát một kế hoạch với ý định để đối phó với khu vực mà họ đang kiểm soát. Họ đã nghĩ về điều này trong một vài lúc, khi họ nhìn thấy sự ủng hộ của Mỹ bị thu nhỏ và sẽ tiếp tục giảm bớt trong khi sự ủng hộ của Bắc Việt lại tăng trưởng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Họ đã thực hiện việc hạn chế vũ khí và đạn dược trong một đôi khi. Họ đã gắng sức tiết kiệm các nguồn tài nguyên của họ. Họ đã cắt giảm sự sử dụng đạn súng trường và lựu đạn một cách rất triệt để.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Họ đã thực hiện các kế hoạch để bổ sung các tài nguyên của họ tại một khu vực gần tương ứng với những gì họ đang kiểm soát, mặc dù họ đã hy vọng giữ lại nhiều hơn vùng bờ biển, đặc biệt đến giới hạn mà họ có một số kỳ vọng trong việc khám phá ra dầu hỏa. Vùng Châu Thổ, dĩ nhiên, là vựa lúa của họ và rất có giá trị. Khu vực còn lại của khu vực, phía nam phòng tuyến hiện giờ chứa đựng cây gỗ và đông dân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi có nói với [Tổng Thống] Thiệu rằng kế hoạch này thì vũng chắc nhưng một sự phòng thủ theo tuyến đường thẳng thì không thích hợp với loại tình hình mà họ đang đối đầu. Họ phải đi tìm các sư đoàn địch và triệt hạ chúng ở bất kỳ nơi đâu chúng hiện diện, chứ không chỉ giữ vững một phòng tuyến không thể xác định được bởi một số đặc điểm về địa dư. Vấn đề to lớn là liệu giờ đây họ có được thời gian để tổ chức hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các vấn dề mà họ đang đối diện như sau:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trước tiên, tái thành lập các đơn vị của họ và lập thêm bốn sư đoàn để phòng vệ chống lại quân đội Bắc Việt đông đảo hơn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Thứ nhì, nâng số các lực lượng diện địa của họ lên 27 trung đoàn (là điều đúng ra phải làm từ lâu trước đây nếu họ nghĩ được rằng họ sẽ phải đối diện với loại thử thách quân sự này).</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Thứ ba, gia tăng các toán biệt động của họ. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nếu họ có thể làm được tất cả các điều đó, họ sẽ ở vào vị thế rất tốt. Có một giới hạn về những gì Bắc Việt có thể gửi xuống. Miền Nam Việt Nam có thể tập trung, và với sự yểm trợ không quân rất mạnh mà họ có được, họ có thể làm việc hiệu quả trong lần này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta đều đồng ý rằng các viễn ảnh trường kỳ đúng là bất khả đối với họ. Vấn đề là liệu chúng ta có thể cung cấp tiếp tế cho họ kịp thời hay không và liệu địch quân có để cho họ có thì giờ hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi đã cố giữ để mình không quá lạc quan. Tuy nhiên, có các báo cáo từ một số nơi mà tôi đã kiểm chứng rằng Chính Phủ Việt Nam có thể chiến thắng. Họ có thể chiến thắng, ở địa phương, nhưng tôi không tin họ có thể đẩy lui quân Bắc Việt trở lại.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi có nói rằng Nam Việt Nam có thể và sẽ chiến đấu. Tôi có nói điều này góp một phần nhằm để giữ người dân Nam Việt Nam lại với nhau. Nhưng giới lãnh đạo của họ rất hồ nghi. Tôi có nói chuyện với [Tổng Thống] Thiệu. Nếu ông ta làm những gì ông ta nói, sự việc có thể tiến hành rất tốt đẹp. Về ý chí chiến đấu, tôi có nói rằng trong Tháng Ba, 1972, đã có 16 sư đoàn Bắc Việt đổ xuông miền nam. Và chúng đã bị đánh bại, mặc dù với sự giúp đỡ của Hoa Kỳ. Tướng Vogt và tôi đã kết luận rằng họ đã có ý chí để chiến đấu. Nhưng họ đã có sự ủng hộ của chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong năm qua, họ có 600 người bị giết mỗi tuần và nhiều người bị thương. Vì thế tôi nghĩ họ có ý chí để chiến đấu. Tôi không nghĩ người ta nên nhìn cơn hoảng loạn này như một dấu hiệu rằng họ không có một ý chí như thế. Tôi đã nhìn thấy sự hoảng sợ như thế tại Triều Tiên trong năm 1950 cũng như tại Miến Điện. Đó không phải là điều thích thú, nhưng không phải là chưa từng xảy ra. Các sư đoàn 18 và 25 [của VNCH] đang chiến đấu tốt. Vấn đề là ý chí của dân chúng để kháng cự hay chấp nhận một hình thức chính phủ mà họ xem là thù hận.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vấn đề khác là sự ủng hộ của nhân dân Mỹ. Tôi giả định rằng họ sẽ ủng hộ sự trợ giúp hơn nữa, bởi đã dính líu quá lâu vào cuộc chiến này. Đó là phương hướng mà tôi đã thảo luận trong bản báo cáo của tôi. Tôi có tìm thấy sự ủng hộ cho quyết tâm của chúng ta là không để cho vũ lực chế ngự trên ý chí của người dân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Toi có trông thấy hồi gần đây một số cuộc nói chuyện về các cam kết bí mật. Trong một cuộc thăm viếng năm qua tại Việt Nam, Căm Bốt và Thái Lan, tôi đã nói về sự ủng hộ liên tục của Mỹ. Điều rõ ràng rằng họ đều kỳ vọng ở sự ủng hộ của Mỹ, mặc dù ông Thiệu có lo ngại về các sự đe dọa tại Quốc Hội. Ông Thiệu rõ ràng tin rằng ông [Tổng Thống Ford] đã làm tất cả những gì mà Tổng Thống đã có thể làm được. Ông ta am hiểu về Quốc Hội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Một điều mà tôi vương vấn trong đầu của mình khi tôi viết các đề nghị của tôi rằng chúng ta nợ điều đó [sự ủng hộ] đối với họ hay ít nhất chúng ta không nên cự tuyệt họ sự ủng hộ nếu họ cân đên nó. Nếu tôi không tin tưởng ở điều đó, tôi sẽ không có mặt ở đây. Tôi đoán, tất cả quý vị khác cũng không khác gì tôi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vấn đề là liệu người dân Mỹ sẽ chấp nhận gánh nặng hay không. Như tôi theo dõi chương trình cô nhi và cuộc di cư người tỵ nạn, tôi đã kết luận rằng người dân Mỹ nhất thiết muốn trợ giúp người dân Nam Việt Nam. Liệu tình cảm này có chuyển dịch sang sự trợ giúp quân sự hay không thật khó nói, nhưng tôi tin tưởng điều đó có thực.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cái giá mà tôi nghĩ đến cần 722 triệu để xây dựng thêm bốn sư đoàn và nâng cấp các đơn vị khác. Ngạch số này bao gồm số 300 triêu hiện được kể là phần quân viện bổ túc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi cũng có các đề nghị về sự trợ giúp tỵ nạn và về chính sách di tản. Tổng Thống đã hay biết về các điểm này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cám ơn ông Fred. Tôi đã đọc báo cáo của ông và tôi đã có nói chuyện với ông về bản báo cáo tại California. Tôi lấy làm thán phục về sự phân tích sự kiện thực tế vững chắc của nó. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Henry, liệu tôi có các giải pháp lựa chọn nào như ông nhận định về chúng?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu tôi có thể đội chiếc mũ với tư cách Bộ Trưởng Ngoại Giao trong một chốc lát, tôi muốn đặt vấn đề về sự ước tính của ông Giám Đốc Cơ Quan Tình Báo Trung Ương liên quan đến tác động vào vị thế toàn cầu của chúng ta từ một sự sụp đổ tại Việt Nam. Phán đóan của ông [Giám Đốc] rằng phản ứng của thế giới sẽ không đáng kể, dựa trên sự kiện rằng mọi người đều đã dự liệu những gì sẽ xảy ra.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi xin nói rằng, bất kể các sự ước vọng trường kỳ của họ ra sao, không nước nào lại đã chờ đợi một sự sụp đổ mau lẹ đến như thế. Tôi tin rằng phản ứng của họ cũng sẽ bị ảnh hưởng nếu họ còn không nhìn thấy có một nỗ lực nào được thực hiện.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng tôi có các báo cáo rằng Nhật Bản, Nam Dương, và các nước Á Châu khác đang theo dõi chặt chẽ, và họ đang tạo lập các sự phán đoán. Họ không có lợi gì để nói ra điều này một cách công khai.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Đặc biệt tại Á Châu, sự sụp đổ mau lẹ này và phản ứng bất lực của chúng ta sẽ không phải là không được để ý tới. Tôi tin tưởng rằng chúng ta sẽ nhìn thấy các hậu quả mặc dù chúng có thể không diễn ra một cách mau lẹ hay trong bất kỳ cung cách nào có thể dự liệu được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vì thế tôi không thể nào chia sẻ được sự phán đóan được phát biểu bởi ông Giám Đốc Cơ Quan Tình Báo Trung Ương. Tôi tin tưởng rằng, ngay cả ở Tây Âu, sự kiện này cũng sẽ có một hiệu ứng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi xin đưa ra các giải pháp lựa chọn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Về viện trợ quân sự, giải pháp đầu tiên sẽ là không yêu cầu viện trợ quân sự mà chỉ đi theo sau thái độ chiếm ưu thế tại Quốc Hội và không làm gì cả. Tổng Thống có thể nói rằng các vị tiền nhiệm của Tổng Thống đã đổ vào 150 tỷ mỹ kim và rằng nó không có hiệu quả và rằng không một ngạch số khả dĩ tiên đoán được sẽ tạo ra hiệu quả. Tổng Thống có thể nói rằng Tổng Thống đang tập trung vào khía cạnh kinh tế và nhân đạo. Tổng Thống sẽ có lợi điểm rằng Tổng Thống có thể là vị Tổng Thống đầu tiên kể từ năm 1947 sẽ không dính líu gì đến Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Không dính líu có lẽ với tư cách Tổng Thống, nhưng như một thành viên của Quốc Hôi, tôi có liên can.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Ttrưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khía cạnh tiêu cực của một giải pháp như thế là nó sẽ gây ra một sự sụp đổ tức thì tại Sàigòn và rằng sự sụp độ đó sẽ bị tạo ra bởi Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nó sẽ mang lại cho Sàigòn cơ hội nhỏ bé nhất để thương thảo. Nó sẽ gây nguy hiểm cho 6,000 người Mỹ và sẽ khiến không thể di tản bất kỳ người Việt Nam nào. Các hàm ý quốc tế sẽ bao gồm những điều mà tôi đã mô tả đó. Nhưng nó sẽ chỉ khơi dậy ít sự chống đối nhất trong đất nước này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Giữa điều đó và con số 722 triệu mà [Tướng] Fred đã nêu ra, Tổng Thống có thể chọn lấy bất kỳ con số riêng nào của Tổng Thống.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tổng Thống có thể yêu cầu 300 ttriệu nói rằng đây là tất cả những gì có thể cung ứng tức thời. Tổng Thống có thể nói rằng Tổng Thống hoặc sẽ cố gắng để yêu cầu thêm một ngạch số nữa sau này, hay Tổng Thống có thể nói Tổng Thống sẽ cố gắng một cách đặc điệt để xin thêm 422 triệu sau này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đây là cách dễ nhất để xin được, nhưng như [Tướng] Fred đã nói với tôi tại California, nó không thể biện minh được cho các lực lượng bổ túc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đúng như thế. Số 300 triệu được trù định để nâng số tiếp liệu dự trữ lên mức độ 60 ngày.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống cần biết rằng ông Mahan đang tình nâng cao số 300 triệu vào ngày mai. Tôi có bảo ông ấy rằng ông có thể muốn chơ đợi cho đến sau khi có bài diễn văn. Tổng Thống có thể muốn gửi cho ông ta một tín hiệu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Vấn đề với 300 triệu rằng nó sẽ khó để biện hộ. Điều quan trọng là để gạt cuộc tranh luận ra phía sau chúng ta và không để kéo dài hàng nhiều tháng. Như thế một trường hợp có thể xảy ra là Tổng Thống hoặc là chọn việc ngừng lại không làm gì cả hay Tổng Thống làm theo khuyến cáo của [Tướng] Fred, bởi 300 triệu thì không đủ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nếu Tổng Thống yêu cầu 300 triệu và nhiều hơn nữa sau này, Tổng Thống chỉ đơn giản mang lại nhiều tháng cho cuộc tranh luận về Việt Nam. Nhưng Tổng Thống có thể làm theo cách đó. Có thể là Nam Việt Nam sẽ sụp đổ, và khi đó Tổng Thống có thể không cần yêu cầu thêm 422 triệu nữa. Dĩ nhiên, điều cũng có thể xảy ra là nếu Tổng Thống yêu cầu 722 triệu, sẽ vẫn có sự sụp đổ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các lợi điểm của việc yêu cầu 722 triệu là: Trước tiên, có thể biện giải được về mặt quân sự; thứ nhì, nó sẽ tăng cường tư thế của Nam Việt Nam cho các cuộc thương thảo tất yếu – như [Tướng] Fred nói, Nam Việt Nam khi đó có thể thương thảo với Bắc Việt Nam; và thứ ba, nó sẽ đặt chúng ta vào vị thế tốt đẹp nhất để thương thảo về sự rút lui của chúng ta, với Nam Việt Nam, Bắc Việt Nam, hay cả hai.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vì thế, tôi nhìn thấy ba giải pháp lựa chọn khả dĩ:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> -- Thứ nhất, không yêu cầu gì cả hay gần như không xin gì cả.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> -- Thứ nhì, yêu cầu 300 triệu và cho thấy rằng có thể sẽ còn yêu cầu thêm nữa sau này;</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> -- Thứ ba, yêu cầu trọn vẹn ngạch số.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Kế đến, chúng ta sẽ phải thảo luận về các giải pháp lựa chọn liên quan đến viện trợ kinh tế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta yêu cầu 722 triệu, liệu chúng ta có thể nói rằng đây là toàn thể những gì chúng ta yêu cầu hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Weyand</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng tôi nghĩ rằng ngạch số cho năm 1976 mà chúng ta đã yêu cầu là 1.3 tỷ, sẽ đủ để chúng ta vượt qua kể từ đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Như thế, nếu 722 triệu được chuẩn cấp, và nếu nó hữu hiệu, chúng ta sẽ ước định rằng khoảng 1.3 tỷ nừa sẽ hoàn tất công việc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Như tôi hiểu, 722 triệu sẽ được tiếp nối bởi 1.3 tỷ để có được một cơ may thành công.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cũng có vấn đề về viện trợ kinh tế. Nó cũng liên hệ đến giải pháp lựa chọn về quân viện. Cơ Quan Viện Trợ Hoa Kỳ (AID) muốn giữ trong giới hạn của sự chấp thuận nguyên thủy của nó, do đó họ không muốn yêu cầu nhiều hơn 167 triệu. Đây là sự lượng định của chúng tôi về những gì mà chúng tôi cần đến trước khi có cuộc tấn công, nhưng nó sẽ có vẻ không cân xứng khi so sánh với sự gia tăng lớn lao trong lời yêu cầu của chúng ta về quân viện.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Con số này có bao gồm khoảng viện trợ kinh tế và nhân đạo hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa có.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tòa Đại Sứ của chúng tôi có yêu cầu 450 triệu gồm nhiều tiền cho phát triển kinh tế, có thể chỉ có rất ít ý nghĩa ngay vào lúc này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi có khuynh hướng nghĩ rằng bất kỳ con số nào nằm giữa 170 triệu và 450 triệu có thể hợp lý. Chúng tôi có thể nói rằng bất kỳ con số nào vào khoảng 250 triệu hay gần đó sẽ hợp lý, nhưng hiện không có căn bản chắc chắn cho bất kỳ con số nào trong các ngạch số này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Có một căn bản chắc chắn cho con số của Tòa Đại Sứ, nhưng chúng tôi không thể biện giải nó được tại trên Đồi [Quốc Hội] trong các tình huống hiện tại.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bởi vì chúng ta đang nói về sự trợ giúp khẩn cấp, nó sẽ phải nhiều hơn trong quá khứ. Chắc chắn, bất kỳ con số nào nằm giữa 170 triệu và 300 triệu có thể được đưa ra để sử dụng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta cũng cần xác định lập trường của chúng ta về một nghị quyết của Quốc Hội rằng một số trong khoản viện trợ của chúng ta sẽ phải dành cho việc yểm trợ người dân đang sinh sống tại các khu vực thuộc Cộng Sản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta có nhiều giải pháp chọn lựa: Chúng ta có thể chống đối, chúng ta có thể giữ trung lập, hay chúng ta có thể nghiêng theo một nghị quyết như thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vấn đề quan trọng rằng chúng ta sẽ ủng hộ hậu phương của một xứ sở đang tấn công vào một đồng minh. Một trường hợp có thể đưa ra để tranh luận rằng họ có Sô Viết và Trung Hoa trợ giúp họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Với tư cách Bộ Trưởng Ngoại Giao, tôi nghĩ loại ý tưởng này đưa ra một hình ảnh nước Mỹ ngốc nghếch bị đái vào mặt và cùng lúc lại đi trợ giúp các kẻ đang tấn công mình.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Với tư cách Cố vấn An Ninh Quốc Gia, ông có ý kiến gì?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Với tư cách Cố vấn An Ninh Quốc Gia, tôi sẽ phải vô tư, nhưng đó là một việc khó khăn. Tôi sẽ đánh liều với đề nghị rằng chúng ta sẽ phải chống đối một nghị quyết như thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nhận được tin rằng Thượng Nghị Sĩ [Edward] Kennedy có khuynh hướng biện hộ cho điều đó, muốn rằng việc quản trị các ngân khoản [cứu trợ tỵ nạn] xuyên qua Liên Hiệp Quốc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Điều đó mang lại cùng các sự việc: nó cứu giúp cho các tài nguyên và nhân lực của Cộng Sản. Nếu Liên Hiệp Quốc muốn làm điều đó mà không có sự tham gia của Hoa Kỳ, đó là việc của họ. Nhưng để Hoa Kỳ làm điều này, trong khi chiến tranh đang tiếp diễn, sẽ khó để giải thích cho nhân dân Hoa Kỳ và cho các nước ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tất cả dân tỵ nạn đều chạy về khu vực Nam Việt Nam, hay họ hãy còn trong các khu vực bị kiểm soát bởi quân bắc Việt?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Một số đã chạy về khu vực Nam Việt Nam, nhưng nhiều người vẫn ở tại khu vực của Bắc Việt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Weyand</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta đang nói về một con số dân tỵ nạn vào khoảng 400,000 người tại các khu vực nằm dứoi sự kiểm soát của Nam Việt Nam, khác với con số 1 triệu người trước đây.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">President</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta có còn chiếm giữ Cam Ranh hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thật là một bi kịch kinh khiếp. Không ai có thể phủ nhận sự vô khả năng (ineptitude) của phe Nam Việt Nam [Kissinger dùng chữ South Vietnamese ở đây, có thể hiểu nhiều nghĩa như phe Nam Việt Nam, chính quyền Nam Việt Nam, quân, dân Nam Việt Nam, chú của người dịch]. Nhưng để Hoa Kỳ gửi đồ cứu trợ đến các khu vực Cộng sản và để trợ giúp họ dành tài nguyên của họ cho chiến tranh xem ra là điều rất đáng tra hỏi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trong thực tế, chúng ta sẽ tài trợ cho cả hai phe [?].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">[Một khoảng trống hơn nửa trang, nhưng cũng không thấy ghi chú hay đánh dấu là còn được “bảo mật”, chú của người dịch]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống có ba sự chọn lựa. Tổng Thống có thể chống đối đề nghị cung cấp viện trợ cho người tỵ nạn tại các khu vực Cộng sản, hay Tổng Thống có thể chuyển cho Quốc Hội các sự kiện và để họ quyết định, hay Tổng Thống có thể ủng hộ nó. Nó không phải là một sự tranh luận gây hổ thẹn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Liên quan đến sự di tản người Mỹ và người Việt, có ba sự kiện ảnh hưởng đến một quyết định. Trước tiên, số người có thể cần được di tản; thứ nhì, các điều kiện chính trị theo đó họ có thể cần được di tản; thứ ba, vấn đề làm sao tổ chức một nỗ lực như thế. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi có một danh sách các người có tiềm năng để đuợc di tản. Tổng số tối đa của những người gồm trong danh sách này là 1,700,000 người. Họ thuộc vào tám loại khác nhau như sau:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 1. Các công dân Mỹ và thân nhân của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 2. Ngoại giao đoàn;</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 3. Cơ Quan Kiểm Soát Ngưng Bắn Quốc Tế (ICCS);</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 4. Người dân nước thứ ba có hợp đồng với chúng ta;</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 5. Các nhân viên của Hoa Kỳ và các thân thuộc của họ. Loại kể sau này được ước lượng vào khoảng 164,000 người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tổng số bao gồm trong năm loại này khoảng gần 200,000 người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trong đó, theo tôi hiểu, có 6,000 người dân Mỹ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có khoảng 5,400 người và 500 thân nhân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Kế đó chúng ta có các loại khác.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 6. Thân nhân gốc Việt Nam của các công dân Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 7. Các viên chức cao cấp của Chính Phủ Việt Nam và quân đội cùng thân nhân của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tổng số của loại này được cho là vào khoảng 600,000 người, có vẻ là cao.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 8. Các cựu nhân viên gốc Việt Nam của ngành tình báo Hoa Kỳ và các cơ quan khác cùng các thân nhân của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Một vấn đề là, ngay dù Tổng Thống chấp nhận mức độ 200,000 người trên danh sách, [Đại Sứ] Graham Martin từ chối không thi hành lệnh di tản họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tại sao ông không cách chức ông ta?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Vấn đề quan trọng của [Đại Sứ] Graham Martin là ông ta không muốn tạo ra sự hoảng loạn bằng việc khởi sự bất kỳ tiến trình di tản nào.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tình hình sẽ xấu hơn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Một khi chúng ta có một quyết định của Tổng Thống, tôi sẽ xem xét nó để [Đại Sứ] Graham Martin phải thi hành. Nhưng chúng ta chưa có một quyết định dứt khoát.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Điều đó tùy thuộc rất nhiều vào những gì mà Tổng Thống đề nghị về viện trợ cho Nam Việt Nam. Nếu Tổng Thống không đề nghị gì cả, khi đó sự hoảng loạn có thể tạo ra một vấn đề tức thời. Nếu Tổng Thống đề nghị yểm trợ và yêu cầu ngân khoản, chúng ta khi đó có thể nói với ông Thiệu rằng chúng ta sẽ phải rút một số người Mỹ ra đi và điều đó sẽ không tạo ra cùng một hậu quả.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Đối với người Việt Nam, có một số vấn đề. Một vấn đề là họ ở rải rác khắp nơi. Chúng ta phải gom họ lại để đưa lên máy bay. Nếu chúng ta đưa ra lệnh di tản, rất nhiều phần không thể thực hiện được điều đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta phải có được sự hợp tác và đồng ý của người Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đây là điểm kế tiếp: Chúng ta phải quyết định phương cách tổ chức một nỗ lực như thế ra sao. Điều này sẽ đòi hỏi sự tham khảo tức thời với ông Thiệu, một khi chúng ta quyết định, hay với bất kỳ chính phủ kế nhiệm nào có thể có. Nhưng, bất kể ai là kẻ nắm quyền tại Sàigòn, chúng ta sẽ cần việc phối hợp. Bài diễn văn của Tổng Thống sẽ có một số tác động trên vấn đề này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng tôi đã xem xét, cùng với Bộ Quốc Phòng, mọi tích sản khả dĩ cung ứng. Điều rõ ràng là, với con số liên can, đây không thể nào là một chiến dịch một ngày như chiến dịch Eagle Pull [Kéo Giựt Chim Ưng] tại Căm Bốt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bằng máy bay thương mại, chúng ta có thể chở ra ngoài 600 người mỗi ngày. Bằng máy bay quân sự, chúng ta có thể chở ra ngoài 15,000 người mỗi ngày. Bằng tàu thủy, chúng ta có thể chở ra ngoài khoảng từ 26,000 đến 125,000 người mỗi ngày. Dĩ nhiên, các tàu thủy có một chu kỳ tuần hoàn từ bốn đến năm ngày. Như thế Tổng Thống sẽ có một cuộc di tản kéo dài trong một tuần nếu Tổng Thống ấn định con số là 240,000 người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sự việc cũng còn tùy thuộc vào sự hợp tác của Bắc Việt. Họ có các vũ khí phòng không. Nếu các vũ khí này được mang đến gần Tân Sơn Nhứt, họ có thể làm cho việc di tản trở nên hết sức khó khăn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Do đó vấn đề tùy thuộc trước tiên vào quyết định của Tổng Thống, thứ nhì vào việc xác định các người được di tản, thứ ba vào sự hợp tác của Chính Phủ Việt Nam, và thứ tư, vào sự hợp tác của Bắc Việt. Tôi phải bổ túc rằng đây là một lãnh vực mà tôi tin tưởng Liên Bang Sô Viết và Trung Hoa có thể trợ giúp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong quyết định của Tổng Thống, Tổng Thống sẽ phải giải quyết vấn đề di tản, về những gì để nói với Chính Phủ Việt Nam, những gì Tổng Thống muốn Bộ Quốc Phòng thực hiện, và những nỗ lực ngoại giao mà Tổng Thống muốn Bộ Ngoại Giao thi hành đối với các nước này và các nước khác. Tôi đồng ý với ông Bộ Trưởng Quốc Phòng rằng đó sẽ là một việc đầy khó khăn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Để thực hiện một đề nghị di tản dành cho người của chính chúng ta và cho 200,000 người khác, nếu chúng ta cần dùng đến các lực lương quân sự, việc đó sẽ không buộc phải vi phạm vào luật pháp hay sự thỏa thuận của Quốc Hội chứ[?].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Quan điểm cá nhân của tôi rằng Tổng Thống sẽ phải yêu cầu Quốc Hội cho phép mang các lực lượng tham dự chiến dịch. Nó không giống như Căm Bốt. Nó sẽ kéo dài hơn. Ngay dù chúng ta có sự ưng thuận của Chính Phủ Việt Nam, chúng ta sẽ phải chiến đấu với người Việt Nam. Nếu đó là quyết định của Tổng Thống, điều này sẽ cần đến các lực lượng quân sự Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trước tiên, chúng ta phải quyết định những gì chúng ta tiến hành. Khi đó chúng ta có thể nói chuyện với ông Thiệu. Kế đó chúng ta có thể ra lệnh Tòa Đại Sứ rút dần dần số nhân viên ra ngoài, di tản các người đã từng được chỉ định công tác tại Quân Khu I và Quân Khu II cũng như thân nhân của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông Jim, ông có bất kỳ nhận định nào về vấn đề này không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống có quyền hạn cố hữu để bảo vệ người dân Mỹ. Tôi nghĩ Ủy Ban Ngoại Giao đang lo lắng để hợp tác và sẽ không chống đối sự sử dụng các lực lượng quân sự của chúng ta. Các ông Moose và Meissner, các nhân viên đang ở bên đó, có đánh điện gửi về các ý kiến thuận lợi trên vấn đề này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Vấn đề không nằm dưới Đạo Luật Các Thẩm Quyền Chiến Tranh (War Powers Act) như tôi nhận định. Nó nằm dưới pháp chế Các Hạn Chế ở Đông Dương (Indochina Restrictions), nơi mà vấn đề trở nên khó khăn hơn. Ở các phương diện khác, rõ ràng sẽ dễ dàng sử dụng các lực lượng quân sự Hoa Kỳ cho mục đích này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trong các pháp chế này, cái nào được chấp thuận sau cùng?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng tôi đã có lúc duyệt xét pháp chế này và xác định rằng pháp chế Các Thẩm Quyền Chiến Tranh thay thế cho đạo luật kia. Nhưng Chính Quyền của vị tiền nhiệm của Tổng Thống có lập trường váo lúc đó rằng nó sẽ không tuyên xác sự kiện này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tuy nhiên, bất kể loại vấn đề này thế nào, câu hỏi là liệu nó có có thể được chấp nhận về mặt chính trị cho chúng ta để thực hiện điều này hay không. Tôi thắc mắc là liệu chúng ta có nên dựa vào [báo cáo của các ông] Moose hay Meissner hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thật đáng mừng để nghe người ta nói điều này, như họ đã làm trong chuyện ở Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp, có nghĩa tự căn bản rằng chúng ta có thể tiến hành công việc. Tuy thế, dĩ nhiên, nếu công việc không trôi chảy, chúng ta là các kẻ sẽ lãnh chịu sự khó khăn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Về Thổ Nhĩ Kỳ, Văn Phòng Tổng Kiểm Toán (General [?Government] Accounting Office) nói mọi việc đều êm xuôi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu Quốc Hội muốn chúng ta làm việc đó, hãy để họ thông qua một Thông Điệp về Nghị Quyết Quốc Hội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Vấn đề khác là tại Việt Nam, không chỉ có việc di tản các công dân Mỹ mà còn cả việc di tản người Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta ra trình bày với Quốc Hội, chúng ta nên có một dự án toàn bộ và hãy xúc tiến việc đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ chúng ta nên yêu cầu một sự thay đổi trong luật lệ để chúng ta có thể sử dụnng các tài nguyên nào đó mà chúng ta cần đến cho cuộc di tản. Một vài người nào đó phải soạn thảo yêu cầu sao cho chúng ta có thể gửi nó đi vào Thứ Sáu. Chúng ta không nên chỉ giới hạn vào một sư đoàn, hay vào một loại đơn vị khác, hay chỉ vào nhân viên của chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nếu chúng ta có một thảm họa, Quốc Hội sẽ né tránh trách nhiệm. Chúng ta nên có một vài sự lên tiếng nào đó. Tôi phát bệnh và mệt mỏi về lời yêu cầu của họ rằng chúng ta hãy phớt lờ luật lệ hay chấp hành nó, tùy thuộc vào sự kiên là điều đó có lợi cho họ hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khi pháp chế này được nêu lên, Đô Đốc Moorer đã nói cụ thể về vấn đề này. Ông ta được bảo rằng Hoa kỳ dĩ nhiên có thẩm quyền để bảo vệ người dân Mỹ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Hãy thu thập sự chứng nhận đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Có bất kỳ vị nào muốn bình luận về các vấn đề tổng quát hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ rằng chúng ta có một số khó khăn. Khó khăn thứ nhất là bản thân Việt Nam. Chúng ta phải thừa nhận rằng nó đang bị mất đi. Sự việc đang diễn biến và nó sẽ mau chóng tùy thuộc vào Bắc Việt. Với bất kỳ viện trợ nào chúng ta trao cho họ, chúng ta đang mua thời gian, một phần là để mang người dân Mỹ ra ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chúng ta phải cố hình dung sự việc sẽ như thế nào trong 90 ngày tới. Điều đáng mong ước là né tránh được sự phân hóa trong dân chúng và một cuộc tranh luận với Quốc Hội. Chúng ta phải tuyên bố một cách rõ ràng trong các phòng họp đóng kin rằng hy vọng thì mong manh, và rằng chúng ta đang tiến bước trên một chiến lược từ 60 ngày đến 6 tháng. Chúng ta phải nói rằng chúng ta đang làm điều này để cứu vớt người dân Mỹ và để bảo vệ người Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi nghĩ trong bài diễn văn của Tổng Thống, Tổng Thống cần đưa ra lời yêu cầu 300 triệu và nói rằng chúng ta sẽ yêu cầu thêm nữa sau này. Chúng ta sẽ dùng thời gian để cứu người dân Mỹ ra ngoài. [Tướng] Fred nói chúng ta chỉ có một cơ may và rằng điều đó tùy thuộc vào Bắc Việt Nam. Cho đến giờ, Nam Việt Nam không có khả năng dù chỉ để tái tập trung các quân nhân ngổ ngáo của sư đoàn Hai. Chúng ta có thể bị đối diện với một tình trạng sẽ chỉ kéo dài trong 30 ngày.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Điều quan trọng đối với Tổng Thống là nhằm thiết lập sự lãnh đạo và đưa ra một lời kêu gọi đối với quần chúng. Tổng Thống có thể nói theo các ngôn từ về máu, mồ hôi và nước mắt của [cố Thủ Tướng Anh] Churchill. Tổng Thống có thể nói rằng chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ đang ở trong thời kỳ khó khăn nhất kể từ 1939. Tôi sẽ điểm danh nước Bồ Đào Nha (Portugal) và nói rằng chúng ta nhấn mạnh đến một cuộc bàu cử tự do. Chúng ta sẽ nói với các nước Âu Châu rằng chúng ta kỳ vọng họ làm việc nhiều hơn cho sự phòng thủ của chính họ. Cũng thế, chúng ta sẽ phải nói về Thổ Nhĩ Kỳ và về những gì cân phải được làm ở đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi nghĩ rằng nếu Tổng Thống đưa ra một bài diễn văn tranh đấu, Tổng Thống sẽ có một tác động tốt trên Quốc Hội. Tôi nghĩ có hai loại người trên Đồi [Quốc Hội]: Những kẻ muốn rút ra khỏi Việt Nam và những kẻ đúng là đang chờ đợi một thông điệp gây hứng khởi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta hãy đừng nói gì về chính sách hòa hoãn (détente) hay các thành quả trong quá khứ. Tôi quan ngại cho đất nước và cho Tổng Thống. Chung ta cần thách thức Liên Bang Sô Viết. Chúng ta phải nói rằng sự hòa hoãn không phù hợp với các hoạt động cách mạng tại Portugal và với những gì họ đang thực hiện tại Đông Nam Á. Chúng ta muốn bảo tồn sự hòa hoãn nhưng nó không thể là con đường một chiều. Bài diễn văn cũng phải có một giọng điệu cảnh cáo đối với Trung Hoa, nước đã ủng hộ Bắc Việt và Cộng Sản Căm Bốt. Chúng ta cần một diễn văn kiểu Churchill nhằm thiết định một sự lãnh đạo chiến đấu, ngay dù chúng ta phải triển hoãn nó lại ít ngày nữa. Khi bài diễn văn được trù định ở lúc nguyên thủy, chúng ta nghĩ rằng tình hình có thể dễ lèo lái hơn, nhưng tình hình đã thay đổi đến mức chúng ta cần loại diễn văn này. Bởi đối với Việt Nam, tình trạng giờ đây là vô vọng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi xin tán đồng những gì ông Jim đã nói. Tôi nghĩ thời điểm đã đến lúc cần thẳng thắn. Dân chúng muốn Tổng Thống trườn mặt ra đàng trước và mang lại cho chúng ta sự lãnh đạo.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Người dân Mỹ không ưa thích những gì đã từng xảy ra. Chúng ta phải nói rằng chuyện Việt Nam thì tệ hại và đã là như thế trong mười hai năm qua. Người dân Mỹ bị phân hóa. Giờ đây chúng ta hãy hướng nhìn về phía trước và đừng bị lôi cuốn vào các cuộc tranh luận chua cay về quá khứ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta không nên bị lôi cuốn vào các sự buộc tội lẫn nhau. Chúng ta phải tiến về phía trước. Tổng Thống có thể nói rằng Tổng Thống là người sẽ dẫn dắt họ tiến về phía trước. Chúng ta không nên hứa hẹn bất kỳ điều gì mà chúng ta không thể làm được. Trong sự phán đoán của tôi, hiện có rất ít điều chúng ta có thể làm được. Mọi giải pháp lựa chọn đều xâu. Cần phải có một vị lãnh đạo mạnh có khả năng giảm bớt các sự tổn thất của Tổng Thống. Nhưng có nhiều điều quan trọng nằm phía trước. Tôi đồng ý với khía cạnh nhân đạo. Nhưng chúng ta không nên thò mặt ra trước để đưa ra một sự đe dọa suông hay một số sự phỉnh gạt mà chúng ta không thể ủng hộ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu tôi có thể lợi dụng tiền lệ được đặt ra bởi ông Cố Vấn An Ninh Quốc Gia, và nếu tôi có thể phát biểu quan điểm của mình về chính sách, điều sẽ xảy ra là Tổng Thống cần phải đặt sự nhấn mạnh của Tổng Thống vào người dân Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> <b>Trong năm 1954, 900,000 người dân Việt Nam đã di cư xuông Miền Nam Việt Nam từ Bắc Việt. Sẽ là điều quan trọng để nói về sự lụa chọn tự do của người dân Việt Nam. Chúng ta phải yêu cầu Quốc Hội cam kết ngân khoản nhằm thực hiện lời hứa hẹn hãy để người dân Việt, có lẽ từ một đến hai triệu người, được ra di, và để cung cấp sự ủng hộ ngoại giao. Cũng vậy, các lực lượng quân sự cũng có thể ra đi. Điều này sẽ mang lại cho các lực lượng đó một phần thưởng gì đó mà họ đã chiến đấu cho nó </b>[in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Người dân Mỹ có thể đáp ứng với các cảm nhận của họ. Chúng ta sẽ chấp nhận sự kiện rằng Việt Nam đang là một sự thất bại, nhưng hãy tiếp tục với sự quan tâm của chúng ta đối với người dân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi muốn ủng hộ những gì mà ông Jim đã nói. Tôi mới có một chuyến di sang Nam Dương, Singapore, Pakistan và các các nước khác. Tại Pakistan, tôi bị chặn hỏi rằng liệu chúng ta có để Việt Nam sụp đổ hay không. Tôi đã trưng ra tài liệu dẫn chứng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Có một sự quan tâm lớn lao. Dân chúng thắc mắc là liệu chúng ta sẽ quay lưng lại với Á Châu hay không. Câu hỏi chính là những gì chúng ta sẽ làm đối với Á Châu. Tôi nghĩ 722 triệu , ngay dù với các mục tiêu của [Tướng] Fred Weyand [nêu ra], sẽ là điều lãng phí. Chúng ta không còn hy vọng gì. Có lẽ 300 triệu sẽ giúp duy trì một số nỗ lực nhân danh người Việt Nam và sẽ phát ngôn rằng chúng ta đang không quay lưng lại với Á Châu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Ngạch số lớn cũng sẽ có một tác động trên sự trang bị cho các đơn vị của chính chúng ta. Chúng ta sẽ phải gửi vật liệu mà các lực lượng của chính chúng ta phải dùng đến.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trong bất kỳ trường hợp nào, chúng ta không thể chuyển vật liệu đến đó đúng thời cơ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông Bob, ông có muốn bổ túc bất kỳ điều gì nữa hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Ingersoll</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu Tổng Thống nói ra những gì mà ông Jim đề nghị, Tổng Thống sẽ có các sự hỗn loạn tại Sàigòn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống sẽ không nói nó một cách công khai. Tổng Thống sẽ phát biểu điều đó một cách riêng tư với các lãnh tụ Quốc Hội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Điều đó chắc chắn sẽ bị tiết lộ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi sẽ không nói với các lãnh tụ Quốc Hội những điều thuộc loại đó. Tôi sẽ nói cho họ quyết định của tôi. Chúng ta có ngành hành pháp và ngành lập pháp. Tôi vẫn nghĩ chúng ta phải lấy quyết định riêng của chúng ta, trong khuôn khổ ngành hành pháp. Chúng ta tham khảo các quan điểm của họ, nhưng tôi phải lấy quyết định. Tôi có khuynh hướng đưa ra một bài diễn văn mạnh mẽ. Nó sẽ được nhìn như một bài diễn văn mạnh mẽ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi tin tưởng bài diễn văn của tôi phải có tính nhất quán. Tôi không thể đưa ra một bài diễn văn mạnh mẽ trên một số khu vực nào đó của thế giới, và sau đó, như tôi nhìn vào đó, để yêu cầu 300 triệu. Không sự ước lượng quân sự nào có thể biện minh cho nó. Nếu chúng ta sẽ đi đến chỗ thẳng thừng và nói rằng chúng ta sẽ không làm gì nữa, đó là một việc, nhưng chúng ta phải dùng các con số có thể biện giải được. Có thể Quốc Hội sẽ không cấp khoản đó cho chúng ta, nhưng ít nhất, trên hồ sơ, chúng ta phải nói những gì khoản đó sẽ thực hiện.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Marsh</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Dân Biểu Don Fraser vừa mới đưa ra một bài diễn văn kêu gọi viện trợ cho Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi sẽ yêu cầu 722 triệu bởi vì chúng ta có thể biện minh được con số đó. Ít nhất hồ sơ sẽ minh bạch. Tôi sẽ yêu cầu rằng khoản đó cần được chuẩn cấp bởi một nhật kỳ xác định, có lẽ 1 Tháng Năm, mặc dù chúng ta vẫn còn phải quyết định về thời điểm đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi sẽ yêu cầu khoản viện trợ nhân đạo nhưng không phải xuyên qua Liên Hiệp Quốc. Thứ ba, tôi sẽ yêu cầu thẩm quyền mà tôi nghĩ là cần thiết, để di tản người dân Mỹ và những người khác mà với họ chúng ta còn nợ một nghĩa vụ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi không gạt bỏ ở một vài điểm để cho Bắc Việt hay biết rằng bất kỳ sự can thiệp nào vào các nỗ lực nhân đạo của chúng ta sẽ bị đối phó bởi các biện pháp mạnh mẽ. Đó là lý do tại sao tôi muốn có sự linh động.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nó sẽ là một bài diễn văn mạnh theo cách riêng của tôi, có lẽ không tương tự như bài diễn văn của Churchill. Nó sẽ không phải là một bài diễn văn giả dối.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi thu nhận được, ông Jim, rằng ông có các sự dè dặt. Nhưng đây là quyết định. Đây sẽ là nhóm duy nhất hay biết về nó. Tôi đã dành nhiều thời giờ về quyết định này, lúc này và ngay cả sớm hơn nữa, trở lùi về năm 1952. Tôi nghĩ chính sách của chúng ta, trở lùi về các Tổng Thống Truman và Eisenhower, là chính sách đúng đắn. Chúng ta đã không luôn luôn thi hành nó một cách hoàn hảo, và chúng ta có thể đã phạm phải nhiều lỗi lầm. Nhưng đó là một chính sách đúng đắn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nhưng ra trước Quốc Hội mà không yêu cầu điều gì cả, điều đó tạo ra sự hồ nghi. Đó là hy vọng tốt nhất của của chúng ta, nếu chúng ta có thể đạt được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cảm ơn tất cả quý vị rất nhiều./-</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975_fichiers/A3779-08.jpg" /><br />Tổng Thống Gerald R. Ford họp với Bộ Trưởng Ngoại Giao Henry Kissinger, Tham Mưu Trưởng<br />Lục Quân Hoa Kỳ, Tướng Frederick Weyand, và ông Graham Martin, Đại Sứ Mỹ<br />tại Việt Nam, trong Phòng Bầu Dục, Tòa Bạch Ốc, ngày 25 Tháng 3, 1975<br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 18pt;">Tài liệu 3</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">BÁO CÁO NGÀY 4 THÁNG 4, 1975 CỦA TƯỚNG FRED C. WEYAND ,</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">THAM MƯU TRƯỞNG LỤC QUÂN HOA KỸ</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">LÊN TỔNG THỐNG HOA KỲ, GERALD FORD,</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">VỀ TÌNH HÌNH VIỆT NAM </span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">[Tựa đề do người dịch đặt ra]</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">LỤC QUÂN HOA KỲ</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">THAM MUU TRƯỞNG</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">4 Tháng Tư, 1975</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">TỜ TRÌNH LÊN TỔNG THỐNG</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">Trích Yếu: Lượng Định Tình Hình Việt Nam</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Theo các chỉ thị của Tổng Thống, tôi đã đi thăm viếng Nam Việt Nam trong giai đoạn từ 28 Tháng Ba đến 4 Tháng Tư. Tôi đã hoàn tất sự lượng định của mình về hiện tình nơi đó, phân tích những gì mà Chính Phủ Việt Nam Cộng Hòa có ý định thực hiện để đối phó với sự xâm lược từ phương Bắc, bảo đảm với Tổng Thống Thiệu về sự ủng hộ vững chắc của Tổng Thống trong thời điểm khủng hoảng này, và xem xét các giải pháp và hành động được mở ra cho Hợp Chúng Quốc để trợ giúp người dân Nam Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tình hình quân sự hiện tại đang ở thời kỳ nguy kịch, và xác xuất của sự sống còn của Nam Việt Nam như một nước bị thu nhỏ lại vào các tỉnh phía nam nhiều nhất là ở mức biên tế. Chính Phủ Nam Việt Nam đang ở trên bờ vực của một sự thất trận quân sự toàn diện. Tuy nhiên, Miền Nam đang hoạch định tiếp tục phòng vệ với các nguồn tài nguyên khả ứng của họ, và, nếu được phép nghỉ ngơi, sẽ tái xây dựng các khả năng của họ đến mức độ mà sự ủng hộ của Hợp Chúng Quốc về vật liệu sẽ cho phép. <b>Tôi tin tưởng rằng chúng ta thiếu nợ họ sự ủng hộ đó</b>[in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chúng tôi đã đến Việt Nam trước tiên là để trợ giúp người dân Nam Việt Nam – không phải để đánh bại quân Bắc Việt. Chúng ta đã chìa bàn tay của chúng ta ra cho người dân Nam Việt Nam, và họ đã nắm lấy. Giờ đây họ cần đến bàn tay trợ giúp đó hơn bao giờ hết. Trong mọi chiều kích, chúng ta đã có thể vận dụng 20,000,000 người nói với thế giới rằng họ lo sợ cho sinh mạng của họ, họ ôm ấp các giá trị liên kết một cách chặt chẽ với các giá trị của hệ thống phi cộng sản, họ tìm kiếm một cách vô vọng cơ hội để tiếp tục sự phát triển của họ một lối sống khác biệt với lối sống của những kẻ hiện giờ đang sống dưới sự cai trị của Bắc Việt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Mức độ hiện tại trong sự ủng hộ của Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ bảo đảm sự thất trận của Chính Phủ Việt Nam. Trong số 700 triệu dự liệu cho Tài Khóa 1975, số 150 triệu còn lại có thể được sử dụng trong một thời gian ngắn cho một chiến dịch tiếp tế quan trọng; tuy nhiên, nếu để có bất kỳ cơ may thực sự nào cho sự thành công, một khoản bổ túc 722 triệu được cần đến một cách khẩn cấp hầu mang Nam Việt Nam đến một vị thế phòng thủ tối thiểu để đối phó với cuộc xâm lăng do Sô Viết và Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa ủng hộ. Khoản viện trợ bổ túc của Hoa Kỳ nằm trong phạm vi cả về tinh thần lẫn ý định của Hiệp Định Paris, vẫn còn là khuôn khổ thực tiễn cho một sự giải quyết hòa bình tại Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Sự sử dụng không lực quân sự Hoa Kỳ để tăng cường các khả năng của Việt Nam hầu làm cùn nhụt cuộc xâm lăng của Bắc Việt sẽ cung cấp cả một sự trợ lực cụ thể lẫn tâm lý cho Chính Phủ Việt Nam và mang lại một sự hưu chiến rất cần thiết. Tuy nhiên, tôi nhìn nhận các hàm ý chính trị và pháp lý đáng kể liên can đến sự hành sử giải pháp lựa chọn này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Với mức độ mà các biến cố đang chuyển động, có một vấn đề khác nữa mà Tổng Thống cần cứu xét đến. Vì các lý do của sự thận trọng, Hoa Kỳ cần phải lập kế hoạch giờ đây cho một cuộc di tản ồ ạt khoảng 6000 người Mỹ và hàng chục nghìn người dân Nam Việt Nam và Nước Thứ Ba mà với họ chúng ta phải đảm đương một trách vụ và nợ họ sự bảo vệ. Các bài học ở Đà Nẵng cho thấy rằng cuộc di tản này sẽ đòi hỏi ở mức tối thiểu một lực lượng đặc nhiệm Hoa Kỳ ở cấp một sư đoàn tăng phái được hỗ trợ bởi không lực chiến thuật hầu trấn áp pháo binh và phòng không Bắc Việt, như được cần đến. Tại thời điểm thích hợp, một lời tuyên bố công khai về chính sách này cần phải được đưa ra và Bắc Việt phải được cảnh cáo một cách rõ ràng “về ý định của Hoa Kỳ để sử dụng vũ lực cho việc di tản nhân viên một cách an toàn”. Thẩm quyền sẽ phải được sở đắc để cho phép sự sử dụng thích đáng các chế tài quân sự chống lại Bắc Việt nếu có sự can thiệp vào cuộc di tản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Lòng tin tưởng nơi Hoa Kỳ như một đồng minh đang bị thử thách tại Việt Nam. Để duy trì sự tín nhiệm đó chúng ta phải thực hiện một nỗ lực tôi đa để ủng hộ cho Nam Việt Nam giờ đây.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Một sự phân tích chi tiết hơn được gồm trong báo cáo đính kèm.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Kính trình,</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">[Ký tên] FRED C. WEYAND,</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">Tướng Lĩnh, Lục Quân Hoa Kỳ,</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">Tham Mưu Trưởng</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">***</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">BÁO CÁO LÊN TỔNG THỐNG HỢP CHÚNG QUỐC HOA KỲ</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">VỀ TÌNH HÌNH TẠI NAM VIỆT NAM</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 11pt;">NỘI DUNG</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">I. TÌNH HÌNH HIỆN THỜI</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">A. Bối Cảnh trang 2</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">B. Tình Hình Hiện Tại trang 4</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">C. Các Kế Hoạch và Các Chủ Định Của Bắc Việt trang 6</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">II. CÁC LÃNH VỰC KHÓ KHĂN CHÍNH YÊU trang 7</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">III. CÁC KẾ HOẠCH VÀ CHỦ ĐỊNH CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM trang 9</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">IV. CÁC VIỄN ẢNH HIỆN THỜI trang 10</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">V. VAI TRÒ CỦA HOA KỲ VÀ CÁC ĐƯỜNG LỐI HÀNH ĐỘNG KHẢ HỮU trang 11</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">---</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 11pt;">DẪN NHẬP</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Vào ngày 24 Tháng Ba, 1975 Tổng Thống đã chỉ thị tôi thực hiện một nhiệm vụ tìm hiểu sự kiện tại Việt Nam Cộng Hòa. Công tác của tôi nhằm:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Lượng định tình hình quân sự hiện thời và các chủ định khả hữu của Bắc Việt trong cuộc tấn công hiện nay.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Xác định và lượng định những gì mà Chính Phủ Việt Nam Cộng Hòa đang thực hiện và có ý định thực hiện trong việc đối đầu với cuộc tấn công này và trước tác động của nó trong cả khu vực quân sự lẫn dân sự.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Xác định những gì Chính Phủ Hoa Kỳ có thể làm để củng cố các năng lực quân sự của Nam Việt Nam và để làm giảm bớt sự thống khổ của tầng lớp thường dân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bảo đảm với Tổng Thống Thiệu rằng Chính Quyền này vẫn kiên quyết trong sự ủng hộ của mình cho các nỗ lực của Việt Nam Cộng Hòa để kháng cự cuộc xâm lược của Bắc Việt và rằng nó sẽ làm những gì nó có thể làm được để cung cấp sự trợ giúp tiếp liệu cần thiết cho sự phòng vệ nền cộng hòa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">I. TÌNH HÌNH HIỆN THỜI</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<u><span style="font-size: 11pt;">A. Bối Cảnh</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Hiệp Định Paris ngày 27 Tháng Một năm 1973 đã đánh dấu không phải sự khởi đầu của hòa bình tại Việt Nam, mà thay vào đó bước khởi đầu của một sự tăng cường về phía Cộng Sản các đồ tiếp liệu và trang bị dành cho cuộc xâm lược quân sự liên tục của Bắc Việt tại Việt Nam. Trong 26 tháng tiếp theo sau ngày bản Hiệp Định được ký kết, Bắc Việt đã tái xây dựng Đường Mòn Hồ Chí Minh thành một mạch tiếp tế chính yếu trong mọi thời tiết. Họ đã xây dựng ống dẫn dầu chạy dài 350 dặm Anh vào Nam Việt Nam dành cho sự chuyển vận nhiên hượt liệu của họ [POL trong nguyên bản, là chữ viết tắt chỉ các loại nhiên hượt liệu: petroleum, oil, and lubricants, chú của người dịch]. Với hệ thống tiếp tế quan trọng này hoạt động toàn công suất, họ đã tăng gấp bốn lần lực lượng pháo binh trên chiến trường của họ, gia tăng lớn lao lực lượng phòng không và đã gửi xuống miền nam sáu lần nhiều hơn về thiết giáp so với số họ có hồi Tháng Một, 1973 (Xem Bảng A). Cùng lúc, họ đã gia tăng quân số lên đến gần 200,000 quân. Tất cả những hành vi này đã vi phạm trực tiếp bản Hiệp Định Paris. <b>Ngược lại, Hoa Kỳ đã không chu toàn nghĩa vụ của nó để duy trì các mức độ tiếp liệu và trang bị của Nam Việt Nam như chúng được cho phép để làm chiếu theo bản Hiệp Định. Số đạn dược tại chỗ sụt giảm 30% từ 179 nghìn <i>tấn hơi kém một chút</i></b> [<i>short ton</i> trong nguyên bản, đơn vị trọng lượng, tương đương với 2,000 cân Anh (pounds), hay 0.907 tấn theo hệ thống thập phân tại Mỹ; trong khi tại Anh, một tấn Anh tương đương với 2240 cân Anh (pounds), hay 1.016 tấn theo hệ thống thập phân, vì thế được gọi là <i>long ton</i>, hơn một tấn một chút, chú của người dịch] <b>vào lúc ngưng bắn xuống còn 126 nghìn tấn hơi kém một chút khi cuộc tấn công hiện thời bắt đầu. Các sự thiếu hụt nhiên hượt liệu (POL) và đồ phụ tùng đã cắt giảm các hoạt động của Không Lực Nam Việt Nam khoảng 50%</b>[in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chứng liệu lịch sử phác họa ở trên đã sắp đặt diễn trường cho tình trạng hiện thời tại Nam Việt Nam. Tình trạng này vừa linh động lẫn mong manh. Nó đã thay đổi đáng kể trong Tháng Ba và có tiềm năng thay đổi nhanh chóng hơn nữa trong những tuần, hay ngay cả theo từng ngày, trong tương lai trước mắt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Vào ngày 10 Tháng Ba, phe Cộng Sản đã phóng ra “Đợt II” của chiến dịch năm 1975 của họ. Các Sư Đoàn Quân Đội Bắc Việt đã tấn công Ban Mê Thuột, một giao điểm chiến lược tạu miền cao nguyên phía tây, vốn được phòng thủ một cách nhẹ nhàng bởi LQVNCH [trong nguyên bản ghi: ARVN: Army of Republic of Vietnam: Lục Quân Việt Nam Cộng Hòa, từ giờ về sau viết tắt là LQVNCH, chú của người dịch]. Vào khoảng cùng lúc, các đơn vị Quân Đội Bắc Việt phía tây Sàigòn phát động một nỗ lực có hệ thống để loại bỏ sự hiện diện của Chính Phủ Việt Nam, mang lại cho Cộng Sản một hành lang xâm nhập an toàn hơn, ngắn hơn ở phía nam vào vùng Châu Thổ sông Cửu Long và, đồng thời, để ngăn chặn hai con đường duy nhất nằm giữa Sàigòn và Tây Ninh.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Hồi giữa Tháng Hai, Tổng Thống Thiệu đã gửi Thượng Nghị Sĩ Trần Văn Lắm sang Hoa Kỳ với tư cách đặc sứ để lượng định thái độ của Quốc Hội đối với Việt Nam và các triển vọng về một hành động thuận lợi của Quốc Hội trên pháp chế viện trợ. Ông Lắm đã đệ trình một lượng định rất bi quan, mà ông Thiệu cảm thấy đã được xác nhận bởi các vụ bỏ phiếu hồi đầu Tháng Ba trong các cuộc họp kín của Nhóm Dân Chủ tại Hạ Viện. Ông Thiệu đã phải nuốt lấy sự ước lượng thê thảm của [Nghị Sĩ] Lắm khi Cộng Sản phóng ra các cuộc tấn công “Đợt II” nêu trên. Ông Thiệu đã nhìn thấy đất nước của ông phải đối diện với một cuộc tấn công quan trọng của Cộng Sản cùng lúc với một sự cắt giảm, và một sự đình chỉ khả hữu, trong viện trợ của Hoa Kỳ. Ông và các cố vấn quân sự của ông vì thế đã quyết định rằng một sự thu súc chiến lược quyết liệt là điều thiết yếu cho sự sống còn của Chính Phủ Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Khái niệm chiến lược mới này đưa đến việc từ bỏ phần lớn các vùng núi non, ít dân của Vùng 1 và Vùng 2 để tập trung các tích sản và nguồn tài nguyên của Chính Phủ Việt Nam vào việc phòng thủ Vùng 3 và Vùng 4 cùng với các đồng bằng duyên hải của Vùng 1 và Vùng 2, các khu vực có hiệu năng về nông nghiệp của Nam Việt Nam nơi có đông đảo người dân cư trú. Chiến lược này thì vững chắc trong khái niệm và sự ước lượng của ông Thiệu về sự cần thiết của nó là chính xác. Tuy nhiên, sự thi hành của nó lại là một thảm họa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Trong cuộc họp ngày 13 Tháng Ba với Tư Lệnh Vùng I của ông, Tướng [Ngô Quang] Trưởng, Tổng Thống Thiệu đã phác họa khái niệm chiến lược mới của ông và quyết định hệ quả của ông về việc rút Sư Đoàn Nhảy Dù từ Vùng 1 về Vùng 3, bất kể sự phản đối mạnh mẽ của Tướng Trưởng rằng sự triệt thoái sư đoàn nhảy dù sẽ làm cho vị thế của Chínhn Phủ Việt Nam tại Vùng 1 không thể chống đỡ được. Trong mười hai ngày kế tiếp (13-25 Tháng Ba) đã có một sự lưỡng lự, cả ở Vùng 1 lẫn ở Sàigòn, về những phần đất nào của Vùng 1 sẽ được giữ lại – và đặc biệt, liệu có nên thực hiện bất kỳ nỗ lực nào để phòng vệ Huế hay không. Bởi các mệnh lệnh thay đổi mà ông nhận được từ Sàigòn, Tướng Trưởng đã phải tại duyệt xét các kế hoạch bố trí binh sĩ của ông ít nhất ba lần, ngay trong lúc cuộc tấn công của Quân Đội Bắc Việt đã gia tăng liên tục trong cường độ. Thành Phố Quảng Trị được di tản trong cung cách trật tự vào ngày 19 Tháng Ba, nhưng trước khi một tuyến phòng thủ mới của Chính Phủ Việt Nam có thể được ổn định dọc theo Sông Mỹ Chánh, các lực lượng diện địa trong vùng đã bắt đầu bị tan vỡ khi đối diện với áp lực của Bắc Việt; Sàigòn rút về trung đoàn nhảy dù cuối cùng tại Vùng 1, và một tiến trình tan rã đã khởi sự. Áp lực của Bắc Việt gia tăng hàng ngày với một mức độ tăng trưởng rõ rệt. Huế được di tản vào ngày 25 Tháng Ba, nhưng vào khi đó các đơn vị Quân Đội Bắc Việt đã cắt đứt Quốc Lộ 1 ở phía nam thành phố và sự di chuyển 20,000 lính phòng vệ Huế, bao gồm phần lớn Sư Đoàn 1 của LQVNCH, trở nên lệ thuộc nhiều vào các chiến dịch hải vận ứng biến, ngẫu nhiên. Trong cùng thời kỳ này, các đơn vị Chính Phủ Việt Nam bị dàn trải quá mỏng tại các tỉnh Quảng Nam, Quảng Tín, và Quảng Ngãi, lại bị phân tán hay đánh bại từng phần bởi các lực lượng đang tiến tới của Quân Đội Bắc Việt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Sự hiện diện của Chính Phủ Việt Nam tại Vùng 1 bị thu nhỏ vào một khoanh đất tại Đà Nẵng. Những gì còn lại của sức mạnh hữu hiệu của Chính Phủ Việt Nam tại vùng đất đó – căn bản là Sư Đoàn Thủy Quân Lục Chiến và một phần của Sư Đoàn 3 LQVNCH – đã cố gắng thiết lập một sự phòng thủ tại Đà Nẵng, nhưng nỗ lực này đã không thành công. Dàn binh chống lại sồ 10,000 lính phòng vệ được tổ chức chắp vá của Chính Phủ Việt Nam là hơn 30,000 bộ đội quân Bắc Việt đang tiến bước với khí thế chiến thắng. Làm gia tăng hơn nữa các khó khăn của tình hình là nhập lượng của hơn một triệu người tỵ nạn. Với một tổng số gần 2 triệu người ngày càng tuyệt vọng để tìm cách thoát đi, hỗn loạn lan tràn và vào ngày 28 Tháng Ba, trật tự bị sụp đổ. Các xe tăng của Quân Đội Bắc Việt bắt đầu di chuyển vào thành phố không lâu sau đó. Chưa đầy 50,000 người tỵ nạn đã được chở ra bằng máy bay hay bằng đường biển, và Chính Phủ Việt Nam đã thành công trong việc triệt thoái khoảng 22,000 binh sĩ, bao gồm khoảng 9,000 Thủy Quân Lục Chiến và từ 4,000 đến 5,000 binh sĩ từ các sư đoàn 2 và 3 LQVNCH, nhưng số phận của phần còn lại trong nhân số dân sự và quân sự của Đà Nẵng không được hay biết.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tại Vùng 2, Tổng Thống Thiệu và viên Tư Lệnh Vùng của ông, Tướng [Phạm Văn] Phú, đã gặp gỡ tại Vịnh Cam Ranh hôm 14 Tháng Ba để thảo luận tình hình theo sau vụ mất Ban Mê Thuột. Tại buổi họp đó, Tổng Thống Thiệu đã phác họa khái niệm chiến lược mới của ông để triệt thoái khỏi vùng cao nguyên và củng cố các lực lượng của Chính Phủ Việt Nam để phòng vệ các khu vực duyên hải sinh tử. Lời nói chính xác của các mệnh lệnh của Tổng Thống Thiệu không được hay biết, nhưng Tướng Phú đã giải thích chúng như đã cho phép ông ta được quyết đoán về việc di tản toàn diện, tức thời khỏi các tỉnh Pleiku và Kontum, mà không có các kế hoạch hay sự chuẩn bị nào được thực hiện. Cuộc di tản đã khởi sự trong hai ngày kế đó, với sự di chuyển các lực lượng LQVNCH theo Quốc Lộ 14 và Liên Tỉnh Lộ 7B ngang qua các tỉnh Phú Bổn và Phú Yên ra đến bờ biển tại Tuy Hòa. Bổ túc những khó khăn nghiêm trọng sẵn có nằm trong cuộc di cư không hoạch định này, con đường 7B là một con lộ thứ yếu, thực sự không được sử dụng trong nhiều năm, với nhiều chiếc cầu đã bị mất và các chiếc cầu nổi (fords) đã không được chuẩn bị. Sự chỉ huy và kiểm soát bị tan vỡ. Sáu toán biệt động và một trung đoàn bộ binh từ Pleiku và Kontum bị cắt thành từng khúc trong đám khoảng trên 200,000 thường dân ngày càng tuyệt vọng chạy trốn theo đoàn quân triệt thoái. Ít nhất hai và có thể 3 trung đoàn quân Bắc Việt chuyển hướng lên phía bắc từ Darlac đến Phú Bổn và Phú Yên để quấy rối đoàn quân, đánh phá một cách có hệ thống và có phương pháp các đơn vị quân sự của LQVNCH đang bị phân tán, không đơn vị nào còn sức chiến đấu hữu hiệu khi các đơn vị dẫn đầu đoàn quân tiến vào Thành Phố Tuy Hòa hôm 26 Tháng Ba. Cuộc tàn sát diễn ra trên đường đi đối với các người tỵ nạn thường dân bất hạnh thật là kinh khiếp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Trong khi các diễn biến kể trên đang xảy ra, Chính Phủ Việt Nam đã chuyển một trung đoàn quân nhảy dù từ khu vực Huế về tỉnh Khánh Hòa để chặn đường hai đến bốn trung đoàn quân Bắc Việt đang truy kích số quân còn lại của Sư Đoàn 23 LQVNCH đi theo hướng đông của Ban Mê thuột xuyên qua tỉnh Darlac. Sư Đoàn 23 đã sẵn bị đánh phá liên hồi trong cuộc phòng thủ của nó tại Ban Mê Thuột, thực sự đã không còn hiện hữu như một đơn vị có tổ chức vào lúc mà các kẻ sống sót của nó bắt đầu rải rác tiến vào Nha Trang.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<u><span style="font-size: 11pt;">B. Tình Hình Hiện Tại</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tình hình quân sự xuất hiện trong tuần lề đầu tiên của Tháng Tư phải được lượng định dưới ánh sáng của những gì đã xẩy ra trong Tháng Ba. Trong các sự xáo động nói chung tại Vùng 1 và Vùng 2, một số đơn vị của LQVNCH đã hoạt động tốt. Không có sự hữu hiệu của Thủy Quân Lục Chiến và một số thành phần của Sư Đoàn 3 LQVNCH, không người nào lại có thể thoát ra khỏi Đà Nẵng. Tại Ban Mê Thuột, các thành phần của Sư Đoàn 23 LQVNCH đã chống trả trong hơn một tuần lễ trước hai sư đoàn Bắc Việt. Các trung đoàn 40 và 41 của sư đoàn 22 LQVNCH đã chiến đâu một cách dữ dằn để làm chậm bước các lực lượng ưu thế hơn của Bắc Việt trong việc xuyên thủng ra bờ biển tại Qui Nhơn thuộc tỉnh Bình Định. Tuy nhiên, hiệu ứng thuần của các biến cố trong Tháng Ba đã bất lợi một cách nghiêm trọng cả về mặt cụ thể và, còn nặng nề hơn nữa, lẫn về mặt tâm lý.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các lực lượng cộng sản có khi thế của sự thành công và mặc dù họ phải gánh chịu các tổn thất có thể nặng nề, họ đang được bổ sung hàng ngày bởi các sự thay thế mới và các tiếp tế từ Bắc Việt (Bảng A). Trong ba tuần cuôi của Tháng Ba, năm sư đoàn QLQVNCH, 12 Toán [Groups: Trung Đoàn?] Biệt Động Quân, và tương đương hai trung đoàn thiết giáp đã trở nên vô hiệu năng tác chiến. Các sĩ quan và binh sĩ từ các đơn vị này có thể được tái họp lại thành các đội hình mới, nhưng thực sự tất cả trang bị của họ đều đã bị mất. Nhiều đơn vị khác của Chính Phủ Việt Nam phải gánh chịu các sự tổn thất nặng nề về nhân số và đồ trang bị.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tính đến ngày 1 Tháng Tư, các lực lượng chiến đấu của Bắc Việt tại Nam Việt Nam, đa số là các đơn vị và nhân viên của Quân Đội Bắc Việt, có tổng số trên 200,000 quân lính được tổ chức thành 123 trung đoàn – 71 bộ binh, 7 đặc công, 4 thiết giáp, 16 pháo binh và 25 AAA* [phòng không?].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Có thể so sánh, các lực lượng tác chiến trên mặt đất có hiệu năng của LQVNCH hiện thời có tổng số chỉ vừa hơn 54,000 người, được tổ chức thành 39 trung đoàn/lữ đoàn hay tương đương – 18 trung đoàn bộ binh, 2 trung đoàn thiết giáp, 5 trung đoàn biệt động, 3 trung đoàn nhảy dù và 2 trung đoàn thủy quân lục chiến **. Với thiết bị thay thế, quân số tác chiến có hiệu năng và sức mạnh của đơn vị của LQVNCH có thể được tăng bổ bởi các đơn vị mới được thành lập từ quân số còn lại của các đơn vị bị phân tán trong các trận đánh hồi Tháng Ba tại Vùng 1 và Vùng 2, nhưng điều này sẽ cần đến thời gian. Tính đến 1 Tháng Tư, lục lượng tác chiến cộng sản Bắc Việt chiếm ưu thế tại Nam Việt Nam đông hơn các lực lượng của Chính Phủ Việt Nam gần sát với tỷ số 3/1 về mặt quân số.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Về mặt lãnh thổ, tất cả Vùng 1 bị đánh mất bởi Chính Phủ Việt Nam, cùng với phần lớn Vùng 2 ***. Chính Phủ Việt Nam hiện thời chiếm giữ một giải bình nguyên duyên hải chạy xuống phía nam khoảng từ Cam Ranh tới biên giới Vùng 3, cùng với phần phía nam của tỉnh Tuyên Đức. Tỉnh Lâm Đồng bị mất vào ngày 1 Tháng Tư, Thành Phố Đà Lạt đã di tản hôm 2 Tháng Tư và những phần còn lại của tỉnh Tuyên Đức đang tan rã.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tại Vùng 3, tỉnh Phước Long bị mất trong Tháng Một. Trong Tháng Ba đã có sự xoi mòn lãnh thổ hơn nữa trong một vòng cung rộng lớn khoảng 50 dậm phía tây, bắc, và đông Sàigòn. Chiến sự tại Vùng 3 thì rải rác và, đôi khi, nặng nề nhưng ở đó, LQVNCH đã giữ vững một cách căn bản vùng đất của mình trong suốt ba tuần qua. Tại Vùng 3, các lực lượng LQVNCH chưa đối diện với vấn đề bị áp đảo về quân số. Mặc dù quân Cộng Sản đang sẵn tạo áp lực nghiêm trọng tại nhiều khu vực (thí dụ Tây Ninh và chung quanh Xuân Lộc) và rõ ràng đang hoạch định một đợt các cuộc tấn công mới, các lực lượng Chính Phủ Vệt Nam nói chung đang giữ vững lãnh thổ của họ và chiến đấu tốt, và trong diễn tiến, đã làm điêu đứng một cách thảm hại một ít đơn vị cộng sản. Ngoại trừ sự xoi mòn tinh thần nói chung về phía các lực lượng LQVNCH hay một sự gia tăng đáng kể hơn nữa trong sức mạnh của phe Cộng Sản vượt quá mức độ của tuần vừa qua, Chính Phủ Việt Nam cần phải có khả năng để giữ vững tình hình tại Vùng 3 như là đã diễn ra vào ngày 3 Tháng Tư, ít nhất trong một tương lai trước mặt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tại Châu Thổ sông Cửu Long (Vùng 4), các tuần lễ qua không nhận thấy có bất kỳ sự thay đổi có thể nhận thức được. Đối chiếu các lực lượng tác chiến chính quy ở vào mức độ tương xứng đồng đều với nhau (Xem Các Bảng, Bảng B và C). Tình hình chiến thuật có thể trở nên tồi tệ một cách mau chóng nếu các đơn vị Cộng Sản bổ sung xâm nhập vào vùng này hay nếu Chính Phủ Việt Nam phải tái bố trí đến Vùng 3 bất kỳ một trong ba sư đoàn LQVNCH hiện đang được chỉ định đóng quân tại Vùng 4.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Về mặt quân sự, Chính Phủ Việt Nam đang ở thế phòng thủ và bị vây hãm. Các sự đảo lộn quân sự trong Tháng Ba và các hậu quả liên hệ của chúng – việc mất lãnh thổ, các tổn thất dân sự và quân sự, và sự dời cư khối lượng dân chúng khổng lồ hơn hai triệu thường dân tỵ nạn – đã có một tác động nặng nề, bất lợi trên cơ cấu xã hội và chính trị tổng quát của Nam Việt Nam. Tầm mức nặng nề, sâu rộng hay lâu dài đến đâu thật khó nói, một phần bởi vì người dân Nam Việt Nam đang ở trong trạng thái chấn động và bởi vì một sự hiểu biết trọn vẹn về những gì đã thực sự xảy ra tại Vùng 1 và Vùng 2 vẫn chưa được phổ biến, ngay cả ở Sàigòn, chưa nói đến các khu vực nông thôn đông dân cư tại Vùng 3 hay Châu Thổ sông Cửu Long bận rộn canh tác và vẫn còn thịnh vượng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<u><span style="font-size: 11pt;">C. Các Kế Hoạch Và Ý Định Của Bắc Việt</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các ý định của Bắc Việt Nam thì khó mà nhận thấy và các bước tiến kế tiếp có lẽ đang là đề tài của sự thảo luận tích cực hiện giờ đang được thực hiện bởi Bộ Chính Trị Đảng Lao Động tại Hà Nội. Bằng chứng như thế được cung ứng khiến ta nghĩ rằng Hà Nội đang cân nhắc giữa hai giải pháp lựa chọn bao quát:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> a. Thực hiện một nỗ lực tối đa để khai thác các thành công chiến thuật gần đây và và đẩy lợi thế chiến trường hiện tại của Quân Đội Bắc Viêt vào một nỗ lực toàn diện để đánh sụp Chính Phủ Việt Nam và loại trừ nó như một thực thế chính trị hoạt động.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> b. Củng cố các thắng lợi gần đây và cố gắng giành đọat một hay hai chiến thắng quan trọng nữa (như đánh tan Sư Đoàn 25 LQVNCH và/hay chiếm giữ được Tây Ninh), sau đó kêu gọi các cuộc thương thảo theo những điều kiện không khác gì hơn sự đầu hàng của Chính Phủ Việt Nam, hoạch định để cố gắng một lần nữa sự chiến thắng quân sự sau này trong năm 1975 hay 1976 nếu Chính Phủ Việt Nam không bị áp lực về mặt chính trị đi đến việc chấp nhận một số hình thức “chính phủ liên hiệp” sẽ giao cho phe Cộng Sản sự kiểm soát chính trị trên thực tế [de facto trong nguyên bản, chú của người dịch] tại Nam Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Kể từ khi Hiệp Định Paris được ký kết trong năm 1973, Hà Nội đã đều đặn cải thiện các năng lực quân sự của nó tại Nam Việt Nam xuyên qua một sự cải thiện liên tục hạ tầng cơ sở tiếp vận của nó (các đường lộ, lối mòn, các nhà kho cất trữ, v.v… ở cả Lào lẫn Nam Việt Nam) và một sự thâm nhập liên tục các đồ tiếp liệu, trang bị và binh sĩ – tất cả đều là sự vi phạm rực tiếp vào Điều 7 của Hiệp Định 1973. Trào lượng này đã lên xuống trong 26 tháng qua, nhưng không bào giờ ngừng lại.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Trong mùa hè 1974, khi vị thế tổng quát của Chính Phủ Việt Nam trông ra có nhiều hứa hẹn, trào lượng nhân lực và tiếp liệu bổ sung cho lực lượng viễn chinh xâm lăng của bắc Việt tại miền nam đã đi xuống. Nó bắt đầu vươn lên cao không lâu sau các sự phát triển chính trị mùa hè qua tại Hoa Kỳ và sự ủng hộ của Quốc Hội sụt giảm đối với việc trợ giúp liên tục cho Nam Việt Nam. Trào lượng tiếp vận nhân lực và vật lực từ Bắc Việt – và, từ đó, các năng lực của Quân Đội Bắc Việt tại miền nam – bắt đầu vọt lên trong nửa phần sau của năm 1974. Nhịp độ gia tăng kể từ lúc bắt đầu năm 1975, đã gia tăng trong Tháng Hai và Tháng Ba, và giờ đây đang vận hành ở tốc độ tối đa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Hà Nội chắc chắn đã hoạch định một mức độ đáng kể cho hoạt động tấn công trong mùa xuân này. Nhìn lại, chiến dịch “Đợt I” Tháng Một (chiếm đóng tỉnh Phước Long), trong số các sự kiện khác, xem ra đã là một sự trắc nghiệm rằng liệu Hoa Kỳ sẽ phản ứng hay không trước sự việc mà ngay chính Hà Nội phải xem là một sự vi phạm trắng trợn Hiệp Định Paris 1973. Phán đoán từ hành vi kế tiếp của cộng sản – có nghĩa, sự củng cố gia tăng rõ rệt, sự xâm nhập các đơn vị trừ bị chiến lược của Bắc Việt, cuộc tấn công vào Ban Mê Thuột với hai sư đoàn Quân Đội Bắc Việt (một sư đoàn được chuyển xuống miền nam là thuộc lực lượng trừ bị chiến lược của Hà Nội) và mức độ đinh tai nhức óc gia tăng mà với nó Cộng Sản đã chơi trên chủ đề tuyên truyền về sự “bất lực” của Hoa Kỳ -- Hà Nội xem ra đã quyết định rằng Hoa Kỳ thì quá bận rộn với các vấn đề khác để phản ứng một cách đáng kể đối với bất kỳ điều gì mà Bắc Việt đã làm tại Đông Dương.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các chỉ thị chính thức của đảng và các chỉ thị cao cấp được đưa ra trong Tháng Một và Tháng Hai và ngay cho đến tuần lễ thứ ba của Tháng Ba cho thấy rằng ít nhất các mục tiêu khởi thủy của chiến dịch 1975 là điều gì đó ít hơn một chiến thắng toàn diện trong tương lai kề cận --, thí dụ, một vị thế lãnh thổ được cải thiện (có lẽ bao gồm sự chiếm giữ Thành Phố Tây Ninh), quấy rối và làm tiêu hao LQVNCH, và tạo áp lực toàn diện nặng nề lên Chính Phủ Việt Nam. Mục tiêu chính của chiến dịch này rõ ràng sẽ là việc đặt Cộng Sản vào một vị thế chế ngự từ đó họ có thể đòi hỏi các sự thương thuyết dẫn đến một chính phủ liên hiệp, và, nếu việc như thế không xảy tới, từ đó họ có thể phóng ra một cuộc tấn công “chung cuộc” trong năm 1976.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các mục tiêu của Hà Nội có thể leo thang đến đâu hay sự thèm khát của nó đã được kích thích bởi các biến cố trong tháng qua tại Nam Việt Nam – và tại Hoa Kỳ -- thì không thể nói được, đặc biệt bởi ngay Hà Nội cũng không có thì giờ để tiêu hóa các sự phát triển gần đây nhất. Nhịp độ theo đó nhân lực và vật liệu đang đổ dồn từ Bắc Việt xuống Nam Việt, tuy thế, chắc chắc khiến ta nghĩ rằng Hà Nội có ý định tiếp tục thúc đẩy các cuộc tấn công của lực lượng viễn chinh xâm lăng của nó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">II. CÁC KHU VỰC KHÓ KHĂN CHÍNH YẾU</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chính Phủ Việt Nam đối diện với một mạng lưới đan kết vào nhau của các vấn đề tăng trưởng mau lẹ nằm trong ba lãnh vực tổng quát.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Trước tiên, có các vấn đề cụ thể hay hữu hình. Quan trọng nhất trong các vấn đề này là Quân Đội Bắc Việt – kể cả kích thước hiện tại của nó, sức mạnh gia tăng và hoạt động xâm lấn. Kế đó, đích thực là một mức độ to lớn của các sự tổn thất trong ba tuần lễ vừa qua về nhân số và trang bị --trừ khi hay cho đến khi được thay thế, đặt một LQVNCH ngày càng suy yếu vào một vị thế xấu hơn nữa trước một mối đe doa đăng lớn mạnh của Bắc Việt. Trong khu vực dân sự, mức độ tương liên đích thức của trào lượng tỵ nạn, làm bật rễ khoảng gần mười phần trăm toàn thể dân số, những kẻ mà các nhu cầu khẩn cấp về thực phẩm, quân áo, chỗ ở, và chăm sóc y tế đặt để sự căng thẳng khổng lồ lên trên guồng máy của chính phủ. Đáp ứng các nhu cầu tức thời của các người tỵ nạn này tự nó đã là một vấn đề lớn lao nhưng tái định cư họ và thu nhận họ vào các khu vực hãy còn nằm dưới sự kiểm soát của Chính Phủ Việt Nam lại là một công tác đáng sợ hơn nữa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Có nhiều vấn đề cụ thể khác mang tính chất quan trọng cơ hữu (thí dụ, giữ gìn các đường lộ và các đường dây liên lạc hoạt động, di chuyển các sự tiếp tế về thực phẩm, duy trì luật pháp và trật tự cơ bản tại các khu vực bị tràn ngập bởi người tỵ nạn, kiểm soát hay kiềm chế sự khuynh đảo và hoạt động khủng bố của Việt Cộng tại các khu vực không nằm dưới sự tấn công quy ước trực tiếp), nhưng các vấn đề này bị che khuất bởi ba vấn đề ‘hữu hình” nêu bên trên.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngoài ra, có một loạt các vấn đề liên hệ, đang nhú lên, có thể được gọi là “quản lý của nhà nước”. Các vấn đề này liên can việc cung cấp sự lãnh đạo, hướng dẫn và chỉ đạo cần thiết để đối phó với các vấn đề cụ thể ghi nhận ở trên. Chúng cũng liên can đến sự lãnh đạo và quản trị, quân sự và dân sự, cần thiết để tập hợp một dân tộc sau một loạt các sự thất trận, kiềm chế sự lan truyền của sự chán nản và thất vọng, phát triển một ý thức đoàn kết dân tộc và [hướng đến]mục tiêu chung, và phát động một cuộc chiến tranh để tồn tại. Trong một khung cảnh Việt Nam, tình hình đòi hỏi một loại lãnh đạo và chính quyền hữu hiệu mà Churchill và Nội Các Chiến Tranh của ông ta mang lại cho Đại Anh Cát Lợi sau trận đánh Dunkirk và sự sụp đổ của nước Pháp. Cho đến nay (như phác họa trong Phần II dưới đây) loại lãnh đao và chính quyền này không thấy thể hiện rõ rệt – và tại Việt Nam, không có Eo Biển Anh Quốc (English Channel) để ngăn chặn làn sóng xâm lăng đang xô tới hay để cung cấp một sự ngừng nghỉ hầu tái tập hợp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Kế đó có một phức hợp của các vấn đề thái độ và tâm lý mà, nói đến cùng, có thể là vấn đề quan trọng nhất trong mọi vấn đề. Tại Vùng 2 duyên hải đầy nghẹt tỵ nạn, loại sợ hãi và hoảng loạn bùng nổ tại Đà Nẵng cũng nổi lên trên mặt trước khi vị trí của Chính Phủ Việt Nam tại bắc Cam Ranh bị sụp đổ. Tại Vùng 3 và Sàigòn, người dân bị chấn động và hoang mang. Ho có thể vẫn chưa có một cảm giác về sự nguy hiểm và khủng hoảng cá nhân tức thời, nhưng xúc cảm đó đang bắt đầu lan rộng với nhịp độ tăng nhanh. Tại vùng Châu Thổ, nơi các tin tức về sự phát triển tại phía bắc cần thời giờ để lưu chuyển, cuộc sống thì thịnh vượng và không có sự thay đổi trong kiểu mẫu của các biến cố trong hai năm qua, song điều có thể nhận thấy với một công dân thông thường, là dân chúng thì phân vân và khó chịu song không cảm thấy bị đe dọa một cách tức thì. Chính Phủ Việt Nam có ít thời giờ để hành động trước khi toàn thể câu chuyện về những gì đã xảy ra tại Vùng 1 và Vùng 2 trở nên được hay biết một cách rộng rãi khắp vùng còn lại của xứ sở; nhưng thì giờ thì rất ngắn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Trong Lục Quân, các vấn đề tâm lý có đích nhắm tập trung hơn và căng thẳng hơn. Các đơn vị Lục Quân tại duyên hải Vùng 2 hay biết rằng họ có thể sớm bị áp đảo. Bất kể một số thành công chiến thuật địa phương nào đó, các đơn vị của Vùng 3 có thể rơi thành con mồi cho một cảm giác chủ bại và tuyệt vọng. Tại vùng Châu Thổ, các vị chỉ huy cao cấp của LQVNCH khẳng định rằng tinh thần binh sĩ của họ còn tốt và rằng khi bị tấn công họ sẽ chiến đấu, nhưng khi nói chuyện một cách riêng tư với các người Mỹ mà họ quen biết, và các kẻ mà họ tin tưởng là kín miệng, cùng các vị chỉ huy này cảnh giác rằng tinh thần binh sĩ của họ có thể không đứng vững trước tin tức về các sự thất trận quan trọng tại Vùng 3.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Một trong các vấn đề thái độ và tâm lý nghiêm trọng nhất ở mọi trình độ, quân sự lẫn dân sự, là sự tin tưởng rằng người Nam Việt Nam bị bỏ rơi, và ngay cả bị phản bội, bởi Hoa Kỳ </span></b><span style="font-size: 11pt;">[in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch<b>]</b>. Phe Cộng sản đang sử dụng mọi phương kế khả hữu của sự tuyên truyền và chiến tranh tâm lý để tán trợ quan điểm này. Người càng có vị thế cao hơn trong bực thang hệ cấp hay xã hội càng có mức độ bén nhậy và chú tâm cao hơn đến các cảm nghĩ như thế. Phần lớn sự xúc cảm này quy kết vào Hiệp Định Paris 1973 và sự rút lui kế đó của Hoa Kỳ. Điều được tin tưởng rộng rãi rằng Chính Phủ Việt Nam đã bị cưỡng ép phải ký kết vào Hiệp Định này như là kết quả của sự thương thảo riêng tư giữa Hoa Kỳ - Bắc Việt theo đó Hoa Kỳ được chấp thuận để triệt thoái các lực lượng của nó và đón nhận tù binh trở về, đánh đổi với việc bỏ rơi Nam Việt Nam. Cảm giác về sự bỏ rơi đã được tăng cường bởi điều được nhận thức một cách rộng rãi như một sự thiếu vắng sự nhìn nhận công khai của Hoa Kỳ về sự thống khổ hiện thời của Nam Việt Nam hay sự sẵn lòng để cung cấp sự ủng hộ cần thiết.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tất cả những vấn đề trên đều tương tác với nhau. Một hậu quả của sự tương tác này là sự mất tin tưởng lan truyền trong giới lãnh đạo hàng đầu của Chính Phủ Việt Nam, một cảm thức được nhận thấy trong khắp lớp người có ý thức về chính trị và dâng cao một cách mau lẹ trong giới quân sự. Nhóm cố vấn cao cấp nòng cốt bên trong của Tổng Thống Thiệu được cảm thấy sẽ bị ruồng bỏ. Từng ngày qua, có nhiều hơn sự chua chát và bất mãn này được hướng vào chính Tổng Thống Thiệu. Có một sự nhận thức chung rằng bất kỳ một mưu toan đảo chính nào, ngay dù nếu thành công, có lẽ sẽ là một thảm họa tối hậu; nhưng xác xuất đang lên cao rằng trừ khi cuộc khủng hoảng tín nhiệm này được đánh tan, Tổng Thống Thiệu sẽ phải từ chức.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">III. CÁC KẾ HOẠCH VÀ CÁC Ý ĐỊNH CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM HIỆN THỜI</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chính Phủ Việt Nam có điều họ gọi là một “kế hoạch chiến lược” nhưng nó đang được tái duyệt gần như hàng ngày chiếu theo các biến cố. Một tuần trước đây (25 Tháng Ba) họ đã dự kiến một túi đất nội phận (enclave) tại Đà Nẵng và một tuyến phòng thủ phía nam cắm neo tại bờ biển ở Bình Định hay, nếu điều đó không thành, sẽ nằm ngay bên dưới Tuy Hòa trong tỉnh Phú Yên. Tuyến dự liệu được vòng qua các tỉnh Tuyên Đức và Lâm Đồng, sau đó đến Xuân Lộc tại tỉnh Long Khánh và chạy tới Tây Ninh. Kể từ khi kế hoạch được phát triển, Đà Nẵng bị mất, vị thế của Chính Phủ Việt Nam tại duyên hải Vùng 2 bị sụp đổ tại phía bắc Cam Ranh.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chính Phủ Việt Nam chủ định tái tổ chức và tái trang bị các đơn vị Thủy Quân Lục Chiến và LQVNCH bị tổn hại trong các trận đánh trong tháng qua với mọi tốc độ khả hữu. Nó cũng chủ định để thực hiện các bước tiến khác để bổ sung sức mạnh của LQVNCH bằng việc nâng cấp các số lương đáng kể các lực lượng diện địa và các toán Biệt Đông. Sự thành công của tất cả các điều này sẽ tùy thuộc vào mức độ theo đó QLVNCH [RVNAF: Republic of Vietnam Armed Forces trong nguyên bản, tức Quân Lực Việt Nam Công Hòa, từ giờ trở đi được viết tắt là QLVNCH, chú của người dịch] có khả năng sửa chữa các khuyết điểm nghiêm trọng trong sự chỉ huy và kiểm soát và năng lực của nó để chuyển dịch các kế hoạch thành hoạt động có phối hợp. Tổng Thống Thiệu và Tướng [Cao Văn] Viên đều nhận thức được nhu cầu và có hứa hẹn hành vi sửa chữa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Vấn đề tỵ nạn cũng phản ảnh tương tự các khiếm khuyết trong việc hoạch định và quản trị. Có một sự quan tâm và ước muốn sẵn sang giúp đỡ và các nguồn cảm tình và ủng hộ quốc tế có thể được khai mở, kể cả các ngân khoản, nhân viên y tế, tiếp liệu, v.v… Bác Sĩ [Phan Quang] Đán – Phó Thủ Tướng đặc trách tỵ nạn – đang làm những gì ông có thể làm, nhưng, cho đên giờ, không có cơ chế cơ hữu của Chính Phủ Việt Nam có khả năng để trình bày các chi tiết rắc rối và theo dõi hệ thống đên cùng mà vấn đề phức tạp và khổng lồ này đòi hỏi. Hậu quả, gánh nặng có khuynh hướng đổ xuống nột số ít viên chức, kể cả các viên chức cấp tỉnh địa phương, một số người trong họ có sáng kiến trong việc đối phó với các sự khủng hoảng trước mắt nhưng các nỗ lực đó chỉ có tính cách cá nhân, rời rạc và không phải là một phần của một tổng thể kết hợp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Sự tuyên truyền và chiến tranh tâm lý và ngay cả sự truyền thông thiết yếu của chính phủ với người dân của chính Chính Phủ Việt Nam phơi bày các khiếm khuyết tương tự trong ý niệm tổng quát và sự theo dõi đến cùng hệ thống.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tóm lại, Chính Phủ Việt Nam, có các hy vọng và các khát vọng, và một ước muốn để đối phó, nhưng ít có điều nào được chú tâm vào tiêu điểm, truyền đạt hay thực sự được tổ chức. Chính phủ, đặc biệt giới thư lại, đang ở trong trạng thái chấn động và hoang mang và các tầng lớp thượng tầng không có vẻ có một sự nhận thức hay hiểu biết đầy đủ tầm mức to lớn của nhiều vấn đề khó khăn của Chính Phủ Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">IV. CÁC VIỄN ẢNH HIỆN THỜI</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Những gì xẩy ra tại Nam Việt Nam trong tháng tới hay trong thời khoảng đó, khoan nói tới một thời khoảng lâu dài hơn, tùy thuộc rất nhiều vào những gì sẽ được làm – hay không làm – bởi Bắc Việt, Chính Phủ Việt Nam, và Hoa Kỳ trong vòng hai đến ba tuần sắp đến và ngay cả trong vài ngày sắp tới.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Trừ khi các lực lượng Bắc Việt được kiềm chề một cách nào đó trong chiến trận hay Hà Nội được khuyến dụ để ngưng lại bởi một số hình thức của sự thuyết phục ngoại giao hay sự thuyết phục nào khác, Bắc Việt sẽ đánh bại Chính Phủ Việt Nam về mặt quân sự. Không có bằng chứng rằng Bắc Viết đang gặp các khó khăn về tiếp vận hay bắt đầu cạn kiệt số tiếp liệu của họ. Sự nam tiến của một, khoan nói đến hai, trong số năm sư đoàn của Hà Nội giờ đây tại Vùng 1 sẽ đủ để quyết định số phận cho sự kiểm soát của Chính Phủ Việt Nam trên duyên hải Vùng 2. Nếu một trong năm sư đoàn của Hà Nội đã sẵn có mặt ở Vùng 2 được chuyển xuống Vùng 3, đặc biệt nếu được tăng cường với nhiều thiết giáp và trọng pháo hơn, điều này sẽ làm nghiêng cán cân các lực lượng hiện tại ở Vùng 3. Các lực lượng của Chính Phủ Việt Nam tại Châu Thổ đều có thể đương đầu với các binh sĩ Bắc Việt đã sẵn có mặt tại vùng đó, và Vùng 4 không thể giữ được nếu Vùng 3 bị sụp đổ tiếp theo sau các sự thất trận tại Vùng 1 và Vùng 2.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Bức tranh nói trên có thể được thay đổi khi Chính Phủ Việt Nam bố trí tại Vùng 3 các đơn vị được tái thành lập từ số quân còn lại của các đơn vị được rút về từ Vùng 1 và Vùng 2. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi thời gian để tái tổ chức và trang bị. Các sự bất lợi là về mặt năng lực thuần túy, Bắc Việt có thể di chuyển và điều động các sư đoàn hiện hữu trong phạm vi Nam Việt Nam nhanh hơn việc Chính Phủ Việt Nam có thể thành lập các đơn vị mới.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Đối với Chính Phủ Việt Nam, một số bước tiến – quyết liệt và có hiệu quả có thể biểu lộ được – phải được thực hiện không chỉ để ngăn cản bất kỳ sự suy đồi cận kề trong vị thế quân sự của Chính Phủ Việt Nam tại Vùng 3, mà còn - và có lẽ quan trọng hơn – mang lại cho dân chúng, và QLVNCH, một sự hứng khởi tâm lý và sự tín nhiệm nơi giới lãnh đạo thượng tầng của Chính Phủ Việt Nam. Trong phạm vi tinh thần, Nam Việt Nam – ít nhất tại Vùng 3, kể cả Sàigòn – đang rất gần bên bờ tuột xuống một loại tuyệt vọng và ý nghĩ chủ bại, có thể tháo tung một cách nhanh chóng cơ cấu toàn thể.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">V. VAI TRÒ CỦA HOA KỲ VÀ CÁC ĐƯỜNG LỐI HÀNH ĐỘNG KHẢ HỮU</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Những gì Hoa Kỳ làm, hay không làm, trong những ngày trước mắt có lẽ sẽ có tính cách trọng yếu như một yếu tố xác định các biến cố của ít tuần sắp đến, giống như các hành động hay bất động của Sàigòn hay Hà Nội. <b>Một mình Hoa Kỳ không thôi, không thể cứu vớt Nam Việt Nam, nhưng nó có thể, tuy là vô tình, quyết định sự tử vong của nó</b> [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch]. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các đề nghị của tôi sẽ nằm ở hai loại khác nhau. Có các hành động ngắn hạn – một phần cụ thể nhưng chính yếu về tâm lý – cần thiết để mang lại cho Nam Việt Nam một sự nâng cao tinh thần và, nếu có thể được, để khuyến dụ Hà Nội ngừng lại. Việc này không gì khác hơn là để mua thời gian, nhưng vào thời khắc mà thời giờ được cần đến một cách khẩn cấp. Thứ nhì, có các hành động dài hạn hơn, chính yếu là về vật thể mặc dù vẫn còn có một chiều kích tâm lý mạnh mẽ, cần thiết nếu Nam Việt Nam sẽ có bất kỳ hy vọng nào để sống sót một cách hữu hình trước sự tấn công của Bắc Việt hay thương thảo bất kỳ sự giải quyết nào không phải là sự đầu hàng vô điều kiện.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Điều kiện tức thời và thiết yêu là sự nhận thức của Việt Nam về sự ủng hộ của Hoa Kỳ. Các sự nhận thức thì quan trọng ở mọi khía cạnh. Một sự nhận thức về sự ủng hộ sút giảm của Hoa Kỳ dành cho Nam Việt Nam khuyến khích Bắc Viết phóng ra cuộc tấn công hiện thời của họ. Cũng chính nhận thức này đã khiến cho Việt Nam Cộng Hòa khởi sự triệt thoái khỏi các vị trí rời rạc và bị nguy hiểm tại các tỉnh phía bắc. Các nhận thức này đã được định hình bởi các hành động kể sau: Ngay sau khi có sự ký kết Hiệp Định Paris, 1.6 tỷ mỹ kim được yêu cầu để đáp ứng các yêu cầu của Nam Việt Nam trong Tài Khóa 1974; 1.126 tỷ được chuẩn cấp – 70% các nhu cầu. Một yêu cầu kế tiếp cho 500 triệu bổ túc cuối cùng bị bác bỏ. Trong tài khóa hiện thời, 1.6 mỹ kim được yêu cầu để duy trì năng lực quân sự phòng thủ khả dĩ tồn tại được của Việt Nam ; 700 triệu được chuẩn cấp – 44% yêu cầu đã được bày tỏ. Các hành động này và các hành động liên hệ giúp vào việc làm phát sinh sự khủng hoảng lòng tín nhiệm đã hối hả xô đẩy đến chiến lược thu nhỏ của Chính Phủ Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Giờ đây, chìa khóa cho sự sống còn của quốc gia Việt Nam là khả năng của Chính Phủ Việt Nam để ổn định tình hình, và mang các nguồn tài nguyên quân sự của họ để chống đỡ trong việc làm cùn nhụt sự tấn công của Bắc Việt. Khả năng của họ để ổn định tình hình xoay quanh, ở một tầm mức rất lớn, khả năng để thuyết phục người lính và người dân bình thường rằng chưa mất hết tất cả, và rằng Bắc Việt có thể bị chặn lại. Mặc dù điều này phần lớn là một công tác dành cho Chính Phủ Việt Nam, các hành động của Hoa Kỳ có tính cách sinh tử trong việc vãn hồi sự tín nhiệm.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Hành động mà Hoa Kỳ có thể làm sẽ có ảnh hưởng tức thời lớn nhất trên các sự nhận thức của Việt Nam – Bắc cũng như Nam – sẽ là sự sử dụng không lực để làm cùn nhụt cuộc tấn công hiện thời của Quân Đội Bắc Việt. Ngay dù được giới hạn vào Nam Việt Nam và được thực hiện trong một thời khoảng hạn chế không thôi, các cuộc tấn công như thế sẽ tạo ra một sự tổn thất nghiêm trọng trên nhân lực và đồ tiếp liệu của lực lượng viễn chinh Bắc Việt, và có một tác động tinh thần mạnh mẽ trên bộ đội xâm nhập của Bắc Việt. Các cuộc tấn công này cũng sẽ mang lại một sự ngừng chỉ của các nhà lãnh đạo Hà Nội và nâng cao các sự quan ngại, hiên giờ không hiện hữu, về các rủi ro liên quan đến việc không đém xỉa đến một hiệp định chính thức được ký kết với Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các nhà lãnh đạo quân sự Nam Việt Nam ở mọi cấp đều trưng dẫn nhiều lần tầm quan trọng của các cuộc tấn công bằng B-52 đối với sự thực hiện một cuộc phòng vệ thành công chống lại các lực lương địch quân chiếm ưu thế và có một sự biện minh quân sự vững chắc cho một quan điểm như thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các ý kiến nêu trên chỉ chuyên chở một sự lượng định quân sự. Tôi nhiên, tôi thừa nhận các hàm ý chính trị và pháp lý quan trọng liên quan đến sự hành sử một hành động như thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Một bước tiến quan trọng mà Hoa Kỳ cần phải lấy là bày tỏ rõ ràng rằng Hoa Kỳ ủng hộ Nam Việt Nam. Điều này phải bao gồm các lời tuyên bố tích cực bởi Tổng Thống và các viên chức Hoa Kỳ cao cấp khác. Tinh thần đang xuống dốc của Việt Nam rõ ràng được củng cố bởi sự đến nơi của một toán Hoa Kỳ được phái bởi Tổng Thống để điều tra tình hình. Các hành động bổ túc của Hoa Kỳ thuộc bản chất này sẽ làm sáng tỏ sự quan tâm của Hoa Kỳ. Ngoài các lời tuyên bố từ Ngành Hành Pháp, cũng cần có một nỗ lực để bảo đảm rằng một diễn đàn rộng rãi của sự quan tâm thì hiển hiện tại Hoa Kỳ. Sự ủng hộ từ các Thành Viên của Quốc Hội; các lời tuyên bố công khai từ các nhân vật hữu trách cả trong lẫn ngoài chính quyền; và sự thông cảm trong báo chí Hoa Kỳ sẽ hỗ trợ việc thay đổi các nhận thức của Hoa kỳ về tình hình tại Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Nỗ lực này có thể nhấn mạnh vào ba chủ đề chính yếu:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - <b>Nhân dân Việt Nam, với sự hiểu biết tự thân về đời sống dưới cả chính phủ của ông Thiệu và cộng sản, đã cho thấy một cách rõ ràng sự lựa chọn của họ qua “việc bỏ phiếu bằng đôi chân của họ”, giống như người dân Đông Đức đã làm trước khi có sự du nhập Bức Tường Bá Linh (Berlin Wall). Cuộc di cư đông đảo từ các tỉnh phía bắc, đối diện với sự khổ nhọc, nguy hiểm và sự chịu đựng nỗi đau khổ dữ dội của con người, là một dấu hiệu chân thật cho các cảm nghĩ của họ. Trong sự lựa chọn của họ, không có người nào bỏ chạy về phía bắc đến Hà Nội và quân Bắc Việt – nơi không có giao tranh, nơi không có các đoàn người tỵ nạn, và nơi mà chiến tranh đã không đụng chạm tới kể từ có Hiệp Định Paris. Vấn đề không phải là đề tài học thuật đối với cá nhân người Việt Nam; đó là vấn đề của sự sống và cái chết. Bằng hành động của họ, họ đã lựa chọn tự do và có thể cái chết</b> [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch]. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Nam Việt Nam đang chiến đấu một cuộc chiến tranh phòng vệ. Vật liệu Hoa Kỳ được sử dụng để phòng vệ Nam Việt Nam, trong khi các xe tăng và quân liệu của Sô Viết và Trung Cộng được sử dụng bởi quân Bắc Việt cho một sự xâm lược công khai, trần trường, và thách đố. Chính sự xâm lăng của Bắc Việt, chứ không phải là các hành động của Nam Việt Nam, đã sẵn đòi hỏi Chính Phủ tìm kiếm sự ủng hộ bổ túc từ Quốc Hội. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Chúng ta nên tiếp tục nhấn mạnh đến ảnh hưởng Việt Nam trên tính khả tín của bất kỳ cam kết nào của Hoa Kỳ. Thế giới rõ ràng hiểu biết về các sự cam kết của Hoa Kỳ trong quá khứ đối với Việt Nam. Các hao tốn về nhân mạng và tài nguyên trong sự theo đuổi sự cam kết này được hay biết rất rõ bởi mọi người. Các chính phủ trên thế giới hay biết quá khứ, nhưng sẽ nhìn bất kỳ sự vô khả năng hiện tại nào để ủng hộ người Việt Nam trong cuộc khủng hoảng vì sống còn của họ như một sự thiếu sót ý chí và quyết tâm của Hoa Kỳ. Nếu chúng ta không làm một nỗ lực nào, sự khả tín tương lai của chúng ta như được nhận thức bởi đồng minh cũng như đối thủ tiềm tàng, sẽ bị mất đi trong nhiều năm sắp tới.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các lời tuyên bố về sự ủng hộ của Hoa Kỳ thì quan trọng, nhưng điều cũng thiết yêu rằng thông điệp được chứng thực với các hành động cụ thể để chứng minh rằng Hoa Kỳ đứng đàng sau đồng minh của mình. Trong khi sự cung ứng tối hậu các tài nguyên quân sự sẽ tùy thuộc vào các sự chuẩn chi bổ túc tại Quốc Hội cho tài khóa hiện thời, hiện còn hơn 150 triệu khả dĩ cung ứng từ số 700 triệu đã được biểu quyết trong Đạo Luật Chuẩn Chi Quốc Phòng (Defense Appropriations Act). Số tiền này có thể được sử dụng để đáp ứng với các nhu cầu tức thời nhất lúc này và trong ít tuần sắp tới. Tuy nhiên, sự chi tiêu mau chóng ngân khoản còn lại sẽ sớm làm cạn kiệt các năng lực của Hoa Kỳ để cung cấp sự ủng hộ. Một dự luật chuẩn chi bổ túc, có thể vào khoảng 722 triệu, được cần đến một cách khẩn cấp cho các nhu cầu quân sự căn bản hầu cung cấp một cơ may cho sự tồn tại của Việt Nam Cộng Hòa. Các chi tiết của yêu cầu như sau:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chiến dịch tấn công hiện tại bởi Quân Đội Bắc Việt đã gây ra các sự tổn thất vật liệu nghiêm trọng cần phải được thay thế giờ đây:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Năm Sư Đoàn LQVNCH đã bị tiêu diệt hay trở nên không còn tác chiến hữu hiệu và một sư đoàn khác chỉ được cứu vãn một phần. Vào lúc làm bản báo cáo này một sự kiểm điểm con số chính xác của các sự tổn thất nhân viên và vật liệu không thể có được, các con số kể sau là các tổn thất vật liệu được hay biết hiện nay:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> ĐẠN DƯỢC TẠI CHỖ (CHỈ KỂ SÔ TRONG KHO CẤT TRỮ) $129.0 Triệu</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> VŨ KHÍ CÁ NHÂN & TOÁN 24.6</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> PHÁO BINH 16.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> XE ĐƯỜNG RẦY 85.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> XE CHẠY BẴNG BÁNH XE 77.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> TRANG BỊ TRUYỀN TIN 15.6</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> NHIÊN HƯỢT LIỆU (POL) 6.3</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Y TẾ 7.9</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> KỸ THUẬT CƠ KHÍ 1.8</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> TIẾP LIỆU TỔNG QUÁT 110.5</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> TỔNG CỘNG $473.7 Triệu</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Ngoài ra Không Quan Việt Nam bị mất 393 máy bay trị giá $176.3 triệu mỹ kim, 52.8 triệu đạn máy bay, và $68.6 triệu đồ phụ tùng và trang bị yểm trợ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Trong cuộc tấn công hiên thời, Hải Quân Việt Nam bị mất ba tàu trị giá $2.4 triệu và $5.4 triệu về tiếp liệu và thiết bị yểm trợ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tổng số ước lượng cho số tổn thất trang bị và tiếp liệu quân sự của QLVNCH trong cuộc tấn công hiện thời là $779.2 triệu. Các tổn thất này không bao gồm số đạn dược lắp vào súng căn bản, các đơn vị yểm trợ không thuộc sư đoàn hay các cơ sở cố định như phi trường, các hải cảng và các cơ sở quân sự.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chính Phủ Việt Nam tin tưởng cuộc tấn công hiện thời có thể được ngăn chặn với các lực lượng quân sự được cung ứng hiện thời và sẽ được tái thành lập. Họ dự liệu duy trì một nước Việt Nam Cộng Hòa thu nhỏ bao gồm phần đông nam của các khu đất thấp thuộc Vùng 2, hai phần ba phía nam của Vùng 3 và toàn thể Vùng 4. Lãnh thổ sẽ được giữ chứa đựng đông đảo dân chúng và có các điều kiện cần thiết cho một thực thể kinh tế và chính trị khả dĩ tồn tại được. Họ đang làm việc theo một kế hoach tái tổ chức mà, nếu được thực hiện một cách thành công, có thể cung cấp sự bảo vệ quân sự cho nước Việt Nam Cộng Hòa thu nhỏ này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Vào lúc lập bản báo cáo này, kế hoạch tái tổ chức của Chính Phủ Việt Nam dự kiến tái thành lập bốn sư đoàn bộ binh, biến cải 12 lữ đoàn biệt động thành bốn sư đoàn biệt động, và nâng cấp 27 Toán Lực Lượng Đia Phương Quân lưu động thành 27 trung đoàn bộ binh. Để có hiệu quả, sự thực hiện phải khởi sự tức thời. Dưới sự giả định trọng yếu rằng Chính Phủ Việt Nam có thể ổn định tình hình quân sự hiện tại, với vật liệu và các nguồn nhân lực hiện nay thuộc quyền quyết định của họ và trong khuôn khổ của cấp khoản chuẩn chi hạn chế cho Tài Khóa 1975 còn lại, họ cần các sự thay thế bổ túc tức thời sẽ đòi hỏi sự chấp thuận và chuẩn chi mới. Sự ước lượng của chúng tôi về các yêu cầu tức thời này gồm:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Trang bị cho bốn sư đoàn bộ binh $138.6 Triệu</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Biến cải 12 toán biệt động thành bốn sư đoàn $118.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Biến cải 27 Toán Địa Phương Quân thành 27 Trung Đoàn LQVN 69.6</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">-Đạn dược dùng trên đất liền để duy trì các hoạt động tác chiến</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> và tái tạo các mức độ dự trữ $198.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Đạn dùng trên không để duy trì các hoạt động tác chiến và</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">tái tạo các mức độ dự trữ 21.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Các sản phẩm Nhiên Hượt Liệu để duy trì các hoạt động tác chiến</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">và bảo đảm các mức độ dự trữ thích đáng 10.4</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Tiếp liệu tổng quát và các bộ phận sửa chữa 21.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Yểm trợ y tế (Nhà Thương & Tiếp Liệu) 7.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Máy bay (2 C-130), đồ phụ tùng, trang bị yểm trợ dưới đất, và</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">sửa chữa phi trường 44.9</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Phí tổn chuyên chở đồ tiếp liệu và trang bị 93.7</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">TỔNG CỘNG $722.2 Triệu</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chúng tôi ước lượng rằng khối lượng các vật liệu trên có thể được chuyển giao cho Việt Nam Cộng Hòa trong vòng 45 ngày có sự cung cấp các ngân khoản. Điều phải được hiểu rằng không có sự cấp khoản bổ túc này, số tiếp liệu đạn dược của QLVNCH sẽ bị cạn kiệt trước khi kết thúc tài khóa năm nay với mức độ tác chiến hiện tại. Sự tái thành lập các đơn vị không có hiệu năng tác chiến sẽ không khả thi nếu không có việc cấp khoản bổ túc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngoài sự thỏa mãn các yêu cầu quân sự tức thời này, chúng tôi sẽ phải tìm kiếm các sự chuẩn chi riêng biệt cho sự cứu trợ tỵ nạn. Chính Phủ Việt Nam sẽ không thể bị gánh vác chi phí về việc tái định cư hơn một triệu người tỵ nạn khi các nguồn tài nguyên của nó đã sẵn được cần tới cho cuộc chiến đấu để sinh tồn của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Không có và không thể có bất kỳ sự bảo đảm nào rằng các hành động mà tôi đề xuất sẽ đủ để ngăn cản sự chính phục của Bắc Việt. Tuy nhiên, nỗ lực cần phải được thực hiện. <b>Những gì bị va chạm tại Việt Nam hiện nay là sự khả tín của Hoa Kỳ như một đồng minh. Chúng ta không được từ bỏ mục đích của chúng ta về một Nam Việt Nam tự do và độc </b>lập [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch]<b> .</b>/- </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">-----</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">* Xem Bảng (Table), Bảng B (Tab B), để có thêm chi tiết. Con số này không bao gồm công tác quản trị hành chính và số nhân viên yểm trợ tác chiến, cũng không bao gồm các đơn vị Việt Cộng thuộc phạm vi cấp tỉnh và quận.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">** Xem Bảng, Bảng C, để có thêm chi tiết. Các con số này không bao gồm Không Quân hay Hải Quân Nam Việt Nam, cùng như các Lực Lượng Địa Phương Quân và Nghĩa Quân, Các Lực Lượng Cảnh Sát Dã Chiến hay các đơn vị linh tinh khác không thuộc QLVNCH. Quân số ước lượng cho các Lực Lượng Địa Phương Quân và Nghĩa Quân của Chính Phủ Việt Nam được bao gồm trong bảng như một phần của quân số vũ trang tổng quát của Chính Phủ Việt Nam. Với một số ngoại lệ cá biệt, các đơn vị diện địa này, tuy thế, đã không hữu hiệu trong các chiến dịch hồi Tháng Ba tại Vùng 1 và Vùng 2, thường phân tán hay giải tán khi có các sự thăm dò nghiêm trọng đầu tiên (hay ngay sự xuất hiện) của các đơn vị trận tiền của Quân Đội Bắc Việt. Các vị chỉ huy LQVNCH tại Vùng 3 và Vùng 4 nói chung nghi ngờ các lực lượng diện địa sẽ có hiệu năng hơn khi đối diện với các cuộc tấn công nặng nề của Bắc Việt tại nửa phần dưới của xứ sở. Hậu quả, các lực lượng diện địa đang được nâng cấp vào cơ cấu chính quy của LQVNCH.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">*** Xem Các Bản Đồ (Bảng D: Tab D). </span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 1</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">QUÂN SỐ QUÂN ĐỘI BẮC VIỆT/SỐ VŨ KHÍ GIA TĂNG CỦA QUÂN ĐỘI BẮC VIỆT</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">TẠI VIỆT NAM CỘNG HÒA KỂ TỪ KHI NGƯNG BẮN</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">(Mọi Con Số Đều Là Số Ước Lượng Xấp Xỉ)</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm" /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 2</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">THỐNG KÊ CỦA DAO (VĂN PHÒNG TÙY VIÊN QUÂN SỰ)</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">VỀ VIỆT CỘNG/QUÂN ĐỘI BẮC VIỆT 03</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">CÁC ĐƠN VỊ TÁC CHIẾN QUAN TRỌNG TẠI VIỆT NAM CỘNG HÒA</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm" /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 3</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">BẢNG THỐNG KÊ</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">CÁC ĐƠN VỊ TÁC CHIẾN TẠI NAM VIỆT NAM</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">(SỐ ĐƠN VỊ) (QUÂN SỐ)</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm" /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 2.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 18pt;">QUÂN SỐ / SỐ VŨ KHÍ GIA TĂNG CỦA QUÂN ĐỘI BẮC VIỆT</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 2.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 18pt;">TRONG PHẦN ĐẤT VIỆT NAM CỘNG HÒA TỮ KHI NGƯNG BẮN</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 4in; text-indent: 0.5in;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">(Các con số đều là số ước lượng xấp xỉ, gần đúng)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> CÓ TRONG TAY DU NHẬP THÊM TỔNG CỘNG DU NHẬP THÊM SỐ GIA TĂNG CHUYỂN</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> CHO ĐẾN VÀO NAM</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Loại Vũ Khí 23/1/73 1/3/75 1/3/75 1/3 – 1/4/75 23/1/73-1/4/75 1/4/75</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Trọng Pháo</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 85-105 270-380 355-485 15 285-395 30-40</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">(85,122,130 ly)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Phòng Không</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">12.8,14.5, 23, 700 800 1500 250 1050 250</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">SA-2</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> --- 15-25 Dàn Phóng 15-25 Dàn 16-25 Dàn 31-50 Dàn Có thể 50-75</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> Dàn Phóng</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">SA-3</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> --- --- --- --- --- ---</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Xe Tăng </span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">PT76,T54 90-115 575-635 655-750 20-30 595-665 Không rõ</span></div>
<div style="border-bottom-color: windowtext; border-style: none none solid; border-width: medium medium 1pt; margin-left: 1in; margin-right: 1in; padding: 0in 0in 1pt;">
<div class="MsoNormal" style="border: medium none; font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt; margin-bottom: 12pt; margin-left: 1.5in; margin-right: 1.5in; padding: 0in;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">T63, v.v…</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> Đã Đến Từ Đã Đến Trong Số Được Phát Hiện Ước Lượng Số Đến Nơi <u>TỔNG CỘNG</u></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 28/1/73-1/3/75 Tháng 3, 1975 Đã Đến Tháng 4 Bổ Túc Trong Tháng 4</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Số quân xâm nhập</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Đã Đến Đất VNCH</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 195,400 19,400 23,400 10,000 248,300 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin-bottom: 12pt; margin-left: 1.5in; margin-right: 1in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in; text-indent: 0.5in;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 2</span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 3in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 18pt;">[?Văn Phòng] DAO, VIỆT CỘNG/QUÂN ĐỘI BẮC VIỆT 03[?]</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 2.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 18pt;">CÁC ĐƠN VỊ TÁC CHIẾN CHÍNH TRONG PHẦN ĐẤT VIỆT NAM CỘNG HÒA</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> </span></u><u><span style="color: windowtext; font-size: 14pt;">Tháng 1/73 3/75 4/75 (thay đổi so với 3/75) Chuyển xuống Nam</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> SĐ TĐ SĐ LĐ TĐ SĐ LĐ TĐ SĐ TĐ </span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Toàn quốc</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 17 97 20 (+3) 4(+4) 117(+20) 22(+2bb) 4(0) 123(+6bb) 4 16 (12bb, 3pk,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> (16bb,1pk) (85bb, (15bb,1pb (1bb, (65bb,16pb, Không (3bb, 1SAM)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 12pk) 3pk,1đc) 2pb, 4tg,24pk, đổi) 1pk)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 1tg) 1SAM,7đc)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Quân Khu 1</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 9 (8bb,1pk) 50 6(-3) 4(+4) 46(-4) 6 4 50(+1bb)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> (39bb/ (4bb, 2pk?) (1bb, (20bb,6pb, (Không đổi) (Không</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> pb, 2pb, 2tg,17pk, đổi)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 11pk) 1tg) 1SAM)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Quân Khu 2</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 3bb 10bb/ 4bb(+1) 23(+13) 6(+2) 27(+4)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> pb) (15bb,3pb, (1bb,1pk) (3bb,1pk)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 1tg,4pk)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Quân Khu 3</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 2bb 17 7(+5) 31(+14)[?] 8(+1bb) 34(+3bb)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> (16bb, (4bb,1pb, (15bb,5pb, </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ` 1pk) 1đc,1pk) 1tg,1đc,3pk)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Quân Khu 4</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 3bb 20bb 3bb(không 18(-2) 3bb 18</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> đổi) (15bb,1đc (Không đổi) (Không đổi)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 2pb)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">_________</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">[Các chữ viết tắt trong bản dịch: <b>SĐ</b>: Sư Đoàn, <b>TĐ</b>: Trung Đoàn, <b>LĐ</b>: Lữ Đoàn, <b>bb</b>: bộ binh, <b>pk</b>: phòng không, <b>pb</b>: pháo binh, <b>tg</b>: thiết giáp, <b>đc</b>: đặc công, <b>SAM</b>: hỏa tiễn SAM]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in; text-indent: 0.5in;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in; text-indent: 0.5in;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 3</span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 3.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 18pt;">CÁC ĐƠN VỊ TÁC CHIẾN TẠI NAM VIỆT NAM</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 3in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 18pt;">(SỐ ĐƠN VỊ) (QUÂN SỐ) [CỦA VIỆT NAM CỘNG HÒA]*</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 14pt;">CUỐI THÁNG 1, 1975</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> QUÂN KHU 1 QUÂN KHU 2 QUÂN KHU 3 QUÂN KHU 4 QUÂN SỐ VNCH</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ BB</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> (10) 16,000 (7) 11,500 (9) 14,800 (9) 10,800 (35) 53,100</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">LĐ TG</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 1) 1,300 (1) 2,000 (1) 1,700 (1) 1,100 ( 4) 6,100</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ PB</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 6) 7,800 (3) 3,900 (4) 5,200 (4) 5,000 (17) 21,000</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">LĐ BĐ</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 4) 4,800 (7) 8,400 (4) 5,000 (0) (15) 18,000</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ ND</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 3) 4,500 (0) (0) (0) ( 3) 4,500</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ TQLC</span></u></b><u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 3) 6,000 (0) (0) (0) ( 3) 6,000</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Tổng Cộng (27) 40,400 (18) 25,800 (18) 26,700 (14) 16,900 (77)109,800 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">ĐPQ</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 20,000 32,000 33,000 40,000 125,000 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 14pt;">CUỐI THÁNG 2, 1975</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> QUÂN KHU 1 QUÂN KHU 2 QUÂN KHU 3 QUÂN KHU 4 QUÂN SỐ VNCH</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ BB</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> (10) 16,000 (7) 11,500 (9) 14,800 (9) 10,800 (35) 53,100</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">LĐ TG</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 1) 1,300 (1) 2,000 (1) 1,700 (1) 1,100 ( 4) 6,100</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ PB</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 6) 7,800 (3) 3,900 (4) 5,200 (4) 5,000 (17) 21,000</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">LĐ BĐ</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 4) 4,800 (8) 9,600 (4) 5,000 (0) (16) 19,400</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ ND</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 3) 4,500 (0) (1) 1,500 (0) ( 4) 6,000</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ TQLC</span></u></b><u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 3) 6,000 (0) (1) 2,200 (0) ( 4) 8,200</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Tổng Cộng (27) 40,400 (18) 27,000 (18) 30,400 (14) 16,900 (80)114,700 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">ĐPQ</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 19,000 31,000 32,000 34,000 116,000 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 14pt;">CUỐI THÁNG 3, 1975</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> QUÂN KHU 1 QUÂN KHU 2 QUÂN KHU 3 QUÂN KHU 4 QUÂN SỐ VNCH</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ BB</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 0) (0) (9) 11,800 [?] (9) 12,000 (18) 23,800</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">LĐ TG</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 0) (0) (1) 1,500 (1) 1,500 ( 2) 3,000</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ PB</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 0) (0) (5) 6,500 (4) 5,000 ( 9) 11,500</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">LĐ BĐ</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 0) (0) (5) 6,200 (0) ( 5) 6,200</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ ND</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 0) (0) (3) [?] (0) ( 3) 4,500</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ TQLC</span></u></b><u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 0) (0) (0) 5,000 [?] (2) [?] ( 2) 5,000</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Tổng Cộng ( 0) 0 ( 0) 0 (23) 35,500 (16) 18,500 (39) 54,000 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">ĐPQ</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 0 0 31,000 34,000 63,000 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">* Chỉ kể quân số của các đơn vị có hiệu năng tác chiến, không gồm số quân còn thất lạc rải rác, đang tuyển mộ, đang huấn luyện, v.v….</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">----</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">[Các chữ viết tắt trong bản dịch: <b>TĐ BB</b>: Trung Đoàn Bộ Binh, <b>LĐ TG</b>: Lữ Đoàn Thiết Giáp, <b>TĐ PB</b>: Trung Đoàn Pháo Binh, <b>LĐ BD</b>: Liên Đoàn Biệt Động,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ ND</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">: Trung Đoàn Nhảy Dù, <b>TĐ TQLC</b>: Trung Đoàn Thủy Quân Lục Chiến, <b>ĐPQ</b>: Địa Phương Quân]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 4</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">BẢN ĐỒ KIỂM SOÁT LÃNH THỔ CỦA</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">CHÍNH PHỦ VIỆT NAM/CỘNG SẢN</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;"> THÁNG MỘT 1973</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm" /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 5</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">BẢN ĐỒ KIỂM SOÁT LÃNH THỔ CỦA</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">CHÍNH PHỦ VIỆT NAM/CỘNG SẢN</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">31 THÁNG BA, 1975</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm" /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 18pt;">Tài Liệu 4</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">VĂN THƯ GHI NHỚ</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">TÒA BẠCH ỐC</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">HOA THỊNH ĐỐN</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 11pt;">VĂN THƯ GHI NHỚ LÀM TÀI LIỆU LƯU TRỮ</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">PHIÊN HỌP HỘI ĐỒNG AN NINH QUỐC GIA</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Các Tham Dự Viên Chính Yếu:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống Ford</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống Rockefeller</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Ngoại Giao Henry A. Kissinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Quốc Phòng James Schlesinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Tịch Ban Tham Mưu Liên Quân Tướng George S. Brown</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Giám Đốc Cơ Quan Tình Báo Trung Ương William Colby</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Thứ Trưởng Ngoại Giao Robert Ingersoll</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Thứ Trưởng Quốc Phòng William Clements</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Trung Tướng Brent Scrowcroft, Phó Phụ Tá Tổng Thống về An Ninh Quốc Gia</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">[Có ghi tên nhưng bị xóa bằng mực trắng, ông W. Richard Smyser, nhân viên Hội Đồng An Ninh Quốc Gia]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngày & Giờ Thứ Năm, ngày 24 Tháng Tư, 1975</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> 4:35 chiều</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Nơi họp: Phòng Họp Nội Các, Tòa Bạch Ốc</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Đề: Cuộc Di Tản tại Việt Nam</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bảo Mật bởi: Henry A. Kissinger [ký tên]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> MIỄN TRỪ KHỎI LỊCH TRÌNH GIẢI MẬT TỔNG QUÁT</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> CỦA LỆNH BÊN HÀNH PHÁP SỐ 112652</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> LOẠI MIỄN TRỪ: 5R (1.3)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> TỰ ĐỘNG ĐƯỢC GIẢI MẬT: Nhật Kỳ Không Thể Xác Định</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> BỞI SỰ CHO PHÉP CỦA – Tiến Sĩ Henry A. Kissinger</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Như quý ông đều biết, trước khi chúng ta bước vào cuộc di tản tại Phnom Penh, chúng ta đã có một phiên họp. Tôi đã muốn hay biết nhừng kế hoạch của chúng ta ra sao. Nó đã diễn ra vào đúng lúc và trong những điều kiện tốt nhất của tình huống.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi có giữ liên lạc hàng ngày với ông Henry và ông Brent về diễn tiến tình hình tại Việt Nam. Tôi biết Quốc Hội cùng đứng với chúng ta trong chuyện này, để tháo gỡ nó ra khỏi lưng của họ. Tôi nghĩ điều rất quan trọng là ở lại đó chừng nào mà chúng ta có thể trợ lực, để di tản trong một cung cách sẽ không đẩy mạnh sự hoảng loạn, và để góp phần tới mức tối đa có thể được cho một giải pháp hòa bình.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Giờ đây tôi hiểu chúng ta đã rút từ số 6000 người [Mỹ] xuống còn 1,600 người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nó đã lên lại tới 1,700 người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đã ra lệnh một sự giảm trừ xuống vào tối Thứ Sáu còn lại 1,090 người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đó là một số lượng lớn trong một ngày.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đó là những gì tôi đã ra lệnh. Sẽ có một lệnh khác rằng đến ngày Chủ Nhật, các nhân viên không phải của chính phủ không thuộc loại cần thiết phải rời khỏi nơi đó. Nhóm còn lại sẽ ở lại cho đến khi lệnh được đưa ra để đem toàn thể họ ra ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta vừa nhận được một sự phúc đáp từ Sô Viết đối với một yêu cầu mà chúng ta đã đưa ra. Henry, xin trình bày cho chúng tôi hay về bối cảnh và thông điệp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Theo lời yêu cầu của Tổng Thống, tôi đã tiếp xúc với ông Dobrynin [Đại Sứ Liên Bang Sô Viết tại Hoa Kỳ khi đó, chú của người dịch] hôm Thứ Bẩy để yêu cầu sự trợ giúp của họ hầu cho phép một cuộc di tản an toàn và việc khởi sự các cuộc thảo luận chính trị và yêu cầu họ giúp đỡ để tạo ra các điều kiện sao cho điều này có thể khả thi [Xem bản ghi chép lời nhắn miệng của Hoa Kỳ, Bảng A]. Chúng ta cũng nói với ông ta một cách cá biệt hôm Thứ Hai rằng chúng ta sẽ xem là chuyện nghiêm trọng về một cuộc tấn công vào Tân Sơn Nhứt. Chúng ta đã nhận được sự phúc đáp như sau.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> [Ông ấy đọc từ điệp văn của Sô Viết nơi Bảng B].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Điều này có nghĩa, trong thực tế, rằng nếu chúng ta duy trì sự đối thoại tiếp diễn, chúng ta có được một sự bảo đảm chống lại hoạt động quân sự trong khi chúng ta rút người của chúng ta ra. Về khía cạnh chính trị, một sự dàn xếp ba thành phần mang lại cho chúng ta niềm hy vọng về một giải pháp liên hiệp có thể tốt hơn một sự đầu hàng. Chúng ta sẽ quay trở lại với Sô Viết để tìm xem họ có ý muốn nói gì về sự thực thi Các Hiệp Ước Paris và để nói rằng chúng ta sẽ hợp tác. Chúng ta sẽ nói chúng ta sẽ không có hành động nông nổi và chúng ta giả định rằng họ cũng sẽ không hấp tấp như vậy.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sự giải thích của tôi rằng sự lắng dịu mà chúng ta đang có là một kết quả của việc này. Quý vị có thể giả định rằng họ vẫn chưa sẵn sàng và sẽ chuyển động khi họ đã sẵn sàng. Điều này trông giống như là họ sẵn lòng cho một thỏa ước trong khuôn khổ Hiệp Định Paris và rằng chúng ta có thể giữ người của chúng ta ở đó, và cắt giảm họ cho đến thời điểm chúng ta quyết định mang họ ra.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta đang trải qua một thời kỳ khó khăn. Đó là một sự bất trắc và một canh bạc nhưng đó là trách nhiệm của tôi và tôi đã không muốn làm bất kỳ điều gì để làm cho tình hình thêm rủi ro. Tôi nghĩ tôi làm đúng, và tôi sẽ tiếp tục hành động theo cách đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Mọi người phải được hướng dẫn bởi con số 1090, và sự di chuyển nhiều hơn các người không thuộc loại cần thiết không thuộc chính phủ. Đây là những người dân Mỹ, không phải các thân nhân gốc Việt Nam, số người mà tôi giả định đang bổ túc vào danh sách hàng ngày, theo một tỷ lệ vào khoảng bốn trên một.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khoảng 15 trên 1 trong vài ngày cuối vừa qua.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống đã hỏi Sô Viết về cuộc di tản người Mỹ và người Nam Việt Nam và họ chỉ trả lời về các công dân Mỹ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Làm sao ông nhận ra điều đó?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nhận định rằng họ đang nói một cách mặc thị “Hãy đem họ ra” nhưng họ không thể mang lại cho chúng ta sự chấp thuận.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nhìn điều đó có nghĩa chúng ta không thể sử dụng vũ lực.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta hân hoan về các sự kiềm chế như thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nhưng tôi muốn làm bất kỳ điều gì cần thiết để bảo đảm cho sự di tản người Mỹ. George, xin ông lược duyệt lại kế hoạch cho chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Giai đoan đầu tiên chúng ta hiện đang bước vào. Trong giai đoạn thứ nhì, chúng ta sẽ gửi vào hai đại đội chỉ để giữ gìn trật tự. Nếu chúng ta mất phi trường, chúng ta sẽ di chuyển bằng trực thăng. Chúng ta có hai bãi đáp – một tại khu vực MACV cũ và một tại Tòa Đại Sứ. Chúng ta có thể đáp sáu trực thăng xuống cùng một lúc. Chúng ta sẽ đổ 1100 Thủy Quân Lục Chiến vào trong đó đợt đầu tiên. Các trực thăng sẽ bay vào và di tản 1100 người trong 1 giờ 15 phút. Sau đó chúng sẽ quay trở lại để đón các Thủy Quân Lục Chiến.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Như thế tổng số giờ là 2 tiếng rưỡi đồng hồ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: [Đại Sứ] Graham [Martin] nói ông ta có một sự điều đình với vị tư lệnh nhảy dù và ông này sẽ giữ gìn trật tự.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Còn về cơn bão thì sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Giờ đây không còn nguy hiểm nữa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ các mệnh lệnh này gửi cho [Đại Sứ] Martin sẽ giúp chúng ta đáp ứng con số 1100 đòi hỏi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Số người Việt Nam mà chúng ta đang nói tới là bao nhiêu?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi không biết.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ chúng ta phải di tản càng sớm càng tốt những người có rủi ro cao độ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi có nói với ông ta hôm qua và hôm nay để di tản các người có mức độ dễ bị nguy hiểm cao.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ chúng ta nên giữ các số lượng di tản hỗn hợp – các người Mỹ và người Việt Nam – sao cho chúng ta không bị chỉ trích về việc để lại nhân viên Mỹ ở đó làm con tin.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thông điệp của Henry là một nguồn tái bảo đảm, nhưng có một vài đầu mối đáng quan tâm. Sự kiểm soát của họ có thể bị giới hạn; có các báo cáo về các đặc công đang xâm nhập; và các báo cáo về việc khuấy động sự bất ổn; và có một số bất trắc về các mưu toan truy kích người Mỹ. Theo thông điệp của Henry, sự kiện đó rõ ràng có thể chế ngự được. Một vấn đề khó khăn hơn là sự kiểm soát dân chúng, đặc biệt trong trong hoàn cảnh mà họ có thể phải nổ súng vào người Việt Nam. Tổng Thống biết rằng chúng ta tán đồng về việc giữ số người còn lại xuống tới mức tối thiểu. Chúng ta phải cứu xét những gì chúng ta sẽ làm nếu các người Mỹ bị giữ làm con tin. Chúng ta có thể nói không tàu chiến nào sẽ tiến vào Hà Nội cho đến khi các con tin được phóng thich. Như thế chúng ta nên giảm thiểu thấp xuống tới mức khả dĩ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta có một số người đang là các tù nhân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chỉ có các nhà truyền đạo mà.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Không. Cũng có vài cố vấn. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi hiểu sự bất trắc. Đó là phần việc của tôi và tôi đang chấp nhận nó. Nhưng chúng ta hãy bảo đảm rằng chúng ta thi hành các mệnh lệnh.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống không thể bảo đảm các quyền lợi của Mỹ mà không gặp các rủi ro.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Xin Thượng Đế giúp chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cần có sự can đảm thực sự để làm những điều đúng trong các hoàn cảnh này. </span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">***</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 16pt;">PHỤ ĐÍNH A</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">BẢN GHI NHỚ THÔNG ĐIỆP BẰNG MIỆNG</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">[CỦA TỔNG THỐNG HOA KỲ, GERALD FORD,</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">ĐẾN TỔNG BÍ THƯ ĐẢNG CỘNG SẢN SÔ VIẾT LEONID BREZHNEV]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tổng Thống [Ford] mong muốn lời nhắn sau đây được trình báo khẩn cấp lên Tổng Bí Thư [Đảng Cộng Sản Liên Bang Sô Viết] Brezhnev.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong ba năm qua các quan hệ Sô Viết – Mỹ đã tiếp diễn từ Các Nguyên Tắc Căn Bản Tháng Năm 1972, và trên hết từ nguyên tắc kiềm chế. Tình hình tại Việt Nam đã đi tới một mức độ, mà Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ và Liên Bang Sô Viết phải cứu xét đến các hậu quả trường kỳ [của các sự khai triển xa hơn tại đó đối với các quan hệ Sô Viết – Mỹ và][đoạn trong ngoặc thẳng đứng nêu trên bị gạch ngang để loại bỏ trong nguyên bản, nên không rõ có được nêu ra trong thực tế hay không, chú của người dịch] đối với các quan hệ quốc tế nói chung. Ít thu thập được gì từ một cuộc tranh luận về các căn nguyên của tình trạng hiện tại hay về phía bên nào phải chịu trách nhiệm.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> <b>Trong các tình huống hiện tại, mối quan tâm ưu tiên của chúng tôi là nhằm đạt được các tình trạng kiểm soát được, hầu sẽ cứu vớt được các sinh mạng và cho phép sự di tản tiếp tục các công dân Hoa Kỳ và những người Nam Việt Nam mà với họ chúng tôi có một nghĩa vụ trực tiếp và đặc biệt</b> [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch]. Điều này chỉ có thể đạt được xuyên qua một sự ngưng bắn tạm thời.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng tôi khẩn thiết yêu cầu Chính Phủ của Liên Bang Sô Viết hãy sử dụng các ảnh hưởng của mình để đạt được một sự đình chỉ tạm thời cuộc giao tranh. Về mặt này, chúng tôi sẵn sàng để thảo luận các tình huống chính trị đặc biệt có thể giúp cho việc này trở nên khả hữu. Chúng tôi yêu cầu sự trả lời nhanh chóng nhất.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<u><span style="font-size: 11pt;">Các Điểm Nói Miệng</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Chúng tôi sẽ không nhờ Trung Hoa hay bất kỳ nước nào khác làm trung gian; chúng tôi cũng không sẵn lòng tiếp xúc với Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa [viết tắt DRV trong nguyên bản, chỉ Bắc Việt].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Chúng tôi nhờ đến Mạc Tư Khoa bởi vì điều nằm trong quyền lợi hỗ tương trường kỳ của chúng ta rằng tình trạng sẽ được đưa đến sự kết thúc của nó theo một cung cách không làm tổn hại đến các quan hệ Sô Viết – Mỹ, hay ảnh hưởng đến thái độ của người dân Mỹ đối với các vấn đề quốc tế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Nếu có một cuộc ngưng bắn tạm thời, chúng tôi sẽ chuẩn bị để triệu tập Hội Nghị Paris tức thời, hay chúng tôi có thể cứu xét các giải pháp thay thế mà Sô Viết có thể đạt được với Hà Nội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Trong thời gian có một cuộc ngưng bắn tạm thời chúng tôi sẽ sẵn lòng đình chỉ các sự tiếp tế quân sự.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Nhưng chúng tôi quan tâm rằng sẽ có các cuộc tấn công vào các phi trường, điều sẽ khiến cho việc tiếp tục giảm thiểu một cách trật tự số công dân Mỹ trở nên bất khả thi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Hơn nữa, chúng ta có phát hiện các hỏa tiễn địa-không của Sô Viết trong vòng đường kính 50 dặm của Sàigòn; bất kỳ sự tấn công nào vào phi cơ chuyên chở hành khách sẽ tạo ra một tình trạng nguy hiểm nhất.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Liên quan đến tình hình quân sự đang tiến triển, chúng tôi cần biết giờ đây rằng liệu có một cơ may nào cho một sự đình chỉ tạm thời trong chiến sự hầu có thể cho phép một tiến trình chính trị được bắt đầu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> [ - Sự phúc đáp của Sô Viết sẽ có một tầm liên hệ quan trọng trên các quan hệ của chúng ta.] [đoạn này được ghi trong hai ngoặc đứng, không rõ có được thực sự nêu ra khi nói chuyện hay không, chú của người dịch].</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">***</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 16pt;">PHỤ ĐÍNH B</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">[PHÚC ĐÁP CỦA TỔNG BÍ THƯ ĐẢNG CỘNG SẢN LIÊN BANG SÔ VIẾT, L. E. BREZHNEV</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">ĐẾN TỔNG THỐNG HOA KỲ, GERALD FORD] [Tựa đề do người dịch đặt ra]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">[Các các hàng chữ viết tay trên cùng như sau] Được giao cho ông Bộ Trưởng Ngoại Giao, 4 giờ chiều, ngày 24 Tháng Tư, 1975.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Như đã sẵn được trình bày với Tổng Thống ngay sau khi lời nhắn của Tổng Thống vào ngày 19 Tháng Tư được tiếp nhận bởi ông L. E. Brezhnev, chúng tôi đã thực hiện các bước tiến thích đáng để tiếp xúc với phía Việt Nam về vấn đề này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Về kết quả của các sự tiếp xúc đó, giờ đây chúng tôi có thể thông báo Tổng Thống như sau: quan điểm của phía Việt Nam về vấn đề di tản các công dân Hoa Kỳ ra khỏi Nam Việt Nam thì hoàn toàn tích cực. Phía Việt Nam tuyên bố rằng họ không có ý định để đưa ra bất kỳ chướng ngại vật nào trong diễn tiến của các hoạt động quân sự cho cuộc di tản các công dân Hoa Kỳ ra khỏi Nam Việt Nam và rằng giờ đây trong thực tế các điều kiện thuận lợi đã được thiết lập cho một cuộc di tản như thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cùng lúc điều được nhấn mạnh rằng trong cuộc đấu tranh để đạt được một sự giải quyết chính trị, phía Việt Nam sẽ tiến hành theo Hiệp Định Paris. Chúng tôi cũng được nghe nói rằng phía Việt Nam không có ý định làm thương tổn uy tín của Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Thông báo với Tổng Thống về các điều nói trên trong một cung cách kín đáo riêng tư, ông L. E. Brezhnev bày tỏ hy vọng của ông ấy rằng Tổng Thống sẽ tán thưởng một cách thích đáng một lập trường như thế của phía Việt Nam và sẽ không cho phép bất kỳ hành động nào về phía Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ tạo ra nhiều sự trầm trọng mới cho tình hình tại Đông Dương./-</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975_fichiers/A4241-30A.jpg" /><br />Tổng Thống Ford họp<br />trong Phòng Bầu Dục với Bộ Trưởng Ngoại Giao Kissinger và Phó Tổng Thống Rockerfeller<br />để thảo luận sự di tản người Mỹ ra khỏi Sàigòn, 28 Tháng 4, 1975</span><br /><u><span style="font-size: 18pt;">Tài Liệu 5</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">PHIÊN HỌP HỘI ĐỒNG AN NINH QUỐC GIA</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngày 28 Tháng Tư, 1975</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">Tại Phòng Roosevelt Room</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">Từ 7:23 đến 8:08 tối</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Các Tham Dự Viên:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống Ford</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống Rockefeller</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Ngoại Giao Kissinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Quốc Phòng Schlesinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Tịch Ban Tham Mưu Liên Quân Tướng George S. Brown</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Giám Đốc Cơ Quan Tình Báo Trung Ương William Colby</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Thứ Trưởng Ngoại Giao Robert Ingersoll</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Thứ Trưởng Quốc Phòng William Clements</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Trung Tướng Brent Scrowcroft, Phó Phụ Tá Tổng Thống về An Ninh Quốc Gia</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">W. Richard Smyser, nhân viên cao câp, Hội Đồng An Ninh Quốc Gia]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">GIẢI MẬT</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Theo Luật E.O 12356, Sec. 3.4</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">MR 92-10, #21, NSC… […: ba chữ viết tay không rõ, chú của người dịch] 10/7/94</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bởi KAH [Kissingger A. Henry?], Ngày 2/6/95</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975_fichiers/A4234-11A.jpg" /><br />Tổng Thống Ford chủ tọa một phiên họp của Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ<br />về tình hình tại Việt Nam, 28 Tháng 4, 1975</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<br /><br /><b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông Brent Scowcroft chiều nay có trình tôi bản báo cáo rằng hai Thủy Quân Lục Chiến bị tổn thất, vì thế tôi cảm thấy chúng ta nên triệu tập Hội Đồng An Ninh Quốc Gia để thảo luận về tình hình tại Sàigòn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Ai có thể đưa ra sự cập nhật tình hình.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ tôi có thể làm được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Những gì đã diễn ra là Việt Cộng đã bác bỏ đề nghị ngưng bắn của ông [Dương Văn] Minh. Giờ đây họ bổ túc thêm đòi hỏi thứ ba, đó là việc giải tán các lực lượng vũ trang của Nam Việt Nam. Biên Hòa đang trong tiến trình sụp đổ. Việt Cộng đã cắt đứt con đường xuống vùng châu thổ và đang tiến vào Vũng Tàu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tình trạng đang rất nguy hiểm. Quân Bắc Việt đang mang pháo binh có tầm bắn vào phi trường Tân Sơn Nhứt. Lúc 4 giờ sáng, họ đã pháo một loạt các hỏa tiễn vào Tân Sơn Nhứt. Loạt pháo kích này đã giết chết các Thủy Quân Lục Chiến. Loạt phóng hỏa tiễn này được tiếp nối bởi việc khai hỏa trọng pháo 130 milimét. Một số đạn pháo binh này đã đánh vào phía Hoa Kỳ, không phải vào phía Việt Nam như tối hôm trước.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Ba máy bay đã bị bắn hạ. Tất cả đều của Việt Nam. Chúng gồm một chiếc C-119, một chiếc A-1, và một máy bay trực thăng A-37. Chiếc kể sau bị bắn hạ bởi một hỏa tiễn SA-7. Sự hiện diện của các hỏa tiễn này làm gia tăng yếu tố rủi ro một cách lớn lao.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Hỏa tiễn và các loại pháo khác giờ đây đã ngưng lại hay chưa?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa không. Nó vẫn đang tiếp tục.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tin tức mới nhất nói rằng hiện đang vẫn còn sự khai hỏa trọng pháo vào phi trường. Một chuyến bay của chiếc C-130 đang sắp sửa đi vào để bốc Văn Phòng Tùy Viên Quân Sự (DAO: Defense Attaché Office) ra. Họ hy vọng có thể đáp xuống, nhưng họ có thể bị ra dấu đuổi đi bởi một kiểm soát viên không lưu dươi mặt đất nêu điều đó không khôn ngoan. Các lực lượng trên đất liền của Bắc Việt đang cách Tân Sơn Nhứt một kilômét và đang tiến tới.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Các lực lượng đó ở cấp trung đội, có lẽ là một hay hai trung đội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta không nên khẳng định các sự phán đoán của chúng ta trên hai trung đội. Đám đó gồm bao nhiêu người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khoảng 100 quân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông nhận được báo cáo về sự khai hỏa lần cuối diễn ra vào lúc nào?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khoảng 30 phút trước đây.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tình trạng phi đạo ra sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Còn đáp được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông có các kiểm soát viên không lưu hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có ít người dưới mặt đất.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có chiếc máy bay C-130 nào dưới mặt đất không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chỉ có một chiếc, là chiếc bị bắn. Chúng ta đang chất các vũ khí và bom lên máy bay tại Thái Lan. Máy bay của chúng ta bay trên không cho sự không yểm tiềm ẩn, nhưng chúng đang ở trên mặt biển.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Các bom này thuộc loại gì? Có phải chúng là loại bom “tinh khôn” (smart bombs) hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng là các quả bom bằng sắt thường lệ. Máy bay không mang các trái bom “tinh khôn” trừ khi chúng có trang bị đặc biệt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông có bao nhiêu nhân viên của DAO (Văn Phòng Tùy Viên Quân Sự) [chờ đợi] tại phi trường.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khoảng 400 người, kể cả các nhân viên kết ước.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu C-130 đáp xuống được, chúng phải làm việc đó. Có bao nhiêu [C-130] ở đó?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Kế hoạch dự trù 70 phi vụ, mỗi chiếc trong 35 chiếc máy bay sẽ bay vào hai lần.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ai sẽ quyết định rằng liệu chúng có thể bay vào?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Kiểm soát viên [không lưu] dưới mặt đất tại Tân Sơn Nhứt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu các cuộc tấn công này tiếp tục, ông ta [kiểm soát viên không lưu] có cho phi cơ bay vào hay không? </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu đó là do pháo binh pháo kích, anh ta sẽ xua máy bay đi. Nếu đó là sự khai hỏa hỏa tiễn, anh ta sẽ cho máy bay bay vào.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Anh ta đã có một lời nhắn hôm qua rằng một đơn vị pháo binh sắp bắn vào hai mục tiêu. Giờ đây họ đã bắn vào hai mục tiêu đó, một bãi đậu máy bay và một nhà tập thể dục được dùng để làm thủ tục.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Để làm thủ tục cho người Việt Nam?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa vâng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đó là trọng pháo hay do hỏa tiễn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Không biết chắc chắn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Điều làm tôi lo ngại hơn sự khai hỏa pháo binh là báo cáo về một máy bay bị bắn hạ bởi một hỏa tiễn SA-7. Các phi cơ trực thăng hay máy bay không có cách phòng vệ chống lại SA-7. Cách duy nhất để làm lạc hướng các phi tiễn (missiles) là dùng các hỏa châu, nhưng tôi không chắc là các máy bay mà chúng ta đang sử dụng có trang bị để làm việc này hay không. Dĩ nhiên, chúng ta phải thực hiện sứ mệnh của mình, nhưng nếu sự rủi ro trở nên quá lớn, chúng ta có thể cần phải đình chỉ cuộc không vận.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu sự rủi ro quá lớn, nhân viên dưới mặt đất phải phán đoán. Chúng ta không thể làm điều đó. Điều đó có nghĩa chúng ta phải tiến tới việc rút các nhân viên của DAO cũng như của Tòa Đại Sứ ra ngoài. Đó là một khả tính.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Nếu chúng có thể đáp xuống đât, chúng phải thi hành chiến dịch như trước đây. Nhưng khi nhận thấy tình hình trở nên quá nguy hiểm, hai chuyến C-130 cuối cùng phải bốc nhân viên DAO ra ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tôi nghĩ chúng ta phải tiếp tục các hoạt động nếu nhân viên dưới mặt đất cho hay các điều kiện an toàn, nhưng nếu trở nên khó khăn hai chuyến máy bay còn lại chúng phải chở cho hết nhân viên của DAO chứ không phải người Việt Nam [câu này trong nguyên bản là văn nói, sai văn phạm nên hơi khó hiểu nhưng vẫn có thể hiểu được ý tưởng chính một cách chính xác, chú của người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi có nói chuyện với [Đại Sứ] Graham Martin. Tôi nghĩ nhân viên DAO cách nào đi nữa cũng phải di tản ra ngoài. Tôi cũng nghĩ Tòa Đại Sứ cần phải giảm dần nhân viên. Nếu chúng ta phái tiến đến việc khai hỏa dập tắt [các dàn phóng phi tiễn SA-7 và pháo binh Bắc Việt, chú của người dịch], khi đó chúng ta phải di tản người dân Mỹ. Nếu không, sự việc quá bất trắc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Hiện không có sự cho phép bắn để trấn áp, chỉ có lệnh không vận bằng phi cơ trực thăng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta không khai hỏa cho đến khi địch bắn ra, chúng ta nhất định sẽ tổn thất một số phi cơ trực thăng bởi các phi tiễn SA-7.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger:</span></b><span style="font-size: 11pt;"> Đó là một vũ khí khó đương đầu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta không thể làm gì nhiều về chúng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sẽ có không yểm bên trên hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Bất kỳ khi nào Tổng Thống ra lệnh. Cũng vậy, cho các chiếc tàu bay chở xăng dầu [<i>tankers</i> trong nguyên bản, để tiếp tế nhiên liệu trên không, chú của người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta không cần phải có sự không yểm ngay cả cho các chuyến C-130 hay sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta có thể làm điều đó, như ông Jim Schlesinger nói. Các máy bay và các chiếc tàu bay chở nhiên liệu đã sẵn sàng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sẽ mất bao nhiêu thời gian trước khi máy bay bay vào?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có hai vấn đề. Trước tiên, một khi chúng ta tiến tới mức chúng ta phải cần có không yểm, chúng ta phải rút ra trong mọi trường hợp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ nếu địch nhìn thấy có không yểm, điều đó hữu ích đấy chứ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta có không yểm mà không sử dụng nó, địch vẫn sẽ có đủ radar để bắt được sự hiện diện của chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đám pháo binh [địch] không nhận ra được. Đám phóng SA-7 [địch] cũng không nhận ra được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tôi nghĩ chúng ta không nên điều động sự không yểm cho đến khi chúng ta sẵn sàng sử dụng nó. Bất trắc của hành động như thế là vì nó sẽ chỉ được áp dụng để làm một công tác, chứ không phải để bị bắt gặp trên hệ thống radar.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Địch có thể chỉ đang làm việc khai hỏa để gây đổ máu cho chúng ta. Nếu địch nhìn thấy các chiến đấu cơ, họ có thể bắn vào ta dữ dội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Dĩ nhiên, điều đó có thể cho hiệu ứng ngược lại. Ngay dù một số các đơn vị địa phương của họ không nhìn thấy máy bay của chúng ta trên hệ thống radar, giới chỉ huy cao cấp ở Hà Nội sẽ biết về nó một cách rất mau lẹ. Tôi không nghĩ rằng họ sẽ gia tăng các cuộc tấn công của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Họ có thể có các lệnh được sắp xếp trước để tấn công chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ họ đã bãi bỏ sự hưu chiến. Các trung đội mà chúng ta đã nói tới đang được theo sau bởi nhiều đơn vị nữa. Họ đã xâm nhập vào cùng khu vực trong cuộc công kích Tết [Mậu Thân]. Họ sẵn sàng cho một trận đánh vào Tân Sơn Nhứt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta quyết định về sự không yểm, chúng ta phải tiến tới việc di tản tại Sàigòn chứ không chỉ ở Tân Sơn Nhứt. Chừng nào chúng ta sẽ hay biết được là liệu các chiếc C-130 có thể đáp xuống?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trong vòng một tiếng đồng hồ. Chúng tôi có một đường dây liên lạc với [Đại Sứ] Graham Martin.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ chúng ta có ba quyết đinh:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Trước tiên, chiến dịch tiếp tục trong bao lâu, và liệu các chuyến C-130 chỉ nên chở ra các người dân Mỹ không thôi hay cả với người Việt Nam. Trong bất kỳ trường hợp nào, hôm nay rõ ràng là ngày cuối cùng cho các hoạt động của phi cơ có cánh cố định.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Thứ nhì, liệu Tổng Thống có muốn có một sự không yểm bay trên vùng Tân Sơn Nhứt hay ở bất kỳ nơi đâu mà người di tản có thể được bốc hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Thứ ba, khi nào chúng ta khai hỏa trấn áp. Về khía cạnh này, tôi đồng ý với ông Jim rằng nó chỉ nên được sử dụng khi rút người Mỹ ra ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Sự quan tâm của tôi là việc cân nhắc về sự bất trắc của việc bãi bỏ một sự ngưng bắn nếu địch chưa quyết định làm như thế. Tôi nghĩ nếu họ nhìn thấy không yểm của Mỹ điều đó sẽ có một hiệu quả tốt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ chúng ta có thể bay vào trong khu vực với ít thiết bị quân sự hơn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu Tổng Thống quyết định đây là ngày cuối cùng cho sự di tản người bên dân sự, chúng ta có thể tiến hành trên căn bản đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ thế. Đây là ngày cuối cùng cho sự di tản người Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Như thế, nhân viên DAO sẽ ra ngoài cùng với họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Liên quan đến việc liệu sự không yểm của chúng ta sẽ bị phát hiện hay không. Chúng ta đang bố trí một hệ thống yểm trợ hải quân Navy CAP bên trên tầng không yểm và [Đô Đốc] Gayler [?Tư Lịnh Hạm Đội Thái Bình Dương khi đó, chú của người dịch] đã ra lệnh chúng can thiệp và quấy nhiễu (jam) radar của SA-2.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Phi tiễn SA-7 không thể bị quấy rối hay sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa không. Nó là loại tầm nhiệt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Scowcroft</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta vừa mới nhận được một báo cáo rằng phi trường vẫn còn đang bị bắn phá. Hai trung đội quân Bắc Việt hãy còn trong khu nghĩa địa gần Tân Sơn Nhứt. Chiếc C-119 bị bắn rơi trên vùng phi trường, và một máy bay khác ở chỗ khác. Chúng ta cũng biết rằng các chiếc C-130 đang trên đường tới nhưng chưa đáp xuống đất.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Bắc Việt có 4000 đặc công trong Sàigòn. Họ sẽ bắn vào Tòa Đại Sứ nếu chúng ta khai hỏa tấn công.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ rằng nếu chúng ta khai hỏa, chúng ta phải rút toàn thể Tòa Đại Sứ ra ngoài. Có thể chúng ta phải cứu xét việc để lại một hạt nhân các người tình nguyện, nhưng tôi sẽ rút hết mọi người ra ngoài. Quân Bắc Việt có ý định sỉ nhục chúng ta và xem ra sẽ thiếu khôn ngoan nếu để lại người ở đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đồng ý. Tất cả phải rời đi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chúng ta giờ đây đã lấy hai quyết định:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Thứ nhất, hôm nay là ngày cuối cùng của sự di tản người Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Thứ nhì, nếu chúng ta khai hỏa, người của chúng ta sẽ ra đi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chúng ta sẵn sàng để đi đến một cuộc không vận bằng trực thăng hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa vâng, nếu Tổng Thống hay Đại Sứ Martin ra lệnh như thế, chúng ta có thể có chúng [các phi cơ trực thăng, chú của người dịch] ở đó trong vòng một tiếng đồng hồ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi hiểu rằng các mệnh lệnh của Tổng Thống là người Việt Nam phải rời đi trong hôm nay, và rằng nhân viên DAO và phần lớn nhân viên Tòa Đại Sứ sẽ phải ra đi bằng số máy bay có cánh cố định còn lại.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ họ cần phải được rút đi dần dần.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Một ban nhân viên giảm thiểu phải ở lại tại Tòa Đại Sứ. Nếu có một sự khai hỏa trấn áp, chúng ta thi hành kế hoạch di tản tất cả người Mỹ. Nếu chúng ta phải ra đi, ưu tiên sẽ dành cho người Mỹ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta cũng phải rút nhân viên Tòa Đại Sứ ra ngoài ngày hôm nay.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đúng thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chúng ta không nên để lọt tin này ra ngoài rằng đây là ngày cuối cùng cho sự di tản các thường dân phía dân sự.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Báo chí có hay biết về việc hai Thủy Quân Lục Chiến bị giết hại hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">. Thưa có. Chúng ta sẽ nhìn thấy bốn vị Chủ Tịch [?] phản ứng ra sao [người dịch không rõ nghiã câu này: “We will see how the four Chairmen react”, chỉ đoán chừng là các hệ thống truyền thông khi đó tại Mỹ, chú của người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông bộ trưởng có nói các người dân Mỹ phải có ưu tiên nếu chúng ta phải chấm dứt cuộc không vận, nhưng chúng ta sẽ không hay biết về điều này. Chúng ta sẽ không biết trước đâu là chuyến máy bay cuối cùng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger:</span></b><span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta phải dành cho họ một sự ưu tiên kín đáo.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta phải để việc đó cho Tướng Smith [Tùy Viên Quân Sự Mỹ cuối cùng tại Sàigòn, chú của người dịch] sắp xếp dần dần việc di tản họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu người Mỹ bước lên chuyến máy bay đầu tiên, tình hình sẽ vượt ra ngoài sự kiểm soát. Chúng ta phải phân cách họ ra. Các người phải ở lại sau cùng là toán phụ trách cuộc di tản của người Việt Nam. Các người khác phải rời đi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta phải trộn lẫn họ với nhau. Chúng ta không muốn có quá nhiều người ở đàng cuối.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi không muốn trông thấy các người Mỹ đứng ở đó chờ đợi chuyến may bay cuối cùng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có một câu hỏi, ông Henry, mà chúng ta cần nghĩ đến. Khi sự việc được hay biết vào cuối ngày rằng đây là ngày cuối cùng, điều đó sẽ có khơi dậy cuộc hỗn loạn chống lại Tòa Đại Sứ chúng ta hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi tin có điều đó, khi chính phủ mới xuất hiện, các nghĩa vụ của chúng ta được kết liễu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngay dù không có việc pháo kich, chúng ta có thể có một sự biến thể của Chính Phủ của ông [Dương Văn] Minh từ một chính phủ thân Mỹ sang một chính phủ trung lập thành một chính phủ chống Mỹ. Điều này có thể xảy ra trong tuần này. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Để trả lời câu hỏi, nó có thể tạo ra tình trạng hoảng loạn. Nó cũng có thể khiến cho Chính Phủ [ông Minh] thù hận chúng ta. Với 150 người, điều này sẽ dễ quản trị hơn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Phi cơ của chúng ta chỉ cách xa một tiếng đồng hồ bay. Ngay dù có muộn hơn trong ngày hôm nay, nếu tình hình tồi tệ nhanh hơn mức chúng ta dự tưởng, chúng ta có thể sẽ ra đi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta có khoảng cách 25 phút từ một chiếc tàu đến Tòa Đại Sứ. Chúng ta có thể ra đi theo các mệnh lệnh của Tổng Thống hay của [Đại Sứ] Graham Martin.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có một xác xuất về một cuộc tấn công ban đêm.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ Tòa Đại Sứ thì an toàn hơn trước một cuộc tấn công quy ước so với khu vực DAO.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tôi nghĩ trong ban ngày ngày mai Tổng Thống sẽ có thể cần quyết định rằng liệu Tổng Thống có muốn rút Tòa Đại Sứ ra ngoài vào tối mai hay không. Tổng Thống sẽ giảm thiểu tối đa sự hoảng loạn nếu Tổng Thống không dẫn nhân viên Tòa Đại Sứ ra Tân Sơn Nhứt. Như thế, Tổng Thống có thể cần dùng khu vực Tòa Đại Sứ cho cuộc di tản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tôi nghĩ chúng ta cần phải rút mọi người mà chúng ta có thể rút ra vào hôm nay, và sau đó quyết định về [nhân viên] Tòa Đại Sứ vào ngày mai.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Điều gì sẽ xẩy ra nếu máy bay C-130 không thể đáp xuống; khi đó chúng ta không thể chở người ra ngoài bằng máy bay có cánh cố định.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống khi đó có thể cho thực hiện một cuộc không vận khẩn cấp tại khu vực Văn Phòng DAO và tại Tòa Đại Sứ, và Tổng Thống không có sự lựa chọn ngoài việc cho di tản tất cả mọi người. Khi đó Tổng Thống cũng có thể phải đi đến việc cho khai hỏa trấn áp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ chúng ta vẫn phải cố gắng để máy bay C-130 có thể bay vào được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta sẵn sàng để chở người ra ngoài tại Tân Sơn Nhứt hơn là tại Tòa Đại Sứ, bởi vì tại nơi kể sau, chúng ta cần phạt nhổ cây cối và khai quang bãi đậu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trước tiên chúng ta cần xem xét những gì xảy ra tại Tân Sơn Nhứt. Sau đó chúng ta phải dùng đến sự không vận từ khu vực Văn Phòng DAO và Tòa Đại Sứ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu họ [địch] duy trì các cuộc tấn công của họ, đó là vì họ đã quyết định bóp chẹn chúng ta. Như thế, chúng ta sẽ phải rút mọi người ra ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ai là người thi hành?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đề nghị chúng ta soạn thảo một điệp văn tại đây, được thông qua bởi ông Jim và [Tướng] George, và trình lên Tổng Thống. Chúng ta sau đó sẽ gửi điệp văn đến [Đại Sứ] Graham Martin. Ông Jim có thể gửi cùng điệp văn cho [Tướng] Gayler xuyên qua hệ thống của ông ấy.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Khi đó mọi người cần phải hay biết những gì chúng ta đang làm.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta không thể cho máy bay C-130 đáp xuống, chúng ta sẽ cần lấy một quyết định trọng yếu vào giữa đêm hay 1 giờ sáng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Quyết định đó sẽ là liệu chúng ta có rút ra khỏi đó hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Liệu chúng ta có nên làm suy yếu pháo binh địch trước tiên hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi sẽ không lưu tâm đến pháo binh địch đối với sự không vận bằng phi cơ trực thăng nếu pháo binh nhắm vào phi trường. Nhưng nếu địch pháo vào khu vực Văn Phòng DAO hay vào Tòa Đại Sứ, chúng ta không thể bay vào. Trong trường hợp thứ nhất, chúng ta hy vọng rằng họ không thể di chuyển quá mau lẹ. Trong trường hợp thứ nhì, chúng ta có thể cần đến việc trấn áp [pháo binh của địch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nhưng Tổng Thống sẽ cho không yểm trong bất kỳ trường hợp nào để bảo vệ cuộc không vận.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Lực lượng không yểm giờ này đang ở đâu?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đề nghị rằng không yểm sẽ diễn ra khi chúng ta tiến tới việc không vận bằng phi cơ trực thăng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta có thể chờ đợi cho đến khi chúng ta thấy rằng liệu các máy bay C-130 có thể bay vào và đáp xuống hay không. Nếu chúng không đáp xuống được, chúng ta khi đó sẽ áp dụng Giải Pháp số 3. Quyết định sẽ được cưỡng hành tùy theo việc các máy bay C-130 có thể hay không có thể hoạt động. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">[Mọi người] có đồng ý việc đó hay không? [Mọi người đều gật đầu]./-</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><br />Tổng Thống Ford thảo luận về sự di tản của Sàigòn<br />với Bộ Trưởng Ngoại Giao Henry Kissinger và Phó Phụ Tá An ninh Quốc Gia Brent Scowcroft<br />trong một buổi hop khuya tại Tòa Bạch Ốc , 28 Tháng 4, 1975<br /><br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<u><span style="font-size: 11pt;">Nguồn bài và ảnh</span></u><span style="font-size: 11pt;">: Thư Viện/Bảo Tàng Viện Tổng thống Ford, <b>Gerald R. Ford Presidential Library & Museum, </b></span><b>Ford Library</b>, <strong><span style="font-weight: normal;">1000 Beal Avenue, Ann Arbor, MI 48109</span></strong></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 14pt;">Ngô Bắc dịch và phụ chú</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">25/04/2011</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 19px;">Nguồn:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<a href="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm">http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm</a></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/11406180877771588849noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-20608447793269959662013-08-17T08:19:00.001-07:002013-08-17T08:19:07.769-07:00 SỰ SỤP ĐỔ CỦA VIỆT NAM CỘNG HÒA: HỒ SƠ TÒA BẠCH ỐC THỜI TỔNG THỐNG GERALD FORD VỀ BIẾN CỐ 30 THÁNG TƯ, 1975<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><span style="font-size: 16pt;"></span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><span style="font-size: 16pt;">Ngô Bắc </span></b><span style="font-size: 16pt;">dịch</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 16pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><br />Tổng Thống Ford tuyên bố rằng Chiến Tranh Việt Nam<br />đã “chấm dứt đối với phía Hoa Kỳ”<br />trong bài diễn văn đọc tại Đại Học<br />Tulane University, New Orleans ngày 23 Tháng 4, 1975<br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<u><span style="color: #140377; font-size: 11pt;">Lời Người Dịch</span></u><span style="color: #140377; font-size: 11pt;">:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> Dưới đây là các tài liệu quan trọng nhất, có liên hệ trực tiếp đến biến cố 30 Tháng Tư, 1975 trong hồ sơ của Tòa Bạch Ốc thời Tổng Thống Gerald Ford, được lựa chọn, phiên dịch, và ấn hành trên Gió O, bao gồm: </span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> 1. <u>Tài Liệu 1</u>: Biên Bản Phiên Họp Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ, ngày 18 Tháng Ba, 1975, tại Phòng Họp Nội Các, Tòa Bạch Ốc, bàn về tình hình Căm Bốt và Việt Nam.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> 2. <u>Tài liệu 2</u>: Biên Bản Phiên Họp Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ, ngày 9 Tháng Tư, 1975, tại Phòng Họp Nội Các, Tòa Bạch Ốc, bàn về tình hình Đông Dương và phần báo cáo của Tướng Fred C. Weyand vừa về từ một cuộc điều nghiên tình hình tại Việt Nam.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> 3. <u>Tài Liệu 3</u>: Văn Thư Tóm Tắt Về Cuộc Thăm Viếng và Bản Báo Cáo Về Tình Hình Việt Nam, với các phụ lục đính kèm, đề ngày 4 Tháng 4, 1975 của Tướng Fred C. Weyand, Tham Mưu Trưởng Lục Quân Hoa Kỳ.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b>Phụ Lục 1</b>: Quân Số Quân Đội Bắc Việt / Số Vũ Khí Gia Tăng Của Quân Đội Bắc Việt Tại Việt Nam Cộng Hòa Kể Từ Khi Ngưng Bắn</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b>Phụ Lục 2</b>:Thống Kê Của DAO (Văn Phòng Tùy Viên Quân Sự) Về Việt Cộng / Quân Đội Bắc Việt 03 – Các Đơn Vị Tác Chiến Quan Trọng Tại Việt Nam Cộng Hòa</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b>Phụ Lục 3</b>: Bảng Thống Kê Các Đơn Vị Tác Chiến Của Việt Nam Cộng Hòa</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b>Phụ Lục 4</b>: Bản Đồ Kiểm Soát Lãnh Thổ Của Chính Phủ Việt Nam / Cộng Sản, Tháng Một 1973</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b>Phụ Lục 5</b>: Bản Đồ Kiểm Soát Lãnh Thổ Của Chính Phủ Việt Nam / Cộng Sản, 31-3- 1975</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> 4. <u>Tài Liệu 4</u>: Văn Thư Ghi Nhớ Làm Tài Liệu Lưu Trữ, Phiên Họp Của Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ, ngày 24 Tháng 4, 1975, tại Phòng Họp Nội Các, Tòa Bạch Ốc, bàn về Cuộc Di Tản Tại Việt Nam</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b><u>Phụ Đính A</u></b>: Bàn Ghi Nhớ Lời Nhắn Miệng Của Tổng Thống Hoa Kỳ, Gerald Ford, đên Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Liên Bang Sô Viết, L. E. Brezhnev.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> <b><u>Phụ Đính B</u></b>: Phúc Đáp Của Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Liên Bang Sô Viết, L. E. Brezhnev đến Tổng Thống Hoa Kỳ, Gerald Ford.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> 5. <u>Tài liệu 5</u>: Biên Bản Phiên Họp Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ vào tối ngày 28 Tháng 4, 1975, tại Phòng Họp Roosevelt, Tòa Bạch Ốc, về tình hình di tản tại Sàigòn.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<i><span style="color: #140377; font-size: 11pt;"> Các tài liệu của các Bộ Sở, Cơ Quan khác, ít nhiều liên quan trực tiếp đến sự sụp đổ vào ngày 30 Tháng 4, 1975 của Việt Nam Cộng Hòa sẽ được bổ túc sau khi thuận tiện.</span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975_fichiers/A3860-28A.jpg" /><br />Tổng thống Ford bế một cô nhi tỵ nạn Việt Nam<br />tại Phi trương San Francisco, ngày 5 Tháng 4, 1975</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 18pt;">Tài Liệu 1</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 18pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">TÒA BẠCH ỐC</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">HOA THỊNH ĐỐN</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 11pt;">BIÊN BẢN</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">PHIÊN HỌP HỘI ĐỒNG AN NINH QUỐC GIA</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngày: Thứ Sáu, ngày 18 Tháng Ba, 1975</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Giờ: 3.15 chiều đến 5.15 chiều</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Nơi họp: Phòng Họp Nội Các, Tòa Bạch Ốc</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Đề: Trung Đông và Đông Nam Á</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Các Tham Dự Viên Chính Yếu:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Ngoại Giao Henry A. Kissinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Ngân Khố William Simon</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Quốc Phòng James Schlesinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Tịch Ban Tham Mưu Liên Quân Tướng George S. Brown</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Giám Đốc Cơ Quan Tình Báo Trung Ương William Colby</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Các Tham Dự Viên Khác:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Ngoại Giao: Thứ Trưởng Ngoại Giao Robert Ingersoll (chỉ tham dự phần về Việt Nam); Phụ Tá Bộ Trưởng Ngoại Giao Đặc Trách Chính Trị Sự Vụ, Joseph Sisco</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Quốc Phòng: Thứ Trưởng William Clements</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">WH (Tòa Bạch Ốc): Donald Rumsfeld</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">NSC (Hội ĐồngAn Ninh Quốc Gia): Trung Tướng Brent Scrowcroft</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Ông Robert B. Oakley</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> Mức Độ Bảo Mật: XGDS – 3</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> GIẢI MẬT: Nhật Kỳ Không Thể Xác Định</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> BỞI SỰ CHO PHÉP CỦA – Tiến Sĩ Henry A. Kissinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">[Trong nguyên bản có kèm một số sự đề cập về tình hình khi đó tại Trung Đông, Nam Mỹ, về vấn đề dầu hỏa … , trước khi thảo luận đến tinh hình Căm Bốt và Việt Nam, chú của người dịch]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">:Và lập trường của Sô Viết ra sao vào lúc việc đó xảy ra?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng tôi nghĩ Sô Viết thì tự do để ủng hộ khối Ả Rập nhiều hơn so với vị thê trước đây của họ. Sẽ chỉ cần rất ít ngày để chuyên chở sự yểm trợ phòng thủ chẳng hạn như các hỏa tiễn SAM và máy bay. Các binh sĩ nhảy dù của họ có lẽ sẽ bị đánh bại bởi quân Do Thái bởi họ chỉ được trang bị nhẹ, nhưng họ có thể tăng cường sự phòng vệ không quân quanh Cairo [thủ đô của Ai Cập, chú của người dịch] và Damascus [thủ đô của Syria, chú của người dịch] và các thành phố khác.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi không chắc là Do Thái sẽ tấn công trực tiếp các toán quân Sô Viết.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khi tôi đọc Bản Ước Tính Tình Báo Quốc Gia Đặc Biệt, tôi có cảm tưởng nghe lại một đĩa hát cũ một lần nữa. Chúng ta đã phạm một sự sai lầm về Ả Rập hồi Tháng Mười 1973. Những gì mà ông <b>Sisco</b> đã phải nói thì rất quan trọng. Chúng ta phải giữ đầu óc chúng ta được mở rộng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Do Thái sẽ chắc chắn chiến thắng một hiệp nữa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown:</span></b><span style="font-size: 11pt;"> Quân đội của Do Thái rất thiện chiến. Chúng ta đều biết điều đó. Nhưng chúng ta đừng gạt bỏ khối Ả rập ra ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Hãy nghĩ về một cuộc chiến tranh khác có ý nghĩa gì đối với chúng ta. Các nước thuộc Tổ Chức OPEC sẽ cấu kết với nhau trong một cuộc cấm vận dầu hỏa, đặc biệt bởi các nước Mỹ Châu La Tinh vốn đã không bằng lòng với chúng ta. Điều này có thể làm tê liệt Bờ Biển Phía Đông của Hợp Chúng Quốc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đã nói ông <b>Morton</b> đúc kết thành một kế hoạch đối phó khẩn cấp về những gì sẽ có nhiều xác xuất xẩy ra nếu có một cuộc cấm vận dầu hỏa khác, những biện pháp nào mà chúng ta sẽ có thể áp dụng, và kết quả khả dĩ sẽ ra sao. Chúng ta cần theo dõi việc này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Simon</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi không tin Venezuela sẽ đình chỉ các số xuất cảng sang Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Venezuela đang lãnh đạo phong trào liên đớiMỹ Châu la Tinh để đứng đối chọi với Hoa Kỳ trong các vân đề kinh tế. Liệu ông có muốn đánh liều nếu ông là Thống Đốc của Tiểu Bang New Jersey hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đồng ý với ông <b>Nelson [Rockefeller].</b></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta sẽ có hai hay ba tháng ân huệ nhờ số dự trữ của chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có vấn đề di dời về mặt địa dư. Chúng ta đúng là không sắp xếp việc chuyển giao sản phẩm và các hàng hóa đủ nhanh chóng từ một phần của xứ sở đến một phần khác. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đã nói với Cơ Quan FEA và các cơ quan khác hãy làm sẵn một số kế hoạch đối phó khẩn câp. Tôi đã quyết định rằng khi Quốc Hội quay trở lại vào ngày 9 hay ngày 10, tôi sẽ ra trình bày trước một Khóa Họp Chung [Lưỡng Viện] về chính sách ngoại giao. Tôi sẽ trình bày một cách thẳng thắn, về Viễn Đông, Trung Đông, An Ninh Quốc Gia và Quốc Phòng, và các đề tài khác. Tổng Thống phải phát biểu một cách mạnh mẽ và tích cực. Xin gửi các ý kiến đề nghị của quý vị cho ông <b>Brent</b> để nhập vào bài diễn văn. Chúng ta sẽ loan báo việc đó vào ngày mai và tôi sẽ mất nhiều thời giờ tại California về việc này. Henry sẽ cùng đi và trợ giúp. Vào lúc tôi quay trở về hôm mồng 7, chúng ta sẽ có mặt để cùng gọt dũa cho bài diễn văn. Người dân Mỹ muốn biết họ đang ở đâu và Quốc Hội cần biết những gì phải làm. Thông Liệp Liên Bang đã không nói gì về chính sách ngoại giao, như thế đã khá lâu kể mới có một diễn văn quan trọng về chủ đề này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">[Vào thời điểm này cuộc thảo luận hướng đến Đông Nam Á; Thứ Trưởng <b>Ingersoll </b>đã gia nhập buổi hop.]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">President</span></b><span style="font-size: 11pt;">: <b>Bill</b>, tình hình tại chỗ ở Việt Nam ra sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chính phủ Việt Nam có đủ sức để kiểm soát khu vực chung quanh Sàigòn và vùng Châu Thổ trong mùa khô này nhưng họ nhiều phần sẽ bị đánh bại trong năm 1976. Ông Thiệu đã cố gắng rút quân của ông ra khỏi vùng cao nguyên đúng lúc nhưng sự chuyển quân của ông đã thất bại. Ông ấy quá lo ngại về các sự tiết lộ tin tức cho phe Công Sản đến nỗi ông không nói trước với ai cả, ngay cả với các tư lệnh của ông cũng bị bất ngờ. Thực sự chỉ có một trận đánh. Ông Thiệu hay biết về sức mạnh tương đối vượt trội của Bắc Việt tại vùng cao nguyên, vì thế ông đã muốn rút ra khỏi Pleiku và Kontum. Ông muốn chiến đấu tại Ban Mê Thuột, nhưng ông đã không làm được chuyện đó. <b>Trong số các khó khăn, các chiếc máy bay C-130 của ông bị bất khiển dụng, nằm ụ một bên (sidelined)</b> [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch]. Như thế cuộc di chuyển về vùng duyên hải trở thành một cuộc tháo chạy thay vì một cuộc triệt thoái trật tự. Sau đó họ bị tấn công tại Quảng Trị và ông Thiệu không quyết đoán về Huế, đầu tiên không đã không muốn giữ lại và sau ông lại muốn giữ và rồi sau cùng ông đã quyết định là không. Việc này khiến cho vị tư lịnh quân đoàn I trở nên hoang mang và tức giận. Và giờ đây, quân nhảy dù, đội quân thiện chiến nhất của họ, đang được rút ra khỏi Đà Nẵng về Nha Trang và Sàigòn. Ông Thiệu cũng muốn mang Sư Đoàn Thủy Quân Lục Chiến ra khỏi ngoại vi quanh Đà Nẵng. Nếu như thế, Đà Nẵng chắc chắn sẽ sụp đổ. Nguyên thủy, ông Thiệu muốn phòng thủ các túi đất nội phận (enclaves) giống như Tướng Gavin.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sự ước lượng của Colby cho thấy rằng cuộc rút quân của ông Thiệu được trù hoach để đặt ông ta vào một vị thế cắt bớt các sự tổn thất của ông và kèo dài lây lất sang năm 1976. <b>Ông đã quyết định làm điều này bởi ông ta không có đủ sự yểm trợ từ Hoa Kỳ. Sự việc này xảy ra là bởi thiếu các bộ phận phụ tùng thay thế và đan dược</b> [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch]. Ý tưởng thu vén lại không phải là tồi nhưng khi sự chuyển quân khởi sự, các dân tỵ nạn làm nghẽn đường và các binh sĩ không biết di chuyển bằng bất kỳ cách nào. Ông Thiệu đã cố gắng để sẵn sàng ứng phó. Sự ước lượng của ông ta và của chúng ta giống nhau; một cuộc tấn công toàn diện vào năm tới sẽ kết liễu ông ta trừ khi ông nhận được thêm sự yểm trợ. Vì thế ông đã muốn kéo dài cho đến hết năm nay và hy vọng một sự thay đổi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông ta đã không nói cho chúng ta bất kỳ điều gì cả và đã không nói với các tư lịnh của chính ông ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissigner</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sự di chuyển chỉ có thể được thực hiện bởi sự bất ngờ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Các con số dân tỵ nạn trồi sụt lên xuống, với đỉnh cao nhất diễn ra sau cuộc tấn công Tết [Mậu Thân]. Giờ đây chúng ta đang quay trở lại với hơn một triêu người tỵ nạn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Liệu Việt Nam có thể tự túc về kinh tế trong một khu vực nhỏ hơn hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa có, vùng Châu Thổ là một khu vực lúa gạo to lớn. Năm nay sẽ là năm đầu tiên của sự tự túc ve6` kinh tế nếu không gặp phải tình trạng suy đồi đột biến. Các dân tỵ nạn đang đặt một gánh nặng to lớn lên trên chính phủ nhưng điều đáng lưu ý để ghi nhận rằng họ hoàn toàn chạy về phía chính phủ. Sự viếc đó cho thấy một cách rõ ràng họ thực sự cảm nghĩ ra sao về Cộng sản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nhưng quân đội có thể đã để lại số vũ khí và trang bị quân sự trị giá khoảng 200 triệu đô la tại Đà Nẵng không thôi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Và đang có một số sự phàn nàn về ông Thiệu trong quân đội cũng như trong các giới chính trị. Chúng ta có thể nghe nhiều hơn nữa về điều này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông không lạc quan về việc Đà Nẵng có thể giữ được hay sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nó sẽ mất trong vòng hai tuần ngay dù Sư Đoàn Thủy Quân Lục Chiến ở lại đó thay vì được rút về để bảo vệ Sàigòn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Về việc di tản thường dân thì sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có nhiều cảnh tượng hỗn độn kinh hoàng, cả ở phi trường nơi họ tràn lên các máy bay vận tải lẫn ở hải cảng nơi họ chen chúc để lên các chiếc tàu. Một số quân nhân còn bắn súng trên đường tiến ra các con tàu. Một số lượng nhỏ đã được chở đi nhưng luật pháp và trật tự bị phá vỡ hoàn toàn và tình hình gần như không thể [kiểm soát được].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Ingersoll</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có báo cáo cho hay 6000 người tỵ nạn đã lên được một chiếc tàu vào sáng nay và một chiếc khác hiện đang bốc người tỵ nạn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thốn</span></b><span style="font-size: 11pt;">g: Những tin đồn về việc ông Kỳ đang quay trở lại ra sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông Kỳ là một hướng đạo sinh, một người bốc đồng hay khoa trương; ông ta không thể dảm đương công việc [trong lúc này].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Tham Mưu Trưởng [Cao Văn] Viên và Thủ Tướng [Trần Thiện] Khiêm là các ứng viên khả dĩ để thay thế ông Thiệu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông Thiệu đã tự chứng tỏ mình, một cách vượt trội hẳn lên, là kẻ có khả năng nhất trong số tất cả các nhà lãnh đạo Việt Nam mà tôi đã hay biết từ năm 1965. Không kẻ nào khác có thể làm được như vậy. Ông ta nắm giữ giềng mối mọi việc lại với nhau. Ông ta đã phạm phải một lỗi lầm khi ra lệnh rút quân khỏi vùng cao nguyên nhưng ông ta đã không có sự lựa chọn tốt. <b>Chúng ta đã không thể cung cấp cho ông ta sự ủng hộ mà ông ta cần đến</b> [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đồng ý với ông <b>Henry</b>. Không có kẻ nào khác sánh được với ông Thiệu. Ông Khiêm có thể là người khá nhất kế tiếp nhưng ông ấy ở một số phương diện không sánh được với ông Thiệu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đồng ý với sự ước lượng của ông Colby về Đà Nẵng. Nó sẽ khó có thể giữ được 10 ngày. Chúng ta đã cho di tản hết các người Mỹ. Một chiếc tàu thứ nhì đang bốc người lên. Có hai phi trường, phi trường chính tại Ngũ Hành Sơn (Marble Mountain) và một phi trường nhỏ. Có một tiểu đoàn Bộ Binh VNCH (ARVN) đang bảo vệ phi trường nhỏ trước đám đông hỗn độn và một vài chiếc máy bay C-47 đang cất cánh. Đám đông hỗn độn đã chiếm giữ bãi chính và có thể chiếm cứ phi trường thứ nhì.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đang có sự giao tranh nhỏ tại vùng Châu Thổ và quanh Sàigòn. Trừ khi Bắc Việt cho di chuyển các sư đoàn trừ bị của họ vào miền Châu Thổ từ Miền Bắc, Sàigòn và vùng Châu Thổ có thể có khả năng giữ lại được về mặt quân sự nhưng vấn đề to lớn sẽ xẩy ra khi các chuyện kể về Đà Nẵng bắt đầu được loan truyền tại Sàigòn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Liên quan đến Căm Bốt, ông Lon Nol sắp sửa rời sang Nam Dương vào ngày đầu Tháng Tư. Nhưng không có hy vọng về các cuộc nói chuyện với phe Cộng Sản. Họ sẽ nhìn sự ra đi của ông Lon Nol như sự yếu kém và sẽ đẩy tới mạnh hơn. Đề nghị mới của Cộng Sản về một chính phủ khiến cho ông Sihanouk sẽ không có căn bản nào cả, ngay dù ông ta có mang danh là Chủ Tịch.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cuộc chiến tranh hiện giờ đang được tiến hành để chống lại ông Sihanouk. Nếu có vấn đề về ra đi của Lon Nol và sau đó chúng ta thương thảo với Sihanouk, sự việc sẽ dễ dàng. Nhưng phe Khmer Đỏ muốn xỏa sạch mọi cơ sở chính trị khả hữu của Sihanouk và chỉ mang ông ta trở lại làm bình phong cho họ. Người Pháp cho chúng ta hay tại Martinique rằng Sihanouk đã muốn điều đình nhưng không thể làm được bởi có phe Khmer Đỏ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cầu không vận cho Căm Bốt đã bị đình chỉ. Phe Cộng Sản có khả năng làm cho bãi đáp không thể sử dụng được. Chính phủ đang mất đất ở phía đông thủ đô, cũng như tại vùng xuôi xuống dọc con sông. Mùa mưa bắt đầu vào cuối Tháng Năm nhưng con sông sẽ không dâng cao cho mãi đến cuối Tháng Bảy và vài khi đó có lẽ mọi việc sẽ quá trễ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta đang nhận được các báo cáo đầu tiên rằng các binh sĩ Căm Bốt bắt đầu mất đi nghị lực của họ. Họ lo sợ về sự ủng hộ của Hoa Kỳ và mất đi các vị chỉ huy của họ. Với sự tái tiếp tế thích đáng họ sẽ cầm cự cho hết mùa khô. Nhưng tinh thần không được tốt. Cuộc tranh luận tại Quốc Hội đã làm họ tổn thương nặng nề. Nhiều phần nó sẽ sụp đổ trong vòng hai tuần.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta phải lấy quyết định về sự di tản. Một cách lý tưởng, chúng ta phải giữ vững cho đến sau khi có bài diễn văn của ông [Tổng Thống] và sau khi Quốc Hội đưa ra một quyết định về lời yêu cầu viện trợ của chúng ta. Nhưng nếu chúng ta chờ đợi, tất cả mọi thứ có thể sụp đổ tức thời trước khi chúng ta có thể rút người của chung ta ra khỏi đó. Nhưng nếu chúng ta rút ra, chúng ta chắc chắc sẽ khích động một sự sụp đổ. Hiện có khoảng 1100 người thuộc mọi quốc tịch sẽ được di tản. Chúng ta có thể cần quyết định trong tuần tới.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tình hình đã thay đổi. Viễn tượng u ám hơn. Chúng ta cần quyết định bây giờ để mang họ ra hay chúng ta có thể sẽ gặp một khó khăn lớn lao. Có một trung đoàn Thủy Quân Lục Chiến tại Thái Bình Dương. Chúng ta có thể sử dụng các lực lượng Hoa kỳ để mang các cư dân ra và cố gắng đẩy lui đám đông hỗn độn bằng các máy bay trực thăng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Để lấy họ ra sẽ cần đên bao lâu?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta phải sử dụng các phi cơ trực thăng trong thành phố, sẽ cần đến một ngày để lấy 1200 người ra. Nếu chúng ta có phi trường, sẽ cần ít thời giờ hơn. Họ có thể đến đó bằng phương tiện riêng của họ. Đây sẽ là một chiến dịch rất khó khăn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thủy Quân Lục chiến có thể phải bắn vào thường dân và điều đó sẽ tạo ra một sự ồn ào lớn tiếng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đám đông sẽ khó để kiểm soát. Chúng ta có thể sẽ phải bắn vào dân tỵ nạn trước mặt báo chí.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu ông quyết định sử dụng phi trường, ông sẽ cần phải quét sạch địch quân hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta có thể cần đến không yểm. Nếu có bất kỳ sự khai hỏa nào vào người của chúng ta dưới mặt đất tại phi trường, chúng ta sẽ tấn công. Chúng ta sẽ có máy bay trên trời.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta không thể nói là liệu quân Khmer Đỏ sẽ đánh chúng ta hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta cần một sự ước lượng chung về sự gỡ rối tại Căm Bốt. Nếu họ không thể giữ được, Tổng Thống cần có một cơ hội để xem xét tình hình. Chúng ta cần một sự ước lượng về thời khoảng có thể chống giữ được là bao lâu hầu chúng ta có thể quyết định về việc liệu có ra lệnh cho máy bay có cánh cố đinh bay vào để di tản hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cũng có ý nghìa biểu trưng về sự ra đi của ông Lon Nol. Điều này sẽ có một ảnh hưởng xấu trên tinh thần.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Phe Khmer Đỏ sẽ chỉ thương thuyết về sự đầu hàng vô điều kiện. Họ có thể có một sự giải quyết qua thương thảo bất kỳ lúc nào nhưng họ bác bỏ điều đó. Khi ông Lon Nol ra đi, điều đó sẽ làm đất nước mất tinh thần. Ông Long Boret cố gắng chèo chống nhưng sẽ thất bại.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta sẽ giữ các người dân Hoa Kỳ ở đó bao lâu sau khi ông Lon Nol ra đi?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta đang áp lực họ rời đi. Ông Lon Nol đã muốn ở lại nhưng chúng ta cũng đã phải làm áp lực ông ta phải ra đi, để làm dịu tình hình.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta cần một quyết định giờ đây về việc cải thiện năng lực tình báo của chúng ta. Chúng ta không thể chơ đợi Ủy Ban Bốn Mươi (Forty Comminttee), thưa Tổng thống. Tổng Thống sẽ có cho phép chúng tôi bố trí máy bay thu thập tin tức tình báo vào lúc này cho chúng ta trên Bắc Việt hay không nếu chúng tôi cần đến việc đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Được, điều đó được chấp thuận.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">[Phiên họp kết thúc lúc 17 giờ 15].</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975_fichiers/A4141-09A.jpg" /><br />Tổng Thống Ford thuyết trình cho Giới Lãnh Đạo Cộng Hòa tại Quốc Hội<br />về tình hình tại Đông Dương, ngày 22 Tháng 4, 1975<br /><br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 18pt;">Tài Liệu 2</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">TÒA BẠCH ỐC</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">HOA THỊNH ĐỐN</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 11pt;">BIÊN BẢN</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">PHIÊN HỌP HỘI ĐỒNG AN NINH QUỐC GIA</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngày: Thứ Tư, ngày 9 Tháng Tư, 1975</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Giờ: 11.25 sáng đến 1.15 trưa</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Nơi họp: Phòng Họp Nội Các, Tòa Bạch Ốc</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Đề: Đông Dương</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Các Tham Dự Viên Chính Yếu:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống [Gerald Ford]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Ngoại Giao Henry A. Kissinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Quốc Phòng James Schlesinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Tịch Ban Tham Mưu Liên Quân Tướng George S. Brown</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Giám Đốc Cơ Quan Tình Báo Trung Ương William Colby</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Các Tham Dự Viên Khác:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Ngoại Giao: Thứ Trưởng Ngoại Giao Robert Ingersoll; Phụ Tá Ngoại Trưởng Philip Habib</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Quốc Phòng: Thứ Trưởng William Clements</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Ban Tham Mưu Liên Quân (JCS): Tham Mưu Trưởng Lục Quân Hoa Kỳ, Tướng Fred C. Weyand</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">WH (Tòa Bạch Ốc): Donald Rumsfeld; Robert Hartmann; John Marsh (vào lúc cuối phiên họp)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">NSC (Hội Đồng An Ninh Quốc Gia): Trung Tướng Brent Scrowcroft; ông W. R. Smyser</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> Mức Độ Bảo Mật: XGDS – 3</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> GIẢI MẬT: Nhật Kỳ Không Thể Xác Định</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> BỞI SỰ CHO PHÉP CỦA – Tiến Sĩ Henry A. Kissinger</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">_____</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cách hay nhất cho chúng ta để tiến hành sẽ là để ông Bill Colby đưa ra một sự lượng định của cộng đồng tình báo. Ông Bill, xin ông bắt đầu cho.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sau một tuần tạm lắng đọng, phe Cộng Sản đã khởi sự một hiệp giao tranh mới, với Sàigòn là mục tiêu tối hậu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Phía đông Sàigòn, một sư đoàn Bắc Việt yểm trợ bởi pháo binh và thiết giáp đã tấn công Xuân Lộc, tỉnh lỵ của tỉnh Long Khánh sáng hôm nay và giao tranh mạnh mẽ được báo cáo xẩy ra bên trong thành phố.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Xuân Lộc nằm dọc hai bên Quốc Lộ 1, nối liền Sàigòn với các tỉnh duyên hải.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Giao tranh cũng gia tăng trong vùng châu thổ. Cuộc tấn công mạnh nhất diễn ra tại các tỉnh phía bắc châu thổ, Định Tường và Long An.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các phần tử của Sư Đoàn 8 Cộng sản đã tấn công vào Tân An, tỉnh lỵ của tỉnh Long An, nhưng đã bị đẩy lui.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng cắt đứt Quốc Lộ 4.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng có cắt đứt nó, nhưng chúng đã bị đẩy lui.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Một sự tăng cường binh sĩ cộng sản tại tỉnh Kiến Tường đã nâng cao khả tính rằng quân Bắc Việt đang chuẩn bị để tấn công tỉnh lỵ tại Mộc Hóa. Tuy nhiên, các báo cáo mới cho thấy các lực lượng này đã rút lui, rõ ràng để chuẩn bị cho các cuộc tấn công gần Sàigòn hơn, như tại các tỉnh Tây Ninh và Hậu nghĩa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chiến sự nhiều phần gia tăng hơn nữa trong tương lai gần ….(các phần ghi các dấu châm …. trong tài liệu bị gạn bỏ vì hãy còn được bảo mật và không được cung cấp cho sự nghiên cứu) … các chỉ thị mới của Trung Ương Cục Miền Nam (COSVN) kêu gọi việc đạt được chiến thắng cuối cùng trong năm nay chứ không phải trong năm 1976).</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> …………</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> ………… </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các chỉ thị của Trung Ương Cục Miền Nam kêu gọi quân Cộng Sản đẩy mạnh cuộc tấn công và mở rộng các sự kiểm soát diện địa của Cộng Sản trong Tháng Tư bằng việc “giải phóng” các tỉnh Tây Ninh, Hậu Nghĩa, và Bình Dương.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> ………. khi “thời cơ đến” Quân BắcViệt sẽ tấn công vào Sàigòn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> ……….</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> ……….</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Quân Cộng sản đang hoạch định một cuộc giáp công ba mũi từ phía nam, phía tây và phía bắc của ngay chính thủ đô.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Khi sự giao tranh tiến gần tới Sàigòn hơn, nhiều phần tình trạng hoang mang, sự xáo trộn công cộng và hay sự hoảng loạn sẽ gia tăng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tuần lễ tương đối bất động vừa qua đã mang lại cho chính phủ một vài cơ hội để củng cố vị thế quân sự của nó. Tuy thế, về mặt các năng lực, cán cân chiến lược nghiêng hăn về phía Cộng Sản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bắc Việt giờ đây có 18 sư đoàn bộ binh tại Miền Nam Việt Nam được yểm trợ bởi nhiều xe thiết giáp, pháo binh, và các đơn vị phòng không. Tám trong số các sư đoàn này đang đóng quân tại các Quân Khu 3 và 4.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Hơn nữa, có các dấu hiệu mạnh mẽ cho thấy rằng một bộ chỉ huy quân khu của Bắc Việt và ba sư đoàn trừ bị khác đang di chuyển xuống Nam Việt Nam. Hai trong ba sư đoàn này đã sẵn vươn tới Khu Phi Quân Sự (DMZ) và có thể xuất hiện tại phía bắc Sàigòn trong vòng 2 đến 4 tuần lễ. Ngoài ra, hai sư đoàn Phòng Không Bắc Việt đang ở bên trong Nam Việt Nam, một tại Quân Khu 3 nơi mà nó có thể sớm đe dọa các phi trường Biên Hòa và Tân Sơn Nhứt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Khi so sánh với Nam Việt Nam, ở thời điểm này, hiện có bảy sư đoàn bộ binh sẵn sàng chiến đấu. Họ đang tái xây dựng ba sư đoàn từ quân số được rút về từ phía bắc và dự trù thành lập hai sư đoàn nữa vào đầu mùa hè.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trên giấy tờ, các viễn ảnh trường kỳ của Chính Phủ Việt Nam Cộng Hòa (GVN) thì ảm đạm, bất kể các đơn vị và các vị tư lệnh chu toàn nhiệm vụ tốt đẹp đến đâu trong sự giao tranh nằm phía trước mặt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Điều này đang sẵn bắt đầu trở thành một sự phán đoán được chấp nhận của trong các giới quân sự lẫn dân sự ở Nam Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vào lúc này, các áp lực tiếp tục được xây đắp trong giới đối lập dân sự và trong một số các vị chỉ huy quân sự đòi Tổng Thống Thiệu hoặc phải hành xử sự lãnh đạo dũng mãnh, hiển nhiên được xem là cần thiết và đang vắng bóng, hay là phải từ chức.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cho đến nay ông Thiệu cho thấy kỹ năng đáng kể trong việc giữ phe đối lập bị phân hóa. Ông được trợ lực bởi sự kiện rằng không có một nhân vật duy nhất nào là kẻ được nhiều giới phê bình dân sự và quân sự tin tưởng là sẽ mang lại sự lãnh đạo hữu hiệu hơn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong khi cuộc dội bom ngày hôm qua vào Dinh Tổng Thống là một hành vi biệt lập, điều đó nhấn mạnh đến khả tính luôn luôn hiện hữu về một biến cố duy nhất sẽ lật đổ ông Thiệu và dẫn đến các sự xáo trộn chính trị.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Người mới được đề cử làm Thủ Tướng của ông Thiệu, ông Nguyễn Bá Cẩn, hy vọng sẽ có một chính phủ được thành lập vào khoảng cuối tuần này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Ông Cẩn sẽ có gắng khuyến khích các đại diện từ phe đối lập dân sự gia nhập nội các. Tuy nhiên, có sự miễn cưỡng đáng kể, đặc biệt trong các nhóm Phật Giáo và Công Giáo quan trọng, khi liên hệ với một chính phủ của ông Thiệu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong bất kỳ trường hợp nào, chúng ta nhiều phần sẽ không nhìn thấy sự cải thiện mạnh mẽ phát sinh từ chính phủ mới này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Một yếu tố khác là viện trợ của Hoa Kỳ. Một lượng viện trợ chuyển giao tức thời và lớn lao sẽ có chiều hướng vẫn hồi lòng tin tưởng. Điều ngược lại hiển nhiên cũng đúng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Hậu quả nhiều xác xuất nhất là một sự sẵn sàng của chính phủ để thương thảo một sự giải quyết theo các điều kiện của phe Cộng Sản, tức, sự đầu hàng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Phe Cộng Sản đang lập lại ý muốn của họ để thương thảo với một chính phủ hậu ông Thiệu, trong một nỗ lực hiển nhiên nhằm cổ vũ cho một cuộc nổi dậy chính trị tại Sàigòn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cùng lúc, Hà Nội đang nói rõ rằng nó không quan tâm đến một sự thỏa hiệp cho bằng một tấm lá chắn cho sự chiếm đoạt của Bắc Việt dưới áp lực quân sự.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Về khía cạnh này, các chỉ thị của Trung Ương Cục đã đề cập tuyên bố rằng các cuộc thương thảo hay một chính phủ ba thành phần chỉ là mưu đồ để cô lập Chúinh Phủ Việt Nam Cộng Hòa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta hãy còn chỉ có ít các dấu hiệu về cách thức phe Cộng Sản sắp thiết lập chính quyền mới của họ tại nửa phần phía bắc của Nam Việt Nam như thế nào.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Ít nhất trong một số trường hợp họ có vẻ sẽ duy trì một bề mặt của một chính phủ giải phóng dân tộc chuyển tiếp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tuy nhiên, chúng tôi tin tưởng rằng có một sự đánh giá thấp tự căn bản về Chính Phủ Cách Mạng Lâm Thời (PRG) của Việt Cộng trong đầu óc phe Miền Bắc. Hà Nội giờ đây nhìn thấy không cần có một giai đoạn trung gian kéo dài của sự thương thảo và chế độ liên hiệp, và có ít động lực để duy trì Chính Phủ Cách Mạng Lâm Thời như một thực thể chính trị riêng biệt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tóm lại, chúng tôi tin tưởng rằng Hà Nội sẽ làm bất kỳ hành động nào cần thiết để cưỡng bách cuộc chiến đi đến một sự kết thúc sớm sủa – có thể vào đầu mùa hè. Các vấn đề còn lại liên quan đến các chiến thuật và thời biểu của Cộng Sản, và liệu một giải pháp chính trị theo các điều kiện của Cộng Sản có thể được dàn xếp hay không trước khi có sự sụp đổ quân sự chung cuộc của Nam Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Sau cùng, thưa Tổng Thống, có câu hỏi rằng các biến cố gần đây này có thể ảnh hưởng đến thái độ của các nước khác đối với chúng ta ra sao.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tổng quát, tình trạng tan rã hiện nay được nhìn không phải như một khúc ngoặt, mà như trạm ngừng cuối cùng trên một lối đi đặc biệt mà phần lớn các chính phủ từ lâu đã nhìn là sẽ xẩy ra. Tóm tắt, họ nhìn toàn thể kinh nghiệm Đông Dương như một sự thoái bộ quan trọng cho Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nhiều nước, đặc biệt tại Âu Châu, từ lâu đã chất vấn về sự phán đoán của Hoa Kỳ và tính thích đáng trong sự can dự của Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các nước khác mất ảo tưởng về khả năng của Hoa Kỳ để đối đầu với một tình trạng phức tạp khác thường.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Song các nước khác dần mất niềm tin nơi ý chí của Hoa Kỳ để kiên định trong một diễn biến khó khăn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các tình huống của sự sụp đổ của Việt Nam đã cường điệu hóa các nhận thức này, nhưng các sự điều chỉnh đã sẵn được thực hiện.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tuy nhiên, sẽ có sự e sợ trên các âm vang, và phản ứng của Hoa Kỳ đối với hồi kết cuộc bi thảm.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các đồng minh của chúng ta lấy làm bối rối, và các đối thủ của chúng ta lấy làm hớn hở, về các chiều hướng trong các thái độ của Hoa Kỳ đối với:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - việc giới hạn tính linh động của chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ trong việc đáp ứng với các thử thách mới,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - việc giảm bớt sự ủng hộ của Hoa Kỳ dành cho các đồng minh và thân hữu của chúng ta,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - việc giảm bớt phần chia sẻ của các tài nguyên Hoa Kỳ dành cho việc duy trì sức mạnh quân sự và chính sách ngoại giao của chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy rằng người dân Hoa Kỳ đang khởi sự một cuộc tranh luận nội bộ chua chát và kéo dài sẽ nâng cao các sự quan ngại này và làm gia tăng nỗi sợ hãi rằng chúng ta có thể hướng đến một kỷ nguyên mới của chính sách cô lập. Các hành động của Hoa Kỳ, đặc biệt tại vùng Trung Đông, sẽ được theo dõi một cách chặt chẽ trong việc phán đoán đường lối tương lai của chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tuy nhiên, các mức độ của sự tin tưởng sẽ bị ảnh hưởng chính yếu bởi các nhận thức về hành vi của Hoa Kỳ trên các vấn đề có sự chú ý trực tiếp và thúc bách đối với các nước liên can.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Thí dụ, các nước Tây Âu và Nhật Bản, không kỳ vọng một sự sút giảm trong sức mạnh Hoa Kỳ liên hệ đến các mối quan tâm trước mắt của họ. Và không nước nào trong họ xem sự giúp đỡ của Hoa Kỳ cho an ninh của họ có phần nào kém cần thiết hơn trước.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Một số các quyền lực cấp miền, chẳng hạn như Iran và Brazil (Ba Tây), sẽ tiếp tục chiều hướng của họ để tiến tới sự tự lực hơn là sự liên kết với Hoa Kỳ trong bất kỳ hòan cảnh nào, ngoại trừ các sự đối đầu quan trọng với Liên Bang Sô Viết.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong số các nước nằm trên chiến tuyến, sự không an tâm sẽ gia tăng, và nỗ lực tiến tới sự tự lực sẽ gia tăng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nam Hàn và Trung Hoa Dân Quốc sẽ nhìn thấy các sự tương đồng nhiều hơn đối với tình hình của riêng họ, và sẽ làm áp lực cho sự ủng hộ tối đa càng lâu càng tốt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các nước Đông Nam Á, đặc biệt Thái Lan, sẽ cảm thấy bị bộc lộ nhiều hơn, nhưng từ lâu đã dự liệu sự triệt thoái sau rốt của Hoa Kỳ ra khỏi vùng [Á Châu] lục địa. Giờ đây họ có thể đẩy nhanh sự điều chỉnh của họ đối với sức mạnh tăng trưởng của Cộng Sản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các nước Trung Đông sẽ nhìn các quyền lợi của Hoa Kỳ tại đó như sự can dự liên tục bắt buộc. Tuy nhiên, có một tình trạng đặc biệt trên đó các sự phát triển tại Việt Nam có thể có một tác động trực tiếp. Cả Thủ Tướng Rabin [của Do Thái] và Tổng Thống Sadat [của Ai cập] đều rất miễn cưỡng để đặt các quyền lợi sinh tử của quốc gia liên hệ của họ thành con tin của bất kỳ hiệp định nào không tự cưỡng hành được, đặc biệt bất kỳ hiệp định nào im lặng về các vấn đề mà một bên xem như là mối quan tâm lớn lao. Kinh nghiệm với bản Hiệp Định Paris 1973 có thể tăng cường cho sự miễn cưỡng vốn đã hiển nhiên này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Sô Viết, Trung Cộng, và các lãnh tụ Cộng sản khác, về phần họ, sẽ không đương nhiên kết luận rằng các cam kết khác của Hoa Kỳ đang bị đặt vào sự ngờ vực, trừ khi:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Phản ứng công khai của Hoa Kỳ cho thấy một sự từ bỏ sự can dự quốc tế khác, hay</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các sự quở trách nội bộ Hoa Kỳ có tính cách phân hóa đến nỗi làm gia tăng các sự nghi ngờ về khả năng của Hoa Kỳ để khai triển bất kỳ sự đồng thuận nào trên chính sách ngoại giao trong tương lai gần.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các lãnh tụ Bắc Việt sẽ khai thác các sự chiến thắng của họ để dèm pha quyền lực Hoa kỳ, đặc biệt tại các nước thuộc thế giới thứ ba.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Hà Nội có thể gia tăng sự ủng hộ của nó cho tình trạng nổi dậy tại Thái Lan.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tuy nhiên, các năng lực chính yếu của nó, ít nhất trong một hay hai năm tới, sẽ được dành cho việc củng cố sự kiểm soát của nó trên Đông Dương.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tổng Thống có muốn tôi tiếp bày tiếp về Căm Bốt lúc này hay để về sau?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Hãy cứ trình bày tiếp đi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tại Căm Bốt, rất khó để nhìn thấy chính phủ còn đứng vững được nhiều hơn một tuần lễ nữa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các cuộc tấn công của Cộng Sản tại khu vực Nam Vang làm suy yếu các tuyến phòng thủ của chính phủ ở phía bắc và phía tây thủ đô đến một mức độ chúng có thể bị sụp đổ bất cứ lúc nào.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> ………. Phe Cộng Sản đang gọi thêm nhiều đơn vị nữa từ vùng nông thôn cho một cuộc tấn công toàn diện đánh vào quân phòng vệ thủ đô.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cộng Sản cũng đang bô trí thêm pháo binh gần thủ đô.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Quân nổi dậy sẽ sớm có các lực lượng của họ sẵn sàng để khởi sự trận đánh cuối cùng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong khi đó, thời gian đang mau chóng tiến tới lúc mà các sự thiếu hụt đạn dược sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các khả năng của Quân Đội Căm Bốt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vào ngày 17 Tháng Tư tất cả số đạn dược được dành riêng cho Căm Bốt sẽ được chuyển giao hết. Số dự trữ trong nước của một số loại đạn dược sẽ sớm bị cạn kiệt sau đó và toàn thể số đạn dược sẽ bị sử dụng hết vào ngày 25 Tháng Tư.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Đối diện với áp lực chiến trường liên tục và sự bất trắc về viện trợ của Hoa Kỳ, tinh thần trong quân đội đang tụt dốc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bộ chỉ huy cao cấp của quân đội gần như bị tê liệt và hiện chi đưa ra sự hướng dẫn hạn chế cho các đơn vi tại chiến trường.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Một số các viên chi huy đơn vị then chốt tại khu vực Phnom Penh đã biểu lộ sự tin tưởng rằng hồi kết cuộc đang gần kề và sự giao tranh có thể sẽ sớm chấm dứt đối với quân đội một cách hoàn toàn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">………. các binh sĩ quân đội ít nhất tại một “túi đất nội phận” biệt lập đã tiếp xúc với các lực lượng Cộng Sản địa phương để thảo luận khả tính của sự đầu hàng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">Trên mặt trận chính trị, phần lớn người Căm Bốt giờ đây nhận thức rằng sự ra đi của Tổng Thống Lon Nol đã có ít ảnh hưởng trên các viễn ảnh cho các cuộc thương thảo có ý nghĩa với bên kia.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">Thủ Tướng Long Boret đã quay trở lại Phnom Penh hôm qua nói rằng không có viễn ảnh về một giả pháp thỏa hiệp hay một cuộc ngưng bắn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">Ông Boret có gặp gỡ con trai ông Sihanouk, Hoàng Tử Yuvaneath, tại Vọng Các. Yuvaneath nhìn nhận rằng ông ta không được phép nói thay cho cha ông nhưng lời tuyên bố của ông rằng Sihanouk sẽ không thương thảo chắc chắn là chính xác.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chính phủ có thể mau chóng mời Sihanouk trở về và cố gắng ràng buộc lời mời với một sự thỏa thuận rằng các lực lượng Cộng Sản sẽ không tiến vào thành phố hay cản trở trào lượng đồ tiếp tế cứu trợ đổ vào thành phố.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">Vào thời điểm này, loại đầu hàng có trật tự kiểu này là điều tốt đẹp nhất có thể hy vọng được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify; text-indent: 0.5in;">
<span style="font-size: 11pt;">[Bỏ trống một đoạn dài hơn nửa trang giấy, không rõ có phải vì còn bảo mật hay không, chú của người dịch]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cám ơn ông Bill. Ai có câu hỏi nào khác hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: ………. một cuộc tấn công vào Phnom Penh có thể xảy ra vào ngày Thứ Sáu. Chúng ta không có nhiều thì giờ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông Fred [Weyand], liệu bản phúc trình của ông sẽ giúp ích được gì cho chúng ta hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tướng Weyand</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trong khi soạn thảo bản báo cáo này, tôi đã quay trở lại và tham khảo bản báo cáo mà tôi đã lập trên một chuyến đi mà tôi đã thực hiện hồi Tháng Bẩy, 1973, khoảng hai năm trước đây. Trong bản báo cáo đó, tôi có nói rằng vị thế của Bắc Việt và Chính Phủ Cách Mạng Lâm Thời đã được cải thiện một cách mạnh mẽ kể từ khi có sự khởi sự cuộc ngưng bắn. Họ đã chuyên chở các khối lượng quan trọng đồ tiếp liệu cho các lực lượng của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Phía bên kia, các nhà lãnh đạo của Quân Đội Nam Việt Nam đều nhận biết rằng họ giờ đây tham gia vào một cuộc đấu tranh chính trị. Các công tác dân sự vụ của Tướng [Ngô Quang] Trưởng tại Quân Khu 1 đặc biệt tạo ấn tượng tốt. Cuộc đấu tranh chính trị được tham gia, và Chính Phủ Việt Nam quyết tâm giành thắng nó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi đã nhận thấy điều đáng chú ý này trong chiều hướng các diễn tiến gần đây. Nam Việt Nam tiếp tục nghĩ rằng đây là một cuộc tranh đấu chính trị và ho đã tổ chức các lực lượng họ theo hiệu ứng này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi đã nói khi đó rằng các nhà lãnh đạo trên cùng của Nam Việt Nam đã nghĩ rằng vấn đề không phải là liệu Cộng Sản sẽ tấn công hay không mà chỉ là khi nào. Các nhà lãnh đạo đó rất nhậy cảm với sự ủng hộ của Hoa Kỳ và họ đã trông cậy ở sự can thiệp của không lực Hoa Kỳ trong trường hợp có một cuộc tấn công như thế của Cộng Sản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Họ vẫn còn giữ thái độ này. Họ rõ ràng còn ấp ủ hy vọng rằng Hoa Kỳ sẽ trợ giúp họ. Có nhiều lý do giải thích tại sao họ lại đáp ứng như họ đã làm; đó là một trong các lý do đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi nhận thấy tình hình nguy kịch. Rõ ràng cán cân thuận lợi nghiêng về phía bên kia. Hà Nội có nhiều sự lựa chọn; Chính Phủ Việt Nam và Hoa Kỳ chỉ có ít.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nam Việt Nam đã gánh chịu các tổn thất nặng nề. Tinh thần của họ xuống rất thấp khi chúng tôi đến đó, nhưng đã được cải thiện kể từ đó. Tôi tin rằng quyết định của Tổng Thống về việc gửi một toán sang, bất kể điều gì có thể nói về thành phần của nó, rõ ràng là thích đáng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi tin tưởng rằng Nam Việt Nam đang ở bên bờ của một sự thất trận quân sự toàn diện. Tôi đã khảo sát một kế hoạch với ý định để đối phó với khu vực mà họ đang kiểm soát. Họ đã nghĩ về điều này trong một vài lúc, khi họ nhìn thấy sự ủng hộ của Mỹ bị thu nhỏ và sẽ tiếp tục giảm bớt trong khi sự ủng hộ của Bắc Việt lại tăng trưởng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Họ đã thực hiện việc hạn chế vũ khí và đạn dược trong một đôi khi. Họ đã gắng sức tiết kiệm các nguồn tài nguyên của họ. Họ đã cắt giảm sự sử dụng đạn súng trường và lựu đạn một cách rất triệt để.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Họ đã thực hiện các kế hoạch để bổ sung các tài nguyên của họ tại một khu vực gần tương ứng với những gì họ đang kiểm soát, mặc dù họ đã hy vọng giữ lại nhiều hơn vùng bờ biển, đặc biệt đến giới hạn mà họ có một số kỳ vọng trong việc khám phá ra dầu hỏa. Vùng Châu Thổ, dĩ nhiên, là vựa lúa của họ và rất có giá trị. Khu vực còn lại của khu vực, phía nam phòng tuyến hiện giờ chứa đựng cây gỗ và đông dân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi có nói với [Tổng Thống] Thiệu rằng kế hoạch này thì vũng chắc nhưng một sự phòng thủ theo tuyến đường thẳng thì không thích hợp với loại tình hình mà họ đang đối đầu. Họ phải đi tìm các sư đoàn địch và triệt hạ chúng ở bất kỳ nơi đâu chúng hiện diện, chứ không chỉ giữ vững một phòng tuyến không thể xác định được bởi một số đặc điểm về địa dư. Vấn đề to lớn là liệu giờ đây họ có được thời gian để tổ chức hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các vấn dề mà họ đang đối diện như sau:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trước tiên, tái thành lập các đơn vị của họ và lập thêm bốn sư đoàn để phòng vệ chống lại quân đội Bắc Việt đông đảo hơn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Thứ nhì, nâng số các lực lượng diện địa của họ lên 27 trung đoàn (là điều đúng ra phải làm từ lâu trước đây nếu họ nghĩ được rằng họ sẽ phải đối diện với loại thử thách quân sự này).</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Thứ ba, gia tăng các toán biệt động của họ. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nếu họ có thể làm được tất cả các điều đó, họ sẽ ở vào vị thế rất tốt. Có một giới hạn về những gì Bắc Việt có thể gửi xuống. Miền Nam Việt Nam có thể tập trung, và với sự yểm trợ không quân rất mạnh mà họ có được, họ có thể làm việc hiệu quả trong lần này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta đều đồng ý rằng các viễn ảnh trường kỳ đúng là bất khả đối với họ. Vấn đề là liệu chúng ta có thể cung cấp tiếp tế cho họ kịp thời hay không và liệu địch quân có để cho họ có thì giờ hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi đã cố giữ để mình không quá lạc quan. Tuy nhiên, có các báo cáo từ một số nơi mà tôi đã kiểm chứng rằng Chính Phủ Việt Nam có thể chiến thắng. Họ có thể chiến thắng, ở địa phương, nhưng tôi không tin họ có thể đẩy lui quân Bắc Việt trở lại.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi có nói rằng Nam Việt Nam có thể và sẽ chiến đấu. Tôi có nói điều này góp một phần nhằm để giữ người dân Nam Việt Nam lại với nhau. Nhưng giới lãnh đạo của họ rất hồ nghi. Tôi có nói chuyện với [Tổng Thống] Thiệu. Nếu ông ta làm những gì ông ta nói, sự việc có thể tiến hành rất tốt đẹp. Về ý chí chiến đấu, tôi có nói rằng trong Tháng Ba, 1972, đã có 16 sư đoàn Bắc Việt đổ xuông miền nam. Và chúng đã bị đánh bại, mặc dù với sự giúp đỡ của Hoa Kỳ. Tướng Vogt và tôi đã kết luận rằng họ đã có ý chí để chiến đấu. Nhưng họ đã có sự ủng hộ của chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong năm qua, họ có 600 người bị giết mỗi tuần và nhiều người bị thương. Vì thế tôi nghĩ họ có ý chí để chiến đấu. Tôi không nghĩ người ta nên nhìn cơn hoảng loạn này như một dấu hiệu rằng họ không có một ý chí như thế. Tôi đã nhìn thấy sự hoảng sợ như thế tại Triều Tiên trong năm 1950 cũng như tại Miến Điện. Đó không phải là điều thích thú, nhưng không phải là chưa từng xảy ra. Các sư đoàn 18 và 25 [của VNCH] đang chiến đấu tốt. Vấn đề là ý chí của dân chúng để kháng cự hay chấp nhận một hình thức chính phủ mà họ xem là thù hận.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vấn đề khác là sự ủng hộ của nhân dân Mỹ. Tôi giả định rằng họ sẽ ủng hộ sự trợ giúp hơn nữa, bởi đã dính líu quá lâu vào cuộc chiến này. Đó là phương hướng mà tôi đã thảo luận trong bản báo cáo của tôi. Tôi có tìm thấy sự ủng hộ cho quyết tâm của chúng ta là không để cho vũ lực chế ngự trên ý chí của người dân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Toi có trông thấy hồi gần đây một số cuộc nói chuyện về các cam kết bí mật. Trong một cuộc thăm viếng năm qua tại Việt Nam, Căm Bốt và Thái Lan, tôi đã nói về sự ủng hộ liên tục của Mỹ. Điều rõ ràng rằng họ đều kỳ vọng ở sự ủng hộ của Mỹ, mặc dù ông Thiệu có lo ngại về các sự đe dọa tại Quốc Hội. Ông Thiệu rõ ràng tin rằng ông [Tổng Thống Ford] đã làm tất cả những gì mà Tổng Thống đã có thể làm được. Ông ta am hiểu về Quốc Hội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Một điều mà tôi vương vấn trong đầu của mình khi tôi viết các đề nghị của tôi rằng chúng ta nợ điều đó [sự ủng hộ] đối với họ hay ít nhất chúng ta không nên cự tuyệt họ sự ủng hộ nếu họ cân đên nó. Nếu tôi không tin tưởng ở điều đó, tôi sẽ không có mặt ở đây. Tôi đoán, tất cả quý vị khác cũng không khác gì tôi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vấn đề là liệu người dân Mỹ sẽ chấp nhận gánh nặng hay không. Như tôi theo dõi chương trình cô nhi và cuộc di cư người tỵ nạn, tôi đã kết luận rằng người dân Mỹ nhất thiết muốn trợ giúp người dân Nam Việt Nam. Liệu tình cảm này có chuyển dịch sang sự trợ giúp quân sự hay không thật khó nói, nhưng tôi tin tưởng điều đó có thực.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cái giá mà tôi nghĩ đến cần 722 triệu để xây dựng thêm bốn sư đoàn và nâng cấp các đơn vị khác. Ngạch số này bao gồm số 300 triêu hiện được kể là phần quân viện bổ túc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi cũng có các đề nghị về sự trợ giúp tỵ nạn và về chính sách di tản. Tổng Thống đã hay biết về các điểm này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cám ơn ông Fred. Tôi đã đọc báo cáo của ông và tôi đã có nói chuyện với ông về bản báo cáo tại California. Tôi lấy làm thán phục về sự phân tích sự kiện thực tế vững chắc của nó. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Henry, liệu tôi có các giải pháp lựa chọn nào như ông nhận định về chúng?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu tôi có thể đội chiếc mũ với tư cách Bộ Trưởng Ngoại Giao trong một chốc lát, tôi muốn đặt vấn đề về sự ước tính của ông Giám Đốc Cơ Quan Tình Báo Trung Ương liên quan đến tác động vào vị thế toàn cầu của chúng ta từ một sự sụp đổ tại Việt Nam. Phán đóan của ông [Giám Đốc] rằng phản ứng của thế giới sẽ không đáng kể, dựa trên sự kiện rằng mọi người đều đã dự liệu những gì sẽ xảy ra.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi xin nói rằng, bất kể các sự ước vọng trường kỳ của họ ra sao, không nước nào lại đã chờ đợi một sự sụp đổ mau lẹ đến như thế. Tôi tin rằng phản ứng của họ cũng sẽ bị ảnh hưởng nếu họ còn không nhìn thấy có một nỗ lực nào được thực hiện.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng tôi có các báo cáo rằng Nhật Bản, Nam Dương, và các nước Á Châu khác đang theo dõi chặt chẽ, và họ đang tạo lập các sự phán đoán. Họ không có lợi gì để nói ra điều này một cách công khai.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Đặc biệt tại Á Châu, sự sụp đổ mau lẹ này và phản ứng bất lực của chúng ta sẽ không phải là không được để ý tới. Tôi tin tưởng rằng chúng ta sẽ nhìn thấy các hậu quả mặc dù chúng có thể không diễn ra một cách mau lẹ hay trong bất kỳ cung cách nào có thể dự liệu được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vì thế tôi không thể nào chia sẻ được sự phán đóan được phát biểu bởi ông Giám Đốc Cơ Quan Tình Báo Trung Ương. Tôi tin tưởng rằng, ngay cả ở Tây Âu, sự kiện này cũng sẽ có một hiệu ứng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi xin đưa ra các giải pháp lựa chọn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Về viện trợ quân sự, giải pháp đầu tiên sẽ là không yêu cầu viện trợ quân sự mà chỉ đi theo sau thái độ chiếm ưu thế tại Quốc Hội và không làm gì cả. Tổng Thống có thể nói rằng các vị tiền nhiệm của Tổng Thống đã đổ vào 150 tỷ mỹ kim và rằng nó không có hiệu quả và rằng không một ngạch số khả dĩ tiên đoán được sẽ tạo ra hiệu quả. Tổng Thống có thể nói rằng Tổng Thống đang tập trung vào khía cạnh kinh tế và nhân đạo. Tổng Thống sẽ có lợi điểm rằng Tổng Thống có thể là vị Tổng Thống đầu tiên kể từ năm 1947 sẽ không dính líu gì đến Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Không dính líu có lẽ với tư cách Tổng Thống, nhưng như một thành viên của Quốc Hôi, tôi có liên can.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Ttrưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khía cạnh tiêu cực của một giải pháp như thế là nó sẽ gây ra một sự sụp đổ tức thì tại Sàigòn và rằng sự sụp độ đó sẽ bị tạo ra bởi Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nó sẽ mang lại cho Sàigòn cơ hội nhỏ bé nhất để thương thảo. Nó sẽ gây nguy hiểm cho 6,000 người Mỹ và sẽ khiến không thể di tản bất kỳ người Việt Nam nào. Các hàm ý quốc tế sẽ bao gồm những điều mà tôi đã mô tả đó. Nhưng nó sẽ chỉ khơi dậy ít sự chống đối nhất trong đất nước này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Giữa điều đó và con số 722 triệu mà [Tướng] Fred đã nêu ra, Tổng Thống có thể chọn lấy bất kỳ con số riêng nào của Tổng Thống.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tổng Thống có thể yêu cầu 300 ttriệu nói rằng đây là tất cả những gì có thể cung ứng tức thời. Tổng Thống có thể nói rằng Tổng Thống hoặc sẽ cố gắng để yêu cầu thêm một ngạch số nữa sau này, hay Tổng Thống có thể nói Tổng Thống sẽ cố gắng một cách đặc điệt để xin thêm 422 triệu sau này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đây là cách dễ nhất để xin được, nhưng như [Tướng] Fred đã nói với tôi tại California, nó không thể biện minh được cho các lực lượng bổ túc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đúng như thế. Số 300 triệu được trù định để nâng số tiếp liệu dự trữ lên mức độ 60 ngày.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống cần biết rằng ông Mahan đang tình nâng cao số 300 triệu vào ngày mai. Tôi có bảo ông ấy rằng ông có thể muốn chơ đợi cho đến sau khi có bài diễn văn. Tổng Thống có thể muốn gửi cho ông ta một tín hiệu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Vấn đề với 300 triệu rằng nó sẽ khó để biện hộ. Điều quan trọng là để gạt cuộc tranh luận ra phía sau chúng ta và không để kéo dài hàng nhiều tháng. Như thế một trường hợp có thể xảy ra là Tổng Thống hoặc là chọn việc ngừng lại không làm gì cả hay Tổng Thống làm theo khuyến cáo của [Tướng] Fred, bởi 300 triệu thì không đủ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nếu Tổng Thống yêu cầu 300 triệu và nhiều hơn nữa sau này, Tổng Thống chỉ đơn giản mang lại nhiều tháng cho cuộc tranh luận về Việt Nam. Nhưng Tổng Thống có thể làm theo cách đó. Có thể là Nam Việt Nam sẽ sụp đổ, và khi đó Tổng Thống có thể không cần yêu cầu thêm 422 triệu nữa. Dĩ nhiên, điều cũng có thể xảy ra là nếu Tổng Thống yêu cầu 722 triệu, sẽ vẫn có sự sụp đổ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Các lợi điểm của việc yêu cầu 722 triệu là: Trước tiên, có thể biện giải được về mặt quân sự; thứ nhì, nó sẽ tăng cường tư thế của Nam Việt Nam cho các cuộc thương thảo tất yếu – như [Tướng] Fred nói, Nam Việt Nam khi đó có thể thương thảo với Bắc Việt Nam; và thứ ba, nó sẽ đặt chúng ta vào vị thế tốt đẹp nhất để thương thảo về sự rút lui của chúng ta, với Nam Việt Nam, Bắc Việt Nam, hay cả hai.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vì thế, tôi nhìn thấy ba giải pháp lựa chọn khả dĩ:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> -- Thứ nhất, không yêu cầu gì cả hay gần như không xin gì cả.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> -- Thứ nhì, yêu cầu 300 triệu và cho thấy rằng có thể sẽ còn yêu cầu thêm nữa sau này;</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> -- Thứ ba, yêu cầu trọn vẹn ngạch số.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Kế đến, chúng ta sẽ phải thảo luận về các giải pháp lựa chọn liên quan đến viện trợ kinh tế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta yêu cầu 722 triệu, liệu chúng ta có thể nói rằng đây là toàn thể những gì chúng ta yêu cầu hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Weyand</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng tôi nghĩ rằng ngạch số cho năm 1976 mà chúng ta đã yêu cầu là 1.3 tỷ, sẽ đủ để chúng ta vượt qua kể từ đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Như thế, nếu 722 triệu được chuẩn cấp, và nếu nó hữu hiệu, chúng ta sẽ ước định rằng khoảng 1.3 tỷ nừa sẽ hoàn tất công việc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Như tôi hiểu, 722 triệu sẽ được tiếp nối bởi 1.3 tỷ để có được một cơ may thành công.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cũng có vấn đề về viện trợ kinh tế. Nó cũng liên hệ đến giải pháp lựa chọn về quân viện. Cơ Quan Viện Trợ Hoa Kỳ (AID) muốn giữ trong giới hạn của sự chấp thuận nguyên thủy của nó, do đó họ không muốn yêu cầu nhiều hơn 167 triệu. Đây là sự lượng định của chúng tôi về những gì mà chúng tôi cần đến trước khi có cuộc tấn công, nhưng nó sẽ có vẻ không cân xứng khi so sánh với sự gia tăng lớn lao trong lời yêu cầu của chúng ta về quân viện.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Con số này có bao gồm khoảng viện trợ kinh tế và nhân đạo hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa có.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tòa Đại Sứ của chúng tôi có yêu cầu 450 triệu gồm nhiều tiền cho phát triển kinh tế, có thể chỉ có rất ít ý nghĩa ngay vào lúc này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi có khuynh hướng nghĩ rằng bất kỳ con số nào nằm giữa 170 triệu và 450 triệu có thể hợp lý. Chúng tôi có thể nói rằng bất kỳ con số nào vào khoảng 250 triệu hay gần đó sẽ hợp lý, nhưng hiện không có căn bản chắc chắn cho bất kỳ con số nào trong các ngạch số này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Có một căn bản chắc chắn cho con số của Tòa Đại Sứ, nhưng chúng tôi không thể biện giải nó được tại trên Đồi [Quốc Hội] trong các tình huống hiện tại.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bởi vì chúng ta đang nói về sự trợ giúp khẩn cấp, nó sẽ phải nhiều hơn trong quá khứ. Chắc chắn, bất kỳ con số nào nằm giữa 170 triệu và 300 triệu có thể được đưa ra để sử dụng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta cũng cần xác định lập trường của chúng ta về một nghị quyết của Quốc Hội rằng một số trong khoản viện trợ của chúng ta sẽ phải dành cho việc yểm trợ người dân đang sinh sống tại các khu vực thuộc Cộng Sản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta có nhiều giải pháp chọn lựa: Chúng ta có thể chống đối, chúng ta có thể giữ trung lập, hay chúng ta có thể nghiêng theo một nghị quyết như thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Vấn đề quan trọng rằng chúng ta sẽ ủng hộ hậu phương của một xứ sở đang tấn công vào một đồng minh. Một trường hợp có thể đưa ra để tranh luận rằng họ có Sô Viết và Trung Hoa trợ giúp họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Với tư cách Bộ Trưởng Ngoại Giao, tôi nghĩ loại ý tưởng này đưa ra một hình ảnh nước Mỹ ngốc nghếch bị đái vào mặt và cùng lúc lại đi trợ giúp các kẻ đang tấn công mình.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Với tư cách Cố vấn An Ninh Quốc Gia, ông có ý kiến gì?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Với tư cách Cố vấn An Ninh Quốc Gia, tôi sẽ phải vô tư, nhưng đó là một việc khó khăn. Tôi sẽ đánh liều với đề nghị rằng chúng ta sẽ phải chống đối một nghị quyết như thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nhận được tin rằng Thượng Nghị Sĩ [Edward] Kennedy có khuynh hướng biện hộ cho điều đó, muốn rằng việc quản trị các ngân khoản [cứu trợ tỵ nạn] xuyên qua Liên Hiệp Quốc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Điều đó mang lại cùng các sự việc: nó cứu giúp cho các tài nguyên và nhân lực của Cộng Sản. Nếu Liên Hiệp Quốc muốn làm điều đó mà không có sự tham gia của Hoa Kỳ, đó là việc của họ. Nhưng để Hoa Kỳ làm điều này, trong khi chiến tranh đang tiếp diễn, sẽ khó để giải thích cho nhân dân Hoa Kỳ và cho các nước ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tất cả dân tỵ nạn đều chạy về khu vực Nam Việt Nam, hay họ hãy còn trong các khu vực bị kiểm soát bởi quân bắc Việt?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Một số đã chạy về khu vực Nam Việt Nam, nhưng nhiều người vẫn ở tại khu vực của Bắc Việt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Weyand</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta đang nói về một con số dân tỵ nạn vào khoảng 400,000 người tại các khu vực nằm dứoi sự kiểm soát của Nam Việt Nam, khác với con số 1 triệu người trước đây.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">President</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta có còn chiếm giữ Cam Ranh hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thật là một bi kịch kinh khiếp. Không ai có thể phủ nhận sự vô khả năng (ineptitude) của phe Nam Việt Nam [Kissinger dùng chữ South Vietnamese ở đây, có thể hiểu nhiều nghĩa như phe Nam Việt Nam, chính quyền Nam Việt Nam, quân, dân Nam Việt Nam, chú của người dịch]. Nhưng để Hoa Kỳ gửi đồ cứu trợ đến các khu vực Cộng sản và để trợ giúp họ dành tài nguyên của họ cho chiến tranh xem ra là điều rất đáng tra hỏi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trong thực tế, chúng ta sẽ tài trợ cho cả hai phe [?].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">[Một khoảng trống hơn nửa trang, nhưng cũng không thấy ghi chú hay đánh dấu là còn được “bảo mật”, chú của người dịch]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống có ba sự chọn lựa. Tổng Thống có thể chống đối đề nghị cung cấp viện trợ cho người tỵ nạn tại các khu vực Cộng sản, hay Tổng Thống có thể chuyển cho Quốc Hội các sự kiện và để họ quyết định, hay Tổng Thống có thể ủng hộ nó. Nó không phải là một sự tranh luận gây hổ thẹn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Liên quan đến sự di tản người Mỹ và người Việt, có ba sự kiện ảnh hưởng đến một quyết định. Trước tiên, số người có thể cần được di tản; thứ nhì, các điều kiện chính trị theo đó họ có thể cần được di tản; thứ ba, vấn đề làm sao tổ chức một nỗ lực như thế. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi có một danh sách các người có tiềm năng để đuợc di tản. Tổng số tối đa của những người gồm trong danh sách này là 1,700,000 người. Họ thuộc vào tám loại khác nhau như sau:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 1. Các công dân Mỹ và thân nhân của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 2. Ngoại giao đoàn;</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 3. Cơ Quan Kiểm Soát Ngưng Bắn Quốc Tế (ICCS);</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 4. Người dân nước thứ ba có hợp đồng với chúng ta;</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 5. Các nhân viên của Hoa Kỳ và các thân thuộc của họ. Loại kể sau này được ước lượng vào khoảng 164,000 người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tổng số bao gồm trong năm loại này khoảng gần 200,000 người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trong đó, theo tôi hiểu, có 6,000 người dân Mỹ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có khoảng 5,400 người và 500 thân nhân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Kế đó chúng ta có các loại khác.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 6. Thân nhân gốc Việt Nam của các công dân Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 7. Các viên chức cao cấp của Chính Phủ Việt Nam và quân đội cùng thân nhân của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tổng số của loại này được cho là vào khoảng 600,000 người, có vẻ là cao.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> 8. Các cựu nhân viên gốc Việt Nam của ngành tình báo Hoa Kỳ và các cơ quan khác cùng các thân nhân của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Một vấn đề là, ngay dù Tổng Thống chấp nhận mức độ 200,000 người trên danh sách, [Đại Sứ] Graham Martin từ chối không thi hành lệnh di tản họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tại sao ông không cách chức ông ta?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Vấn đề quan trọng của [Đại Sứ] Graham Martin là ông ta không muốn tạo ra sự hoảng loạn bằng việc khởi sự bất kỳ tiến trình di tản nào.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tình hình sẽ xấu hơn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Một khi chúng ta có một quyết định của Tổng Thống, tôi sẽ xem xét nó để [Đại Sứ] Graham Martin phải thi hành. Nhưng chúng ta chưa có một quyết định dứt khoát.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Điều đó tùy thuộc rất nhiều vào những gì mà Tổng Thống đề nghị về viện trợ cho Nam Việt Nam. Nếu Tổng Thống không đề nghị gì cả, khi đó sự hoảng loạn có thể tạo ra một vấn đề tức thời. Nếu Tổng Thống đề nghị yểm trợ và yêu cầu ngân khoản, chúng ta khi đó có thể nói với ông Thiệu rằng chúng ta sẽ phải rút một số người Mỹ ra đi và điều đó sẽ không tạo ra cùng một hậu quả.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Đối với người Việt Nam, có một số vấn đề. Một vấn đề là họ ở rải rác khắp nơi. Chúng ta phải gom họ lại để đưa lên máy bay. Nếu chúng ta đưa ra lệnh di tản, rất nhiều phần không thể thực hiện được điều đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta phải có được sự hợp tác và đồng ý của người Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đây là điểm kế tiếp: Chúng ta phải quyết định phương cách tổ chức một nỗ lực như thế ra sao. Điều này sẽ đòi hỏi sự tham khảo tức thời với ông Thiệu, một khi chúng ta quyết định, hay với bất kỳ chính phủ kế nhiệm nào có thể có. Nhưng, bất kể ai là kẻ nắm quyền tại Sàigòn, chúng ta sẽ cần việc phối hợp. Bài diễn văn của Tổng Thống sẽ có một số tác động trên vấn đề này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng tôi đã xem xét, cùng với Bộ Quốc Phòng, mọi tích sản khả dĩ cung ứng. Điều rõ ràng là, với con số liên can, đây không thể nào là một chiến dịch một ngày như chiến dịch Eagle Pull [Kéo Giựt Chim Ưng] tại Căm Bốt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bằng máy bay thương mại, chúng ta có thể chở ra ngoài 600 người mỗi ngày. Bằng máy bay quân sự, chúng ta có thể chở ra ngoài 15,000 người mỗi ngày. Bằng tàu thủy, chúng ta có thể chở ra ngoài khoảng từ 26,000 đến 125,000 người mỗi ngày. Dĩ nhiên, các tàu thủy có một chu kỳ tuần hoàn từ bốn đến năm ngày. Như thế Tổng Thống sẽ có một cuộc di tản kéo dài trong một tuần nếu Tổng Thống ấn định con số là 240,000 người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sự việc cũng còn tùy thuộc vào sự hợp tác của Bắc Việt. Họ có các vũ khí phòng không. Nếu các vũ khí này được mang đến gần Tân Sơn Nhứt, họ có thể làm cho việc di tản trở nên hết sức khó khăn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Do đó vấn đề tùy thuộc trước tiên vào quyết định của Tổng Thống, thứ nhì vào việc xác định các người được di tản, thứ ba vào sự hợp tác của Chính Phủ Việt Nam, và thứ tư, vào sự hợp tác của Bắc Việt. Tôi phải bổ túc rằng đây là một lãnh vực mà tôi tin tưởng Liên Bang Sô Viết và Trung Hoa có thể trợ giúp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong quyết định của Tổng Thống, Tổng Thống sẽ phải giải quyết vấn đề di tản, về những gì để nói với Chính Phủ Việt Nam, những gì Tổng Thống muốn Bộ Quốc Phòng thực hiện, và những nỗ lực ngoại giao mà Tổng Thống muốn Bộ Ngoại Giao thi hành đối với các nước này và các nước khác. Tôi đồng ý với ông Bộ Trưởng Quốc Phòng rằng đó sẽ là một việc đầy khó khăn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Để thực hiện một đề nghị di tản dành cho người của chính chúng ta và cho 200,000 người khác, nếu chúng ta cần dùng đến các lực lương quân sự, việc đó sẽ không buộc phải vi phạm vào luật pháp hay sự thỏa thuận của Quốc Hội chứ[?].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Quan điểm cá nhân của tôi rằng Tổng Thống sẽ phải yêu cầu Quốc Hội cho phép mang các lực lượng tham dự chiến dịch. Nó không giống như Căm Bốt. Nó sẽ kéo dài hơn. Ngay dù chúng ta có sự ưng thuận của Chính Phủ Việt Nam, chúng ta sẽ phải chiến đấu với người Việt Nam. Nếu đó là quyết định của Tổng Thống, điều này sẽ cần đến các lực lượng quân sự Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trước tiên, chúng ta phải quyết định những gì chúng ta tiến hành. Khi đó chúng ta có thể nói chuyện với ông Thiệu. Kế đó chúng ta có thể ra lệnh Tòa Đại Sứ rút dần dần số nhân viên ra ngoài, di tản các người đã từng được chỉ định công tác tại Quân Khu I và Quân Khu II cũng như thân nhân của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông Jim, ông có bất kỳ nhận định nào về vấn đề này không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống có quyền hạn cố hữu để bảo vệ người dân Mỹ. Tôi nghĩ Ủy Ban Ngoại Giao đang lo lắng để hợp tác và sẽ không chống đối sự sử dụng các lực lượng quân sự của chúng ta. Các ông Moose và Meissner, các nhân viên đang ở bên đó, có đánh điện gửi về các ý kiến thuận lợi trên vấn đề này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Vấn đề không nằm dưới Đạo Luật Các Thẩm Quyền Chiến Tranh (War Powers Act) như tôi nhận định. Nó nằm dưới pháp chế Các Hạn Chế ở Đông Dương (Indochina Restrictions), nơi mà vấn đề trở nên khó khăn hơn. Ở các phương diện khác, rõ ràng sẽ dễ dàng sử dụng các lực lượng quân sự Hoa Kỳ cho mục đích này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trong các pháp chế này, cái nào được chấp thuận sau cùng?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng tôi đã có lúc duyệt xét pháp chế này và xác định rằng pháp chế Các Thẩm Quyền Chiến Tranh thay thế cho đạo luật kia. Nhưng Chính Quyền của vị tiền nhiệm của Tổng Thống có lập trường váo lúc đó rằng nó sẽ không tuyên xác sự kiện này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tuy nhiên, bất kể loại vấn đề này thế nào, câu hỏi là liệu nó có có thể được chấp nhận về mặt chính trị cho chúng ta để thực hiện điều này hay không. Tôi thắc mắc là liệu chúng ta có nên dựa vào [báo cáo của các ông] Moose hay Meissner hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thật đáng mừng để nghe người ta nói điều này, như họ đã làm trong chuyện ở Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp, có nghĩa tự căn bản rằng chúng ta có thể tiến hành công việc. Tuy thế, dĩ nhiên, nếu công việc không trôi chảy, chúng ta là các kẻ sẽ lãnh chịu sự khó khăn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Về Thổ Nhĩ Kỳ, Văn Phòng Tổng Kiểm Toán (General [?Government] Accounting Office) nói mọi việc đều êm xuôi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu Quốc Hội muốn chúng ta làm việc đó, hãy để họ thông qua một Thông Điệp về Nghị Quyết Quốc Hội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Vấn đề khác là tại Việt Nam, không chỉ có việc di tản các công dân Mỹ mà còn cả việc di tản người Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta ra trình bày với Quốc Hội, chúng ta nên có một dự án toàn bộ và hãy xúc tiến việc đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ chúng ta nên yêu cầu một sự thay đổi trong luật lệ để chúng ta có thể sử dụnng các tài nguyên nào đó mà chúng ta cần đến cho cuộc di tản. Một vài người nào đó phải soạn thảo yêu cầu sao cho chúng ta có thể gửi nó đi vào Thứ Sáu. Chúng ta không nên chỉ giới hạn vào một sư đoàn, hay vào một loại đơn vị khác, hay chỉ vào nhân viên của chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nếu chúng ta có một thảm họa, Quốc Hội sẽ né tránh trách nhiệm. Chúng ta nên có một vài sự lên tiếng nào đó. Tôi phát bệnh và mệt mỏi về lời yêu cầu của họ rằng chúng ta hãy phớt lờ luật lệ hay chấp hành nó, tùy thuộc vào sự kiên là điều đó có lợi cho họ hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khi pháp chế này được nêu lên, Đô Đốc Moorer đã nói cụ thể về vấn đề này. Ông ta được bảo rằng Hoa kỳ dĩ nhiên có thẩm quyền để bảo vệ người dân Mỹ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Hãy thu thập sự chứng nhận đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Có bất kỳ vị nào muốn bình luận về các vấn đề tổng quát hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ rằng chúng ta có một số khó khăn. Khó khăn thứ nhất là bản thân Việt Nam. Chúng ta phải thừa nhận rằng nó đang bị mất đi. Sự việc đang diễn biến và nó sẽ mau chóng tùy thuộc vào Bắc Việt. Với bất kỳ viện trợ nào chúng ta trao cho họ, chúng ta đang mua thời gian, một phần là để mang người dân Mỹ ra ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chúng ta phải cố hình dung sự việc sẽ như thế nào trong 90 ngày tới. Điều đáng mong ước là né tránh được sự phân hóa trong dân chúng và một cuộc tranh luận với Quốc Hội. Chúng ta phải tuyên bố một cách rõ ràng trong các phòng họp đóng kin rằng hy vọng thì mong manh, và rằng chúng ta đang tiến bước trên một chiến lược từ 60 ngày đến 6 tháng. Chúng ta phải nói rằng chúng ta đang làm điều này để cứu vớt người dân Mỹ và để bảo vệ người Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi nghĩ trong bài diễn văn của Tổng Thống, Tổng Thống cần đưa ra lời yêu cầu 300 triệu và nói rằng chúng ta sẽ yêu cầu thêm nữa sau này. Chúng ta sẽ dùng thời gian để cứu người dân Mỹ ra ngoài. [Tướng] Fred nói chúng ta chỉ có một cơ may và rằng điều đó tùy thuộc vào Bắc Việt Nam. Cho đến giờ, Nam Việt Nam không có khả năng dù chỉ để tái tập trung các quân nhân ngổ ngáo của sư đoàn Hai. Chúng ta có thể bị đối diện với một tình trạng sẽ chỉ kéo dài trong 30 ngày.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Điều quan trọng đối với Tổng Thống là nhằm thiết lập sự lãnh đạo và đưa ra một lời kêu gọi đối với quần chúng. Tổng Thống có thể nói theo các ngôn từ về máu, mồ hôi và nước mắt của [cố Thủ Tướng Anh] Churchill. Tổng Thống có thể nói rằng chính sách ngoại giao của Hoa Kỳ đang ở trong thời kỳ khó khăn nhất kể từ 1939. Tôi sẽ điểm danh nước Bồ Đào Nha (Portugal) và nói rằng chúng ta nhấn mạnh đến một cuộc bàu cử tự do. Chúng ta sẽ nói với các nước Âu Châu rằng chúng ta kỳ vọng họ làm việc nhiều hơn cho sự phòng thủ của chính họ. Cũng thế, chúng ta sẽ phải nói về Thổ Nhĩ Kỳ và về những gì cân phải được làm ở đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi nghĩ rằng nếu Tổng Thống đưa ra một bài diễn văn tranh đấu, Tổng Thống sẽ có một tác động tốt trên Quốc Hội. Tôi nghĩ có hai loại người trên Đồi [Quốc Hội]: Những kẻ muốn rút ra khỏi Việt Nam và những kẻ đúng là đang chờ đợi một thông điệp gây hứng khởi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta hãy đừng nói gì về chính sách hòa hoãn (détente) hay các thành quả trong quá khứ. Tôi quan ngại cho đất nước và cho Tổng Thống. Chung ta cần thách thức Liên Bang Sô Viết. Chúng ta phải nói rằng sự hòa hoãn không phù hợp với các hoạt động cách mạng tại Portugal và với những gì họ đang thực hiện tại Đông Nam Á. Chúng ta muốn bảo tồn sự hòa hoãn nhưng nó không thể là con đường một chiều. Bài diễn văn cũng phải có một giọng điệu cảnh cáo đối với Trung Hoa, nước đã ủng hộ Bắc Việt và Cộng Sản Căm Bốt. Chúng ta cần một diễn văn kiểu Churchill nhằm thiết định một sự lãnh đạo chiến đấu, ngay dù chúng ta phải triển hoãn nó lại ít ngày nữa. Khi bài diễn văn được trù định ở lúc nguyên thủy, chúng ta nghĩ rằng tình hình có thể dễ lèo lái hơn, nhưng tình hình đã thay đổi đến mức chúng ta cần loại diễn văn này. Bởi đối với Việt Nam, tình trạng giờ đây là vô vọng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi xin tán đồng những gì ông Jim đã nói. Tôi nghĩ thời điểm đã đến lúc cần thẳng thắn. Dân chúng muốn Tổng Thống trườn mặt ra đàng trước và mang lại cho chúng ta sự lãnh đạo.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Người dân Mỹ không ưa thích những gì đã từng xảy ra. Chúng ta phải nói rằng chuyện Việt Nam thì tệ hại và đã là như thế trong mười hai năm qua. Người dân Mỹ bị phân hóa. Giờ đây chúng ta hãy hướng nhìn về phía trước và đừng bị lôi cuốn vào các cuộc tranh luận chua cay về quá khứ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta không nên bị lôi cuốn vào các sự buộc tội lẫn nhau. Chúng ta phải tiến về phía trước. Tổng Thống có thể nói rằng Tổng Thống là người sẽ dẫn dắt họ tiến về phía trước. Chúng ta không nên hứa hẹn bất kỳ điều gì mà chúng ta không thể làm được. Trong sự phán đoán của tôi, hiện có rất ít điều chúng ta có thể làm được. Mọi giải pháp lựa chọn đều xâu. Cần phải có một vị lãnh đạo mạnh có khả năng giảm bớt các sự tổn thất của Tổng Thống. Nhưng có nhiều điều quan trọng nằm phía trước. Tôi đồng ý với khía cạnh nhân đạo. Nhưng chúng ta không nên thò mặt ra trước để đưa ra một sự đe dọa suông hay một số sự phỉnh gạt mà chúng ta không thể ủng hộ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu tôi có thể lợi dụng tiền lệ được đặt ra bởi ông Cố Vấn An Ninh Quốc Gia, và nếu tôi có thể phát biểu quan điểm của mình về chính sách, điều sẽ xảy ra là Tổng Thống cần phải đặt sự nhấn mạnh của Tổng Thống vào người dân Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> <b>Trong năm 1954, 900,000 người dân Việt Nam đã di cư xuông Miền Nam Việt Nam từ Bắc Việt. Sẽ là điều quan trọng để nói về sự lụa chọn tự do của người dân Việt Nam. Chúng ta phải yêu cầu Quốc Hội cam kết ngân khoản nhằm thực hiện lời hứa hẹn hãy để người dân Việt, có lẽ từ một đến hai triệu người, được ra di, và để cung cấp sự ủng hộ ngoại giao. Cũng vậy, các lực lượng quân sự cũng có thể ra đi. Điều này sẽ mang lại cho các lực lượng đó một phần thưởng gì đó mà họ đã chiến đấu cho nó </b>[in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Người dân Mỹ có thể đáp ứng với các cảm nhận của họ. Chúng ta sẽ chấp nhận sự kiện rằng Việt Nam đang là một sự thất bại, nhưng hãy tiếp tục với sự quan tâm của chúng ta đối với người dân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi muốn ủng hộ những gì mà ông Jim đã nói. Tôi mới có một chuyến di sang Nam Dương, Singapore, Pakistan và các các nước khác. Tại Pakistan, tôi bị chặn hỏi rằng liệu chúng ta có để Việt Nam sụp đổ hay không. Tôi đã trưng ra tài liệu dẫn chứng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Có một sự quan tâm lớn lao. Dân chúng thắc mắc là liệu chúng ta sẽ quay lưng lại với Á Châu hay không. Câu hỏi chính là những gì chúng ta sẽ làm đối với Á Châu. Tôi nghĩ 722 triệu , ngay dù với các mục tiêu của [Tướng] Fred Weyand [nêu ra], sẽ là điều lãng phí. Chúng ta không còn hy vọng gì. Có lẽ 300 triệu sẽ giúp duy trì một số nỗ lực nhân danh người Việt Nam và sẽ phát ngôn rằng chúng ta đang không quay lưng lại với Á Châu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Ngạch số lớn cũng sẽ có một tác động trên sự trang bị cho các đơn vị của chính chúng ta. Chúng ta sẽ phải gửi vật liệu mà các lực lượng của chính chúng ta phải dùng đến.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trong bất kỳ trường hợp nào, chúng ta không thể chuyển vật liệu đến đó đúng thời cơ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông Bob, ông có muốn bổ túc bất kỳ điều gì nữa hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Ingersoll</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu Tổng Thống nói ra những gì mà ông Jim đề nghị, Tổng Thống sẽ có các sự hỗn loạn tại Sàigòn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống sẽ không nói nó một cách công khai. Tổng Thống sẽ phát biểu điều đó một cách riêng tư với các lãnh tụ Quốc Hội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Điều đó chắc chắn sẽ bị tiết lộ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi sẽ không nói với các lãnh tụ Quốc Hội những điều thuộc loại đó. Tôi sẽ nói cho họ quyết định của tôi. Chúng ta có ngành hành pháp và ngành lập pháp. Tôi vẫn nghĩ chúng ta phải lấy quyết định riêng của chúng ta, trong khuôn khổ ngành hành pháp. Chúng ta tham khảo các quan điểm của họ, nhưng tôi phải lấy quyết định. Tôi có khuynh hướng đưa ra một bài diễn văn mạnh mẽ. Nó sẽ được nhìn như một bài diễn văn mạnh mẽ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi tin tưởng bài diễn văn của tôi phải có tính nhất quán. Tôi không thể đưa ra một bài diễn văn mạnh mẽ trên một số khu vực nào đó của thế giới, và sau đó, như tôi nhìn vào đó, để yêu cầu 300 triệu. Không sự ước lượng quân sự nào có thể biện minh cho nó. Nếu chúng ta sẽ đi đến chỗ thẳng thừng và nói rằng chúng ta sẽ không làm gì nữa, đó là một việc, nhưng chúng ta phải dùng các con số có thể biện giải được. Có thể Quốc Hội sẽ không cấp khoản đó cho chúng ta, nhưng ít nhất, trên hồ sơ, chúng ta phải nói những gì khoản đó sẽ thực hiện.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Marsh</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Dân Biểu Don Fraser vừa mới đưa ra một bài diễn văn kêu gọi viện trợ cho Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi sẽ yêu cầu 722 triệu bởi vì chúng ta có thể biện minh được con số đó. Ít nhất hồ sơ sẽ minh bạch. Tôi sẽ yêu cầu rằng khoản đó cần được chuẩn cấp bởi một nhật kỳ xác định, có lẽ 1 Tháng Năm, mặc dù chúng ta vẫn còn phải quyết định về thời điểm đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi sẽ yêu cầu khoản viện trợ nhân đạo nhưng không phải xuyên qua Liên Hiệp Quốc. Thứ ba, tôi sẽ yêu cầu thẩm quyền mà tôi nghĩ là cần thiết, để di tản người dân Mỹ và những người khác mà với họ chúng ta còn nợ một nghĩa vụ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi không gạt bỏ ở một vài điểm để cho Bắc Việt hay biết rằng bất kỳ sự can thiệp nào vào các nỗ lực nhân đạo của chúng ta sẽ bị đối phó bởi các biện pháp mạnh mẽ. Đó là lý do tại sao tôi muốn có sự linh động.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nó sẽ là một bài diễn văn mạnh theo cách riêng của tôi, có lẽ không tương tự như bài diễn văn của Churchill. Nó sẽ không phải là một bài diễn văn giả dối.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi thu nhận được, ông Jim, rằng ông có các sự dè dặt. Nhưng đây là quyết định. Đây sẽ là nhóm duy nhất hay biết về nó. Tôi đã dành nhiều thời giờ về quyết định này, lúc này và ngay cả sớm hơn nữa, trở lùi về năm 1952. Tôi nghĩ chính sách của chúng ta, trở lùi về các Tổng Thống Truman và Eisenhower, là chính sách đúng đắn. Chúng ta đã không luôn luôn thi hành nó một cách hoàn hảo, và chúng ta có thể đã phạm phải nhiều lỗi lầm. Nhưng đó là một chính sách đúng đắn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Nhưng ra trước Quốc Hội mà không yêu cầu điều gì cả, điều đó tạo ra sự hồ nghi. Đó là hy vọng tốt nhất của của chúng ta, nếu chúng ta có thể đạt được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cảm ơn tất cả quý vị rất nhiều./-</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975_fichiers/A3779-08.jpg" /><br />Tổng Thống Gerald R. Ford họp với Bộ Trưởng Ngoại Giao Henry Kissinger, Tham Mưu Trưởng<br />Lục Quân Hoa Kỳ, Tướng Frederick Weyand, và ông Graham Martin, Đại Sứ Mỹ<br />tại Việt Nam, trong Phòng Bầu Dục, Tòa Bạch Ốc, ngày 25 Tháng 3, 1975<br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 18pt;">Tài liệu 3</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">BÁO CÁO NGÀY 4 THÁNG 4, 1975 CỦA TƯỚNG FRED C. WEYAND ,</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">THAM MƯU TRƯỞNG LỤC QUÂN HOA KỸ</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">LÊN TỔNG THỐNG HOA KỲ, GERALD FORD,</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">VỀ TÌNH HÌNH VIỆT NAM </span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">[Tựa đề do người dịch đặt ra]</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">LỤC QUÂN HOA KỲ</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">THAM MUU TRƯỞNG</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">4 Tháng Tư, 1975</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">TỜ TRÌNH LÊN TỔNG THỐNG</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">Trích Yếu: Lượng Định Tình Hình Việt Nam</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Theo các chỉ thị của Tổng Thống, tôi đã đi thăm viếng Nam Việt Nam trong giai đoạn từ 28 Tháng Ba đến 4 Tháng Tư. Tôi đã hoàn tất sự lượng định của mình về hiện tình nơi đó, phân tích những gì mà Chính Phủ Việt Nam Cộng Hòa có ý định thực hiện để đối phó với sự xâm lược từ phương Bắc, bảo đảm với Tổng Thống Thiệu về sự ủng hộ vững chắc của Tổng Thống trong thời điểm khủng hoảng này, và xem xét các giải pháp và hành động được mở ra cho Hợp Chúng Quốc để trợ giúp người dân Nam Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tình hình quân sự hiện tại đang ở thời kỳ nguy kịch, và xác xuất của sự sống còn của Nam Việt Nam như một nước bị thu nhỏ lại vào các tỉnh phía nam nhiều nhất là ở mức biên tế. Chính Phủ Nam Việt Nam đang ở trên bờ vực của một sự thất trận quân sự toàn diện. Tuy nhiên, Miền Nam đang hoạch định tiếp tục phòng vệ với các nguồn tài nguyên khả ứng của họ, và, nếu được phép nghỉ ngơi, sẽ tái xây dựng các khả năng của họ đến mức độ mà sự ủng hộ của Hợp Chúng Quốc về vật liệu sẽ cho phép. <b>Tôi tin tưởng rằng chúng ta thiếu nợ họ sự ủng hộ đó</b>[in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chúng tôi đã đến Việt Nam trước tiên là để trợ giúp người dân Nam Việt Nam – không phải để đánh bại quân Bắc Việt. Chúng ta đã chìa bàn tay của chúng ta ra cho người dân Nam Việt Nam, và họ đã nắm lấy. Giờ đây họ cần đến bàn tay trợ giúp đó hơn bao giờ hết. Trong mọi chiều kích, chúng ta đã có thể vận dụng 20,000,000 người nói với thế giới rằng họ lo sợ cho sinh mạng của họ, họ ôm ấp các giá trị liên kết một cách chặt chẽ với các giá trị của hệ thống phi cộng sản, họ tìm kiếm một cách vô vọng cơ hội để tiếp tục sự phát triển của họ một lối sống khác biệt với lối sống của những kẻ hiện giờ đang sống dưới sự cai trị của Bắc Việt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Mức độ hiện tại trong sự ủng hộ của Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ bảo đảm sự thất trận của Chính Phủ Việt Nam. Trong số 700 triệu dự liệu cho Tài Khóa 1975, số 150 triệu còn lại có thể được sử dụng trong một thời gian ngắn cho một chiến dịch tiếp tế quan trọng; tuy nhiên, nếu để có bất kỳ cơ may thực sự nào cho sự thành công, một khoản bổ túc 722 triệu được cần đến một cách khẩn cấp hầu mang Nam Việt Nam đến một vị thế phòng thủ tối thiểu để đối phó với cuộc xâm lăng do Sô Viết và Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa ủng hộ. Khoản viện trợ bổ túc của Hoa Kỳ nằm trong phạm vi cả về tinh thần lẫn ý định của Hiệp Định Paris, vẫn còn là khuôn khổ thực tiễn cho một sự giải quyết hòa bình tại Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Sự sử dụng không lực quân sự Hoa Kỳ để tăng cường các khả năng của Việt Nam hầu làm cùn nhụt cuộc xâm lăng của Bắc Việt sẽ cung cấp cả một sự trợ lực cụ thể lẫn tâm lý cho Chính Phủ Việt Nam và mang lại một sự hưu chiến rất cần thiết. Tuy nhiên, tôi nhìn nhận các hàm ý chính trị và pháp lý đáng kể liên can đến sự hành sử giải pháp lựa chọn này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Với mức độ mà các biến cố đang chuyển động, có một vấn đề khác nữa mà Tổng Thống cần cứu xét đến. Vì các lý do của sự thận trọng, Hoa Kỳ cần phải lập kế hoạch giờ đây cho một cuộc di tản ồ ạt khoảng 6000 người Mỹ và hàng chục nghìn người dân Nam Việt Nam và Nước Thứ Ba mà với họ chúng ta phải đảm đương một trách vụ và nợ họ sự bảo vệ. Các bài học ở Đà Nẵng cho thấy rằng cuộc di tản này sẽ đòi hỏi ở mức tối thiểu một lực lượng đặc nhiệm Hoa Kỳ ở cấp một sư đoàn tăng phái được hỗ trợ bởi không lực chiến thuật hầu trấn áp pháo binh và phòng không Bắc Việt, như được cần đến. Tại thời điểm thích hợp, một lời tuyên bố công khai về chính sách này cần phải được đưa ra và Bắc Việt phải được cảnh cáo một cách rõ ràng “về ý định của Hoa Kỳ để sử dụng vũ lực cho việc di tản nhân viên một cách an toàn”. Thẩm quyền sẽ phải được sở đắc để cho phép sự sử dụng thích đáng các chế tài quân sự chống lại Bắc Việt nếu có sự can thiệp vào cuộc di tản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Lòng tin tưởng nơi Hoa Kỳ như một đồng minh đang bị thử thách tại Việt Nam. Để duy trì sự tín nhiệm đó chúng ta phải thực hiện một nỗ lực tôi đa để ủng hộ cho Nam Việt Nam giờ đây.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Một sự phân tích chi tiết hơn được gồm trong báo cáo đính kèm.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Kính trình,</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">[Ký tên] FRED C. WEYAND,</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">Tướng Lĩnh, Lục Quân Hoa Kỳ,</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">Tham Mưu Trưởng</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">***</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">BÁO CÁO LÊN TỔNG THỐNG HỢP CHÚNG QUỐC HOA KỲ</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">VỀ TÌNH HÌNH TẠI NAM VIỆT NAM</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 11pt;">NỘI DUNG</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">I. TÌNH HÌNH HIỆN THỜI</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">A. Bối Cảnh trang 2</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">B. Tình Hình Hiện Tại trang 4</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">C. Các Kế Hoạch và Các Chủ Định Của Bắc Việt trang 6</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">II. CÁC LÃNH VỰC KHÓ KHĂN CHÍNH YÊU trang 7</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">III. CÁC KẾ HOẠCH VÀ CHỦ ĐỊNH CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM trang 9</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">IV. CÁC VIỄN ẢNH HIỆN THỜI trang 10</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">V. VAI TRÒ CỦA HOA KỲ VÀ CÁC ĐƯỜNG LỐI HÀNH ĐỘNG KHẢ HỮU trang 11</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">---</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 11pt;">DẪN NHẬP</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Vào ngày 24 Tháng Ba, 1975 Tổng Thống đã chỉ thị tôi thực hiện một nhiệm vụ tìm hiểu sự kiện tại Việt Nam Cộng Hòa. Công tác của tôi nhằm:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Lượng định tình hình quân sự hiện thời và các chủ định khả hữu của Bắc Việt trong cuộc tấn công hiện nay.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Xác định và lượng định những gì mà Chính Phủ Việt Nam Cộng Hòa đang thực hiện và có ý định thực hiện trong việc đối đầu với cuộc tấn công này và trước tác động của nó trong cả khu vực quân sự lẫn dân sự.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Xác định những gì Chính Phủ Hoa Kỳ có thể làm để củng cố các năng lực quân sự của Nam Việt Nam và để làm giảm bớt sự thống khổ của tầng lớp thường dân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bảo đảm với Tổng Thống Thiệu rằng Chính Quyền này vẫn kiên quyết trong sự ủng hộ của mình cho các nỗ lực của Việt Nam Cộng Hòa để kháng cự cuộc xâm lược của Bắc Việt và rằng nó sẽ làm những gì nó có thể làm được để cung cấp sự trợ giúp tiếp liệu cần thiết cho sự phòng vệ nền cộng hòa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">I. TÌNH HÌNH HIỆN THỜI</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<u><span style="font-size: 11pt;">A. Bối Cảnh</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Hiệp Định Paris ngày 27 Tháng Một năm 1973 đã đánh dấu không phải sự khởi đầu của hòa bình tại Việt Nam, mà thay vào đó bước khởi đầu của một sự tăng cường về phía Cộng Sản các đồ tiếp liệu và trang bị dành cho cuộc xâm lược quân sự liên tục của Bắc Việt tại Việt Nam. Trong 26 tháng tiếp theo sau ngày bản Hiệp Định được ký kết, Bắc Việt đã tái xây dựng Đường Mòn Hồ Chí Minh thành một mạch tiếp tế chính yếu trong mọi thời tiết. Họ đã xây dựng ống dẫn dầu chạy dài 350 dặm Anh vào Nam Việt Nam dành cho sự chuyển vận nhiên hượt liệu của họ [POL trong nguyên bản, là chữ viết tắt chỉ các loại nhiên hượt liệu: petroleum, oil, and lubricants, chú của người dịch]. Với hệ thống tiếp tế quan trọng này hoạt động toàn công suất, họ đã tăng gấp bốn lần lực lượng pháo binh trên chiến trường của họ, gia tăng lớn lao lực lượng phòng không và đã gửi xuống miền nam sáu lần nhiều hơn về thiết giáp so với số họ có hồi Tháng Một, 1973 (Xem Bảng A). Cùng lúc, họ đã gia tăng quân số lên đến gần 200,000 quân. Tất cả những hành vi này đã vi phạm trực tiếp bản Hiệp Định Paris. <b>Ngược lại, Hoa Kỳ đã không chu toàn nghĩa vụ của nó để duy trì các mức độ tiếp liệu và trang bị của Nam Việt Nam như chúng được cho phép để làm chiếu theo bản Hiệp Định. Số đạn dược tại chỗ sụt giảm 30% từ 179 nghìn <i>tấn hơi kém một chút</i></b> [<i>short ton</i> trong nguyên bản, đơn vị trọng lượng, tương đương với 2,000 cân Anh (pounds), hay 0.907 tấn theo hệ thống thập phân tại Mỹ; trong khi tại Anh, một tấn Anh tương đương với 2240 cân Anh (pounds), hay 1.016 tấn theo hệ thống thập phân, vì thế được gọi là <i>long ton</i>, hơn một tấn một chút, chú của người dịch] <b>vào lúc ngưng bắn xuống còn 126 nghìn tấn hơi kém một chút khi cuộc tấn công hiện thời bắt đầu. Các sự thiếu hụt nhiên hượt liệu (POL) và đồ phụ tùng đã cắt giảm các hoạt động của Không Lực Nam Việt Nam khoảng 50%</b>[in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chứng liệu lịch sử phác họa ở trên đã sắp đặt diễn trường cho tình trạng hiện thời tại Nam Việt Nam. Tình trạng này vừa linh động lẫn mong manh. Nó đã thay đổi đáng kể trong Tháng Ba và có tiềm năng thay đổi nhanh chóng hơn nữa trong những tuần, hay ngay cả theo từng ngày, trong tương lai trước mắt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Vào ngày 10 Tháng Ba, phe Cộng Sản đã phóng ra “Đợt II” của chiến dịch năm 1975 của họ. Các Sư Đoàn Quân Đội Bắc Việt đã tấn công Ban Mê Thuột, một giao điểm chiến lược tạu miền cao nguyên phía tây, vốn được phòng thủ một cách nhẹ nhàng bởi LQVNCH [trong nguyên bản ghi: ARVN: Army of Republic of Vietnam: Lục Quân Việt Nam Cộng Hòa, từ giờ về sau viết tắt là LQVNCH, chú của người dịch]. Vào khoảng cùng lúc, các đơn vị Quân Đội Bắc Việt phía tây Sàigòn phát động một nỗ lực có hệ thống để loại bỏ sự hiện diện của Chính Phủ Việt Nam, mang lại cho Cộng Sản một hành lang xâm nhập an toàn hơn, ngắn hơn ở phía nam vào vùng Châu Thổ sông Cửu Long và, đồng thời, để ngăn chặn hai con đường duy nhất nằm giữa Sàigòn và Tây Ninh.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Hồi giữa Tháng Hai, Tổng Thống Thiệu đã gửi Thượng Nghị Sĩ Trần Văn Lắm sang Hoa Kỳ với tư cách đặc sứ để lượng định thái độ của Quốc Hội đối với Việt Nam và các triển vọng về một hành động thuận lợi của Quốc Hội trên pháp chế viện trợ. Ông Lắm đã đệ trình một lượng định rất bi quan, mà ông Thiệu cảm thấy đã được xác nhận bởi các vụ bỏ phiếu hồi đầu Tháng Ba trong các cuộc họp kín của Nhóm Dân Chủ tại Hạ Viện. Ông Thiệu đã phải nuốt lấy sự ước lượng thê thảm của [Nghị Sĩ] Lắm khi Cộng Sản phóng ra các cuộc tấn công “Đợt II” nêu trên. Ông Thiệu đã nhìn thấy đất nước của ông phải đối diện với một cuộc tấn công quan trọng của Cộng Sản cùng lúc với một sự cắt giảm, và một sự đình chỉ khả hữu, trong viện trợ của Hoa Kỳ. Ông và các cố vấn quân sự của ông vì thế đã quyết định rằng một sự thu súc chiến lược quyết liệt là điều thiết yếu cho sự sống còn của Chính Phủ Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Khái niệm chiến lược mới này đưa đến việc từ bỏ phần lớn các vùng núi non, ít dân của Vùng 1 và Vùng 2 để tập trung các tích sản và nguồn tài nguyên của Chính Phủ Việt Nam vào việc phòng thủ Vùng 3 và Vùng 4 cùng với các đồng bằng duyên hải của Vùng 1 và Vùng 2, các khu vực có hiệu năng về nông nghiệp của Nam Việt Nam nơi có đông đảo người dân cư trú. Chiến lược này thì vững chắc trong khái niệm và sự ước lượng của ông Thiệu về sự cần thiết của nó là chính xác. Tuy nhiên, sự thi hành của nó lại là một thảm họa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Trong cuộc họp ngày 13 Tháng Ba với Tư Lệnh Vùng I của ông, Tướng [Ngô Quang] Trưởng, Tổng Thống Thiệu đã phác họa khái niệm chiến lược mới của ông và quyết định hệ quả của ông về việc rút Sư Đoàn Nhảy Dù từ Vùng 1 về Vùng 3, bất kể sự phản đối mạnh mẽ của Tướng Trưởng rằng sự triệt thoái sư đoàn nhảy dù sẽ làm cho vị thế của Chínhn Phủ Việt Nam tại Vùng 1 không thể chống đỡ được. Trong mười hai ngày kế tiếp (13-25 Tháng Ba) đã có một sự lưỡng lự, cả ở Vùng 1 lẫn ở Sàigòn, về những phần đất nào của Vùng 1 sẽ được giữ lại – và đặc biệt, liệu có nên thực hiện bất kỳ nỗ lực nào để phòng vệ Huế hay không. Bởi các mệnh lệnh thay đổi mà ông nhận được từ Sàigòn, Tướng Trưởng đã phải tại duyệt xét các kế hoạch bố trí binh sĩ của ông ít nhất ba lần, ngay trong lúc cuộc tấn công của Quân Đội Bắc Việt đã gia tăng liên tục trong cường độ. Thành Phố Quảng Trị được di tản trong cung cách trật tự vào ngày 19 Tháng Ba, nhưng trước khi một tuyến phòng thủ mới của Chính Phủ Việt Nam có thể được ổn định dọc theo Sông Mỹ Chánh, các lực lượng diện địa trong vùng đã bắt đầu bị tan vỡ khi đối diện với áp lực của Bắc Việt; Sàigòn rút về trung đoàn nhảy dù cuối cùng tại Vùng 1, và một tiến trình tan rã đã khởi sự. Áp lực của Bắc Việt gia tăng hàng ngày với một mức độ tăng trưởng rõ rệt. Huế được di tản vào ngày 25 Tháng Ba, nhưng vào khi đó các đơn vị Quân Đội Bắc Việt đã cắt đứt Quốc Lộ 1 ở phía nam thành phố và sự di chuyển 20,000 lính phòng vệ Huế, bao gồm phần lớn Sư Đoàn 1 của LQVNCH, trở nên lệ thuộc nhiều vào các chiến dịch hải vận ứng biến, ngẫu nhiên. Trong cùng thời kỳ này, các đơn vị Chính Phủ Việt Nam bị dàn trải quá mỏng tại các tỉnh Quảng Nam, Quảng Tín, và Quảng Ngãi, lại bị phân tán hay đánh bại từng phần bởi các lực lượng đang tiến tới của Quân Đội Bắc Việt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Sự hiện diện của Chính Phủ Việt Nam tại Vùng 1 bị thu nhỏ vào một khoanh đất tại Đà Nẵng. Những gì còn lại của sức mạnh hữu hiệu của Chính Phủ Việt Nam tại vùng đất đó – căn bản là Sư Đoàn Thủy Quân Lục Chiến và một phần của Sư Đoàn 3 LQVNCH – đã cố gắng thiết lập một sự phòng thủ tại Đà Nẵng, nhưng nỗ lực này đã không thành công. Dàn binh chống lại sồ 10,000 lính phòng vệ được tổ chức chắp vá của Chính Phủ Việt Nam là hơn 30,000 bộ đội quân Bắc Việt đang tiến bước với khí thế chiến thắng. Làm gia tăng hơn nữa các khó khăn của tình hình là nhập lượng của hơn một triệu người tỵ nạn. Với một tổng số gần 2 triệu người ngày càng tuyệt vọng để tìm cách thoát đi, hỗn loạn lan tràn và vào ngày 28 Tháng Ba, trật tự bị sụp đổ. Các xe tăng của Quân Đội Bắc Việt bắt đầu di chuyển vào thành phố không lâu sau đó. Chưa đầy 50,000 người tỵ nạn đã được chở ra bằng máy bay hay bằng đường biển, và Chính Phủ Việt Nam đã thành công trong việc triệt thoái khoảng 22,000 binh sĩ, bao gồm khoảng 9,000 Thủy Quân Lục Chiến và từ 4,000 đến 5,000 binh sĩ từ các sư đoàn 2 và 3 LQVNCH, nhưng số phận của phần còn lại trong nhân số dân sự và quân sự của Đà Nẵng không được hay biết.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tại Vùng 2, Tổng Thống Thiệu và viên Tư Lệnh Vùng của ông, Tướng [Phạm Văn] Phú, đã gặp gỡ tại Vịnh Cam Ranh hôm 14 Tháng Ba để thảo luận tình hình theo sau vụ mất Ban Mê Thuột. Tại buổi họp đó, Tổng Thống Thiệu đã phác họa khái niệm chiến lược mới của ông để triệt thoái khỏi vùng cao nguyên và củng cố các lực lượng của Chính Phủ Việt Nam để phòng vệ các khu vực duyên hải sinh tử. Lời nói chính xác của các mệnh lệnh của Tổng Thống Thiệu không được hay biết, nhưng Tướng Phú đã giải thích chúng như đã cho phép ông ta được quyết đoán về việc di tản toàn diện, tức thời khỏi các tỉnh Pleiku và Kontum, mà không có các kế hoạch hay sự chuẩn bị nào được thực hiện. Cuộc di tản đã khởi sự trong hai ngày kế đó, với sự di chuyển các lực lượng LQVNCH theo Quốc Lộ 14 và Liên Tỉnh Lộ 7B ngang qua các tỉnh Phú Bổn và Phú Yên ra đến bờ biển tại Tuy Hòa. Bổ túc những khó khăn nghiêm trọng sẵn có nằm trong cuộc di cư không hoạch định này, con đường 7B là một con lộ thứ yếu, thực sự không được sử dụng trong nhiều năm, với nhiều chiếc cầu đã bị mất và các chiếc cầu nổi (fords) đã không được chuẩn bị. Sự chỉ huy và kiểm soát bị tan vỡ. Sáu toán biệt động và một trung đoàn bộ binh từ Pleiku và Kontum bị cắt thành từng khúc trong đám khoảng trên 200,000 thường dân ngày càng tuyệt vọng chạy trốn theo đoàn quân triệt thoái. Ít nhất hai và có thể 3 trung đoàn quân Bắc Việt chuyển hướng lên phía bắc từ Darlac đến Phú Bổn và Phú Yên để quấy rối đoàn quân, đánh phá một cách có hệ thống và có phương pháp các đơn vị quân sự của LQVNCH đang bị phân tán, không đơn vị nào còn sức chiến đấu hữu hiệu khi các đơn vị dẫn đầu đoàn quân tiến vào Thành Phố Tuy Hòa hôm 26 Tháng Ba. Cuộc tàn sát diễn ra trên đường đi đối với các người tỵ nạn thường dân bất hạnh thật là kinh khiếp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Trong khi các diễn biến kể trên đang xảy ra, Chính Phủ Việt Nam đã chuyển một trung đoàn quân nhảy dù từ khu vực Huế về tỉnh Khánh Hòa để chặn đường hai đến bốn trung đoàn quân Bắc Việt đang truy kích số quân còn lại của Sư Đoàn 23 LQVNCH đi theo hướng đông của Ban Mê thuột xuyên qua tỉnh Darlac. Sư Đoàn 23 đã sẵn bị đánh phá liên hồi trong cuộc phòng thủ của nó tại Ban Mê Thuột, thực sự đã không còn hiện hữu như một đơn vị có tổ chức vào lúc mà các kẻ sống sót của nó bắt đầu rải rác tiến vào Nha Trang.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<u><span style="font-size: 11pt;">B. Tình Hình Hiện Tại</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tình hình quân sự xuất hiện trong tuần lề đầu tiên của Tháng Tư phải được lượng định dưới ánh sáng của những gì đã xẩy ra trong Tháng Ba. Trong các sự xáo động nói chung tại Vùng 1 và Vùng 2, một số đơn vị của LQVNCH đã hoạt động tốt. Không có sự hữu hiệu của Thủy Quân Lục Chiến và một số thành phần của Sư Đoàn 3 LQVNCH, không người nào lại có thể thoát ra khỏi Đà Nẵng. Tại Ban Mê Thuột, các thành phần của Sư Đoàn 23 LQVNCH đã chống trả trong hơn một tuần lễ trước hai sư đoàn Bắc Việt. Các trung đoàn 40 và 41 của sư đoàn 22 LQVNCH đã chiến đâu một cách dữ dằn để làm chậm bước các lực lượng ưu thế hơn của Bắc Việt trong việc xuyên thủng ra bờ biển tại Qui Nhơn thuộc tỉnh Bình Định. Tuy nhiên, hiệu ứng thuần của các biến cố trong Tháng Ba đã bất lợi một cách nghiêm trọng cả về mặt cụ thể và, còn nặng nề hơn nữa, lẫn về mặt tâm lý.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các lực lượng cộng sản có khi thế của sự thành công và mặc dù họ phải gánh chịu các tổn thất có thể nặng nề, họ đang được bổ sung hàng ngày bởi các sự thay thế mới và các tiếp tế từ Bắc Việt (Bảng A). Trong ba tuần cuôi của Tháng Ba, năm sư đoàn QLQVNCH, 12 Toán [Groups: Trung Đoàn?] Biệt Động Quân, và tương đương hai trung đoàn thiết giáp đã trở nên vô hiệu năng tác chiến. Các sĩ quan và binh sĩ từ các đơn vị này có thể được tái họp lại thành các đội hình mới, nhưng thực sự tất cả trang bị của họ đều đã bị mất. Nhiều đơn vị khác của Chính Phủ Việt Nam phải gánh chịu các sự tổn thất nặng nề về nhân số và đồ trang bị.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tính đến ngày 1 Tháng Tư, các lực lượng chiến đấu của Bắc Việt tại Nam Việt Nam, đa số là các đơn vị và nhân viên của Quân Đội Bắc Việt, có tổng số trên 200,000 quân lính được tổ chức thành 123 trung đoàn – 71 bộ binh, 7 đặc công, 4 thiết giáp, 16 pháo binh và 25 AAA* [phòng không?].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Có thể so sánh, các lực lượng tác chiến trên mặt đất có hiệu năng của LQVNCH hiện thời có tổng số chỉ vừa hơn 54,000 người, được tổ chức thành 39 trung đoàn/lữ đoàn hay tương đương – 18 trung đoàn bộ binh, 2 trung đoàn thiết giáp, 5 trung đoàn biệt động, 3 trung đoàn nhảy dù và 2 trung đoàn thủy quân lục chiến **. Với thiết bị thay thế, quân số tác chiến có hiệu năng và sức mạnh của đơn vị của LQVNCH có thể được tăng bổ bởi các đơn vị mới được thành lập từ quân số còn lại của các đơn vị bị phân tán trong các trận đánh hồi Tháng Ba tại Vùng 1 và Vùng 2, nhưng điều này sẽ cần đến thời gian. Tính đến 1 Tháng Tư, lục lượng tác chiến cộng sản Bắc Việt chiếm ưu thế tại Nam Việt Nam đông hơn các lực lượng của Chính Phủ Việt Nam gần sát với tỷ số 3/1 về mặt quân số.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Về mặt lãnh thổ, tất cả Vùng 1 bị đánh mất bởi Chính Phủ Việt Nam, cùng với phần lớn Vùng 2 ***. Chính Phủ Việt Nam hiện thời chiếm giữ một giải bình nguyên duyên hải chạy xuống phía nam khoảng từ Cam Ranh tới biên giới Vùng 3, cùng với phần phía nam của tỉnh Tuyên Đức. Tỉnh Lâm Đồng bị mất vào ngày 1 Tháng Tư, Thành Phố Đà Lạt đã di tản hôm 2 Tháng Tư và những phần còn lại của tỉnh Tuyên Đức đang tan rã.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tại Vùng 3, tỉnh Phước Long bị mất trong Tháng Một. Trong Tháng Ba đã có sự xoi mòn lãnh thổ hơn nữa trong một vòng cung rộng lớn khoảng 50 dậm phía tây, bắc, và đông Sàigòn. Chiến sự tại Vùng 3 thì rải rác và, đôi khi, nặng nề nhưng ở đó, LQVNCH đã giữ vững một cách căn bản vùng đất của mình trong suốt ba tuần qua. Tại Vùng 3, các lực lượng LQVNCH chưa đối diện với vấn đề bị áp đảo về quân số. Mặc dù quân Cộng Sản đang sẵn tạo áp lực nghiêm trọng tại nhiều khu vực (thí dụ Tây Ninh và chung quanh Xuân Lộc) và rõ ràng đang hoạch định một đợt các cuộc tấn công mới, các lực lượng Chính Phủ Vệt Nam nói chung đang giữ vững lãnh thổ của họ và chiến đấu tốt, và trong diễn tiến, đã làm điêu đứng một cách thảm hại một ít đơn vị cộng sản. Ngoại trừ sự xoi mòn tinh thần nói chung về phía các lực lượng LQVNCH hay một sự gia tăng đáng kể hơn nữa trong sức mạnh của phe Cộng Sản vượt quá mức độ của tuần vừa qua, Chính Phủ Việt Nam cần phải có khả năng để giữ vững tình hình tại Vùng 3 như là đã diễn ra vào ngày 3 Tháng Tư, ít nhất trong một tương lai trước mặt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tại Châu Thổ sông Cửu Long (Vùng 4), các tuần lễ qua không nhận thấy có bất kỳ sự thay đổi có thể nhận thức được. Đối chiếu các lực lượng tác chiến chính quy ở vào mức độ tương xứng đồng đều với nhau (Xem Các Bảng, Bảng B và C). Tình hình chiến thuật có thể trở nên tồi tệ một cách mau chóng nếu các đơn vị Cộng Sản bổ sung xâm nhập vào vùng này hay nếu Chính Phủ Việt Nam phải tái bố trí đến Vùng 3 bất kỳ một trong ba sư đoàn LQVNCH hiện đang được chỉ định đóng quân tại Vùng 4.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Về mặt quân sự, Chính Phủ Việt Nam đang ở thế phòng thủ và bị vây hãm. Các sự đảo lộn quân sự trong Tháng Ba và các hậu quả liên hệ của chúng – việc mất lãnh thổ, các tổn thất dân sự và quân sự, và sự dời cư khối lượng dân chúng khổng lồ hơn hai triệu thường dân tỵ nạn – đã có một tác động nặng nề, bất lợi trên cơ cấu xã hội và chính trị tổng quát của Nam Việt Nam. Tầm mức nặng nề, sâu rộng hay lâu dài đến đâu thật khó nói, một phần bởi vì người dân Nam Việt Nam đang ở trong trạng thái chấn động và bởi vì một sự hiểu biết trọn vẹn về những gì đã thực sự xảy ra tại Vùng 1 và Vùng 2 vẫn chưa được phổ biến, ngay cả ở Sàigòn, chưa nói đến các khu vực nông thôn đông dân cư tại Vùng 3 hay Châu Thổ sông Cửu Long bận rộn canh tác và vẫn còn thịnh vượng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<u><span style="font-size: 11pt;">C. Các Kế Hoạch Và Ý Định Của Bắc Việt</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các ý định của Bắc Việt Nam thì khó mà nhận thấy và các bước tiến kế tiếp có lẽ đang là đề tài của sự thảo luận tích cực hiện giờ đang được thực hiện bởi Bộ Chính Trị Đảng Lao Động tại Hà Nội. Bằng chứng như thế được cung ứng khiến ta nghĩ rằng Hà Nội đang cân nhắc giữa hai giải pháp lựa chọn bao quát:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> a. Thực hiện một nỗ lực tối đa để khai thác các thành công chiến thuật gần đây và và đẩy lợi thế chiến trường hiện tại của Quân Đội Bắc Viêt vào một nỗ lực toàn diện để đánh sụp Chính Phủ Việt Nam và loại trừ nó như một thực thế chính trị hoạt động.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> b. Củng cố các thắng lợi gần đây và cố gắng giành đọat một hay hai chiến thắng quan trọng nữa (như đánh tan Sư Đoàn 25 LQVNCH và/hay chiếm giữ được Tây Ninh), sau đó kêu gọi các cuộc thương thảo theo những điều kiện không khác gì hơn sự đầu hàng của Chính Phủ Việt Nam, hoạch định để cố gắng một lần nữa sự chiến thắng quân sự sau này trong năm 1975 hay 1976 nếu Chính Phủ Việt Nam không bị áp lực về mặt chính trị đi đến việc chấp nhận một số hình thức “chính phủ liên hiệp” sẽ giao cho phe Cộng Sản sự kiểm soát chính trị trên thực tế [de facto trong nguyên bản, chú của người dịch] tại Nam Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Kể từ khi Hiệp Định Paris được ký kết trong năm 1973, Hà Nội đã đều đặn cải thiện các năng lực quân sự của nó tại Nam Việt Nam xuyên qua một sự cải thiện liên tục hạ tầng cơ sở tiếp vận của nó (các đường lộ, lối mòn, các nhà kho cất trữ, v.v… ở cả Lào lẫn Nam Việt Nam) và một sự thâm nhập liên tục các đồ tiếp liệu, trang bị và binh sĩ – tất cả đều là sự vi phạm rực tiếp vào Điều 7 của Hiệp Định 1973. Trào lượng này đã lên xuống trong 26 tháng qua, nhưng không bào giờ ngừng lại.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Trong mùa hè 1974, khi vị thế tổng quát của Chính Phủ Việt Nam trông ra có nhiều hứa hẹn, trào lượng nhân lực và tiếp liệu bổ sung cho lực lượng viễn chinh xâm lăng của bắc Việt tại miền nam đã đi xuống. Nó bắt đầu vươn lên cao không lâu sau các sự phát triển chính trị mùa hè qua tại Hoa Kỳ và sự ủng hộ của Quốc Hội sụt giảm đối với việc trợ giúp liên tục cho Nam Việt Nam. Trào lượng tiếp vận nhân lực và vật lực từ Bắc Việt – và, từ đó, các năng lực của Quân Đội Bắc Việt tại miền nam – bắt đầu vọt lên trong nửa phần sau của năm 1974. Nhịp độ gia tăng kể từ lúc bắt đầu năm 1975, đã gia tăng trong Tháng Hai và Tháng Ba, và giờ đây đang vận hành ở tốc độ tối đa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Hà Nội chắc chắn đã hoạch định một mức độ đáng kể cho hoạt động tấn công trong mùa xuân này. Nhìn lại, chiến dịch “Đợt I” Tháng Một (chiếm đóng tỉnh Phước Long), trong số các sự kiện khác, xem ra đã là một sự trắc nghiệm rằng liệu Hoa Kỳ sẽ phản ứng hay không trước sự việc mà ngay chính Hà Nội phải xem là một sự vi phạm trắng trợn Hiệp Định Paris 1973. Phán đoán từ hành vi kế tiếp của cộng sản – có nghĩa, sự củng cố gia tăng rõ rệt, sự xâm nhập các đơn vị trừ bị chiến lược của Bắc Việt, cuộc tấn công vào Ban Mê Thuột với hai sư đoàn Quân Đội Bắc Việt (một sư đoàn được chuyển xuống miền nam là thuộc lực lượng trừ bị chiến lược của Hà Nội) và mức độ đinh tai nhức óc gia tăng mà với nó Cộng Sản đã chơi trên chủ đề tuyên truyền về sự “bất lực” của Hoa Kỳ -- Hà Nội xem ra đã quyết định rằng Hoa Kỳ thì quá bận rộn với các vấn đề khác để phản ứng một cách đáng kể đối với bất kỳ điều gì mà Bắc Việt đã làm tại Đông Dương.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các chỉ thị chính thức của đảng và các chỉ thị cao cấp được đưa ra trong Tháng Một và Tháng Hai và ngay cho đến tuần lễ thứ ba của Tháng Ba cho thấy rằng ít nhất các mục tiêu khởi thủy của chiến dịch 1975 là điều gì đó ít hơn một chiến thắng toàn diện trong tương lai kề cận --, thí dụ, một vị thế lãnh thổ được cải thiện (có lẽ bao gồm sự chiếm giữ Thành Phố Tây Ninh), quấy rối và làm tiêu hao LQVNCH, và tạo áp lực toàn diện nặng nề lên Chính Phủ Việt Nam. Mục tiêu chính của chiến dịch này rõ ràng sẽ là việc đặt Cộng Sản vào một vị thế chế ngự từ đó họ có thể đòi hỏi các sự thương thuyết dẫn đến một chính phủ liên hiệp, và, nếu việc như thế không xảy tới, từ đó họ có thể phóng ra một cuộc tấn công “chung cuộc” trong năm 1976.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các mục tiêu của Hà Nội có thể leo thang đến đâu hay sự thèm khát của nó đã được kích thích bởi các biến cố trong tháng qua tại Nam Việt Nam – và tại Hoa Kỳ -- thì không thể nói được, đặc biệt bởi ngay Hà Nội cũng không có thì giờ để tiêu hóa các sự phát triển gần đây nhất. Nhịp độ theo đó nhân lực và vật liệu đang đổ dồn từ Bắc Việt xuống Nam Việt, tuy thế, chắc chắc khiến ta nghĩ rằng Hà Nội có ý định tiếp tục thúc đẩy các cuộc tấn công của lực lượng viễn chinh xâm lăng của nó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">II. CÁC KHU VỰC KHÓ KHĂN CHÍNH YẾU</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chính Phủ Việt Nam đối diện với một mạng lưới đan kết vào nhau của các vấn đề tăng trưởng mau lẹ nằm trong ba lãnh vực tổng quát.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Trước tiên, có các vấn đề cụ thể hay hữu hình. Quan trọng nhất trong các vấn đề này là Quân Đội Bắc Việt – kể cả kích thước hiện tại của nó, sức mạnh gia tăng và hoạt động xâm lấn. Kế đó, đích thực là một mức độ to lớn của các sự tổn thất trong ba tuần lễ vừa qua về nhân số và trang bị --trừ khi hay cho đến khi được thay thế, đặt một LQVNCH ngày càng suy yếu vào một vị thế xấu hơn nữa trước một mối đe doa đăng lớn mạnh của Bắc Việt. Trong khu vực dân sự, mức độ tương liên đích thức của trào lượng tỵ nạn, làm bật rễ khoảng gần mười phần trăm toàn thể dân số, những kẻ mà các nhu cầu khẩn cấp về thực phẩm, quân áo, chỗ ở, và chăm sóc y tế đặt để sự căng thẳng khổng lồ lên trên guồng máy của chính phủ. Đáp ứng các nhu cầu tức thời của các người tỵ nạn này tự nó đã là một vấn đề lớn lao nhưng tái định cư họ và thu nhận họ vào các khu vực hãy còn nằm dưới sự kiểm soát của Chính Phủ Việt Nam lại là một công tác đáng sợ hơn nữa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Có nhiều vấn đề cụ thể khác mang tính chất quan trọng cơ hữu (thí dụ, giữ gìn các đường lộ và các đường dây liên lạc hoạt động, di chuyển các sự tiếp tế về thực phẩm, duy trì luật pháp và trật tự cơ bản tại các khu vực bị tràn ngập bởi người tỵ nạn, kiểm soát hay kiềm chế sự khuynh đảo và hoạt động khủng bố của Việt Cộng tại các khu vực không nằm dưới sự tấn công quy ước trực tiếp), nhưng các vấn đề này bị che khuất bởi ba vấn đề ‘hữu hình” nêu bên trên.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngoài ra, có một loạt các vấn đề liên hệ, đang nhú lên, có thể được gọi là “quản lý của nhà nước”. Các vấn đề này liên can việc cung cấp sự lãnh đạo, hướng dẫn và chỉ đạo cần thiết để đối phó với các vấn đề cụ thể ghi nhận ở trên. Chúng cũng liên can đến sự lãnh đạo và quản trị, quân sự và dân sự, cần thiết để tập hợp một dân tộc sau một loạt các sự thất trận, kiềm chế sự lan truyền của sự chán nản và thất vọng, phát triển một ý thức đoàn kết dân tộc và [hướng đến]mục tiêu chung, và phát động một cuộc chiến tranh để tồn tại. Trong một khung cảnh Việt Nam, tình hình đòi hỏi một loại lãnh đạo và chính quyền hữu hiệu mà Churchill và Nội Các Chiến Tranh của ông ta mang lại cho Đại Anh Cát Lợi sau trận đánh Dunkirk và sự sụp đổ của nước Pháp. Cho đến nay (như phác họa trong Phần II dưới đây) loại lãnh đao và chính quyền này không thấy thể hiện rõ rệt – và tại Việt Nam, không có Eo Biển Anh Quốc (English Channel) để ngăn chặn làn sóng xâm lăng đang xô tới hay để cung cấp một sự ngừng nghỉ hầu tái tập hợp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Kế đó có một phức hợp của các vấn đề thái độ và tâm lý mà, nói đến cùng, có thể là vấn đề quan trọng nhất trong mọi vấn đề. Tại Vùng 2 duyên hải đầy nghẹt tỵ nạn, loại sợ hãi và hoảng loạn bùng nổ tại Đà Nẵng cũng nổi lên trên mặt trước khi vị trí của Chính Phủ Việt Nam tại bắc Cam Ranh bị sụp đổ. Tại Vùng 3 và Sàigòn, người dân bị chấn động và hoang mang. Ho có thể vẫn chưa có một cảm giác về sự nguy hiểm và khủng hoảng cá nhân tức thời, nhưng xúc cảm đó đang bắt đầu lan rộng với nhịp độ tăng nhanh. Tại vùng Châu Thổ, nơi các tin tức về sự phát triển tại phía bắc cần thời giờ để lưu chuyển, cuộc sống thì thịnh vượng và không có sự thay đổi trong kiểu mẫu của các biến cố trong hai năm qua, song điều có thể nhận thấy với một công dân thông thường, là dân chúng thì phân vân và khó chịu song không cảm thấy bị đe dọa một cách tức thì. Chính Phủ Việt Nam có ít thời giờ để hành động trước khi toàn thể câu chuyện về những gì đã xảy ra tại Vùng 1 và Vùng 2 trở nên được hay biết một cách rộng rãi khắp vùng còn lại của xứ sở; nhưng thì giờ thì rất ngắn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Trong Lục Quân, các vấn đề tâm lý có đích nhắm tập trung hơn và căng thẳng hơn. Các đơn vị Lục Quân tại duyên hải Vùng 2 hay biết rằng họ có thể sớm bị áp đảo. Bất kể một số thành công chiến thuật địa phương nào đó, các đơn vị của Vùng 3 có thể rơi thành con mồi cho một cảm giác chủ bại và tuyệt vọng. Tại vùng Châu Thổ, các vị chỉ huy cao cấp của LQVNCH khẳng định rằng tinh thần binh sĩ của họ còn tốt và rằng khi bị tấn công họ sẽ chiến đấu, nhưng khi nói chuyện một cách riêng tư với các người Mỹ mà họ quen biết, và các kẻ mà họ tin tưởng là kín miệng, cùng các vị chỉ huy này cảnh giác rằng tinh thần binh sĩ của họ có thể không đứng vững trước tin tức về các sự thất trận quan trọng tại Vùng 3.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Một trong các vấn đề thái độ và tâm lý nghiêm trọng nhất ở mọi trình độ, quân sự lẫn dân sự, là sự tin tưởng rằng người Nam Việt Nam bị bỏ rơi, và ngay cả bị phản bội, bởi Hoa Kỳ </span></b><span style="font-size: 11pt;">[in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch<b>]</b>. Phe Cộng sản đang sử dụng mọi phương kế khả hữu của sự tuyên truyền và chiến tranh tâm lý để tán trợ quan điểm này. Người càng có vị thế cao hơn trong bực thang hệ cấp hay xã hội càng có mức độ bén nhậy và chú tâm cao hơn đến các cảm nghĩ như thế. Phần lớn sự xúc cảm này quy kết vào Hiệp Định Paris 1973 và sự rút lui kế đó của Hoa Kỳ. Điều được tin tưởng rộng rãi rằng Chính Phủ Việt Nam đã bị cưỡng ép phải ký kết vào Hiệp Định này như là kết quả của sự thương thảo riêng tư giữa Hoa Kỳ - Bắc Việt theo đó Hoa Kỳ được chấp thuận để triệt thoái các lực lượng của nó và đón nhận tù binh trở về, đánh đổi với việc bỏ rơi Nam Việt Nam. Cảm giác về sự bỏ rơi đã được tăng cường bởi điều được nhận thức một cách rộng rãi như một sự thiếu vắng sự nhìn nhận công khai của Hoa Kỳ về sự thống khổ hiện thời của Nam Việt Nam hay sự sẵn lòng để cung cấp sự ủng hộ cần thiết.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tất cả những vấn đề trên đều tương tác với nhau. Một hậu quả của sự tương tác này là sự mất tin tưởng lan truyền trong giới lãnh đạo hàng đầu của Chính Phủ Việt Nam, một cảm thức được nhận thấy trong khắp lớp người có ý thức về chính trị và dâng cao một cách mau lẹ trong giới quân sự. Nhóm cố vấn cao cấp nòng cốt bên trong của Tổng Thống Thiệu được cảm thấy sẽ bị ruồng bỏ. Từng ngày qua, có nhiều hơn sự chua chát và bất mãn này được hướng vào chính Tổng Thống Thiệu. Có một sự nhận thức chung rằng bất kỳ một mưu toan đảo chính nào, ngay dù nếu thành công, có lẽ sẽ là một thảm họa tối hậu; nhưng xác xuất đang lên cao rằng trừ khi cuộc khủng hoảng tín nhiệm này được đánh tan, Tổng Thống Thiệu sẽ phải từ chức.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">III. CÁC KẾ HOẠCH VÀ CÁC Ý ĐỊNH CỦA CHÍNH PHỦ VIỆT NAM HIỆN THỜI</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chính Phủ Việt Nam có điều họ gọi là một “kế hoạch chiến lược” nhưng nó đang được tái duyệt gần như hàng ngày chiếu theo các biến cố. Một tuần trước đây (25 Tháng Ba) họ đã dự kiến một túi đất nội phận (enclave) tại Đà Nẵng và một tuyến phòng thủ phía nam cắm neo tại bờ biển ở Bình Định hay, nếu điều đó không thành, sẽ nằm ngay bên dưới Tuy Hòa trong tỉnh Phú Yên. Tuyến dự liệu được vòng qua các tỉnh Tuyên Đức và Lâm Đồng, sau đó đến Xuân Lộc tại tỉnh Long Khánh và chạy tới Tây Ninh. Kể từ khi kế hoạch được phát triển, Đà Nẵng bị mất, vị thế của Chính Phủ Việt Nam tại duyên hải Vùng 2 bị sụp đổ tại phía bắc Cam Ranh.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chính Phủ Việt Nam chủ định tái tổ chức và tái trang bị các đơn vị Thủy Quân Lục Chiến và LQVNCH bị tổn hại trong các trận đánh trong tháng qua với mọi tốc độ khả hữu. Nó cũng chủ định để thực hiện các bước tiến khác để bổ sung sức mạnh của LQVNCH bằng việc nâng cấp các số lương đáng kể các lực lượng diện địa và các toán Biệt Đông. Sự thành công của tất cả các điều này sẽ tùy thuộc vào mức độ theo đó QLVNCH [RVNAF: Republic of Vietnam Armed Forces trong nguyên bản, tức Quân Lực Việt Nam Công Hòa, từ giờ trở đi được viết tắt là QLVNCH, chú của người dịch] có khả năng sửa chữa các khuyết điểm nghiêm trọng trong sự chỉ huy và kiểm soát và năng lực của nó để chuyển dịch các kế hoạch thành hoạt động có phối hợp. Tổng Thống Thiệu và Tướng [Cao Văn] Viên đều nhận thức được nhu cầu và có hứa hẹn hành vi sửa chữa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Vấn đề tỵ nạn cũng phản ảnh tương tự các khiếm khuyết trong việc hoạch định và quản trị. Có một sự quan tâm và ước muốn sẵn sang giúp đỡ và các nguồn cảm tình và ủng hộ quốc tế có thể được khai mở, kể cả các ngân khoản, nhân viên y tế, tiếp liệu, v.v… Bác Sĩ [Phan Quang] Đán – Phó Thủ Tướng đặc trách tỵ nạn – đang làm những gì ông có thể làm, nhưng, cho đên giờ, không có cơ chế cơ hữu của Chính Phủ Việt Nam có khả năng để trình bày các chi tiết rắc rối và theo dõi hệ thống đên cùng mà vấn đề phức tạp và khổng lồ này đòi hỏi. Hậu quả, gánh nặng có khuynh hướng đổ xuống nột số ít viên chức, kể cả các viên chức cấp tỉnh địa phương, một số người trong họ có sáng kiến trong việc đối phó với các sự khủng hoảng trước mắt nhưng các nỗ lực đó chỉ có tính cách cá nhân, rời rạc và không phải là một phần của một tổng thể kết hợp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Sự tuyên truyền và chiến tranh tâm lý và ngay cả sự truyền thông thiết yếu của chính phủ với người dân của chính Chính Phủ Việt Nam phơi bày các khiếm khuyết tương tự trong ý niệm tổng quát và sự theo dõi đến cùng hệ thống.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tóm lại, Chính Phủ Việt Nam, có các hy vọng và các khát vọng, và một ước muốn để đối phó, nhưng ít có điều nào được chú tâm vào tiêu điểm, truyền đạt hay thực sự được tổ chức. Chính phủ, đặc biệt giới thư lại, đang ở trong trạng thái chấn động và hoang mang và các tầng lớp thượng tầng không có vẻ có một sự nhận thức hay hiểu biết đầy đủ tầm mức to lớn của nhiều vấn đề khó khăn của Chính Phủ Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">IV. CÁC VIỄN ẢNH HIỆN THỜI</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Những gì xẩy ra tại Nam Việt Nam trong tháng tới hay trong thời khoảng đó, khoan nói tới một thời khoảng lâu dài hơn, tùy thuộc rất nhiều vào những gì sẽ được làm – hay không làm – bởi Bắc Việt, Chính Phủ Việt Nam, và Hoa Kỳ trong vòng hai đến ba tuần sắp đến và ngay cả trong vài ngày sắp tới.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Trừ khi các lực lượng Bắc Việt được kiềm chề một cách nào đó trong chiến trận hay Hà Nội được khuyến dụ để ngưng lại bởi một số hình thức của sự thuyết phục ngoại giao hay sự thuyết phục nào khác, Bắc Việt sẽ đánh bại Chính Phủ Việt Nam về mặt quân sự. Không có bằng chứng rằng Bắc Viết đang gặp các khó khăn về tiếp vận hay bắt đầu cạn kiệt số tiếp liệu của họ. Sự nam tiến của một, khoan nói đến hai, trong số năm sư đoàn của Hà Nội giờ đây tại Vùng 1 sẽ đủ để quyết định số phận cho sự kiểm soát của Chính Phủ Việt Nam trên duyên hải Vùng 2. Nếu một trong năm sư đoàn của Hà Nội đã sẵn có mặt ở Vùng 2 được chuyển xuống Vùng 3, đặc biệt nếu được tăng cường với nhiều thiết giáp và trọng pháo hơn, điều này sẽ làm nghiêng cán cân các lực lượng hiện tại ở Vùng 3. Các lực lượng của Chính Phủ Việt Nam tại Châu Thổ đều có thể đương đầu với các binh sĩ Bắc Việt đã sẵn có mặt tại vùng đó, và Vùng 4 không thể giữ được nếu Vùng 3 bị sụp đổ tiếp theo sau các sự thất trận tại Vùng 1 và Vùng 2.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Bức tranh nói trên có thể được thay đổi khi Chính Phủ Việt Nam bố trí tại Vùng 3 các đơn vị được tái thành lập từ số quân còn lại của các đơn vị được rút về từ Vùng 1 và Vùng 2. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi thời gian để tái tổ chức và trang bị. Các sự bất lợi là về mặt năng lực thuần túy, Bắc Việt có thể di chuyển và điều động các sư đoàn hiện hữu trong phạm vi Nam Việt Nam nhanh hơn việc Chính Phủ Việt Nam có thể thành lập các đơn vị mới.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Đối với Chính Phủ Việt Nam, một số bước tiến – quyết liệt và có hiệu quả có thể biểu lộ được – phải được thực hiện không chỉ để ngăn cản bất kỳ sự suy đồi cận kề trong vị thế quân sự của Chính Phủ Việt Nam tại Vùng 3, mà còn - và có lẽ quan trọng hơn – mang lại cho dân chúng, và QLVNCH, một sự hứng khởi tâm lý và sự tín nhiệm nơi giới lãnh đạo thượng tầng của Chính Phủ Việt Nam. Trong phạm vi tinh thần, Nam Việt Nam – ít nhất tại Vùng 3, kể cả Sàigòn – đang rất gần bên bờ tuột xuống một loại tuyệt vọng và ý nghĩ chủ bại, có thể tháo tung một cách nhanh chóng cơ cấu toàn thể.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">V. VAI TRÒ CỦA HOA KỲ VÀ CÁC ĐƯỜNG LỐI HÀNH ĐỘNG KHẢ HỮU</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Những gì Hoa Kỳ làm, hay không làm, trong những ngày trước mắt có lẽ sẽ có tính cách trọng yếu như một yếu tố xác định các biến cố của ít tuần sắp đến, giống như các hành động hay bất động của Sàigòn hay Hà Nội. <b>Một mình Hoa Kỳ không thôi, không thể cứu vớt Nam Việt Nam, nhưng nó có thể, tuy là vô tình, quyết định sự tử vong của nó</b> [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch]. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các đề nghị của tôi sẽ nằm ở hai loại khác nhau. Có các hành động ngắn hạn – một phần cụ thể nhưng chính yếu về tâm lý – cần thiết để mang lại cho Nam Việt Nam một sự nâng cao tinh thần và, nếu có thể được, để khuyến dụ Hà Nội ngừng lại. Việc này không gì khác hơn là để mua thời gian, nhưng vào thời khắc mà thời giờ được cần đến một cách khẩn cấp. Thứ nhì, có các hành động dài hạn hơn, chính yếu là về vật thể mặc dù vẫn còn có một chiều kích tâm lý mạnh mẽ, cần thiết nếu Nam Việt Nam sẽ có bất kỳ hy vọng nào để sống sót một cách hữu hình trước sự tấn công của Bắc Việt hay thương thảo bất kỳ sự giải quyết nào không phải là sự đầu hàng vô điều kiện.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Điều kiện tức thời và thiết yêu là sự nhận thức của Việt Nam về sự ủng hộ của Hoa Kỳ. Các sự nhận thức thì quan trọng ở mọi khía cạnh. Một sự nhận thức về sự ủng hộ sút giảm của Hoa Kỳ dành cho Nam Việt Nam khuyến khích Bắc Viết phóng ra cuộc tấn công hiện thời của họ. Cũng chính nhận thức này đã khiến cho Việt Nam Cộng Hòa khởi sự triệt thoái khỏi các vị trí rời rạc và bị nguy hiểm tại các tỉnh phía bắc. Các nhận thức này đã được định hình bởi các hành động kể sau: Ngay sau khi có sự ký kết Hiệp Định Paris, 1.6 tỷ mỹ kim được yêu cầu để đáp ứng các yêu cầu của Nam Việt Nam trong Tài Khóa 1974; 1.126 tỷ được chuẩn cấp – 70% các nhu cầu. Một yêu cầu kế tiếp cho 500 triệu bổ túc cuối cùng bị bác bỏ. Trong tài khóa hiện thời, 1.6 mỹ kim được yêu cầu để duy trì năng lực quân sự phòng thủ khả dĩ tồn tại được của Việt Nam ; 700 triệu được chuẩn cấp – 44% yêu cầu đã được bày tỏ. Các hành động này và các hành động liên hệ giúp vào việc làm phát sinh sự khủng hoảng lòng tín nhiệm đã hối hả xô đẩy đến chiến lược thu nhỏ của Chính Phủ Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Giờ đây, chìa khóa cho sự sống còn của quốc gia Việt Nam là khả năng của Chính Phủ Việt Nam để ổn định tình hình, và mang các nguồn tài nguyên quân sự của họ để chống đỡ trong việc làm cùn nhụt sự tấn công của Bắc Việt. Khả năng của họ để ổn định tình hình xoay quanh, ở một tầm mức rất lớn, khả năng để thuyết phục người lính và người dân bình thường rằng chưa mất hết tất cả, và rằng Bắc Việt có thể bị chặn lại. Mặc dù điều này phần lớn là một công tác dành cho Chính Phủ Việt Nam, các hành động của Hoa Kỳ có tính cách sinh tử trong việc vãn hồi sự tín nhiệm.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Hành động mà Hoa Kỳ có thể làm sẽ có ảnh hưởng tức thời lớn nhất trên các sự nhận thức của Việt Nam – Bắc cũng như Nam – sẽ là sự sử dụng không lực để làm cùn nhụt cuộc tấn công hiện thời của Quân Đội Bắc Việt. Ngay dù được giới hạn vào Nam Việt Nam và được thực hiện trong một thời khoảng hạn chế không thôi, các cuộc tấn công như thế sẽ tạo ra một sự tổn thất nghiêm trọng trên nhân lực và đồ tiếp liệu của lực lượng viễn chinh Bắc Việt, và có một tác động tinh thần mạnh mẽ trên bộ đội xâm nhập của Bắc Việt. Các cuộc tấn công này cũng sẽ mang lại một sự ngừng chỉ của các nhà lãnh đạo Hà Nội và nâng cao các sự quan ngại, hiên giờ không hiện hữu, về các rủi ro liên quan đến việc không đém xỉa đến một hiệp định chính thức được ký kết với Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các nhà lãnh đạo quân sự Nam Việt Nam ở mọi cấp đều trưng dẫn nhiều lần tầm quan trọng của các cuộc tấn công bằng B-52 đối với sự thực hiện một cuộc phòng vệ thành công chống lại các lực lương địch quân chiếm ưu thế và có một sự biện minh quân sự vững chắc cho một quan điểm như thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các ý kiến nêu trên chỉ chuyên chở một sự lượng định quân sự. Tôi nhiên, tôi thừa nhận các hàm ý chính trị và pháp lý quan trọng liên quan đến sự hành sử một hành động như thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Một bước tiến quan trọng mà Hoa Kỳ cần phải lấy là bày tỏ rõ ràng rằng Hoa Kỳ ủng hộ Nam Việt Nam. Điều này phải bao gồm các lời tuyên bố tích cực bởi Tổng Thống và các viên chức Hoa Kỳ cao cấp khác. Tinh thần đang xuống dốc của Việt Nam rõ ràng được củng cố bởi sự đến nơi của một toán Hoa Kỳ được phái bởi Tổng Thống để điều tra tình hình. Các hành động bổ túc của Hoa Kỳ thuộc bản chất này sẽ làm sáng tỏ sự quan tâm của Hoa Kỳ. Ngoài các lời tuyên bố từ Ngành Hành Pháp, cũng cần có một nỗ lực để bảo đảm rằng một diễn đàn rộng rãi của sự quan tâm thì hiển hiện tại Hoa Kỳ. Sự ủng hộ từ các Thành Viên của Quốc Hội; các lời tuyên bố công khai từ các nhân vật hữu trách cả trong lẫn ngoài chính quyền; và sự thông cảm trong báo chí Hoa Kỳ sẽ hỗ trợ việc thay đổi các nhận thức của Hoa kỳ về tình hình tại Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Nỗ lực này có thể nhấn mạnh vào ba chủ đề chính yếu:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - <b>Nhân dân Việt Nam, với sự hiểu biết tự thân về đời sống dưới cả chính phủ của ông Thiệu và cộng sản, đã cho thấy một cách rõ ràng sự lựa chọn của họ qua “việc bỏ phiếu bằng đôi chân của họ”, giống như người dân Đông Đức đã làm trước khi có sự du nhập Bức Tường Bá Linh (Berlin Wall). Cuộc di cư đông đảo từ các tỉnh phía bắc, đối diện với sự khổ nhọc, nguy hiểm và sự chịu đựng nỗi đau khổ dữ dội của con người, là một dấu hiệu chân thật cho các cảm nghĩ của họ. Trong sự lựa chọn của họ, không có người nào bỏ chạy về phía bắc đến Hà Nội và quân Bắc Việt – nơi không có giao tranh, nơi không có các đoàn người tỵ nạn, và nơi mà chiến tranh đã không đụng chạm tới kể từ có Hiệp Định Paris. Vấn đề không phải là đề tài học thuật đối với cá nhân người Việt Nam; đó là vấn đề của sự sống và cái chết. Bằng hành động của họ, họ đã lựa chọn tự do và có thể cái chết</b> [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch]. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Nam Việt Nam đang chiến đấu một cuộc chiến tranh phòng vệ. Vật liệu Hoa Kỳ được sử dụng để phòng vệ Nam Việt Nam, trong khi các xe tăng và quân liệu của Sô Viết và Trung Cộng được sử dụng bởi quân Bắc Việt cho một sự xâm lược công khai, trần trường, và thách đố. Chính sự xâm lăng của Bắc Việt, chứ không phải là các hành động của Nam Việt Nam, đã sẵn đòi hỏi Chính Phủ tìm kiếm sự ủng hộ bổ túc từ Quốc Hội. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Chúng ta nên tiếp tục nhấn mạnh đến ảnh hưởng Việt Nam trên tính khả tín của bất kỳ cam kết nào của Hoa Kỳ. Thế giới rõ ràng hiểu biết về các sự cam kết của Hoa Kỳ trong quá khứ đối với Việt Nam. Các hao tốn về nhân mạng và tài nguyên trong sự theo đuổi sự cam kết này được hay biết rất rõ bởi mọi người. Các chính phủ trên thế giới hay biết quá khứ, nhưng sẽ nhìn bất kỳ sự vô khả năng hiện tại nào để ủng hộ người Việt Nam trong cuộc khủng hoảng vì sống còn của họ như một sự thiếu sót ý chí và quyết tâm của Hoa Kỳ. Nếu chúng ta không làm một nỗ lực nào, sự khả tín tương lai của chúng ta như được nhận thức bởi đồng minh cũng như đối thủ tiềm tàng, sẽ bị mất đi trong nhiều năm sắp tới.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Các lời tuyên bố về sự ủng hộ của Hoa Kỳ thì quan trọng, nhưng điều cũng thiết yêu rằng thông điệp được chứng thực với các hành động cụ thể để chứng minh rằng Hoa Kỳ đứng đàng sau đồng minh của mình. Trong khi sự cung ứng tối hậu các tài nguyên quân sự sẽ tùy thuộc vào các sự chuẩn chi bổ túc tại Quốc Hội cho tài khóa hiện thời, hiện còn hơn 150 triệu khả dĩ cung ứng từ số 700 triệu đã được biểu quyết trong Đạo Luật Chuẩn Chi Quốc Phòng (Defense Appropriations Act). Số tiền này có thể được sử dụng để đáp ứng với các nhu cầu tức thời nhất lúc này và trong ít tuần sắp tới. Tuy nhiên, sự chi tiêu mau chóng ngân khoản còn lại sẽ sớm làm cạn kiệt các năng lực của Hoa Kỳ để cung cấp sự ủng hộ. Một dự luật chuẩn chi bổ túc, có thể vào khoảng 722 triệu, được cần đến một cách khẩn cấp cho các nhu cầu quân sự căn bản hầu cung cấp một cơ may cho sự tồn tại của Việt Nam Cộng Hòa. Các chi tiết của yêu cầu như sau:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chiến dịch tấn công hiện tại bởi Quân Đội Bắc Việt đã gây ra các sự tổn thất vật liệu nghiêm trọng cần phải được thay thế giờ đây:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Năm Sư Đoàn LQVNCH đã bị tiêu diệt hay trở nên không còn tác chiến hữu hiệu và một sư đoàn khác chỉ được cứu vãn một phần. Vào lúc làm bản báo cáo này một sự kiểm điểm con số chính xác của các sự tổn thất nhân viên và vật liệu không thể có được, các con số kể sau là các tổn thất vật liệu được hay biết hiện nay:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> ĐẠN DƯỢC TẠI CHỖ (CHỈ KỂ SÔ TRONG KHO CẤT TRỮ) $129.0 Triệu</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> VŨ KHÍ CÁ NHÂN & TOÁN 24.6</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> PHÁO BINH 16.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> XE ĐƯỜNG RẦY 85.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> XE CHẠY BẴNG BÁNH XE 77.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> TRANG BỊ TRUYỀN TIN 15.6</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> NHIÊN HƯỢT LIỆU (POL) 6.3</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Y TẾ 7.9</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> KỸ THUẬT CƠ KHÍ 1.8</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> TIẾP LIỆU TỔNG QUÁT 110.5</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> TỔNG CỘNG $473.7 Triệu</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Ngoài ra Không Quan Việt Nam bị mất 393 máy bay trị giá $176.3 triệu mỹ kim, 52.8 triệu đạn máy bay, và $68.6 triệu đồ phụ tùng và trang bị yểm trợ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Trong cuộc tấn công hiên thời, Hải Quân Việt Nam bị mất ba tàu trị giá $2.4 triệu và $5.4 triệu về tiếp liệu và thiết bị yểm trợ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tổng số ước lượng cho số tổn thất trang bị và tiếp liệu quân sự của QLVNCH trong cuộc tấn công hiện thời là $779.2 triệu. Các tổn thất này không bao gồm số đạn dược lắp vào súng căn bản, các đơn vị yểm trợ không thuộc sư đoàn hay các cơ sở cố định như phi trường, các hải cảng và các cơ sở quân sự.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chính Phủ Việt Nam tin tưởng cuộc tấn công hiện thời có thể được ngăn chặn với các lực lượng quân sự được cung ứng hiện thời và sẽ được tái thành lập. Họ dự liệu duy trì một nước Việt Nam Cộng Hòa thu nhỏ bao gồm phần đông nam của các khu đất thấp thuộc Vùng 2, hai phần ba phía nam của Vùng 3 và toàn thể Vùng 4. Lãnh thổ sẽ được giữ chứa đựng đông đảo dân chúng và có các điều kiện cần thiết cho một thực thể kinh tế và chính trị khả dĩ tồn tại được. Họ đang làm việc theo một kế hoach tái tổ chức mà, nếu được thực hiện một cách thành công, có thể cung cấp sự bảo vệ quân sự cho nước Việt Nam Cộng Hòa thu nhỏ này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Vào lúc lập bản báo cáo này, kế hoạch tái tổ chức của Chính Phủ Việt Nam dự kiến tái thành lập bốn sư đoàn bộ binh, biến cải 12 lữ đoàn biệt động thành bốn sư đoàn biệt động, và nâng cấp 27 Toán Lực Lượng Đia Phương Quân lưu động thành 27 trung đoàn bộ binh. Để có hiệu quả, sự thực hiện phải khởi sự tức thời. Dưới sự giả định trọng yếu rằng Chính Phủ Việt Nam có thể ổn định tình hình quân sự hiện tại, với vật liệu và các nguồn nhân lực hiện nay thuộc quyền quyết định của họ và trong khuôn khổ của cấp khoản chuẩn chi hạn chế cho Tài Khóa 1975 còn lại, họ cần các sự thay thế bổ túc tức thời sẽ đòi hỏi sự chấp thuận và chuẩn chi mới. Sự ước lượng của chúng tôi về các yêu cầu tức thời này gồm:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Trang bị cho bốn sư đoàn bộ binh $138.6 Triệu</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Biến cải 12 toán biệt động thành bốn sư đoàn $118.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Biến cải 27 Toán Địa Phương Quân thành 27 Trung Đoàn LQVN 69.6</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">-Đạn dược dùng trên đất liền để duy trì các hoạt động tác chiến</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> và tái tạo các mức độ dự trữ $198.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Đạn dùng trên không để duy trì các hoạt động tác chiến và</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">tái tạo các mức độ dự trữ 21.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Các sản phẩm Nhiên Hượt Liệu để duy trì các hoạt động tác chiến</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">và bảo đảm các mức độ dự trữ thích đáng 10.4</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Tiếp liệu tổng quát và các bộ phận sửa chữa 21.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Yểm trợ y tế (Nhà Thương & Tiếp Liệu) 7.0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Máy bay (2 C-130), đồ phụ tùng, trang bị yểm trợ dưới đất, và</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">sửa chữa phi trường 44.9</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">- Phí tổn chuyên chở đồ tiếp liệu và trang bị 93.7</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">TỔNG CỘNG $722.2 Triệu</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chúng tôi ước lượng rằng khối lượng các vật liệu trên có thể được chuyển giao cho Việt Nam Cộng Hòa trong vòng 45 ngày có sự cung cấp các ngân khoản. Điều phải được hiểu rằng không có sự cấp khoản bổ túc này, số tiếp liệu đạn dược của QLVNCH sẽ bị cạn kiệt trước khi kết thúc tài khóa năm nay với mức độ tác chiến hiện tại. Sự tái thành lập các đơn vị không có hiệu năng tác chiến sẽ không khả thi nếu không có việc cấp khoản bổ túc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngoài sự thỏa mãn các yêu cầu quân sự tức thời này, chúng tôi sẽ phải tìm kiếm các sự chuẩn chi riêng biệt cho sự cứu trợ tỵ nạn. Chính Phủ Việt Nam sẽ không thể bị gánh vác chi phí về việc tái định cư hơn một triệu người tỵ nạn khi các nguồn tài nguyên của nó đã sẵn được cần tới cho cuộc chiến đấu để sinh tồn của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Không có và không thể có bất kỳ sự bảo đảm nào rằng các hành động mà tôi đề xuất sẽ đủ để ngăn cản sự chính phục của Bắc Việt. Tuy nhiên, nỗ lực cần phải được thực hiện. <b>Những gì bị va chạm tại Việt Nam hiện nay là sự khả tín của Hoa Kỳ như một đồng minh. Chúng ta không được từ bỏ mục đích của chúng ta về một Nam Việt Nam tự do và độc </b>lập [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch]<b> .</b>/- </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">-----</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">* Xem Bảng (Table), Bảng B (Tab B), để có thêm chi tiết. Con số này không bao gồm công tác quản trị hành chính và số nhân viên yểm trợ tác chiến, cũng không bao gồm các đơn vị Việt Cộng thuộc phạm vi cấp tỉnh và quận.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">** Xem Bảng, Bảng C, để có thêm chi tiết. Các con số này không bao gồm Không Quân hay Hải Quân Nam Việt Nam, cùng như các Lực Lượng Địa Phương Quân và Nghĩa Quân, Các Lực Lượng Cảnh Sát Dã Chiến hay các đơn vị linh tinh khác không thuộc QLVNCH. Quân số ước lượng cho các Lực Lượng Địa Phương Quân và Nghĩa Quân của Chính Phủ Việt Nam được bao gồm trong bảng như một phần của quân số vũ trang tổng quát của Chính Phủ Việt Nam. Với một số ngoại lệ cá biệt, các đơn vị diện địa này, tuy thế, đã không hữu hiệu trong các chiến dịch hồi Tháng Ba tại Vùng 1 và Vùng 2, thường phân tán hay giải tán khi có các sự thăm dò nghiêm trọng đầu tiên (hay ngay sự xuất hiện) của các đơn vị trận tiền của Quân Đội Bắc Việt. Các vị chỉ huy LQVNCH tại Vùng 3 và Vùng 4 nói chung nghi ngờ các lực lượng diện địa sẽ có hiệu năng hơn khi đối diện với các cuộc tấn công nặng nề của Bắc Việt tại nửa phần dưới của xứ sở. Hậu quả, các lực lượng diện địa đang được nâng cấp vào cơ cấu chính quy của LQVNCH.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">*** Xem Các Bản Đồ (Bảng D: Tab D). </span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 1</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">QUÂN SỐ QUÂN ĐỘI BẮC VIỆT/SỐ VŨ KHÍ GIA TĂNG CỦA QUÂN ĐỘI BẮC VIỆT</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">TẠI VIỆT NAM CỘNG HÒA KỂ TỪ KHI NGƯNG BẮN</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">(Mọi Con Số Đều Là Số Ước Lượng Xấp Xỉ)</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm" /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 2</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">THỐNG KÊ CỦA DAO (VĂN PHÒNG TÙY VIÊN QUÂN SỰ)</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">VỀ VIỆT CỘNG/QUÂN ĐỘI BẮC VIỆT 03</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">CÁC ĐƠN VỊ TÁC CHIẾN QUAN TRỌNG TẠI VIỆT NAM CỘNG HÒA</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm" /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 3</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">BẢNG THỐNG KÊ</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">CÁC ĐƠN VỊ TÁC CHIẾN TẠI NAM VIỆT NAM</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">(SỐ ĐƠN VỊ) (QUÂN SỐ)</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm" /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 2.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 18pt;">QUÂN SỐ / SỐ VŨ KHÍ GIA TĂNG CỦA QUÂN ĐỘI BẮC VIỆT</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 2.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 18pt;">TRONG PHẦN ĐẤT VIỆT NAM CỘNG HÒA TỮ KHI NGƯNG BẮN</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 4in; text-indent: 0.5in;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">(Các con số đều là số ước lượng xấp xỉ, gần đúng)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> CÓ TRONG TAY DU NHẬP THÊM TỔNG CỘNG DU NHẬP THÊM SỐ GIA TĂNG CHUYỂN</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> CHO ĐẾN VÀO NAM</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Loại Vũ Khí 23/1/73 1/3/75 1/3/75 1/3 – 1/4/75 23/1/73-1/4/75 1/4/75</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Trọng Pháo</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 85-105 270-380 355-485 15 285-395 30-40</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">(85,122,130 ly)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Phòng Không</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">12.8,14.5, 23, 700 800 1500 250 1050 250</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">SA-2</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> --- 15-25 Dàn Phóng 15-25 Dàn 16-25 Dàn 31-50 Dàn Có thể 50-75</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> Dàn Phóng</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">SA-3</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> --- --- --- --- --- ---</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Xe Tăng </span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">PT76,T54 90-115 575-635 655-750 20-30 595-665 Không rõ</span></div>
<div style="border-bottom-color: windowtext; border-style: none none solid; border-width: medium medium 1pt; margin-left: 1in; margin-right: 1in; padding: 0in 0in 1pt;">
<div class="MsoNormal" style="border: medium none; font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 12pt; margin-bottom: 12pt; margin-left: 1.5in; margin-right: 1.5in; padding: 0in;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">T63, v.v…</span></div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> Đã Đến Từ Đã Đến Trong Số Được Phát Hiện Ước Lượng Số Đến Nơi <u>TỔNG CỘNG</u></span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 28/1/73-1/3/75 Tháng 3, 1975 Đã Đến Tháng 4 Bổ Túc Trong Tháng 4</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Số quân xâm nhập</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Đã Đến Đất VNCH</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 195,400 19,400 23,400 10,000 248,300 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin-bottom: 12pt; margin-left: 1.5in; margin-right: 1in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in; text-indent: 0.5in;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 2</span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 3in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 18pt;">[?Văn Phòng] DAO, VIỆT CỘNG/QUÂN ĐỘI BẮC VIỆT 03[?]</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 2.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 18pt;">CÁC ĐƠN VỊ TÁC CHIẾN CHÍNH TRONG PHẦN ĐẤT VIỆT NAM CỘNG HÒA</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> </span></u><u><span style="color: windowtext; font-size: 14pt;">Tháng 1/73 3/75 4/75 (thay đổi so với 3/75) Chuyển xuống Nam</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> SĐ TĐ SĐ LĐ TĐ SĐ LĐ TĐ SĐ TĐ </span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Toàn quốc</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 17 97 20 (+3) 4(+4) 117(+20) 22(+2bb) 4(0) 123(+6bb) 4 16 (12bb, 3pk,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> (16bb,1pk) (85bb, (15bb,1pb (1bb, (65bb,16pb, Không (3bb, 1SAM)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 12pk) 3pk,1đc) 2pb, 4tg,24pk, đổi) 1pk)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 1tg) 1SAM,7đc)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Quân Khu 1</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 9 (8bb,1pk) 50 6(-3) 4(+4) 46(-4) 6 4 50(+1bb)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> (39bb/ (4bb, 2pk?) (1bb, (20bb,6pb, (Không đổi) (Không</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> pb, 2pb, 2tg,17pk, đổi)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 11pk) 1tg) 1SAM)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Quân Khu 2</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 3bb 10bb/ 4bb(+1) 23(+13) 6(+2) 27(+4)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> pb) (15bb,3pb, (1bb,1pk) (3bb,1pk)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 1tg,4pk)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Quân Khu 3</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 2bb 17 7(+5) 31(+14)[?] 8(+1bb) 34(+3bb)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> (16bb, (4bb,1pb, (15bb,5pb, </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ` 1pk) 1đc,1pk) 1tg,1đc,3pk)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Quân Khu 4</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 3bb 20bb 3bb(không 18(-2) 3bb 18</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> đổi) (15bb,1đc (Không đổi) (Không đổi)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 2pb)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">_________</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">[Các chữ viết tắt trong bản dịch: <b>SĐ</b>: Sư Đoàn, <b>TĐ</b>: Trung Đoàn, <b>LĐ</b>: Lữ Đoàn, <b>bb</b>: bộ binh, <b>pk</b>: phòng không, <b>pb</b>: pháo binh, <b>tg</b>: thiết giáp, <b>đc</b>: đặc công, <b>SAM</b>: hỏa tiễn SAM]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in; text-indent: 0.5in;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in; text-indent: 0.5in;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 3</span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 3.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 18pt;">CÁC ĐƠN VỊ TÁC CHIẾN TẠI NAM VIỆT NAM</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 3in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 18pt;">(SỐ ĐƠN VỊ) (QUÂN SỐ) [CỦA VIỆT NAM CỘNG HÒA]*</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 14pt;">CUỐI THÁNG 1, 1975</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt; text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> QUÂN KHU 1 QUÂN KHU 2 QUÂN KHU 3 QUÂN KHU 4 QUÂN SỐ VNCH</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ BB</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> (10) 16,000 (7) 11,500 (9) 14,800 (9) 10,800 (35) 53,100</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">LĐ TG</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 1) 1,300 (1) 2,000 (1) 1,700 (1) 1,100 ( 4) 6,100</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ PB</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 6) 7,800 (3) 3,900 (4) 5,200 (4) 5,000 (17) 21,000</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">LĐ BĐ</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 4) 4,800 (7) 8,400 (4) 5,000 (0) (15) 18,000</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ ND</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 3) 4,500 (0) (0) (0) ( 3) 4,500</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ TQLC</span></u></b><u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 3) 6,000 (0) (0) (0) ( 3) 6,000</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Tổng Cộng (27) 40,400 (18) 25,800 (18) 26,700 (14) 16,900 (77)109,800 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">ĐPQ</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 20,000 32,000 33,000 40,000 125,000 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 14pt;">CUỐI THÁNG 2, 1975</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> QUÂN KHU 1 QUÂN KHU 2 QUÂN KHU 3 QUÂN KHU 4 QUÂN SỐ VNCH</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ BB</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> (10) 16,000 (7) 11,500 (9) 14,800 (9) 10,800 (35) 53,100</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">LĐ TG</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 1) 1,300 (1) 2,000 (1) 1,700 (1) 1,100 ( 4) 6,100</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ PB</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 6) 7,800 (3) 3,900 (4) 5,200 (4) 5,000 (17) 21,000</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">LĐ BĐ</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 4) 4,800 (8) 9,600 (4) 5,000 (0) (16) 19,400</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ ND</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 3) 4,500 (0) (1) 1,500 (0) ( 4) 6,000</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ TQLC</span></u></b><u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 3) 6,000 (0) (1) 2,200 (0) ( 4) 8,200</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Tổng Cộng (27) 40,400 (18) 27,000 (18) 30,400 (14) 16,900 (80)114,700 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">ĐPQ</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 19,000 31,000 32,000 34,000 116,000 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt 5.5in; text-indent: 0.5in;">
<u><span style="color: windowtext; font-size: 14pt;">CUỐI THÁNG 3, 1975</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> QUÂN KHU 1 QUÂN KHU 2 QUÂN KHU 3 QUÂN KHU 4 QUÂN SỐ VNCH</span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ BB</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 0) (0) (9) 11,800 [?] (9) 12,000 (18) 23,800</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">LĐ TG</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 0) (0) (1) 1,500 (1) 1,500 ( 2) 3,000</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ PB</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 0) (0) (5) 6,500 (4) 5,000 ( 9) 11,500</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">LĐ BĐ</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 0) (0) (5) 6,200 (0) ( 5) 6,200</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ ND</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 0) (0) (3) [?] (0) ( 3) 4,500</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ TQLC</span></u></b><u><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> ( 0) (0) (0) 5,000 [?] (2) [?] ( 2) 5,000</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">Tổng Cộng ( 0) 0 ( 0) 0 (23) 35,500 (16) 18,500 (39) 54,000 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">ĐPQ</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;"> 0 0 31,000 34,000 63,000 </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">* Chỉ kể quân số của các đơn vị có hiệu năng tác chiến, không gồm số quân còn thất lạc rải rác, đang tuyển mộ, đang huấn luyện, v.v….</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">----</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">[Các chữ viết tắt trong bản dịch: <b>TĐ BB</b>: Trung Đoàn Bộ Binh, <b>LĐ TG</b>: Lữ Đoàn Thiết Giáp, <b>TĐ PB</b>: Trung Đoàn Pháo Binh, <b>LĐ BD</b>: Liên Đoàn Biệt Động,</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">TĐ ND</span></b><span style="color: windowtext; font-size: 11pt;">: Trung Đoàn Nhảy Dù, <b>TĐ TQLC</b>: Trung Đoàn Thủy Quân Lục Chiến, <b>ĐPQ</b>: Địa Phương Quân]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 0in 1in 0pt;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 4</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">BẢN ĐỒ KIỂM SOÁT LÃNH THỔ CỦA</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">CHÍNH PHỦ VIỆT NAM/CỘNG SẢN</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;"> THÁNG MỘT 1973</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm" /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 11pt;">PHỤ LỤC 5</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">BẢN ĐỒ KIỂM SOÁT LÃNH THỔ CỦA</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">CHÍNH PHỦ VIỆT NAM/CỘNG SẢN</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">31 THÁNG BA, 1975</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm" /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 18pt;">Tài Liệu 4</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">VĂN THƯ GHI NHỚ</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">TÒA BẠCH ỐC</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">HOA THỊNH ĐỐN</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<u><span style="font-size: 11pt;">VĂN THƯ GHI NHỚ LÀM TÀI LIỆU LƯU TRỮ</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">PHIÊN HỌP HỘI ĐỒNG AN NINH QUỐC GIA</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Các Tham Dự Viên Chính Yếu:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống Ford</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống Rockefeller</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Ngoại Giao Henry A. Kissinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Quốc Phòng James Schlesinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Tịch Ban Tham Mưu Liên Quân Tướng George S. Brown</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Giám Đốc Cơ Quan Tình Báo Trung Ương William Colby</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Thứ Trưởng Ngoại Giao Robert Ingersoll</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Thứ Trưởng Quốc Phòng William Clements</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Trung Tướng Brent Scrowcroft, Phó Phụ Tá Tổng Thống về An Ninh Quốc Gia</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">[Có ghi tên nhưng bị xóa bằng mực trắng, ông W. Richard Smyser, nhân viên Hội Đồng An Ninh Quốc Gia]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngày & Giờ Thứ Năm, ngày 24 Tháng Tư, 1975</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> 4:35 chiều</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Nơi họp: Phòng Họp Nội Các, Tòa Bạch Ốc</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Đề: Cuộc Di Tản tại Việt Nam</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> Bảo Mật bởi: Henry A. Kissinger [ký tên]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> MIỄN TRỪ KHỎI LỊCH TRÌNH GIẢI MẬT TỔNG QUÁT</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> CỦA LỆNH BÊN HÀNH PHÁP SỐ 112652</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> LOẠI MIỄN TRỪ: 5R (1.3)</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> TỰ ĐỘNG ĐƯỢC GIẢI MẬT: Nhật Kỳ Không Thể Xác Định</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;"> BỞI SỰ CHO PHÉP CỦA – Tiến Sĩ Henry A. Kissinger</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Như quý ông đều biết, trước khi chúng ta bước vào cuộc di tản tại Phnom Penh, chúng ta đã có một phiên họp. Tôi đã muốn hay biết nhừng kế hoạch của chúng ta ra sao. Nó đã diễn ra vào đúng lúc và trong những điều kiện tốt nhất của tình huống.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tôi có giữ liên lạc hàng ngày với ông Henry và ông Brent về diễn tiến tình hình tại Việt Nam. Tôi biết Quốc Hội cùng đứng với chúng ta trong chuyện này, để tháo gỡ nó ra khỏi lưng của họ. Tôi nghĩ điều rất quan trọng là ở lại đó chừng nào mà chúng ta có thể trợ lực, để di tản trong một cung cách sẽ không đẩy mạnh sự hoảng loạn, và để góp phần tới mức tối đa có thể được cho một giải pháp hòa bình.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Giờ đây tôi hiểu chúng ta đã rút từ số 6000 người [Mỹ] xuống còn 1,600 người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nó đã lên lại tới 1,700 người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đã ra lệnh một sự giảm trừ xuống vào tối Thứ Sáu còn lại 1,090 người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đó là một số lượng lớn trong một ngày.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đó là những gì tôi đã ra lệnh. Sẽ có một lệnh khác rằng đến ngày Chủ Nhật, các nhân viên không phải của chính phủ không thuộc loại cần thiết phải rời khỏi nơi đó. Nhóm còn lại sẽ ở lại cho đến khi lệnh được đưa ra để đem toàn thể họ ra ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta vừa nhận được một sự phúc đáp từ Sô Viết đối với một yêu cầu mà chúng ta đã đưa ra. Henry, xin trình bày cho chúng tôi hay về bối cảnh và thông điệp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Theo lời yêu cầu của Tổng Thống, tôi đã tiếp xúc với ông Dobrynin [Đại Sứ Liên Bang Sô Viết tại Hoa Kỳ khi đó, chú của người dịch] hôm Thứ Bẩy để yêu cầu sự trợ giúp của họ hầu cho phép một cuộc di tản an toàn và việc khởi sự các cuộc thảo luận chính trị và yêu cầu họ giúp đỡ để tạo ra các điều kiện sao cho điều này có thể khả thi [Xem bản ghi chép lời nhắn miệng của Hoa Kỳ, Bảng A]. Chúng ta cũng nói với ông ta một cách cá biệt hôm Thứ Hai rằng chúng ta sẽ xem là chuyện nghiêm trọng về một cuộc tấn công vào Tân Sơn Nhứt. Chúng ta đã nhận được sự phúc đáp như sau.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> [Ông ấy đọc từ điệp văn của Sô Viết nơi Bảng B].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Điều này có nghĩa, trong thực tế, rằng nếu chúng ta duy trì sự đối thoại tiếp diễn, chúng ta có được một sự bảo đảm chống lại hoạt động quân sự trong khi chúng ta rút người của chúng ta ra. Về khía cạnh chính trị, một sự dàn xếp ba thành phần mang lại cho chúng ta niềm hy vọng về một giải pháp liên hiệp có thể tốt hơn một sự đầu hàng. Chúng ta sẽ quay trở lại với Sô Viết để tìm xem họ có ý muốn nói gì về sự thực thi Các Hiệp Ước Paris và để nói rằng chúng ta sẽ hợp tác. Chúng ta sẽ nói chúng ta sẽ không có hành động nông nổi và chúng ta giả định rằng họ cũng sẽ không hấp tấp như vậy.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sự giải thích của tôi rằng sự lắng dịu mà chúng ta đang có là một kết quả của việc này. Quý vị có thể giả định rằng họ vẫn chưa sẵn sàng và sẽ chuyển động khi họ đã sẵn sàng. Điều này trông giống như là họ sẵn lòng cho một thỏa ước trong khuôn khổ Hiệp Định Paris và rằng chúng ta có thể giữ người của chúng ta ở đó, và cắt giảm họ cho đến thời điểm chúng ta quyết định mang họ ra.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta đang trải qua một thời kỳ khó khăn. Đó là một sự bất trắc và một canh bạc nhưng đó là trách nhiệm của tôi và tôi đã không muốn làm bất kỳ điều gì để làm cho tình hình thêm rủi ro. Tôi nghĩ tôi làm đúng, và tôi sẽ tiếp tục hành động theo cách đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Mọi người phải được hướng dẫn bởi con số 1090, và sự di chuyển nhiều hơn các người không thuộc loại cần thiết không thuộc chính phủ. Đây là những người dân Mỹ, không phải các thân nhân gốc Việt Nam, số người mà tôi giả định đang bổ túc vào danh sách hàng ngày, theo một tỷ lệ vào khoảng bốn trên một.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khoảng 15 trên 1 trong vài ngày cuối vừa qua.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống đã hỏi Sô Viết về cuộc di tản người Mỹ và người Nam Việt Nam và họ chỉ trả lời về các công dân Mỹ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Làm sao ông nhận ra điều đó?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nhận định rằng họ đang nói một cách mặc thị “Hãy đem họ ra” nhưng họ không thể mang lại cho chúng ta sự chấp thuận.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nhìn điều đó có nghĩa chúng ta không thể sử dụng vũ lực.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta hân hoan về các sự kiềm chế như thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nhưng tôi muốn làm bất kỳ điều gì cần thiết để bảo đảm cho sự di tản người Mỹ. George, xin ông lược duyệt lại kế hoạch cho chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Giai đoan đầu tiên chúng ta hiện đang bước vào. Trong giai đoạn thứ nhì, chúng ta sẽ gửi vào hai đại đội chỉ để giữ gìn trật tự. Nếu chúng ta mất phi trường, chúng ta sẽ di chuyển bằng trực thăng. Chúng ta có hai bãi đáp – một tại khu vực MACV cũ và một tại Tòa Đại Sứ. Chúng ta có thể đáp sáu trực thăng xuống cùng một lúc. Chúng ta sẽ đổ 1100 Thủy Quân Lục Chiến vào trong đó đợt đầu tiên. Các trực thăng sẽ bay vào và di tản 1100 người trong 1 giờ 15 phút. Sau đó chúng sẽ quay trở lại để đón các Thủy Quân Lục Chiến.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Như thế tổng số giờ là 2 tiếng rưỡi đồng hồ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: [Đại Sứ] Graham [Martin] nói ông ta có một sự điều đình với vị tư lệnh nhảy dù và ông này sẽ giữ gìn trật tự.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Còn về cơn bão thì sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Giờ đây không còn nguy hiểm nữa.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ các mệnh lệnh này gửi cho [Đại Sứ] Martin sẽ giúp chúng ta đáp ứng con số 1100 đòi hỏi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Số người Việt Nam mà chúng ta đang nói tới là bao nhiêu?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi không biết.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ chúng ta phải di tản càng sớm càng tốt những người có rủi ro cao độ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi có nói với ông ta hôm qua và hôm nay để di tản các người có mức độ dễ bị nguy hiểm cao.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ chúng ta nên giữ các số lượng di tản hỗn hợp – các người Mỹ và người Việt Nam – sao cho chúng ta không bị chỉ trích về việc để lại nhân viên Mỹ ở đó làm con tin.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thông điệp của Henry là một nguồn tái bảo đảm, nhưng có một vài đầu mối đáng quan tâm. Sự kiểm soát của họ có thể bị giới hạn; có các báo cáo về các đặc công đang xâm nhập; và các báo cáo về việc khuấy động sự bất ổn; và có một số bất trắc về các mưu toan truy kích người Mỹ. Theo thông điệp của Henry, sự kiện đó rõ ràng có thể chế ngự được. Một vấn đề khó khăn hơn là sự kiểm soát dân chúng, đặc biệt trong trong hoàn cảnh mà họ có thể phải nổ súng vào người Việt Nam. Tổng Thống biết rằng chúng ta tán đồng về việc giữ số người còn lại xuống tới mức tối thiểu. Chúng ta phải cứu xét những gì chúng ta sẽ làm nếu các người Mỹ bị giữ làm con tin. Chúng ta có thể nói không tàu chiến nào sẽ tiến vào Hà Nội cho đến khi các con tin được phóng thich. Như thế chúng ta nên giảm thiểu thấp xuống tới mức khả dĩ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta có một số người đang là các tù nhân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chỉ có các nhà truyền đạo mà.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Không. Cũng có vài cố vấn. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi hiểu sự bất trắc. Đó là phần việc của tôi và tôi đang chấp nhận nó. Nhưng chúng ta hãy bảo đảm rằng chúng ta thi hành các mệnh lệnh.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống không thể bảo đảm các quyền lợi của Mỹ mà không gặp các rủi ro.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Xin Thượng Đế giúp chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Cần có sự can đảm thực sự để làm những điều đúng trong các hoàn cảnh này. </span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">***</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 16pt;">PHỤ ĐÍNH A</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">BẢN GHI NHỚ THÔNG ĐIỆP BẰNG MIỆNG</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">[CỦA TỔNG THỐNG HOA KỲ, GERALD FORD,</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">ĐẾN TỔNG BÍ THƯ ĐẢNG CỘNG SẢN SÔ VIẾT LEONID BREZHNEV]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Tổng Thống [Ford] mong muốn lời nhắn sau đây được trình báo khẩn cấp lên Tổng Bí Thư [Đảng Cộng Sản Liên Bang Sô Viết] Brezhnev.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Trong ba năm qua các quan hệ Sô Viết – Mỹ đã tiếp diễn từ Các Nguyên Tắc Căn Bản Tháng Năm 1972, và trên hết từ nguyên tắc kiềm chế. Tình hình tại Việt Nam đã đi tới một mức độ, mà Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ và Liên Bang Sô Viết phải cứu xét đến các hậu quả trường kỳ [của các sự khai triển xa hơn tại đó đối với các quan hệ Sô Viết – Mỹ và][đoạn trong ngoặc thẳng đứng nêu trên bị gạch ngang để loại bỏ trong nguyên bản, nên không rõ có được nêu ra trong thực tế hay không, chú của người dịch] đối với các quan hệ quốc tế nói chung. Ít thu thập được gì từ một cuộc tranh luận về các căn nguyên của tình trạng hiện tại hay về phía bên nào phải chịu trách nhiệm.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> <b>Trong các tình huống hiện tại, mối quan tâm ưu tiên của chúng tôi là nhằm đạt được các tình trạng kiểm soát được, hầu sẽ cứu vớt được các sinh mạng và cho phép sự di tản tiếp tục các công dân Hoa Kỳ và những người Nam Việt Nam mà với họ chúng tôi có một nghĩa vụ trực tiếp và đặc biệt</b> [in đậm để làm nổi bật nội dung bởi người dịch]. Điều này chỉ có thể đạt được xuyên qua một sự ngưng bắn tạm thời.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Chúng tôi khẩn thiết yêu cầu Chính Phủ của Liên Bang Sô Viết hãy sử dụng các ảnh hưởng của mình để đạt được một sự đình chỉ tạm thời cuộc giao tranh. Về mặt này, chúng tôi sẵn sàng để thảo luận các tình huống chính trị đặc biệt có thể giúp cho việc này trở nên khả hữu. Chúng tôi yêu cầu sự trả lời nhanh chóng nhất.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<u><span style="font-size: 11pt;">Các Điểm Nói Miệng</span></u></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Chúng tôi sẽ không nhờ Trung Hoa hay bất kỳ nước nào khác làm trung gian; chúng tôi cũng không sẵn lòng tiếp xúc với Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa [viết tắt DRV trong nguyên bản, chỉ Bắc Việt].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Chúng tôi nhờ đến Mạc Tư Khoa bởi vì điều nằm trong quyền lợi hỗ tương trường kỳ của chúng ta rằng tình trạng sẽ được đưa đến sự kết thúc của nó theo một cung cách không làm tổn hại đến các quan hệ Sô Viết – Mỹ, hay ảnh hưởng đến thái độ của người dân Mỹ đối với các vấn đề quốc tế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Nếu có một cuộc ngưng bắn tạm thời, chúng tôi sẽ chuẩn bị để triệu tập Hội Nghị Paris tức thời, hay chúng tôi có thể cứu xét các giải pháp thay thế mà Sô Viết có thể đạt được với Hà Nội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Trong thời gian có một cuộc ngưng bắn tạm thời chúng tôi sẽ sẵn lòng đình chỉ các sự tiếp tế quân sự.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Nhưng chúng tôi quan tâm rằng sẽ có các cuộc tấn công vào các phi trường, điều sẽ khiến cho việc tiếp tục giảm thiểu một cách trật tự số công dân Mỹ trở nên bất khả thi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Hơn nữa, chúng ta có phát hiện các hỏa tiễn địa-không của Sô Viết trong vòng đường kính 50 dặm của Sàigòn; bất kỳ sự tấn công nào vào phi cơ chuyên chở hành khách sẽ tạo ra một tình trạng nguy hiểm nhất.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Liên quan đến tình hình quân sự đang tiến triển, chúng tôi cần biết giờ đây rằng liệu có một cơ may nào cho một sự đình chỉ tạm thời trong chiến sự hầu có thể cho phép một tiến trình chính trị được bắt đầu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> [ - Sự phúc đáp của Sô Viết sẽ có một tầm liên hệ quan trọng trên các quan hệ của chúng ta.] [đoạn này được ghi trong hai ngoặc đứng, không rõ có được thực sự nêu ra khi nói chuyện hay không, chú của người dịch].</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">***</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<b><u><span style="font-size: 16pt;">PHỤ ĐÍNH B</span></u></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">[PHÚC ĐÁP CỦA TỔNG BÍ THƯ ĐẢNG CỘNG SẢN LIÊN BANG SÔ VIẾT, L. E. BREZHNEV</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">ĐẾN TỔNG THỐNG HOA KỲ, GERALD FORD] [Tựa đề do người dịch đặt ra]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">[Các các hàng chữ viết tay trên cùng như sau] Được giao cho ông Bộ Trưởng Ngoại Giao, 4 giờ chiều, ngày 24 Tháng Tư, 1975.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Như đã sẵn được trình bày với Tổng Thống ngay sau khi lời nhắn của Tổng Thống vào ngày 19 Tháng Tư được tiếp nhận bởi ông L. E. Brezhnev, chúng tôi đã thực hiện các bước tiến thích đáng để tiếp xúc với phía Việt Nam về vấn đề này.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Về kết quả của các sự tiếp xúc đó, giờ đây chúng tôi có thể thông báo Tổng Thống như sau: quan điểm của phía Việt Nam về vấn đề di tản các công dân Hoa Kỳ ra khỏi Nam Việt Nam thì hoàn toàn tích cực. Phía Việt Nam tuyên bố rằng họ không có ý định để đưa ra bất kỳ chướng ngại vật nào trong diễn tiến của các hoạt động quân sự cho cuộc di tản các công dân Hoa Kỳ ra khỏi Nam Việt Nam và rằng giờ đây trong thực tế các điều kiện thuận lợi đã được thiết lập cho một cuộc di tản như thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Cùng lúc điều được nhấn mạnh rằng trong cuộc đấu tranh để đạt được một sự giải quyết chính trị, phía Việt Nam sẽ tiến hành theo Hiệp Định Paris. Chúng tôi cũng được nghe nói rằng phía Việt Nam không có ý định làm thương tổn uy tín của Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> Thông báo với Tổng Thống về các điều nói trên trong một cung cách kín đáo riêng tư, ông L. E. Brezhnev bày tỏ hy vọng của ông ấy rằng Tổng Thống sẽ tán thưởng một cách thích đáng một lập trường như thế của phía Việt Nam và sẽ không cho phép bất kỳ hành động nào về phía Hợp Chúng Quốc Hoa Kỳ tạo ra nhiều sự trầm trọng mới cho tình hình tại Đông Dương./-</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975_fichiers/A4241-30A.jpg" /><br />Tổng Thống Ford họp<br />trong Phòng Bầu Dục với Bộ Trưởng Ngoại Giao Kissinger và Phó Tổng Thống Rockerfeller<br />để thảo luận sự di tản người Mỹ ra khỏi Sàigòn, 28 Tháng 4, 1975</span><br /><u><span style="font-size: 18pt;">Tài Liệu 5</span></u></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">PHIÊN HỌP HỘI ĐỒNG AN NINH QUỐC GIA</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngày 28 Tháng Tư, 1975</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">Tại Phòng Roosevelt Room</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">Từ 7:23 đến 8:08 tối</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Các Tham Dự Viên:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống Ford</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống Rockefeller</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Ngoại Giao Kissinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bộ Trưởng Quốc Phòng Schlesinger</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Chủ Tịch Ban Tham Mưu Liên Quân Tướng George S. Brown</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Giám Đốc Cơ Quan Tình Báo Trung Ương William Colby</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Thứ Trưởng Ngoại Giao Robert Ingersoll</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Thứ Trưởng Quốc Phòng William Clements</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Trung Tướng Brent Scrowcroft, Phó Phụ Tá Tổng Thống về An Ninh Quốc Gia</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">W. Richard Smyser, nhân viên cao câp, Hội Đồng An Ninh Quốc Gia]</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">GIẢI MẬT</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Theo Luật E.O 12356, Sec. 3.4</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">MR 92-10, #21, NSC… […: ba chữ viết tay không rõ, chú của người dịch] 10/7/94</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<span style="font-size: 11pt;">Bởi KAH [Kissingger A. Henry?], Ngày 2/6/95</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">___</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><img src="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975_fichiers/A4234-11A.jpg" /><br />Tổng Thống Ford chủ tọa một phiên họp của Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ<br />về tình hình tại Việt Nam, 28 Tháng 4, 1975</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<br /><br /><b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông Brent Scowcroft chiều nay có trình tôi bản báo cáo rằng hai Thủy Quân Lục Chiến bị tổn thất, vì thế tôi cảm thấy chúng ta nên triệu tập Hội Đồng An Ninh Quốc Gia để thảo luận về tình hình tại Sàigòn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Ai có thể đưa ra sự cập nhật tình hình.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ tôi có thể làm được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Những gì đã diễn ra là Việt Cộng đã bác bỏ đề nghị ngưng bắn của ông [Dương Văn] Minh. Giờ đây họ bổ túc thêm đòi hỏi thứ ba, đó là việc giải tán các lực lượng vũ trang của Nam Việt Nam. Biên Hòa đang trong tiến trình sụp đổ. Việt Cộng đã cắt đứt con đường xuống vùng châu thổ và đang tiến vào Vũng Tàu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tình trạng đang rất nguy hiểm. Quân Bắc Việt đang mang pháo binh có tầm bắn vào phi trường Tân Sơn Nhứt. Lúc 4 giờ sáng, họ đã pháo một loạt các hỏa tiễn vào Tân Sơn Nhứt. Loạt pháo kích này đã giết chết các Thủy Quân Lục Chiến. Loạt phóng hỏa tiễn này được tiếp nối bởi việc khai hỏa trọng pháo 130 milimét. Một số đạn pháo binh này đã đánh vào phía Hoa Kỳ, không phải vào phía Việt Nam như tối hôm trước.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Ba máy bay đã bị bắn hạ. Tất cả đều của Việt Nam. Chúng gồm một chiếc C-119, một chiếc A-1, và một máy bay trực thăng A-37. Chiếc kể sau bị bắn hạ bởi một hỏa tiễn SA-7. Sự hiện diện của các hỏa tiễn này làm gia tăng yếu tố rủi ro một cách lớn lao.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Hỏa tiễn và các loại pháo khác giờ đây đã ngưng lại hay chưa?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa không. Nó vẫn đang tiếp tục.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tin tức mới nhất nói rằng hiện đang vẫn còn sự khai hỏa trọng pháo vào phi trường. Một chuyến bay của chiếc C-130 đang sắp sửa đi vào để bốc Văn Phòng Tùy Viên Quân Sự (DAO: Defense Attaché Office) ra. Họ hy vọng có thể đáp xuống, nhưng họ có thể bị ra dấu đuổi đi bởi một kiểm soát viên không lưu dươi mặt đất nêu điều đó không khôn ngoan. Các lực lượng trên đất liền của Bắc Việt đang cách Tân Sơn Nhứt một kilômét và đang tiến tới.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Colby</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Các lực lượng đó ở cấp trung đội, có lẽ là một hay hai trung đội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta không nên khẳng định các sự phán đoán của chúng ta trên hai trung đội. Đám đó gồm bao nhiêu người.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khoảng 100 quân.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông nhận được báo cáo về sự khai hỏa lần cuối diễn ra vào lúc nào?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khoảng 30 phút trước đây.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tình trạng phi đạo ra sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Còn đáp được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông có các kiểm soát viên không lưu hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có ít người dưới mặt đất.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có chiếc máy bay C-130 nào dưới mặt đất không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chỉ có một chiếc, là chiếc bị bắn. Chúng ta đang chất các vũ khí và bom lên máy bay tại Thái Lan. Máy bay của chúng ta bay trên không cho sự không yểm tiềm ẩn, nhưng chúng đang ở trên mặt biển.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Các bom này thuộc loại gì? Có phải chúng là loại bom “tinh khôn” (smart bombs) hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng là các quả bom bằng sắt thường lệ. Máy bay không mang các trái bom “tinh khôn” trừ khi chúng có trang bị đặc biệt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông có bao nhiêu nhân viên của DAO (Văn Phòng Tùy Viên Quân Sự) [chờ đợi] tại phi trường.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Khoảng 400 người, kể cả các nhân viên kết ước.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu C-130 đáp xuống được, chúng phải làm việc đó. Có bao nhiêu [C-130] ở đó?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Kế hoạch dự trù 70 phi vụ, mỗi chiếc trong 35 chiếc máy bay sẽ bay vào hai lần.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ai sẽ quyết định rằng liệu chúng có thể bay vào?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Kiểm soát viên [không lưu] dưới mặt đất tại Tân Sơn Nhứt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu các cuộc tấn công này tiếp tục, ông ta [kiểm soát viên không lưu] có cho phi cơ bay vào hay không? </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu đó là do pháo binh pháo kích, anh ta sẽ xua máy bay đi. Nếu đó là sự khai hỏa hỏa tiễn, anh ta sẽ cho máy bay bay vào.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Anh ta đã có một lời nhắn hôm qua rằng một đơn vị pháo binh sắp bắn vào hai mục tiêu. Giờ đây họ đã bắn vào hai mục tiêu đó, một bãi đậu máy bay và một nhà tập thể dục được dùng để làm thủ tục.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Để làm thủ tục cho người Việt Nam?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa vâng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đó là trọng pháo hay do hỏa tiễn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Không biết chắc chắn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Điều làm tôi lo ngại hơn sự khai hỏa pháo binh là báo cáo về một máy bay bị bắn hạ bởi một hỏa tiễn SA-7. Các phi cơ trực thăng hay máy bay không có cách phòng vệ chống lại SA-7. Cách duy nhất để làm lạc hướng các phi tiễn (missiles) là dùng các hỏa châu, nhưng tôi không chắc là các máy bay mà chúng ta đang sử dụng có trang bị để làm việc này hay không. Dĩ nhiên, chúng ta phải thực hiện sứ mệnh của mình, nhưng nếu sự rủi ro trở nên quá lớn, chúng ta có thể cần phải đình chỉ cuộc không vận.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu sự rủi ro quá lớn, nhân viên dưới mặt đất phải phán đoán. Chúng ta không thể làm điều đó. Điều đó có nghĩa chúng ta phải tiến tới việc rút các nhân viên của DAO cũng như của Tòa Đại Sứ ra ngoài. Đó là một khả tính.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Nếu chúng có thể đáp xuống đât, chúng phải thi hành chiến dịch như trước đây. Nhưng khi nhận thấy tình hình trở nên quá nguy hiểm, hai chuyến C-130 cuối cùng phải bốc nhân viên DAO ra ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tôi nghĩ chúng ta phải tiếp tục các hoạt động nếu nhân viên dưới mặt đất cho hay các điều kiện an toàn, nhưng nếu trở nên khó khăn hai chuyến máy bay còn lại chúng phải chở cho hết nhân viên của DAO chứ không phải người Việt Nam [câu này trong nguyên bản là văn nói, sai văn phạm nên hơi khó hiểu nhưng vẫn có thể hiểu được ý tưởng chính một cách chính xác, chú của người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi có nói chuyện với [Đại Sứ] Graham Martin. Tôi nghĩ nhân viên DAO cách nào đi nữa cũng phải di tản ra ngoài. Tôi cũng nghĩ Tòa Đại Sứ cần phải giảm dần nhân viên. Nếu chúng ta phái tiến đến việc khai hỏa dập tắt [các dàn phóng phi tiễn SA-7 và pháo binh Bắc Việt, chú của người dịch], khi đó chúng ta phải di tản người dân Mỹ. Nếu không, sự việc quá bất trắc.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Hiện không có sự cho phép bắn để trấn áp, chỉ có lệnh không vận bằng phi cơ trực thăng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta không khai hỏa cho đến khi địch bắn ra, chúng ta nhất định sẽ tổn thất một số phi cơ trực thăng bởi các phi tiễn SA-7.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger:</span></b><span style="font-size: 11pt;"> Đó là một vũ khí khó đương đầu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta không thể làm gì nhiều về chúng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sẽ có không yểm bên trên hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Bất kỳ khi nào Tổng Thống ra lệnh. Cũng vậy, cho các chiếc tàu bay chở xăng dầu [<i>tankers</i> trong nguyên bản, để tiếp tế nhiên liệu trên không, chú của người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta không cần phải có sự không yểm ngay cả cho các chuyến C-130 hay sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta có thể làm điều đó, như ông Jim Schlesinger nói. Các máy bay và các chiếc tàu bay chở nhiên liệu đã sẵn sàng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Sẽ mất bao nhiêu thời gian trước khi máy bay bay vào?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có hai vấn đề. Trước tiên, một khi chúng ta tiến tới mức chúng ta phải cần có không yểm, chúng ta phải rút ra trong mọi trường hợp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ nếu địch nhìn thấy có không yểm, điều đó hữu ích đấy chứ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta có không yểm mà không sử dụng nó, địch vẫn sẽ có đủ radar để bắt được sự hiện diện của chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đám pháo binh [địch] không nhận ra được. Đám phóng SA-7 [địch] cũng không nhận ra được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tôi nghĩ chúng ta không nên điều động sự không yểm cho đến khi chúng ta sẵn sàng sử dụng nó. Bất trắc của hành động như thế là vì nó sẽ chỉ được áp dụng để làm một công tác, chứ không phải để bị bắt gặp trên hệ thống radar.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Địch có thể chỉ đang làm việc khai hỏa để gây đổ máu cho chúng ta. Nếu địch nhìn thấy các chiến đấu cơ, họ có thể bắn vào ta dữ dội.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Dĩ nhiên, điều đó có thể cho hiệu ứng ngược lại. Ngay dù một số các đơn vị địa phương của họ không nhìn thấy máy bay của chúng ta trên hệ thống radar, giới chỉ huy cao cấp ở Hà Nội sẽ biết về nó một cách rất mau lẹ. Tôi không nghĩ rằng họ sẽ gia tăng các cuộc tấn công của họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Họ có thể có các lệnh được sắp xếp trước để tấn công chúng ta.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ họ đã bãi bỏ sự hưu chiến. Các trung đội mà chúng ta đã nói tới đang được theo sau bởi nhiều đơn vị nữa. Họ đã xâm nhập vào cùng khu vực trong cuộc công kích Tết [Mậu Thân]. Họ sẵn sàng cho một trận đánh vào Tân Sơn Nhứt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta quyết định về sự không yểm, chúng ta phải tiến tới việc di tản tại Sàigòn chứ không chỉ ở Tân Sơn Nhứt. Chừng nào chúng ta sẽ hay biết được là liệu các chiếc C-130 có thể đáp xuống?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trong vòng một tiếng đồng hồ. Chúng tôi có một đường dây liên lạc với [Đại Sứ] Graham Martin.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ chúng ta có ba quyết đinh:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Trước tiên, chiến dịch tiếp tục trong bao lâu, và liệu các chuyến C-130 chỉ nên chở ra các người dân Mỹ không thôi hay cả với người Việt Nam. Trong bất kỳ trường hợp nào, hôm nay rõ ràng là ngày cuối cùng cho các hoạt động của phi cơ có cánh cố định.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Thứ nhì, liệu Tổng Thống có muốn có một sự không yểm bay trên vùng Tân Sơn Nhứt hay ở bất kỳ nơi đâu mà người di tản có thể được bốc hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Thứ ba, khi nào chúng ta khai hỏa trấn áp. Về khía cạnh này, tôi đồng ý với ông Jim rằng nó chỉ nên được sử dụng khi rút người Mỹ ra ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Sự quan tâm của tôi là việc cân nhắc về sự bất trắc của việc bãi bỏ một sự ngưng bắn nếu địch chưa quyết định làm như thế. Tôi nghĩ nếu họ nhìn thấy không yểm của Mỹ điều đó sẽ có một hiệu quả tốt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ chúng ta có thể bay vào trong khu vực với ít thiết bị quân sự hơn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu Tổng Thống quyết định đây là ngày cuối cùng cho sự di tản người bên dân sự, chúng ta có thể tiến hành trên căn bản đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ thế. Đây là ngày cuối cùng cho sự di tản người Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Như thế, nhân viên DAO sẽ ra ngoài cùng với họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Liên quan đến việc liệu sự không yểm của chúng ta sẽ bị phát hiện hay không. Chúng ta đang bố trí một hệ thống yểm trợ hải quân Navy CAP bên trên tầng không yểm và [Đô Đốc] Gayler [?Tư Lịnh Hạm Đội Thái Bình Dương khi đó, chú của người dịch] đã ra lệnh chúng can thiệp và quấy nhiễu (jam) radar của SA-2.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Phi tiễn SA-7 không thể bị quấy rối hay sao?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa không. Nó là loại tầm nhiệt.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Scowcroft</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta vừa mới nhận được một báo cáo rằng phi trường vẫn còn đang bị bắn phá. Hai trung đội quân Bắc Việt hãy còn trong khu nghĩa địa gần Tân Sơn Nhứt. Chiếc C-119 bị bắn rơi trên vùng phi trường, và một máy bay khác ở chỗ khác. Chúng ta cũng biết rằng các chiếc C-130 đang trên đường tới nhưng chưa đáp xuống đất.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Bắc Việt có 4000 đặc công trong Sàigòn. Họ sẽ bắn vào Tòa Đại Sứ nếu chúng ta khai hỏa tấn công.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ rằng nếu chúng ta khai hỏa, chúng ta phải rút toàn thể Tòa Đại Sứ ra ngoài. Có thể chúng ta phải cứu xét việc để lại một hạt nhân các người tình nguyện, nhưng tôi sẽ rút hết mọi người ra ngoài. Quân Bắc Việt có ý định sỉ nhục chúng ta và xem ra sẽ thiếu khôn ngoan nếu để lại người ở đó.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đồng ý. Tất cả phải rời đi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chúng ta giờ đây đã lấy hai quyết định:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Thứ nhất, hôm nay là ngày cuối cùng của sự di tản người Việt Nam.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;"> - Thứ nhì, nếu chúng ta khai hỏa, người của chúng ta sẽ ra đi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chúng ta sẵn sàng để đi đến một cuộc không vận bằng trực thăng hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Thưa vâng, nếu Tổng Thống hay Đại Sứ Martin ra lệnh như thế, chúng ta có thể có chúng [các phi cơ trực thăng, chú của người dịch] ở đó trong vòng một tiếng đồng hồ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi hiểu rằng các mệnh lệnh của Tổng Thống là người Việt Nam phải rời đi trong hôm nay, và rằng nhân viên DAO và phần lớn nhân viên Tòa Đại Sứ sẽ phải ra đi bằng số máy bay có cánh cố định còn lại.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ họ cần phải được rút đi dần dần.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Một ban nhân viên giảm thiểu phải ở lại tại Tòa Đại Sứ. Nếu có một sự khai hỏa trấn áp, chúng ta thi hành kế hoạch di tản tất cả người Mỹ. Nếu chúng ta phải ra đi, ưu tiên sẽ dành cho người Mỹ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta cũng phải rút nhân viên Tòa Đại Sứ ra ngoài ngày hôm nay.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Đúng thế.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Chúng ta không nên để lọt tin này ra ngoài rằng đây là ngày cuối cùng cho sự di tản các thường dân phía dân sự.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Phó Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Báo chí có hay biết về việc hai Thủy Quân Lục Chiến bị giết hại hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">. Thưa có. Chúng ta sẽ nhìn thấy bốn vị Chủ Tịch [?] phản ứng ra sao [người dịch không rõ nghiã câu này: “We will see how the four Chairmen react”, chỉ đoán chừng là các hệ thống truyền thông khi đó tại Mỹ, chú của người dịch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ông bộ trưởng có nói các người dân Mỹ phải có ưu tiên nếu chúng ta phải chấm dứt cuộc không vận, nhưng chúng ta sẽ không hay biết về điều này. Chúng ta sẽ không biết trước đâu là chuyến máy bay cuối cùng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger:</span></b><span style="font-size: 11pt;"> Chúng ta phải dành cho họ một sự ưu tiên kín đáo.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta phải để việc đó cho Tướng Smith [Tùy Viên Quân Sự Mỹ cuối cùng tại Sàigòn, chú của người dịch] sắp xếp dần dần việc di tản họ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu người Mỹ bước lên chuyến máy bay đầu tiên, tình hình sẽ vượt ra ngoài sự kiểm soát. Chúng ta phải phân cách họ ra. Các người phải ở lại sau cùng là toán phụ trách cuộc di tản của người Việt Nam. Các người khác phải rời đi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta phải trộn lẫn họ với nhau. Chúng ta không muốn có quá nhiều người ở đàng cuối.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi không muốn trông thấy các người Mỹ đứng ở đó chờ đợi chuyến may bay cuối cùng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có một câu hỏi, ông Henry, mà chúng ta cần nghĩ đến. Khi sự việc được hay biết vào cuối ngày rằng đây là ngày cuối cùng, điều đó sẽ có khơi dậy cuộc hỗn loạn chống lại Tòa Đại Sứ chúng ta hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi tin có điều đó, khi chính phủ mới xuất hiện, các nghĩa vụ của chúng ta được kết liễu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Ngay dù không có việc pháo kich, chúng ta có thể có một sự biến thể của Chính Phủ của ông [Dương Văn] Minh từ một chính phủ thân Mỹ sang một chính phủ trung lập thành một chính phủ chống Mỹ. Điều này có thể xảy ra trong tuần này. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Để trả lời câu hỏi, nó có thể tạo ra tình trạng hoảng loạn. Nó cũng có thể khiến cho Chính Phủ [ông Minh] thù hận chúng ta. Với 150 người, điều này sẽ dễ quản trị hơn.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Phi cơ của chúng ta chỉ cách xa một tiếng đồng hồ bay. Ngay dù có muộn hơn trong ngày hôm nay, nếu tình hình tồi tệ nhanh hơn mức chúng ta dự tưởng, chúng ta có thể sẽ ra đi.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta có khoảng cách 25 phút từ một chiếc tàu đến Tòa Đại Sứ. Chúng ta có thể ra đi theo các mệnh lệnh của Tổng Thống hay của [Đại Sứ] Graham Martin.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Có một xác xuất về một cuộc tấn công ban đêm.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ Tòa Đại Sứ thì an toàn hơn trước một cuộc tấn công quy ước so với khu vực DAO.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tôi nghĩ trong ban ngày ngày mai Tổng Thống sẽ có thể cần quyết định rằng liệu Tổng Thống có muốn rút Tòa Đại Sứ ra ngoài vào tối mai hay không. Tổng Thống sẽ giảm thiểu tối đa sự hoảng loạn nếu Tổng Thống không dẫn nhân viên Tòa Đại Sứ ra Tân Sơn Nhứt. Như thế, Tổng Thống có thể cần dùng khu vực Tòa Đại Sứ cho cuộc di tản.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Tôi nghĩ chúng ta cần phải rút mọi người mà chúng ta có thể rút ra vào hôm nay, và sau đó quyết định về [nhân viên] Tòa Đại Sứ vào ngày mai.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Điều gì sẽ xẩy ra nếu máy bay C-130 không thể đáp xuống; khi đó chúng ta không thể chở người ra ngoài bằng máy bay có cánh cố định.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tổng Thống khi đó có thể cho thực hiện một cuộc không vận khẩn cấp tại khu vực Văn Phòng DAO và tại Tòa Đại Sứ, và Tổng Thống không có sự lựa chọn ngoài việc cho di tản tất cả mọi người. Khi đó Tổng Thống cũng có thể phải đi đến việc cho khai hỏa trấn áp.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi nghĩ chúng ta vẫn phải cố gắng để máy bay C-130 có thể bay vào được.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta sẵn sàng để chở người ra ngoài tại Tân Sơn Nhứt hơn là tại Tòa Đại Sứ, bởi vì tại nơi kể sau, chúng ta cần phạt nhổ cây cối và khai quang bãi đậu.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Trước tiên chúng ta cần xem xét những gì xảy ra tại Tân Sơn Nhứt. Sau đó chúng ta phải dùng đến sự không vận từ khu vực Văn Phòng DAO và Tòa Đại Sứ.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu họ [địch] duy trì các cuộc tấn công của họ, đó là vì họ đã quyết định bóp chẹn chúng ta. Như thế, chúng ta sẽ phải rút mọi người ra ngoài.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Ai là người thi hành?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đề nghị chúng ta soạn thảo một điệp văn tại đây, được thông qua bởi ông Jim và [Tướng] George, và trình lên Tổng Thống. Chúng ta sau đó sẽ gửi điệp văn đến [Đại Sứ] Graham Martin. Ông Jim có thể gửi cùng điệp văn cho [Tướng] Gayler xuyên qua hệ thống của ông ấy.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">Khi đó mọi người cần phải hay biết những gì chúng ta đang làm.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Clements</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nếu chúng ta không thể cho máy bay C-130 đáp xuống, chúng ta sẽ cần lấy một quyết định trọng yếu vào giữa đêm hay 1 giờ sáng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Quyết định đó sẽ là liệu chúng ta có rút ra khỏi đó hay không.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Schlesinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Liệu chúng ta có nên làm suy yếu pháo binh địch trước tiên hay không?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi sẽ không lưu tâm đến pháo binh địch đối với sự không vận bằng phi cơ trực thăng nếu pháo binh nhắm vào phi trường. Nhưng nếu địch pháo vào khu vực Văn Phòng DAO hay vào Tòa Đại Sứ, chúng ta không thể bay vào. Trong trường hợp thứ nhất, chúng ta hy vọng rằng họ không thể di chuyển quá mau lẹ. Trong trường hợp thứ nhì, chúng ta có thể cần đến việc trấn áp [pháo binh của địch].</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Kissinger</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Nhưng Tổng Thống sẽ cho không yểm trong bất kỳ trường hợp nào để bảo vệ cuộc không vận.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Lực lượng không yểm giờ này đang ở đâu?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Brown</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Tôi đề nghị rằng không yểm sẽ diễn ra khi chúng ta tiến tới việc không vận bằng phi cơ trực thăng.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<b><span style="font-size: 11pt;">Tổng Thống</span></b><span style="font-size: 11pt;">: Chúng ta có thể chờ đợi cho đến khi chúng ta thấy rằng liệu các máy bay C-130 có thể bay vào và đáp xuống hay không. Nếu chúng không đáp xuống được, chúng ta khi đó sẽ áp dụng Giải Pháp số 3. Quyết định sẽ được cưỡng hành tùy theo việc các máy bay C-130 có thể hay không có thể hoạt động. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">[Mọi người] có đồng ý việc đó hay không? [Mọi người đều gật đầu]./-</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 10pt;"><br />Tổng Thống Ford thảo luận về sự di tản của Sàigòn<br />với Bộ Trưởng Ngoại Giao Henry Kissinger và Phó Phụ Tá An ninh Quốc Gia Brent Scowcroft<br />trong một buổi hop khuya tại Tòa Bạch Ốc , 28 Tháng 4, 1975<br /><br /></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: center;">
<span style="font-size: 11pt;">*****</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in;">
<u><span style="font-size: 11pt;">Nguồn bài và ảnh</span></u><span style="font-size: 11pt;">: Thư Viện/Bảo Tàng Viện Tổng thống Ford, <b>Gerald R. Ford Presidential Library & Museum, </b></span><b>Ford Library</b>, <strong><span style="font-weight: normal;">1000 Beal Avenue, Ann Arbor, MI 48109</span></strong></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 14pt;">Ngô Bắc dịch và phụ chú</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 11pt;">25/04/2011</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<span style="font-size: 19px;">Nguồn:</span></div>
<div class="MsoNormal" style="font-family: 'Times New Roman', serif; margin: 5pt 1in 12pt 1.2in; text-align: justify;">
<a href="http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm">http://namkyluctinh.org/a-lichsu/NgoBacVietNamMienNam1975.htm</a></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/11406180877771588849noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-79586935008539422432013-08-17T08:13:00.002-07:002013-08-17T08:13:48.907-07:00Sơ Lược Về Nguồn Gốc Một Số Địa Danh Miền Nam<br />
<br />
Hồ Đình Vũ<br />
Có nhiều nơi ở miền Nam mình đã đi qua, đã ở đó, đã nghe nói tới hoặc đã đọc được ở đâu<br />
đó... riết rồi những địa danh đó trở thành quen thuộc;nhưng chắc ít khi mình có dịp tìm hiểu tại<br />
sao nó có tên như vậy?<br />
Bài viết này được hình thành theo các tài liệu từ một số sách cũ của các học giả miền Nam:<br />
Vương Hồng Sển, Sơn Nam và cuốn Nguồn Gốc Địa Danh Nam Bộ của Bùi Đức Tịnh, với mục<br />
đích chia sẻ những hiểu biết của các tiền bối về tên gọi một số địa phương trên quê hương<br />
mình.<br />
Xin mời các bạn cùng tham khảo và đóng góp ý kiến từ các nguồn tài liệu khác - để đề tài này<br />
được đầy đủ và phong phú hơn.<br />
<br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/9-18-2008_3-31-46_AM.jpg" /><br />
<br />
<b>Phần 1 - Tên do địa hình, địa thế</b><br />
Bắt đầu bằng một câu hát dân gian ở vùng Ba<br />
Tri, tỉnh Bến Tre:<br />
"Gió đưa gió đẩy,<br />
về rẫy ăn còng,<br />
về bưng ăn cá,<br />
về giồng ăn dưa..."<br />
Giồng<br />
là chỗ đất cao hơn ruộng, trên đó nông dân cất<br />
nhà ở và trồng rau, đậu, khoai củ cùng một số<br />
loại cây ăn trái.<br />
Bởi vậy nên mới có bài hát: "Trên đất giồng mình trồng khoai lang..." Một con giồng có thể bao<br />
gồm một hay nhiều xã. Ở Bến Tre, Giồng Trôm đã trở thành tên của một quận (huyện).<br />
Lại nhắc đến một câu hát khác:<br />
"Ai dzìa Giồng Dứa qua truông<br />
Gió rung bông sậy, bỏ buồn cho em..."<br />
Giồng Dứa ở Mỹ Tho, khoảng từ chỗ qua khỏi ngã ba Trung Luơng đến cầu Long Định, ở bên<br />
phải quốc lộ 4 là Giồng Dứa. Sở dĩ có tên như thế vì vùng này ở hai bên bờ sông có nhiều cây<br />
dứa. (Dứa đây không phải là loại cây có trái mà người miền Nam gọi là thơm, khóm. Đây là loại<br />
cây có lá gai dáng như lá thơm nhưng to hơn và dày hơn, màu xanh mướt. Lá này vắt ra một<br />
thứ nước màu xanh, có mùi thơm dùng để làm bánh, đặc biệt là bánh da lợn).<br />
Vừa rồi có nhắc đến truông, hồi xưa về Giồng Dứa thì phải qua truông, vậy truông là gì?2<br />
Truông<br />
là đường xuyên ngang một khu rừng, lối đi có sẵn nhưng hai bên và phía trên đầu người đi đều<br />
có thân cây và cành lá bao phủ.<br />
Ở vùng Dĩ An có truông Sim. Ở miền Trung, thời trước có truông nhà Hồ.<br />
"Thương em anh cũng muốn vô<br />
Sợ truông nhà Hồ, sợ phá Tam Giang"<br />
Tại sao lại có câu ca dao này?<br />
Ngày xưa truông nhà Hồ thuộc vùng Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị, còn gọi là Hồ Xá Lâm. Nơi đó<br />
địa hình trắc trở, thường có đạo tặc ẩn núp để cướp bóc nên ít người dám qua lại.<br />
Phá<br />
là lạch biển, nơi hội ngộ của các con sông trước khi đổ ra biển nên nước xoáy,sóng nhiều<br />
thường gây nguy hiểm cho thuyền bè.<br />
Phá Tam Giang thuộc tỉnh ThừaThiên, phía bắc của phá Tam Giang là sông Ô Lâu đổ ra biển,<br />
phía nam là sông Hương đổ ra cửa Thuận An.<br />
Bàu<br />
là nơi đất trũng, mùa mưa nước khá sâu nhưng mùa nắng chỉ còn những vũng nước nhỏ hay<br />
khô hẳn. Khác với đầm, vì đầm có nước quanh năm.<br />
Ở Sài Gòn, qua khỏi Ngã Tư Bảy Hiền chừng 1 km về hướng Hóc Môn, phía bên trái có khu<br />
Bàu Cát. Bây giờ đường xá được mở rộng, nhà cửa xây rất đẹp nhưng mùa mưa vẫn thường<br />
bị ngập nước. Ở Long Khánh có Bàu Cá, Rạch Giá có Bàu Cò.<br />
Đầm<br />
chỗ trũng có nước quanh năm, mùa mưa nước sâu hơn mùa nắng, thường là chỗ tận cùng của<br />
một dòng nước đổ ra sông rạch hoặc chỗ một con sông lở bờ nước tràn ra hai bên nhưng vẫn<br />
dòng nước vẫn tiếp tục con đường của nó.<br />
Ở Cà mau có Đầm Dơi,Đầm Cùn. Ở quận 11 Sài Gòn có Đầm Sen, bây giờ trở thành một trung<br />
tâm giải trí rất lớn.<br />
Bưng<br />
từ gốc Khmer là bâng, chỉ chỗ đất trũng giữa một cánh đồng, mùa nắng không có nước đọng,<br />
nhưng mùa mưa thì ngập khá sâu và có các thứ lác, đưng... mọc. Mùa mưa ở bưng thường có<br />
nhiều cá đồng.<br />
"...về bưng ăn cá, về giồng ăn dưa".<br />
Ở Ba Tri, tỉnh Bến Tre, có hai bưng là Bưng Trôm và Bưng Cốc.<br />
Láng<br />
chỗ đất thấp sát bên đường nước chảy nên do nước tràn lên làm ngập nước hoặc ẩm thấp<br />
quanh năm. Ở Đức Hoà (giữa Long An và Sài Gòn) có Láng Le, được gọi như vậy vì ở láng 3<br />
này có nhiều chim le le đến kiếm ăn và đẻ. Vùng Khánh Hội (quận 4 Sài Gòn) xưa kia được gọi<br />
là Láng Thọ vì có những chỗ ngập do nước sông Sài Gòn tràn lên. Người Pháp phát âm Láng<br />
Thọ thành Lăng Tô, một địa danh rất phổ biến thời Pháp thuộc.<br />
Trảng<br />
chỗ trống trải vì không có cây mọc, ở giữa một khu rừng hay bên cạnh một khu rừng. Ở Tây<br />
Ninh có Trảng Bàng, địa danh xuất phát từ một cái trảng xưa kia có nhiều cỏ bàng vì ở vùng<br />
ven Đồng Tháp Mười. Ở Biên Hoà có Trảng Bom, Trảng Táo.<br />
Đồng<br />
khoảng đất rất rộng lớn bằng phẳng, có thể gồm toàn ruộng, hoặc vừa ruộng vừa những vùng<br />
hoang chưa khai phá.<br />
Một vùng trên đường từ Gia Định đi Thủ Đức, qua khỏi ngã tư Bình Hoà, trước kia toàn là<br />
ruộng, gọi là Đồng Ông Cộ. Ra khỏi Sài Gòn chừng 10 km trên đường đi Lái Thiêu có Đồng<br />
Chó Ngáp, được gọi như thế vì trước kia là vùng đất phèn không thuận tiện cho việc cày cấy, bị<br />
bỏ hoang và rất vắng vẻ, trống trải. Ở Củ Chi có Đồng Dù, vì đã từng dược dùng làm nơi tập<br />
nhảy dù. Và to, rộng hơn rất nhiều là Đồng Tháp Mười.<br />
Hố<br />
chỗ đất trũng, mùa nắng khô ráo nhưng mùa mưa có nơi nước lấp xấp.<br />
Ở Củ Chi có Hố Bò, vì bò nuôi trong vùng thường đến đó ăn cỏ. Biên Hoà có Hố Nai, là nơi<br />
những người Bắc đạo Công Giáo di cư năm 1954 đến lập nghiệp, tạo thành một khu vực sầm<br />
uất.<br />
<br />
<b>Phần 2 - Tên bắt nguồn từ tiếng Khmer</b><br />
Miền Nam, đặc biệt là khu vực đồng bằng sông<br />
Cửu Long, người Việt và người Khmer sống<br />
chung với nhau, văn hoá đã ảnh hưởng qua lại<br />
lẫn nhau. Điều đó biểu hiện rõ nét qua một số địa<br />
danh. Một số nơi, tên gọi nghe qua thì rất Việt<br />
Nam nhưng lại bắt nguồn từ tiếng Khmer; người<br />
Việt đã Việt hoá một cách tài tình.<br />
Cần Thơ<br />
Khi đối chiếu địa danh Cần Thơ với tên Khmer<br />
nguyên thủy của vùng này là Prek Rusey (sông<br />
tre), không thấy có liên quan gì về ngữ âm, người<br />
nghiên cứu chưa thể vội vàng kết luận là Cần Thơ là một địa danh hoàn toàn Việt Nam và vội đi<br />
tìm hiểu căn cứ ở các nghĩa có thể hiểu được của hai chữ Hán Việt "cần" và "thơ". Cần Thơ<br />
không phải là từ Hán Việt và không có nghĩa.Nếu dò tìm trong hướng các địa danh Việt hoá,<br />
người nghiên cứu có thể thấy ngữ âm của Cần Thơ rất gần với ngữ âm của từ Khmer "kìntho", 4<br />
là một loại cá hãy còn khá phổ biến ở Cần Thơ, thông thường được gọi là cá sặc rằn, nhưng<br />
người ở Bến Tre vẫn gọi là cá "lò tho". Từ quan điểm vững chắc rằng "lò tho"là một danh từ<br />
được tạo thành bằng cách Việt hoá tiếng Khmer "kìntho",người nghiên cứu có thể sưu tầm các<br />
tài liệu về lịch sử dân tộc, về sinh hoạt của người Khmer xa xưa trong địa phương này, rồi đi<br />
đến kết luận là địa danh Cần Thơ xuất phát từ danh từ Khmer"kìntho".<br />
Mỹ Tho<br />
Trường hợp Mỹ Tho cũng tương tự. Sự kết hợp hai thành tố có ngữ âm hoàn toàn Việt Nam,<br />
"mỹ" và "tho", không tạo nên một ý nghĩa nào theo cách hiểu trong tiếng Việt. Những tài liệu<br />
thích ứng về lịch sử và sinh hoạt của người Khmer trong vùng thời xa xưa đã xác định địa<br />
phương này có lúc đã được gọi là "Srock Mỳ Xó" (xứ nàng trắng). Mình gọi là Mỹ Tho, đã bỏ đi<br />
chữ Srock,chỉ còn giữ lại Mỳ Xó thôi.<br />
Sóc Trăng<br />
Theo cố học giả Vương Hồng Sển, đúng ra phải gọi là Sốc Trăng. Sốc Trăng xuất phát từ tiếng<br />
Khmer "Srock Khléang". Srock có nghĩa là xứ, cõi. Khléang là kho chứa vàng bạc của vua.<br />
Srock Khléang là xứ có kho vàng bạc nhà vua. Trước kia người Việt viết là Sốc Kha Lăng, sau<br />
nữa biến thành Sốc Trăng.Tên Sốc Trăng đã có những lần bị biến đổi hoàn toàn. Thời Minh<br />
Mạng, đã đổi lại là Nguyệt Giang tỉnh, có nghĩa là sông trăng (sốc thành sông, tiếng Hán Việt là<br />
giang; trăng là nguyệt).Đến thời ông Diệm, lại gọi là tỉnh Ba Xuyên,châu thành Khánh Hưng.<br />
Bây giờ trở lại là Sóc Trăng.<br />
Bãi Xàu<br />
Bãi Xàu là tên một quận thuộc tỉnh Sóc Trăng. Đây là một quận ven biển nên có một số người<br />
vội quyết đoán, cho rằng đây là một trường hợp sai chính tả, phải gọi là Bãi Sau mới đúng.<br />
Thật ra, tuy là một vùng bờ biển nhưng Bãi Xàu không có nghĩa là bãi nào cả. Nó xuất phát từ<br />
tiếng Khmer"bai xao" có nghĩa là cơm sống. Theo truyền thuyết của dân địa phương, có địa<br />
danh này là vì nơi đây ngày trước, một lực lượng quân Khmer chống lại nhà Nguyễn đã phải ăn<br />
cơm chưa chín để chạy khi bị truy đuổi.<br />
Kế Sách<br />
Kế Sách cũng là một quận của Sóc Trăng. Kế Sách nằm ở gần cửa Ba Thắc (một cửa của<br />
sông Củu Long), phần lớn đất đai là cát do phù sa sông Hậu, rất thích hợp cho việc trồng dừa<br />
và mía. Cát tiếng Khmer là K'sach, như vậy Kế Sách là sự Việt hoá tiếng Khmer "k'sach".<br />
Một số địa danh khác<br />
Cái Răng (thuộc Cần Thơ) là sự Việt hoá của "k'ran", tức cà ràn, là một loại bếp lò nấu bằng<br />
củi, có thể trước kia đây là vùng sản xuất hoặc bán cà ràn.<br />
-Trà Vinh xuất phát từ "prha trapenh" có nghĩa là ao linh thiêng.<br />
-Sông Trà Cuông ở Sóc Trăng do tiếng Khmer"Prek Trakum", là sông rau muống (trakum là<br />
rau muống).<br />
-Sa Đéc xuất phát từ "Phsar Dek", phsar là chợ, dek là sắt.5<br />
-Tha La, một địa danh nổi tiếng ở Tây Ninh (Tha La xóm đạo), do tiếng Khmer "srala",là nhà<br />
nghỉ ngơi, tu dưỡng của tu sĩ Phật giáo.<br />
-Cà Mau là sự Việt hoá của tiếng Khmer"Tưck Khmau", có nghĩa là nước đen.<br />
<b><br /></b>
<b>Phần 3 - Địa danh do công dụng của một địa điểm </b><br />
hay do một khu vực sinh sống làm ăn.<br />
Đây là trường hợp phổ biến nhất trong các địa danh. Theo thói quen, khi muốn hướng dẫn hay<br />
diễn tả một nơi chốn nào đó mà thuở ban đầu chưa có tên gọi,người ta thường hay mượn một<br />
điểm nào khá phổ biến của nơi đó, như cái chợ cái cầu và thêm vào một vào đặc tính nữa của<br />
cái chợ cái cầu đó; lâu ngày rồi thành tên, có khi bao trùm cả một vùng rộng lớn hơn vị trí ban<br />
đầu.<br />
Chợ<br />
Phổ biến nhất của các địa danh về chợ là chợ cũ, chợ mới, xuất hiện ở rất nhiều nơi. Sài Gòn<br />
có một khu Chợ Cũ ở đường Hàm Nghi đã trở thành một địa danh quen thuộc. Chợ Mới cũng<br />
trở thành tên của một quận trong tỉnh An Giang. Kế bên Sài Gòn là Chợ Lớn, xa hơn chút nữa<br />
là Chợ Nhỏ ở Thủ Đức.Địa danh về chợ còn được phân biệt như sau;<br />
- Theo loại hàng được bán nhiều nhất ở chợ đó từ lúc mới có chợ, như: Chợ Gạo ở Mỹ Tho,<br />
Chợ Búng (đáng lý là Bún) ở Lái Thiêu, Chợ Đệm ở Long An, Chợ Đũi ở Sài Gòn.<br />
- Theo tên người sáng lập chợ hay chủ chợ (độc quyền thu thuế chợ), như: chợ Bà Chiểu, chợ<br />
Bà Hom, chợ Bà Quẹo , chợ Bà Rịa.<br />
- Theo vị trí của chợ, như: chợ Giữa ở Mỹ Tho, chợ Cầu (vì gần một cây cầu sắt) ở Gò Vấp,<br />
chợ Cầu Ông Lãnh ở Sài Gòn.<br />
Xóm<br />
là một từ để phân biệt một khu vực trong làng hay một địa phương lớn hơn, về mục tiêu sản<br />
xuất, thương mại hay chỉ đơn thuần về vị trí.<br />
Đơn thuần về vị trí, trong một làng chẳng hạn, có Xóm Trên, Xóm Dưới, Xóm Trong, Xóm<br />
Ngoài, Xóm Chùa, Xóm Đình...<br />
Về các mục tiêu sản xuất và thương mại, ngày nay cách phân biệt các xóm chỉ còn ở nông thôn<br />
mà không còn phổ biến ở thành thị.<br />
Những địa danh còn sót lại về xóm ở khu vực Sài Gòn, Chợ Lớn: vùng phụ cận chợ Bà Chiểu<br />
có Xóm Giá, Xóm Gà. Gò Vấp có Xóm Thơm. Quận 4 có Xóm Chiếu. Chợ Lớn có Xóm Than,<br />
Xóm Củi, Xóm Vôi, Xóm Trĩ (Trĩ là những nhánh cây hay thân cây suôn sẻ to cỡ bằng ngón<br />
chân cái, dài chừng 2 mét, dùng để làm rào, làm luới hay làm bủa để nuôi tằm).<br />
Thủ<br />
là danh từ chỉ đồn canh gác dọc theo các đường sông, vì khá phổ biến thời trước nên "thủ" đã<br />
đi vào một số địa danh hiện nay hãy còn thông dụng, như:Thủ Đức, Thủ Thiêm, Thủ Ngữ (Sài 6<br />
Gòn), Thủ Thừa (Long An),Thủ Dầu Một (Bình Dương). Đức, Thiêm, Ngữ, Thừa có lẽ là tên<br />
những viên chức được cử đến cai quản các thủ này và đã giữ chức vụ khá lâu nên tên của họ<br />
đã được người dân gắn liền với nơi làm việc của họ. Còn Thủ Dầu Một thì ở thủ đó ngày xưa<br />
có một cây dầu mọc lẻ loi.<br />
Bến<br />
Ban đầu là chỗ có đủ điều kiện thuận tiện cho thuyền ghe ghé vào bờ hoặc đậu lại do yêu cầu<br />
chuyên chở, lên xuống hàng. Sau này nghĩa rộng ra cho cả xe đò,xe hàng, xe lam...<br />
Cũng như chợ, bến thường được phân biệt và đặt tên theo các loại hàng được cất lên nhiều<br />
nhất. Một số tên bến đặt theo cách này đã trở thành tên riêng của một số địa phương, như: Bến<br />
Cỏ, Bến Súc, Bến Củi ở Bình Dương. Bến Đá ở Thủ Đức.Bến Gỗ ở Biên Hoà.<br />
Ngoài ra bến cũng còn có thể được đặt tên theo một đặc điểm nào ở đó, như một loại cây, cỏ<br />
nào mọc nhiều ở đó, và cũng trở thành tên của một địa phương, như: Bến Tranh ở Mỹ Tho,<br />
Bến Lức ở Long An (đáng lý là lứt, là một loại cây nhỏ lá nhỏ, rễ dùng làm thuốc, đông y gọi là<br />
sài hồ).<br />
Một số trường hợp khác<br />
Có một số địa danh được hình thành do vị trí liên hệ đến giao thông, như ngã năm, ngã bảy,<br />
cầu, rạch...thêm vào đặc điểm của vị trí đó, hoặc tên riêng của một nhân vật có tiếng ở tại vị trí<br />
đó. Ở Sài Gòn có rất nhiều địa danh được hình thành theo cách này: Ngả Tư Bảy Hiền, Ngã<br />
Năm Chuồng Chó, Ngã Ba Ông Tạ...Ở Trà Vinh có Cầu Ngang đã trở thành tên của một quận.<br />
Trường hợp hình thành của địa danh Nhà Bè khá đặc biệt, đó là vị trí ngã ba sông, nơi gặp<br />
nhau của 2 con sông Đồng Nai và Bến Nghé trước khi nhập lại thành sông Lòng Tảo. Lúc ròng,<br />
nước của hai con sông đổ ra rất mạnh thuyền bè không thể đi được, phải đậu lại đợi con nước<br />
lớn để nương theo sức nước mà về theo hai hướng Gia Định hoặc Đồng Nai.<br />
"Nhà Bè nước chảy chia hai,<br />
Ai về Gia Định, Đồng Nai thì về."<br />
Tương truyền có ông Thủ Huồng là một viên chức cai quản "thủ" ở vùng đó, tham nhũng nổi<br />
tiếng. Có lần nằm mơ thấy cảnh mình chết bị xuống âm phủ phải đền trả những tội lỗi khi còn<br />
sống. Sau đó ông từ chức và bắt đầu làm phúc bố thí rất nhiều; một trong những việc làm phúc<br />
của ông là làm một cái bè lớn ở giữa sông trên đó làm nhà, để sẵn những lu nước và củi lửa.<br />
Những ghe thuyền đợi nước lớn có thể cặp đó lên bè để nấu cơm và nghỉ ngơi. Địa danh Nhà<br />
Bè bắt nguồn từ đó.<br />
Kết<br />
Miền Nam là đất mới đối với người Việt Nam, những địa danh chỉ mới được hình thành trong<br />
vài thế kỷ trở lại đây nên những nhà nghiên cứu còn có thể truy nguyên ra nguồn gốc và ghi<br />
chép lại để lưu truyền. Cho đến nay thì rất nhiều địa danh chỉ còn lại cái tên mà ý nghĩa hoặc<br />
dấu vết nguyên thuỷ đã biến mất theo thời gian. Thí dụ, Chợ Quán ở đường Trần Hưng Đạo,<br />
Sài Gòn, bây giờ chỉ biết có khu Chợ Quán, nhà thờ Chợ Quán, nhà thương Chợ Quán...chứ<br />
còn cái chợ có cái quán đố ai mà tìm cho ra được. Hoặc Chợ Đũi (có một số người tưởng lầm<br />
là Chợ Đuổi vì người buôn bán hay bị nhân viên công lực rượt đuổi) ban đầu chuyên bán đũi, là 7<br />
một thứ hàng dày dệt bằng tơ lớn sợi, bây giờ mặt hàng đó đã biến mất nhưng địa danh thì vẫn<br />
còn. Ngoài ra, đất Sài Gòn xưa sông rạch nhiều nên có nhiều cầu, sau này thành phố được xây<br />
dựng một số sông rạch bị lấp đi, cầu biến mất, nhưng người dân vẫn còn dùng tên cây cũ ở nơi<br />
đó để gọi khu đó,như khu Cầu Muối. Và cũng có một số địa danh do phát âm sai nên ý nghĩa<br />
ban đầu đã bị biến đổi nhưng người ta đã quen với cái tên được phát âm sai đó nên khi ghi<br />
chép lại, vẫn giữ cái tên đã được đa số chấp nhận, như Bến Lức, chợ Búng (Lứt là tên đúng lúc<br />
ban đầu, vì nơi đó có nhiều cây lứt; còn chợ Búng nguyên thủy chỉ bán mặt hàng bún, sau này<br />
bán đủ mặt hàng và cái tên được viết khác đi).<br />
Phần trên đã nói tới nhiều địa danh của miền Nam, bây giờ là phần bổ túc. Gặp đâu ghi<br />
đó. Có những địa danh có thể đã được đề cập ở phần trên nhưng cũng vẫn ghi lại, vì tôi<br />
mới đọc được trong những cuốn sách khác.<br />
Thủ Đức<br />
Ai chẳng một lần nghe nói đến nem Thủ Đức. Người ta nhắc đến cái địa danh Thủ Đức, Xuân<br />
Trường như là một nơi danh thắng để giai nhân, tài tử, tao nhân mặc khách đến đây thưởng<br />
thức phong quang.<br />
Theo lời truyền khẩu của các vị bô lão ở địa phương : Khi xưa, có vị thủ đồn đầu tiên ở nơi này<br />
tên là Đức. Đến sau, ông Tạ Dương Minh đứng ra qui dân lập chợ buôn bán, nhớ đến công vị<br />
thủ đồn tên Đức, nên lấy tên và chức tước của ông mà đặt cho chợ, gọi là chợ Thủ Đức nay đã<br />
thành danh.<br />
Gò Vấp<br />
Gò Vấp là tên một quận của tỉnh Gia Định. Gọi là Gò Vấp có ý nghĩa gì ? Chúng tôi đã dụng<br />
công ra tìm những sử sách và hỏi thăm các vị bô lão, nhưng chẳng tìm hiểu được gì đích xác.<br />
Tuy nhiên, theo truyền thuyết, cũng có thể tin được, địa danh mang tên Gò Vấp, vì lúc trước nơi<br />
ấy là một ngọn đồi trồng cây Vấp (theo tiếng Chàm gọi là Krai, tiếng Việt là Vấp hay Lùn). Thứ<br />
cây Vấp là thứ cây mà dân Chàm coi như thần mộc, yểm hộ cho dân tộc Chàm.<br />
(Trích trong cuốn Gia Định Xưa của Huỳnh Minh)<br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/cayVap.jpg" /><br />
Cây Vấp (tên khoa học là Mesua Ferrea L.)8<br />
Đồng Ông Cộ<br />
Đồng bào ở tỉnh Gia Định từ xưa tới nay thường nghe nói đến tên "Đồng Ông Cộ" nhưng không<br />
hiểu rõ cụm từ này do ai đặt ra mà được truyền tụng mãi đến ngày nay.<br />
Ở miền Nam chúng ta, địa phương nào cũng có nhiều huyền thoại, giai thoại truyền khẩu trong<br />
dân gian, lâu ngày trở thành một địa danh.<br />
Chúng tôi, người tình nguyện vạch bóng thời gian,ghi lại những sự việc xảy ra từng vùng,từng<br />
địa phương, để hiến quí bạn đọc hiểu rõ nguồn gốc từ thuở xa xưa nơi địa phương chính mình.<br />
Theo một vài vị bô lão cố cựu sinh quán tại Gia Định, thuật lại sự tích "Đồng ông Cộ" cho chúng<br />
tôi biết như sau.<br />
Đất Gia Định ngày xưa rộng lớn hoang vu, dân chúng ở rải rác từng nhóm theo ruộng gò nổng,<br />
rừng chòi dày đặc,đường sá chưa được khai mở, lối đi vất vả khổ cực.<br />
Khu đất "Đồng ông Cộ" này ngày xưa thuộc vùng sát cận trung tâm tỉnh Gia Định. Nó ăn từ chợ<br />
(ngã ba trong) dài tới cầu Hang; vòng ra đường Nguyễn Văn Học, phía bên này cầu Bình Lợi<br />
nó ăn sâu luôn phía trong có hơn 10 cây số, rồi vòng ra khu Hàng Xanh phía lò heo cũ Gia Định<br />
chạy dài tới ngã năm Bình Hoà.<br />
Toàn thể khu vực rộng lớn như vậy,thuở xưa không có lấy một con lộ cái quan nào để dân<br />
chúng xê dịch. Dân cư trong vùng, sinh sống về nghề ruộng nương, rẫy bái, làm nghề hạ bạc<br />
(đánh cá) dọc theo sông cầu Bình Lợi, cầy Băng Ky bây giờ. Những khoảng đất không được<br />
khai phá thì toàn là rừng chồi cây lùm mọc rậm rạp.<br />
Về sau, Tây lấy Gia Định rồi thì mở mang quốc lộ đi Thủ Đức và khu sát rìa quốc lộ, ăn sâu vô<br />
hằng 5-7 cây số (từ phía Gia Định lên nằm bên tay mặt),được Tây khai phá làm rừng cao su.<br />
Toàn thể một khu đồng ruộng mênh mông như vậy, hơn phân nửa đất đai toàn là rừng rậm,<br />
dân cư lại ít nên không có nhiều đường mòn để xê dịch. Dân chúng di chuyển bằng ngựa cũng<br />
không tiện chớ đừng nói chi đến dùng xe bò hoặc xe trâu. Đây khác hơn mọi nơi là chỗ đó!<br />
Mỗi khi dân cư trong vùng này muốn ra tỉnh, lúc đó là thành Gia Định, có việc cần kíp, hoặc<br />
rước thày trị bệnh, hoặc tải hàng rẫy, gạo thóc ra chợ bán,hoặc mua đổi các thứ cần thiết đem<br />
về dùng.... thật là muôn vạn khó khăn. Chỉ có những trai tráng khoẻ mạnh mới có thể di chuyển<br />
nổi hằng mấy chục cây số đường lồi lõm không khác lên thác xuống ghềnh, khu đất này lại<br />
nhiều chỗ dốc lên, dốc xuống, đồi nổng..v.v.. Rất ít chỗ được khai phá, thành giồng như xuyên<br />
rừng vậy. Mà hễ mỗi lần đi như vậy thì ruộng nương, rẫy bái ở nhà lại không ai khai phá, làm<br />
lụng sản xuất. Lại mỗi lần đi ra thành thì lại mất ít nhất 2 ngày - 1 ngày đi, 1 ngày về mua bán,<br />
đổi chác.<br />
Một ngày, bỗng dưng người ta thấy trước cổng nhà của một ông Phú Hộ với nhà ngói 3 gian, 2<br />
chái, 1 dãy nhà bếp, nền đúc cao treo tấm bảng lớn đề mấy chữ :<br />
"Đảm nhận 'Cộ' người và hàng hoá đi khắp nơi".<br />
Đồng thời với tấm bảng treo lên, ông Phú Hộ trong vùng gọi là ông Ba Phú Hộ truyền thâu dụng<br />
tất cả thanh niên vạm vỡ trong toàn khu, hay bất cứ nơi nào,muốn có chuyện làm, ngoài nghề<br />
ruộng rẫy.9<br />
"Cộ người và hàng" !<br />
Đó là một lối tải người và hàng hoá giản tiện hơn cả võng hay kiệu.<br />
Ông Ba Phú Hộ bèn cho dân đan những tấm vạc bằng tre, hai đầu có 4 lóng tre ló ra giống như<br />
cái băng ca nhà thương khiêng bệnh, để người đầu trước người đầu gác lên hai vai, khách thì<br />
ngồi ở vạc tre khúc giữa thòng chân lủng lẳng để người "Cộ" đi.Hàng hoá thì lại để ở khoảng<br />
giữa, thay vì tấm vạc tre đương thì nó là một miếng ván dày để có thể chất nhiều đồ mà không<br />
bị oằn chính giữa.<br />
Người sử dụng muốn mướn chỉ cần cho ông Ba Phú Hộ hay trước, cho biết nhà rồi thì sáng<br />
sớm, khi gà vừa gáy là có dân phu mang "Cộ" đến tận nhà mà rước người, hoặc "Cộ" hàng đi<br />
ra thành Gia Định.Từ đó, dân cư bắt đầu xê dịch dễ dàng, không nhọc mệt, bận tâm, hay tốn<br />
hao người mỗi khi tải hàng đi ra thành.<br />
Rồi thì, thời gian trôi qua, địa danh xuất hiện theo miệng người cư ngụ trong vùng. Khi hỏi:<br />
- Ở đâu ?<br />
Bèn đáp:<br />
- Ở trong đồng ông Ba "Cộ" !<br />
Ông Ba "Cộ" đây có nghĩa là ông Ba Phú Hộ "Cộ" người và hàng hoá. Dần dần, hàng trăm năm<br />
sau vùng này được mở mang, nhưng là một vùng rộng lớn, dân chúng quy tụ về càng ngày<br />
càng đông lại không có địa danh, nên người ta nhớ ơn ông Ba "Cộ" lập thành vùng này thành<br />
địa danh gọi là "Đồng ông Cộ" cho đến ngày nay.<br />
Cộ<br />
- danh từ: xe quệt. (td. trâu kéo cộ, một cộ lúa)<br />
- động từ: kéo đi, mang chở, khuân lấy (td. cộ lúa từ đồng về nhà)<br />
ăn. (td. nồi cơm lớn quá mức tụi tôi đâu có cộ nổi)<br />
đảm đương (td. nhiều việc quá liệu mình có cộ nổi khổng)<br />
(Theo cuốn Tự Điển Phương Ngữ Nam Bộ.)<br />
(Xe quệt, là loại xe dùng trâu hoặc bò để lết trên mặt đất. Khung xe bằng tre đặt trên 2 cây<br />
trượt. Đầu 2 cây trượt được gông vào càng xe. Người ta dùng dây chão buộc càng xe vào vai<br />
của trâu hoặc bò. Đây là phương tiện vận chuyển đường dài chủ yếu dùng trong mùa vụ nông<br />
nghiệp, thích ứng với địa hình phức tạp.)<br />
Xe-cộ là danh từ kép, trong trường này, chữ cộ phải là danh từ để đứng chung với chữ xe. Cái<br />
xe và cái cộ cùng là danh từ chỉ một vật dùng để chuyển tải (người hoặc hàng hoá).<br />
Giống như danh từ kép chợ-búa, chợ và búa là hai danh từ đồng nghĩa, nhưng chữ búa là từ<br />
cổ đã biến mất không ai dùng nữa, chỉ còn tồn tại trong từ kép chợ-búa.<br />
(Trích trong cuốn Gia Định Xưa của Huỳnh Minh)<br />
Đồng Tháp Mười<br />
Chú thích năm 1970. Theo tôi, thuyết dưới đây của ông Lê Hương có phần đáng tin hơn cả.<br />
Trong bài Địa danh, di tích, thắng cảnh trong vùng người Việt gốc Miên, tập san Sử Địa số 14, 10<br />
15 năm 1969, ông viết: "Tháp mười là một trong những ngôi tháp làm bằng đá do vua<br />
Jayavarman VII xây cất khắp lãnh thổ để thờ vị thần Bà La Môn Lockecvera là vị thần chuyên trị<br />
bệnh cho nhân loại. Bên cạnh tháp có những căn nhà sàn gỗ lợp bằng đá mỏng,bằng ngói hay<br />
bằng lá thốt nốt để người bịnh nằm dưỡng bệnh do nhân viên y tế hoàng triều coi sóc. Những<br />
ngôi tháp được xây dựng dọc theo các con đường lớn trong nước mà ngôi nằm trong đồng<br />
Tháp Mười, tính từ địa điểm xuất phát, đứng vào hàng thứ muời.<br />
Thời gian trôi qua, tàn phá tất cả các công trình kiến trúc của cổ nhân, dãy nhà gỗ tiêu tan, chỉ<br />
còn một tượng sư tử đá và một linh phù (linga) cũng bằng đá, dưới bệ có khắc chữ Bắc Phạn<br />
(sanscrit) ghi tên Tháp thứ mười. Trong năm 1932, nhà khảo cổ Pháp Parmentier đã đi vào<br />
Đồng Tháp bằng ghe và xuồng để đọc những chữ khắc vào đó và phát giác ra ngôi tháp..."<br />
(Trích trong cuốn Bảy Ngày Trong Đồng Tháp Muời của Nguyễn Hiến Lê)<br />
Bến Tre<br />
Trường hợp hình thành tên gọi Bến Tre thật đặc biệt, vì đó là sự gán ghép giữa tiếng Khmer và<br />
tiếng Việt. Xưa kia người Khmer gọi nơi đó là Srok Treay - srok là xứ,treay là cá. Sau người<br />
Việt thay chỗ người Khmer đến sinh sống làm chủ chốn đó, biến chữ srok thành Bến nhưng<br />
chữ treay không dịch là cá mà phát âm theo tiếng Khmer thành Tre. Quả tình nơi đó không có<br />
tre mà thật nhiều tôm cá.<br />
(Theo Vương Hồng Sển)<br />
Địa danh Saigon - Chợlớn<br />
(Trích Sông Núi Miền Nam)<br />
Đất Nam Việt mà trước đây người ta còn gọi là Nam Kỳ, người Tây Phương khi đặt chân lên xứ<br />
mình hồi thế kỷ 16 , 17 đã gọi bằng tên Cochinchine hay Đằng Trong.<br />
Người ta cũng gọi xứ này là Đồng Nai (đồng có nhiều nai), Lộc Dã, Lộc Đồng (cùng một nghĩa)<br />
hoặc Nông Nại,là nơi mà người Việt mình đặt chân lần đầu tiên năm 1623.Sử chép rằng Chúa<br />
Sãi Vương Nguyễn phúc Nguyên (1613-1635), đã gả Công chúa Ngọc Vạn,lệnh ái thứ 2, cho<br />
vua Cao Miên Chei Chetta II (1618-1626) từ Xiêm trở về lên ngôi báu và đóng đô tại<br />
Oulong.Nhờ sự giao hiếu ấy vua Cao Miên mới cho phép người Việt di dân vào Nam Bộ.Chúng<br />
ta đã đặt đầu cầu tại Mô Xoài (gò trồng xoài), gần Bà Rịa đúng vào năm 1623 (Theo Claude<br />
Madrolle -Indochine du Sud, Paris 1926).<br />
Cũng trong năm này một phái đoàn ngoại giao đã được cử sang Oulong để thương thuyết sự<br />
nhượng lại Sở Thuế quan Saigon.Về sau đến đời vua Réam Thip Dei Chan (1642-1659),em<br />
vua trước,vị hoàng hậu Việt Nam nói trên đã xin vua Cao Miên cho phép người Việt được<br />
quyền khai thác xứ Biên Hòa năm 1638.<br />
Sở dĩ vua Cao Miên đã giao hảo với nước ta và tự ý nhân nhượng một phần nào,là vì muốn<br />
cậy thế lực của triều đình Huế để chế ngự ảnh hưởng của người Xiêm.Như vậy chúng ta đã<br />
đến sinh cơ,lập nghiệp,khai khẩn đất đai Nam Bộ là do sự thỏa thuận hoàn toàn của đôi<br />
bên,chứ tuyệt nhiên không phải là một sự xâm nhập.Lại nữa nhờ uy thế của chúng ta mà Cao 11<br />
Miên đã đối phó hiệu quả với những tham vọng của nước Xiêm và bảo toàn được nền độc lập<br />
của mình.<br />
Nói tóm lại sự hiện diện của chúng ta từ hơn 800 năm nay tại Nam bộ rất là hợp tình,hợp lý và<br />
hợp pháp.Nói một cách khác công cuộc Nam tiến của tổ tiên ta là một sự kiện lịch sử bất di bất<br />
dịch,nó hiển nhiên cũng như cuộc Tây tiến của người Âu Châu tại Mỹ Quốc và cuộc Đông tiến<br />
của người Anh tai Úc Châu.<br />
Con sông Đồng Nai đã đưa ta đến tỉnh Biên hòa ( hòa bình ở biên cương),một trấn đã được<br />
sáp nhập vào nước ta năm 1653.Khoảng đất này xưa được gọi là Đông phố đúng ra là Giãn<br />
phố vì hai chữ Đông và Giãn viết theo chữ Hán hơi giống nhau.Về sau nơi này đã được triều<br />
đình Huế giao cho bọn người Trung Hoa gốc Quảng Tây di cư theo hai tướng Trần Thượng<br />
Xuyên và Trần An Bình đến khai khẩn và lập nghiệp năm 1679 tại Cù lao Phố,sau khi nhà Minh<br />
bị nhà Thanh lật đổ.<br />
Miền trên Biên hòa thì có Hố Nai (hố sập nai),Trảng Bom( trảng là một đồi bằng phẳng và rộng<br />
rải có trồng nhiều cây chum-bao hom đọc trạnh thành bom,sinh ra một thứ dầu gọi là<br />
chaulmougra,dùng để trị phong hủi.<br />
Phía dưới là nhà thương điên Nguyễn Văn Hoài ,một nhà bác học đã quả quyết với chúng tôi<br />
rằng trong một đời người,số giờ mà chúng ta điên cuồng cộng lại ít nhất cũng được vài năm!<br />
Biên Hòa là quê hương của Đỗ Thành Nhân ,một trong Gia định Tam hùng.Hai người kia là Võ<br />
Tánh quê ở Gò Công và Nguyễn Huỳnh Đức quê ở Tân An. Biên hòa là xứ bưởi bòng ngon<br />
ngọt có tiếng nên mới có câu ca dao :<br />
Thủy để ngư, thiên biên nhạn<br />
Cao khả xạ hề, đê khả điếu,<br />
Chỉ kích nhơn tâm bất khả phòng<br />
E sau lòng lại đổi lòng,<br />
Nhiều tay tham bưởi chê bòng lắm anh<br />
Chúng ta đi ngang qua trước ngọn núi Châu Thới ,cao 65m trên có ngôi chùa Hội sơn,được<br />
trùng tu vào đầu thế kỷ thứ 19,nhờ công đức sư Khải Long:<br />
Bao giờ cạn lạch Đồng Nai,<br />
Nghiêng chùa Châu Thới mới sai lời nguyền!<br />
Rồi đến Thủ Đức với những hồ bơi nước suối,và những gói nem ngon lành.Thủ nhắc lại ngày<br />
xưa có những chức quan văn như thủ bạ,thủ hô lo về việc thuế má và nhơn thế bộ.Do đó mà<br />
có những địa danh như Thủ Thiêm,Thủ Thừa,Thủ Ngữ v.v.. để nhắc lại tên mấy ông thủ bạ và<br />
thủ hộ ngày trước.Miền Thủ Đức lại nhắc cho ta hai câu đối " tréo dò":<br />
Xứ Thủ Đức năm canh thức đủ<br />
Kẻ cơ thần trở lại Cần Thơ<br />
Có lẽ vì năm canh thức đủ mà có kẻ than thân trách phận tự mình sánh với cái nem Thủ<br />
Đức lột trần :12<br />
Người ta năm chị bảy em<br />
Tôi đây như thể chiếc nem lột trần<br />
Phía tay mặt là Gò Vấp, xưa kia là một ngọn đồi trồng cây vấp.Thứ cây này xưa kia được coi<br />
như thần mộc,yểm hộ cho dân tộc Chàm.Dã sử thuật lại rằng vào đời vua Chiêm cuối cùng là<br />
Pô Romé (1627-1651),vua này muốn vừa ý một ái phi người Việt đã ra lệnh đốn cây Kraik (vấp)<br />
cổ thụ rợp bóng nơi vườn ngự uyển. Hơn một trăm thị vệ lực lưỡng không sao hạ nổi vì vết rìu<br />
mỗi lần bổ xong thì khép lại ngay.Nhà vua tức giận cầm lấy rìu hạ xuống một nhát,tức thời một<br />
tiếng rên rỉ vang lên và cây gục xuống giữa một vũng máu.Và cũng từ đó vận khí nước Chiêm<br />
suy dần cho đến ngày tàn tạ.<br />
Bây giờ ta vào thành phố Saigon, nơi mà 300 năm về trước (1674) tiền đạo quân ta lần đầu<br />
tiên đã đặt chân tới,mang theo khẩu hiệu:"Tĩnh vi nông,động vi binh".Quân ta không phải tư<br />
động mà đến,chính là do lời yêu cầu khẩn thiết của nhà đương cuộc hồi bấy giờ.<br />
Họ khai khẩn đất đai với sức dẻo dai sẵn có,đào sông ngòi trong vùng đất thấp và đây đó khắp<br />
nơi,xây dựng thành trì kiên cố.<br />
Một trong những công tác quân sự ấy do tướng Nguyễn Đức Đàm xây năm 1772,rồi đến thành<br />
trì Phan An xây năm 1790,kế đến là thành Gia Định xây năm 1836.Những thành ấy xây đắp với<br />
mấy vạn nhân công và bao nhiêu tài trí như đã ghi trong câu ngạn ngữ:<br />
Dân đất Bắc<br />
Đắp thành Nam:<br />
Đông đã là đông!<br />
Sầu Tây vòi vọi!<br />
Chúng ta đang ở trung tâm thành phố Saigon (Sài là củi,gòn là bông gòn)chuyển sang chữ nho<br />
thành Sài-côn là củi gòn,vì chữ nôm gòn viết là Côn,như Ông Trịnh Hoài Đức (1765-1825) đã<br />
ghi trong tác phẩn Gia Định Thống Chí mà hiện nay chúng còn một bản dịch ra pháp văn của<br />
ông Gabriel Aubaret.<br />
Theo một số người khác<br />
thì Saigon có lẽ do chữ<br />
Đê Ngạn đọc thành Tai<br />
Ngon hay Thay gon theo<br />
giọng Quảng Đông hay<br />
Tingan theo giọng Triều<br />
Châu,dùng để chỉ thành<br />
phố do người Tàu lập<br />
nên năm 1778 sau khi họ<br />
phải rời bỏ Biên hòa vì<br />
chiến sự giữa Nguyễn<br />
Ánh và Tây Sơn,để nhờ<br />
sự bảo hộ của quân đội<br />
chúa Nguyễn đóng tại<br />
Bến Nghé.13<br />
Nguyên ủy xa hơn cả có lẽ là sự chuyển âm của một danh xưng tối cổ Preikor,có nghĩa là rừng<br />
gòn,một loại cây hiện nay còn trồng ở Thủ Đô.<br />
Theo Ông Verdeille thì Saigon có thể là hai chữ nho: Tây Cống đọc chạnh ra,tên này ám chỉ<br />
rằng thành phố là phần đất xưa kia đã được các vị vua phía Tây cống hiến cho ta.Ta nên lưu ý<br />
rằng tên Siagon chỉ được dùng trong các văn kiện của Pháp kể từ 1784 trở đi mà thôi.<br />
Còn danh xưng của Chợ-lớn mà người Tây đọc liền lại là Cholon,nó chỉ ngôi chợ xưa kia nằm<br />
trên địa điểm hiện tại của Sở Bưu điện Chợ-lớn kéo dài tới tận Đại Thế Giới cũ.Chợ này lập<br />
song song với chợ nhỏ hiện nay còn tồn tại với tên chợ Thiếc ở phía trường đua Phú Thọ.Về<br />
sau Chợ-lớn được dời tới Chợ-lớn mới do nhà đại phú Quách Đàm xây tặng,tượng họ Quách<br />
vẫn còn ở giữa đỉnh chợ Bình Tây.<br />
Sự biến đổi địa âm dạng của địa danh Saigon đã tùy sự hiện diện liên tiếp của những người<br />
quốc tịch khác nhau như Preikor (rừng gòn), Tai-Ngon hay Thầy gòn của người Trung Hoa mà<br />
ta đọc là Đê-ngan,người phương tây dùng chữ la mã ghi là Saigon từ năm 1784.<br />
Hồi xưa tên Saigon chỉ áp dụng cho khu vực Chợ -lớn hiện thời,còn chính Saigon bây giờ thì<br />
khi ấy là Bến Nghé (theo Trịnh Hoài Đức,theo các nhà hàng hải Âu Mỹ ,theo bản đồ do ông<br />
Trần Văn Học vẽ ngày mùng 4 tháng chạp năm Gia-long thứ 14( 1815) ghi trên vùng Chợ-lớn<br />
hiện tại chỗ nhà thương Chợ-Rẫy ba chữ Saigon xứ,khoảng gần Cây Mai và Phước Lâm )Khu<br />
Saigon cao ,nằm phía Đồn Đất tức là cái đồn thâu hẹp năm 1836 sau khi Lê Văn Khôi nổi<br />
loạn,chắc đã có người ở từ thời thượng cổ,chứng cớ là những khí giới và đồ dùng bằng đá mài<br />
tìm thấy khi đào móng nhà thờ Đức Bà.Khu thấp thường gọi là Bến Nghé hay bến Thành.<br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/saigon_place_marche.jpg" /><br />
- Bến Thành là cái tên ở gần hào thành Gia-Định,nguyên trước có cái rạch nối liền hào thành<br />
với sông Bến-Nghé và có cái chợ gọi là chợ Bền Thành.Cái rạch ấy về sau lấp đi thành Đại lộ<br />
Nguyễn Huệ và đến bây giờ có câu ca dao như sau:<br />
Chợ Bến Thành đèn xanh đèn đỏ,<br />
Anh nhìn cho tỏ thấy rõ đèn màu;<br />
Lấy em anh đâu kể sang giàu,<br />
Rau dưa mắm muối có nơi nào hơn em!<br />
- Bến Nghé theo Trịnh Hoài Đức là cái bến uống nước của trâu con,do một tên rất cũ là<br />
Kompong Krabey ( bến trâu) đã được Việt hóa.Nhưng ông Đốc phủ Trần Quang Tuất (1765-<br />
1825) cho rằng nơi đây có lắm con cá sấu chúng thườn kêu nghé nên gọi là Bến Nghé-Trịnh<br />
hoài Đức dịch là" Ngưu-tân"Bến Nghé là cái bến sông Saigon có tên là sông Bến Nghé,cũng có<br />
tên là Tân Bình Giang hay là Đức Giang lấy nguồn ở Ban Bót (theo gia-định thống chí) .Còn cái<br />
rạch Bến nghé nối dài bởi kinh Tàu -hủ (Arroyo chinois) ngày xưa có tên là Bình Dương và chỗ<br />
nó chảy ra giáp sông Bến Nghé gọi là Vàm Bến Nghé.Bến Nghé tức là Saigon và khi ta nói<br />
Đồng Nai-Bến Nghé tức là nói đến Nam Bộ vậy.<br />
Phía đông Saigon có một cái kênh gọi là rạch Thị Nghè hay là rạch Bà Nghè.Bà tên là Nguyễn<br />
Thị Canh,con gái thống suất Nguyễn Cửu Văn tức Văn Trường Hầu,đẹp duyên với một ông<br />
nghè.Để cho chồng bà tiện đường qua rạch hàng ngày vào làm trong thành,bà cho dựng một<br />
chiếc cầu mà dân sự có thể dùng được.Để tỏ lòng nhớ ơn một bậc nữ lưu,họ đã gọi cầu ấy là 14<br />
cầu Bà Nghè.Đến khi Tây đến đánh thành Saigon,pháo hạm Avalanche tiến vào rạch này đầu<br />
tiên nên họ mới gọi là Arroyo de l'Avalanche.<br />
Trên rạch Bến Nghé hồi xưa có nhiều chiếc cầu ván dựng tạm cho người qua lại.Chiếc cầu nổi<br />
tiếng hơn cả là cầu Ông Lãnh,được xây nhờ công ông Lãnh binh,thời tả quân Lê Văn<br />
Duyệt.Còn những chiếc cầu khác là Cầu Muối,Cầu Khóm (thơm),Cầu Kho và Cầu học(giếng<br />
học). Về các công sự thì có:<br />
- Chợ Bến Thành (mới) xây năm 1914 trùng tu năm 1950.<br />
- Nhà thờ Đức Bà khởi công năm 1877,hoàn thành năm 1883.<br />
- Sở Bưu Điện và Tòa án cất năm 1883.<br />
Dinh Norodom khởi công ngày chủ nhật 23-2-1868 với sự tham dự dông đảo của dân<br />
chúng.Thủy sư Đô Đốc De La Grandìère với sự hiện diện của kiến trúc sư Hermitte từ<br />
HongKong tới,đã đặt viên đá đầu tiên vuông vức mỗi bề nửa mét,trong đó đựng một hộp chì<br />
chứa nhũng đồng tiền vàng và bạc dập hình vua Napoléon III.Đức Giám mục Miche,cai quản<br />
địa phận,với một số đông con chiên,đã ban phép lành và đọc một diễn văn lời lẽ cao quý đã<br />
làm cử tọa đặc biệt chú ý.Công cuộc xây cất trên một khoảng đất rộng 14 mẫu tây đã phải dùng<br />
tới hai triệu viên gạch,và cái móng dày tới 3,5m tốn mất 2.436 thước khối đá xanh Biên<br />
Hòa.Công tác đã hoàn thành năm 1875 và người đầu tiên đến ở trong dinh đó là Thủy sư Đô<br />
Đốc Roze.Sau 84 năm Pháp thuộc,ngày 7-9-1954 Đại tướng Ely,Cao ủy Pháp đã trả dinh thự<br />
này cho Chính phủ Việt Nam thời bấy giờ.<br />
- Tòa Đô Sảnh (1901-1908) trên có một gác chuông do họa sĩ Ruffier trang trí mặt tiền.<br />
- Viện Bảo Tàng Quốc Gia xây năm 1927, khánh thành ngày 1-1-1929, bị vụ nổ nhà thuốc<br />
súng làm hư hại ngày 8-3-1946 và được hoàn lại chính phủ Việt Nam ngày 19-9-1951 thu thập<br />
tới 4.000 cổ vật đã kê thành mục lục và trình bày trong 14 gian phòng.<br />
- Vườn Cầm Thảo (Sở Thú) tương tự với rừng Vincennes ở Pháp,được lập năm 1864.Sau khi<br />
đã san bằng,việc đứa thú tới nhốt nơi đó hoàn tất năm 1865.Ngày 28-3-1865 nhà thực vật học<br />
Pierre đảm nhiệm việc điều khiển vườn Cầm Thảo Saigon và ngày nay nhiều giống cây ở xứ ta<br />
còn mang tên nhà bác học ấy.<br />
Đây đó ta còn gặp một số địa danh nguồn gốc Tây Phương như : Ba-Son (Arsenal) trong có<br />
một bến sửa tàu(bassin de radoub) xây bằng ximăng cốt sắt từ năm 1858,và bến tàu nổi được<br />
hạ thủy tháng giêng năm 1866.Chữ Ba-Son do chữ Bassin mà ra.<br />
- Vườn Bờ Rô (do chữ Jardin des Beaux Jeux) hay là vườn Ông Thượng,xưa kia là hoa viên<br />
của Tổng Trấn Lê Văn Duyệt, nay là vườn Tao Đàn.<br />
- Dakao là biến danh của Đất Mộ (đất của lăng)<br />
- Lăng-tô là biến danh của Tân thuận, tên một làng mà dân Saigon thường đến hóng mát<br />
(pointe des flaneurs).<br />
Bây giờ chúng ta rời Saigon xuống đò Thủ-Thiêm qua bên kia sông xem địa phận đang trù định<br />
một chương trình kiến thiết rộng lớn,để biến nơi này thành một khu vực nguy nga tráng lệ.<br />
Con đò Thủ-Thiêm ngày xưa đã hấp dẫn một số đông những chàng trai trẻ:15<br />
Bắp non mà nướng lửa lò,<br />
Đố ai ve được con đò Thủ-Thiêm.<br />
Nhưng một ngày kia chàng trai phải ra đi trong khói lửa chiến tranh,đến khi trở về thì than ôi:<br />
Ngày đi trăm hoa hẹn hò,<br />
Ngày về vắng bóng con đò Thủ-Thiêm!<br />
Từ Thủ-Thiêm chúng ta thẳng tiến đến một nơi gọi là Nhà Bè hay là Ngã Ba Sông Nhà Bè,nơi<br />
mà con sông Đồng Nai gặp con sông Saigon cũng gọi là sông Bến Nghé.Ngày xưa ở chỗ ấy<br />
ông Thủ khoa Hườn có lập nhà bè để bố thí lúa gạo cho những kẻ lỡ đường và ngày nay còn<br />
vọng lại mấy câu hò tình tứ của cô lái miền quê:<br />
Nhà Bè nước chảy chia hai:<br />
Ai về Gia định Đồng Nai thì về!<br />
Rời Nhà Bè ,chúng ta trở lại Saigon để đi về miền Bà Chiểu,một vùng ngoại ô trù mật ở phía<br />
đông ,chúng ta phải đi qua một cái cầu gọi là Cầu Bông,vì xưa kia ở gần đó Tả Quân Lê Văn<br />
Duyệt có lập vườn hoa rất ngoạn mục.Bà Chiểu tỉnh lỵ Gia định,nổi tiếng về lăng Tả Quân<br />
Lê Văn Duyệt (1764-1832),một vĩ nhân được người Việt và người Tàu tôn thờ như một vị<br />
thần thánh.<br />
Theo Trương Vĩnh Ký thì Bà Chiểu là một trong 5 bà vợ của ông Lãnh Binh đã xây cái cầu ông<br />
Lãnh.Theo phương pháp kinh tế tự túc mà các cụ ngày xưa thường áp dụng,ông đã lập ra 5 cái<br />
chợ,giao cho mỗi bà cai quản một cái : Bà Rịa (Phước Lễ),Bà Chỉểu (Gia-Định),Bà Hom<br />
(Phước Lâm),Bà Quẹo (phía Quán Tre) và Bà Điểm (phía Thụân Kiều).Riêng chợ Bà Điểm gần<br />
làng Tân thới quê hương của Cụ Đồ Chiểu,tác giả Lục Vân Tiên,thi phẩm đầu giường của đồng<br />
bào Nam bộ là nơi bán trầu ngon có tiếng ở Miền Nam.Món trầu là đầu câu chuyện,cho nên<br />
bao nhiêu chuyện,hay dở gì cũng do miếng trầu trao cho nhau mà sinh ra cả :<br />
Trồng trầu trồng lộn dây tiêu<br />
Con theo hát bội mẹ liều con hư!<br />
Từ Bà Chiểu chúng ta trở lại Saigon để rẽ về Phú Nhuận ,qua Cầu Kiệu hay là Cầu Xóm<br />
Kiệu là nơi xưa kia trồng rất nhiều hành kiệu.Phú-Nhuận(giàu sang và thuần nhã) là nơi còn<br />
nhiều cổ tích như: Lăng Đô-đốc Võ Di Nguy,mất tại cửa bể Thị Nại năm 1801.Lăng Trương Tấn<br />
Bửu và lăng Võ quốc Công tức là hậu quân Vũ Tính,nơi đây vua Gia-Long có cho trồng 4 cây<br />
thông đưa từ Huế vào để tỏ lòng mến tiếc.Võ Tánh là một trong Gia-Định tam hùng mà dân<br />
chúng nhắc tới trong những điệu hò giao duyên.Theo thường lệ:<br />
Người con gái lên tiếng trước :<br />
Nghe anh làu thông lịch sử,<br />
Em xin hỏi thử đất Nam-Trung:<br />
Hỏi ai Gia-Định tam hùng,<br />
Mà ai trọn nghĩa thủy chung một lòng?<br />
Người con trai liền đáp lại:16<br />
Ông Tánh,Ông Nhân cùng Ông Huỳnh Đức,<br />
Ba Ông hết sức phò nước một lòng<br />
Nổi danh Gia-Định tam hùng:<br />
Trọn nghĩa thủy chung có Ông Võ Tánh,<br />
Tài cao sức mạnh,trọn nghĩa quyên sinh,<br />
Bước lên lầu bát giác thiêu mình như không!<br />
Về phía Tân Sơn Hòa có Lăng Cha Cả là một cổ tích kiến trúc Việt Nam xưa nhất ở vùng<br />
Saigon. Nơi đây mai táng Đức Giám Mục Bá-Đa-Lộc, mất tại cửa Thị Nại năm 1799.<br />
Rời khỏi ngoại ô Saigon chúng ta thuê một chiếc thuyền con về vùng Lái-Thiêu (tức là ông Lái<br />
gốm họ Huỳnh đã thiêu nhà vì say rượu) để thăm vườn trái :<br />
Ghe anh Nhỏ mũi tráng lường<br />
Ở trên Gia-Định xuống vườn thăm em.<br />
Nơi đây quy tụ rất nhiều trái ngon đặc biệt như : dâu da,thơm,bòn bon,mít tố nữ,măng cụt và<br />
nhất là sầu riêng (Durion) là giống cây từ Mã-Lai đưa vào Cây Sầu riêng thân cao lá ít,trái có<br />
gai bén nhọn kinh khủng,cho nên trời chỉ cho phép nó rụng khi đêm khuya thanh vắng mà<br />
thôi!Đồng bào Nam-bộ liệt nó vào hàng đầu trong các loài trái,vì nó có đủ năm mùi hương vị<br />
đặc biệt như quả lê Trung hoa.Những người xa lạ phải chịu nhẫn nại một thời gian mới thông<br />
cảm và khi đã thông cảm rồi thì thèm muốn như mê say,chỉ trừ anh học trò thi rớt:<br />
Có anh thi rớt trở về<br />
Bà con đón hỏi nhiều bề khó khăn<br />
Sầu riêng anh chẳng buồn ăn,<br />
Bòn bon,tố nữ anh quăng cùng đường!<br />
Tại vùng Lái Thiêu,có một ngôi nhà thờ cổ kính xây từ thế kỷ XVIII trên ngọn đồi xinh tươi,<br />
chung quanh có nhiều lò gốm,lò sành và một trường dạy học cho trẻ em câm điếc với một<br />
phương pháp riêng biệt.<br />
Đến Búng chúng ta không<br />
quên đi thăm chùa Phước<br />
Long ở vùng An-Sơn,có<br />
ông huề thượng thâm<br />
nho,thường ra nhiều câu<br />
đối bí hiểm cho những<br />
khách nhàn du:<br />
Rượu áp sanh (absinthe)<br />
say chí tử<br />
Có người đã đối lại như<br />
sau:<br />
Bóng măng cụt mát<br />
nằm dài<br />
Trong chùa ông huề 17<br />
thượng có ghi hai câu:<br />
Cúng bình hoa,tụng pháp hoa,hoa khai kiến Phật.<br />
Dâng nải quả, tu chánh quả, quả mãn thông Thần<br />
(Sưu tầm bài viết của ông Tân Việt Điêu trong Văn hóa nguyệt san số 33 năm 1958).<br />
<br />
<br />
<b>Tên gọi Saigon từ đâu?</b><br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/saigon_bd_charner2.jpg" /><br />
Đây là một đề tài được các nhà nghiên cứu, học giả, Tây lẫn Ta, tốn rất nhiều thì giờ và công<br />
sức.<br />
Cho đến nay thì có khoảng 5 giả thuyết về xuất xứ của chữ Sài Gòn, trong đó có 3 thuộc loại<br />
quan trọng hơn. Xin ghi lại 3 thuyết quan trọng hơn dưới đây:<br />
- Sài Gòn từ Thầy Ngòn (Đề Ngạn), Xi- Coón (Tây Cống):<br />
Đây là thuyết được đưa ra bởi 2 tay thực dân Pháp là Aubaret và Francis Garnier ( người bị<br />
giặc Cờ Đen phục kích chết ).Theo Aubaret, Histoire et description de la Basse-Cochinchine và<br />
Garnier,Cholen, thì người Tàu ở miền Nam, sau khi bị Tây Sơn tàn sát, đã lập nên thành phố<br />
Chợ Lớn vào năm 1778 và đặt tên cho thành phố đó là Tai-ngon hay Ti-ngan.Sau dó, người<br />
Việt bắt chước gọi theo và phát âm thành Sài Gòn.<br />
Thuyết này được hai học giả là Vương Hồng Sển và Thái Văn Kiểm đồng ý. Quả thật, trên<br />
phương diện ngữ âm, thìThầy Ngòn, Xi Coón, rất giống Sài Gòn! Tuy nhiên, theo lịch sử thì<br />
không phải.<br />
Tại sao? Vì lịch sử chứng minh rằng Saigon có trước, rồi người Tàu mới đọc theo và đọc trại ra<br />
thành Thầy Ngòn, Xi Coọn.<br />
Theo Phủ Biên Tạp Lục của Lê Quý Đôn viết năm 1776, năm 1674 Thống Suất Nguyễn Dương<br />
Lâm vâng lệnh chúa Nguyễn đánh Cao Miên và phá vở "Luỹ Sài Gòn"(theo Hán-Việt viết<br />
là "Sài Côn"). Đây là lần đầu tiên chữ Sài Gòn xuất hiện trong tài liệu sử sách Việt Nam . Vì<br />
thiếu chữ viết nên chữ Hán "Côn" được dùng thế cho "Gòn". Nếu đọc theo Nôm là "Gòn", còn<br />
không biết đó là Nôm mà đọc theo chữ Hán thì là "Côn".<br />
Như vậy, ngay từ năm 1674 đã có địa danh Saigon! Thì làm gì phải đợi đến 1778 khi người Tàu<br />
ở Cù Lao Phố bị Tây Sơn tiêu diệt rồi chạy xuống lập nên Thầy Ngòn tức Đề Ngạn, hay Xi Coón<br />
tức Tây Cổng.<br />
- Sài Gòn từ Củi Gòn, Cây Gòn, Prey Kor.<br />
Thuyết này được Petrus Trương Vĩnh Ký đưa ra dựa theo sự "nghe nói" như sau:<br />
"Sài là mượn tiếng viết theo chữ Hán có nghĩa là củi gỗ; Gòn là tiếng Nam chỉ bông gòn .Người<br />
ta nói rằng tên đó phát sinh bởi sự kiện nhiều cây bông gòn do người Cao Miên đã trồng chung<br />
quanh đồn đất xưa của họ, mà dấu vết nay vẫn còn ở chùa Cây Mai và các vùng lân cận".<br />
Pétrus-Trương Vĩnh Ký- Souvenirs historiques sur Saigon et ses environs, trong Excursions et<br />
Reconnaissance X. Saigon , Imprimerie Coloniale 1885.18<br />
Không biết tại sao mà sau này Louis Malleret và Vương Hồng Sển lại quả quyết thuyết này là<br />
"của" Trương Vĩnh Ký , mặc dù ngay sau đoạn này, TVK lại viết tiếp "Theo ý tôi, hình như tên<br />
đó là của người Cao Miên đặt cho xứ này, rồi sau đem làm tên gọi thành phố. Tôi chưa tìm ra<br />
được nguồn gốc đích thực của tên đó".<br />
Tương tự, có nhiều thuyết phụ theo nói rằng Sàigòn từ "Cây Gòn" (Kai Gon) hay "Rừng Gòn"<br />
(Prey Kor) mà ra.<br />
Nói chung, các thuyết này đều dựa trên một đặc điểm chính: cây bông gòn. Nhưng thuyết này<br />
phần lớn đã bị bác bỏ vì lý do đơn giản là không ai tìm được dấu tích của một thứ "rừng gòn" ở<br />
vùng Sàigòn, hay sự đắc dụng của củi gòn ở miền Nam, kể cả nhà bác học Trương Vĩnh Ký .<br />
Ngay vào thời của Trương Vĩnh Ký (1885) tức khoảng hơn 100 năm sau mà đã không còn dấu<br />
tích rõ ràng của thứ rừng này, mặc dù lúc đó Sàigòn không có phát triển hay thay đổi gì cho<br />
lắm. Ngay cả khi Louis Malleret khảo nghiệm lại, hình như cũng không có dấu vết gì của một<br />
rừng gòn ở Sàigòn.<br />
- Sài Gòn từ Prei Nokor<br />
Đây là thuyết mà thoạt đầu khó có thể chấp nhận nhứt (về ngữ âm), nhưng hiện nay được coi<br />
như là "most likely". Chính Petrus Trương Vĩnh Ký là người đưa ra thuyết này Trong Tiểu Giáo<br />
Trình Địa Lý Nam Kỳ, ông đã công bố 1 danh sách đôi chiếu 187 địa danh Việt Miên ở Nam Kỳ,<br />
như Cần Giờ là Kanco, Gò Vấp là Kompăp, Cần Giuộc là Kantuọc và Sài Gòn là Prei Nokọr<br />
Trước nhất, theo sử Cao Miên được dịch lại bởi Louis Malleret, vào năm 1623,một sứ thần của<br />
chúa Nguyễn đem quốc thư tới vua Cao Miên và ngỏ ý muốn mượn xứ Prei Nokor(Saigon) và<br />
Kras Krabei của Cao Miên để đặt phòng thu thuế.<br />
Năm 1747, theo danh mục các họ đạo trong Histoire de la Mission Cochinchine, có ghi Rai Gon<br />
Thong (Sài Gòn Thượng) và Rai Gon Hạ (Sài Gòn Hạ). Đó là theo sử sách, còn theo tiếng nói<br />
thì Prei Nokor(hay Brai Nagara theo tiếng Phạn mà người Miên mượn), có nghĩa là "thị trấn ở<br />
trong rừng",Prei hay Brai là rừng, Nokor hay Nagara là thị trấn. Đây là vùng mà chúa Nguyễn<br />
đã mượn làm nơi thu thuế như đã nói ở trên.<br />
Theo tiến trình của ngôn<br />
ngữ, Prei hay Brai biến<br />
thành RAI, thành"Sài",<br />
Nokor bị bỏ "no" thành<br />
"kor", và từ "kor" thành<br />
"Gòn".<br />
Từ Prei Nokor… mà<br />
thành SàiGòn thì thật là…<br />
dễ sợ!<br />
Còn sở dĩ có Saigon viết<br />
dính nhau là do các giáo sĩ<br />
Tây phương đã bỏ mất dấu<br />
và gắn liền nhau khi in. Sau<br />
khi chiếm nước ta, để khỏi 19<br />
đọc "sai" ra "sê" theo giọng Pháp nên Saigon được viết với hai dấu chấm trên chữ i.<br />
Saigon… muôn thuở là Sàigòn !<br />
Ca dao - Tục ngữ Sài Gòn<br />
Saigon là Hòn Ngọc Viễn Đông, là một thành phố lớn nhất Việt Nam. Những nơi như Saigon<br />
được mệnh danh là Kẻ Chợ, đã là Kẻ Chợ ắt có chợ, mà phải là ngôi chợ lớn, khách Lục tỉnh<br />
lên thăm Saigon, ra vào chợ Saigon hẳn không quên. Chợ Saigon được đồng bào Hậu Giang<br />
so sánh với ngôi chợ tỉnh nhà:<br />
Chợ Saigon cẩn đá,<br />
Chợ Rạch Giá cẩn xi măng.<br />
Giã em xứ sở vuông tròn,<br />
Anh về xứ sở không còn ra vô.<br />
Người con gái ở đô thành tiêm nhiễm nếp sống Tây phương, chàng trai xa nàng khỏi sao thắc<br />
mắc, lo nàng ở lại chẳng vuông tròn nên phải ra vô, nàng vuông tròn chàng yên tâm về xứ sở.<br />
Cúc mọc bờ ao kêu bằng cúc thủy,<br />
Chợ Saigon xa, chợ Mỹ cũng xa.<br />
Viết thư thăm hết mọi nhà,<br />
Trước thăm phụ mẫu sau là thăm em.<br />
Saigon và Mỹ Tho, hai nơi cách nhau trên sáu chục cây số, nay tuy thật gần những xưa thật<br />
xa,vì phương tiện di chuyển đâu có dồi dào như nay, chàng và nàng dù đã yêu nhau, nhưng<br />
mỗi lúc tới thăm đâu có dễ dàng, đôi bên cùng bận làm ăn buôn bán, nàng ở chợ Saigon,<br />
chàng ở chợ Mỹ Tho. Nhớ nhung nhau, chỉ biết tin thư thăm hỏi, lấy giấy thay lời. Chàng yêu<br />
nàng vì duyên, vì tình, tình yêu chân thật, đâu thấy nàng giàu mà ham hoặc thấy nàng nghèo<br />
mà chê.<br />
Chợ Saigon đèn xanh, đèn đỏ,<br />
Anh coi không tỏ, anh ngỡ đèn tàu.<br />
Lấy anh em đâu kể sang giàu,<br />
Rau dưa mắm muối có nơi nào hơn em.<br />
Chợ Saigon với những hàng quảng cáo đèn màu xanh đỏ, chàng trai quê lên nhầm lẫn đó là<br />
đèn tàu. Sự lầm lẫn thị giác này có thể có được, nhưng lầm về yêu đương, chàng đâu có lầm.<br />
Chàng lấy nàng đâu có kể sang giàu, vì tiền tài bao nhiêu cũng có thể hết, duy tình nghĩa mới<br />
bền lâu, như người xưa đã nói:<br />
Theo vàng bỏ ngãi ai hơi,<br />
Vàng thời đã hết, ngãi tôi vẫn còn.<br />
Chính vì nghĩa mới bền lâu, nên khi xa người nghĩa, người con trai đứng ngồi không yên:<br />
Chim quyên xuống đất tha mồi,<br />
Tôi xa người nghĩa đứng ngồi không yên!<br />
Giấy tây bán mấy,20<br />
Mua lấy tờ nguyên,<br />
Làm thơ hỏi bạn tình duyên chuyện gì?<br />
Mến thương nàng, đem nàng so sánh với các nàng Lục tỉnh, cô gái Saigon thật hơn:<br />
Nội trong lục tỉnh Nam kỳ,<br />
Mấy ai được nết nhu mì như em.<br />
Hai hàng lụy ngọc ướt nhèm,<br />
Làm sao cho đặng anh với em giao hòa.<br />
Sự ước vọng, lòng mong mỏi của chàng là được cùng nàng giao hòa!<br />
Chợ Saigon ngày nay ta vẫn gọi là chợ Bến Thành, nhưng Bến Thành trước đây là bến tàu và<br />
hàng ngày thường 10 giờ thì tàu đến bến này:<br />
Mười giờ tàu lại Bến Thành,<br />
Súp lê còi thổi bộ hành lao xao.<br />
Sao lại mệnh danh Bến Thành? Phải chăng đây là bến của đô thành Saigon hay của Gia Định<br />
thành? Còn khách bộ hành lao xao vì muốn ngắm tàu Tây.<br />
Anh ngồi quạt quán Bến Thành,<br />
Nghe em có chốn anh đành quăng om!<br />
Anh ngồi quạt quán Bà Hom,<br />
Hành khách chẳng có, đá om quăng lò.<br />
Chàng trai ngồi quạt quán ở Bến Thành với bình trà Huế, được tin người mình thương đã có<br />
nơi chốn, chàng tỏ buồn rầu quẳng cả bình trà đi! Kể cũng đáng buồn, tưởng được cùng người<br />
thương thưởng thức bình trà (om) ngon, ngờ đâu nàng là hoa có chủ, chàng đành ôm hận, trút<br />
mối giận vào om, cái bình trà vô tội.<br />
Nhắc đến Bến Thành, quên sao được thành Tây:<br />
Dân đất Bắc,<br />
Đắp thành Tây.<br />
Đông thật là đông,<br />
Sầu Nam vời vợi.<br />
Câu này gồm đủ đông, tây, nam, bắc! Dân đất Bắc phải chăng những người dân miền Bắc bị<br />
đưa vào Nam làm dân phu,đắp thành cho người Tây? Số dân phu ắt nhiều lắm, Đông thật là<br />
đông. Sự đông đúc này quả là một mối sầu vời vợi cho nước Nam, cho dân Nam! Nước mất<br />
nhà tan, thân làm nô lệ, phải đi đắp thành cực khổ cho Tây để chúng dựa vào thành trì đô hộ<br />
đồng bào mình. Người miền Bắc bị đi dân phu hằng than thở:<br />
Nhà tan nước mất ai ơi,<br />
Cái thân nô lệ sống đời cu ly!<br />
Người dân than thân như vậy, nhưng vẫn có bọn mũ cao áo dài hà hiếp dân để nịnh bợ quân<br />
thù! Thật đau đớn nhưng những kẻ mãi quốc cầu vinh, cõng rắn cắn gà nhà, có bao giờ chúng<br />
nghĩ đến Sầu Nam vời vợi. Và trong khi sống đời cu ly đi đắp thành Tây, đã biết bao nhiêu 21<br />
người bỏ thây cùng công việc, ngày xưa đâu đã có máy móc, kỹ thuật xây dựng đắp hoàn toàn<br />
công ở sức người.<br />
Đắp thành Tây rồi xây soái phủ cho Tây, người dân Nam trong cảnh căm hờn muốn nói không<br />
ra, đành gởi tâm tình vào ca dao tục ngữ:<br />
Trên thượng thơ bán giấy<br />
Dưới Thủ Ngữ treo cờ.<br />
Kìa Ba còn đứng trơ vơ!<br />
Nào khi núp bụi, núp bờ,<br />
Mũi Di đánh dạo bây giờ bỏ em.<br />
Thượng thơ, xưa chính là soái phủ miền Nam ở góc đường Tự Do và Gia Long ngày nay. Nơi<br />
ấy có bán ấn chỉ cho dân, trong Nam quen gọi là bán giấy. Thủ Ngữ là nơi thủy quân Pháp<br />
đóng,cọ dựng cột cờ. Con người ái quốc trông hai nơi này căm gan sôi ruột! Ai đã khéo đặt ra<br />
cau ca dao trên để kích thích lòng căm hờn của người dan Việt, đã nhắc đến tượng Gambotta<br />
ở vườn Tao Đàn, gọi một cách nhục nhã là Ba Tượng một người Pháp gọi là Ba,ai là dân Việt<br />
ắt thấy nhục vong quốc này. Nếu câu ca dao chỉ có ba dòng đầu có thể gợi sự nghi ngờ của<br />
người Pháp, bởi vậy phải thêm hai hàng sau gắn vào, mượn lời tình nhân oán trách tình nhân<br />
che dấu ý kín của câu hát. Tuy đây là lời tình nhân oán trách tình nhân, nhưng cũng là lời đồng<br />
chí oán trách đồng chí, đã cùng nhau núp bụi ngồi bờ, đã cùng nhau đánh dạo ở mũi Di, vậy<br />
mà quên nhau, về đầu thú người Pháp để cầu công danh phú quý.<br />
Pháp chiếm Việt Nam, một mặt dân Việt Nam căm hờn, một mặt một số cô gái Việt Nam kém ý<br />
thức, vì hoàn cảnh đã sánh duyên với Pháp trở thành me Tây. Lính Pháp lấy me trong thời gian<br />
ở đất Việt, rồi anh lính trở về Pháp, cô me Tây ở lại nước Việt lại lấy chồng, đậng một anh lính<br />
khác, chẳng khác chi các nàng Giao chỉ sau này trong thập niên 60 cho đến năm 1975 sánh<br />
duyên cùng các chú lính Mẽo:<br />
Saigon mũi đõ,<br />
Gia Đinh súp lê.<br />
Giã hiền thê ở lại lấy chồng,<br />
Thuyền anh ra cửa bể như rồng lên mây.<br />
Thuyền,tàu Saigon hồi đó sơn mũi đỏ để phân biệt với thuyền tàu lục tỉnh, như vậy thực dân<br />
tiện bề kiểm soát.<br />
Thuyền anh ra cửa bể như rồng lên mây, câu này muốn nói khi anh lính Tây đã ra cửa bể rồi,<br />
anh tha hồ được tự do, đến bến mới anh tha hồ kết duyên cùng người mới. Về các cuộc hôn<br />
nhân Việt Pháp, lúc tiễn đưa, chúng tôi đã từng nhắc tới một câu trong ca dao hôn nhân dị<br />
chủng, xin phép được nhắc lại như sau:<br />
Còi súp lê một anh còn than thở,<br />
Còi súp lê hai anh nức nở vắn dài.<br />
Còi súp lê ba, tàu ra biển Bắc,<br />
Nước mắt anh nhỏ ra, anh rút mù xoa anh chậm,<br />
Tình nghĩa vợ chồng ngàn dặm không quên.22<br />
Cuộc tiễn đưa ắt phải xảy ra tại bến tàu Saigon, và có anh chàng Tây đã thút thít vì phải xa vợ,<br />
anh bảo rằng ngàn dặm không quên, có thật hay chăng anh ra cửa bể như rồng lên mây? Sao<br />
có sự mâu thuẫn giữa hai câu thơ trên, hay ý tại ngôn ngoại, chỉ có sự mâu thuẫn trên hình<br />
thức, còn thực ra thì ngàn dặm có đời nào mà không quên đối với những lứa đôi dị chủng, nhất<br />
là trong cuộc chắp nối giang hồ.<br />
Saigon nơi có đô hội lớn, phố xá rộng rãi, cây cao và rậm mát:<br />
Đường Saigon cây to bóng mát,<br />
Đường Chợ Lớn hạt cát nhỏ dễ đi.<br />
Đường Saigon có đúng cây to bóng mát, còn đường Chợ Lớn có lẽ trước đây với đất phù sa<br />
của đồng bằng Cửu Long, cát nhỏ dễ đi chăng!Dưới thời Pháp thuộc, đường Saigon cũng như<br />
đường Chợ Lớn đều đã rải đá và sau này tráng nhựa... Ngày nay, với thời gian đường đã hư<br />
hỏng dù rải đá hay tráng nhựa, mà chính quyền có ít chú ý tới sửa chữa, nên có thể có người<br />
than:<br />
Đường Saigon ổ gà đi xóc,<br />
Đường Chợ Lớn đi xóc ổ gà.<br />
Ca dao Saigon có những câu rất ngộ nghĩnh, nhắc tới địa danh một cách khéo léo:<br />
Chị Hươu đi chợ Đồng Nai,<br />
Bước qua Bến Nghé ngồi nhai thịt bò.<br />
Trong bài này chúng ta bắt gặp bốn con vật ăn cỏ là Hươu, Nai, Nghé, Bò với hai địa danh là<br />
Đồng Nai, Bến Nghé.<br />
Dưới đây là câu ca dao nhắc tới các chợ khác ngoài chợ Bến Thành:<br />
Mẹ đi chợ Quán, chợ Cầu,<br />
Mua cau chợ Vải, mua trầu chợ Dinh.<br />
Sáng mai đi chợ Gò Vấp,<br />
Anh mua một xấp vải đem về.<br />
Cho con hai nó cắt, con ba nó may,<br />
Con tư nó đột, con năm nó viền.<br />
Con sáu đơm nút, con bảy vắt khuy;<br />
Anh bước ra đi,<br />
Con tám núi, con chín trì,<br />
Ớ em mười ơi!<br />
Sao em để vậy còn gì áo anh?<br />
Ca dao Saigon hẳn phải còn nhiều, biết tới đâu xin tỏ tường tới đó, những điều chưa biết xin<br />
nhờ sự chỉ giáo của người biết.<br />
(Trích tác phẩm "Hương Nước Hồn Quê" – Toan Ánh )23<br />
<br />
<b>Tứ Đại Hào Phú đất SaiGon xưa.</b><br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/saigon_bd_charner.jpg" /><br />
Đất Sài Gòn - Gia Định ngày xưa xuất hiện những tay giàu có nổi tiếng cho đến ngày nay vẫn<br />
được truyền tụng về những huyền thoại “giàu nức đố đổ vách“ của thời đầu thế kỷ 20. Đứng<br />
đầu trong số đó có lẽ phải nhắc tới Tứ Đại Hào Phú, giàu nhất Sài Gòn (gần như giàu nhất cả<br />
Nam Kỳ). Bốn người này được dân gian nhắc tới trong câu: Nhất Sỹ, Nhì Phương, Tam<br />
Xường, Tứ Hỏa.<br />
1. Nhất Sỹ (hay Huyện Sỹ)<br />
Tên thật là Lê Phát Đạt, sinh quán tại Cầu Kho, Sài Gòn, là ông ngoại của bà Nguyễn Hữu Thị<br />
Lan chính là Nam Phương Hoàng Hâu. Thuở nhỏ ông tên là Sĩ, sau theo học trường dòng nên<br />
đổi tên thành Đạt. Trở về sau khi đi du học, ông lại lấy tên cũ của mình, từ đó người ta quen gọi<br />
là ông Sĩ.<br />
Khi ra trường, ông làm thông ngôn (interpreter) rồi lên làm tham biện, sau đó là chức Huyện<br />
hàm. Vốn là công chức mẫn cán, có tài, ông được ưu tiên mua đất đai giá rẻ và muốn mua bao<br />
nhiêu cũng có. Huyện Sĩ đã đầu tư lớn đất đai ở Sài Gòn, Tân An... Một thời gian sau mật độ<br />
dân cư đông lên, đất đai trổ nên quý giá, mua một bán trăm. Với đầu óc thông minh, Huyện Sỹ<br />
đã khiến tài sản của mình tăng lên thật nahnh chóng và trở thành đại phú hào ở Sài Gòn.<br />
Ngôi Thánh đường còn lưu dất tích đến ngày nay: nhà thờ Huyện Sĩ ( hay còn gọi là Nhà Thờ<br />
Chợ Đũi ) góc Nguyễn Trãi - Tôn Thất Tùng ngày nay chính do ông xây dựng vào năm 1902 do<br />
cha Bouttier thiết kế . (phần sau nhà thờ là mộ phần ông bà Huyện Sỹ) .<br />
2. Nhì Phương (hay Tổng Đốc Phương)<br />
Tên đầy đủ là Đỗ Hữu Phương, sinh năm 1844 tại Saigon, nguyên chủng sinh tại Penang, là<br />
tổng đốc Sài Gòn. Thông thạo tiếng Pháp, được Pháp chọn tham gia phái đoàn của Pháp trong<br />
cuộc thương lượng với triều đình Huế năm 1868. Sau đó Phương tham gia các cuộc tảo thanh<br />
chống Nguyễn Trung Trực tại Rạch Giá. Năm 1872, Phương được Pháp thăng chức tổng đốc<br />
Saigon. Tên ông được đặt cho một con đường ở Sài Gòn, nay là đường Châu Văn Liêm. Đây là<br />
một tay Việt gian, song xét về tài sản thì xứng đáng trong nhóm cự phú đứng đầu Sài Gòn.24<br />
Tài sản của Tổng đốc Phương tương truyền do bà vợ giỏi kinh doanh cộng với thế lực của<br />
chồng đã làm đủ việc để làm giàu,từ phân phối hàng hóa dịch vụ cho đến bất động sản. Người<br />
Pháp cũng muốn trả ơn sự "tận tuỵ" của Phương Tổng đốc mà giành cho gia đình này nhiều<br />
đặc quyền đặc lợi.<br />
3. Tam Xường (hay Bá Hộ Xường)<br />
Tên thật là Lý Tường Quan, người Minh Hương. Giỏi tiếng Pháp, thông thuộc ngôn ngữ Hoa<br />
Việt, Lý Tường Quan làm thông ngôn cho chính quyền Pháp, được yêu mến và trọng dụng bởi<br />
sự thông minh, đắc dụng.<br />
Đến năm 30 tuổi ông từ bỏ địa vị mà nhiều người mơ cũng không có được để bước vào lĩnh<br />
vực kinh doanh. Ông tập trung vào lĩnh vực kinh doanh lương thực dịch vụ, độc quyền cung<br />
cấp thịt cá cho Sài Gòn và các tỉnh lân cận. Không lâu, bá hộ Xường đã trở thành "trùm" về<br />
lương thực thực phẩm và công nghệ thời ấy. Dinh thự riêng của ông tọa lạc tại đường Gaudot<br />
(Hải Thương lãn Ông ngày nay) nguy nga bề thế, nhiều người nể vì. (Đường Hải Thượng Lãn<br />
Ông ngày nay cũng là đường tập trung nhiều đại gia sản xuất lớn).<br />
4. Tứ Hỏa (hay Chú Hỏa)Tên đầy đủ là Hui Bon Hoa, hay người ta thường gọi thân<br />
mật là chú Hỏa. Ông là người có nhiều huyền thoại nhất trong tứ đại hào phú Sài Gòn xưa. Đi<br />
lên bằng hai bàn tay trắng (làm nghề bán ve chai, đồ phế liệu), nhiều người đã thêu dệt những<br />
câu chuyện như nhặt được vàng trong đống đồng nát, an táng mộ cha đúng long mạch hay bí<br />
mật mang vàng bạc từ Trung Quốc sang...<br />
Song cuộc đời chú Hỏa là chuỗi ngày cần cù làm việc để làm giàu. Sau mấy chục năm đi thu<br />
mua ve chai (Thầu ve chai không phải là công việc thấp kém mang ít tiền như nhiều người<br />
nghĩ. Hiện Sài Gòn có những công ty thu mua giấy, sắt, dầu nhớt vụn và hàng tỷ thứ lung tung<br />
khác thải ra từ các khu công nghiệp, các nhà máy lớn, kiếm bộn tiền), kiếm được số vốn kha<br />
khá, chú Hỏa nhảy vào lĩnh vực bất động sản. Sài Gòn bây giờ bước từ thưở sơ khai sang thời<br />
buôn bán thịnh vượng, tụ hội dân tứ xứ nên đất đai luôn là điểm nóng. Trong vòng mười năm,<br />
tài sản chú Hỏa trở nên khổng lồ. Trước thế chiến thứ nhất, gia sản của chú Hỏa đã ngót nghét<br />
20,000 căn nhà phố ở khắp Sài Gòn - Gia Định - Chợ Lớn, thành lập công ty "Hui Bon Hoa và<br />
các con".<br />
Ngày nay, hầu hết con cháu chú Hỏa đều đã sống ở nước ngoài. Dấu tích xưa chỉ còn tòa dinh<br />
thự đồ sộ nằm ở khu tứ giác Phó Đức Chính - Lê Thị Hồng Gấm - Calmette - Nguyễn Thái Bình<br />
(Quận Nhất ngày nay). Ít người biết Trung tâm cấp cứu Sài Gòn trên đường Lê Lợi cũng là một<br />
công trình chú Hỏa dựng nên để tặng cho thành phố.<br />
<br />
<b>Những Địa Danh Mang Tên 'Ông', 'Bà' Ở Sài Gòn</b><br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/saigon_cau_ong_lanh1.jpg" /><br />
Đầu tiên được nói đến Bà Nghè, tên gọi hồi trước của con rạch Thị Nghè quận 1 sát bên Sở thú<br />
Sài Gòn. Trong Gia Định phú do Phan Văn Thị sáng tác có câu ví ngộ nghĩnh.<br />
Coi ngoài rạch Bà Nghè, dòng trắng hây hây tờ quyến trải,<br />
Ngó lên giồng Ông Tố, cây xanh nghịt nghịt, lá chàm rai.25<br />
Tôi chịu thua, tìm cả trong tự điển cây<br />
"chàm rai" là cây gì, mà lá nó xanh dữ<br />
vậy. Nội ô Sài Gòn còn có một bà cũng<br />
nổi tiếng đó là Bà Chiểu, nằm trên địa<br />
bàn phường 1, 2 và 14 thuộc quận Bình<br />
Thạnh. Khu vực này có cái chợ cùng<br />
tên Bà Chiểu tấp nập ngày đêm, chủ<br />
yếu là bán lẻ. Có câu ca dao, nghe<br />
cũng vui tai:<br />
Xe mui chiều thả chung quanh<br />
Đôi vòng Bà Chiểu thích tình dạo chơi.<br />
Có lẽ nổi tiếng nhất trong các bà là Bà Điểm. Tương truyền bà Điểm là một chủ quán nước chè<br />
vùng Tân Thới Nhứt, Hóc Môn, có 18 thôn vườn trầu, nơi đây Bình Tây Đại Nguyên soái<br />
Trương Định từng hoạt động (khoảng năm 1861). Nói cho ngay, người Sài Gòn xưa hay đặt<br />
cho con rạch, chiếc cầu, một địa danh,một con đường, con hẻm một cái tên (hoặc bà hoặc ông)<br />
trước là dễ nhớ, sau là ghi lại công tích của người đó góp cho dân trong vùng; thứ nữa nhìn<br />
hình vóc của khu vực đó mà đặt.<br />
Thí dụ: Bà Quẹo, là khu vực gồm các phường 13, 14 quận Tân Bình. Ai đi trên đường Lê văn<br />
Duyệt ( cũ) lên Tây Ninh, vọt thẳng biên giới với Cam-pu-chia, có một ngã ba, nếu nhà ở hướng<br />
lộ 14 thì quẹo trái (rẽ) vào.<br />
Hay Bà Đô, là con rạch ở phường 1, quận 5, thông từ các ao, đầm ra rạch Bến Nghé, nay bị<br />
lấp rồi. Bà Đô còn là tên chiếc cầu ở đầu đường Hàm Tử bắc qua rạch Bà Đô (còn gọi là Thị<br />
Đô). Dân chèo ghe ở Sài Gòn hồi trước, qua đây hay hát:<br />
Kể từ chợ Sỏi trở vô<br />
Xóm Lá là chợ, Thị Đô là cầu.<br />
Hay như Bà Thuông, tên chiếc cầu trên kênh Tàu Hũ, từ đầu đường Tản Đà đến đầu đường<br />
Phú Định. Trong Gia Định phú có câu ví rất hay:<br />
Giếng Bà Nhuận rạch cam tuyền, trai gái nhảy thỏa tình khát vọng Cầu Bà Thuông đường<br />
quan lộ gần xa đều phỉ chí quy lai.<br />
Tên cầu, tên rạch, tên khu vực nào đó có từ Bà rất nhiều. Như: rạch Bà Bướm có tên từ 1902<br />
ở phường Tân Thuận Đông, quận 7 chảy vào sông Sài Gòn, nay nằm trong khu chế xuất Tân<br />
Thuận. Sông Bà Cả Bảy chảy qua hai xã Trung Lập Thượng và Trung Lập Hạ, huyện Củ Chi<br />
dài 15 km từ ranh giới với Tây Ninh đến sông Láng Thé. Bà Hom vừa là khu vực phường 13,<br />
14, quận 6 giáp ranh với Tân Bình và Bình Chánh, vừa là chiếc kênh ở xã Tân Tạo.Bà Tàng,<br />
vừa là các rạch ở phường 7, quận 8, cũng là tên chiếc cầu bắc qua rạch Lào trên đường Phạm<br />
Thế Hiển. Rồi Bà Tà, Bà Lài, Bà Hồng, Bà Lát, Bà Nghiêm, Bà Chủ, Bà Tàng, Bà<br />
Thiên, Bà Tiếng, Bà Xếp... cũng là cầu, là rạch, là tên riêng vùng đất. Như tên Bà Khắc là<br />
chiếc cầu xưa ở vùng Cầu Kho quận 1. Khắc trong tiếng Nam Bộ còn gọi là Khấc, để cầu khỏi<br />
trơn trợt.26<br />
Trong bài Cổ Gia Định Phong Cảnh Vịnh có câu:<br />
Trên cây Da Còm, nỡ để ông già gùi đội<br />
Dưới đường Cầu Khắc, chi cho con trẻ lạc loài.<br />
Chiếc cầu Bà Khắc (hay Khấc) này thời nay không còn nữa.<br />
Nhiều tên đường cũng tên bà, như đường Bà Huyện Thanh Quan trên địa bàn phường 6, 7, 9<br />
quận 3, hồi Pháp có tên là Rue Nouvelle, đến năm 1920 đổi thành Pierre Fladin. Năm 1955 mới<br />
có tên Bà Huyện Thanh Quan đến ngày nay.<br />
Bà Ký là đường trên địa bàn phường 9, quận 6. Bà Lài là đường nối từ đường Phạm Văn Chí<br />
với Lò Gốm, nay tên đường mới là Đặng Thái Thân. Bà Lê Chân ở Tân Định. Năm 1906 có tên<br />
là Frostin. Đến 19-10-1955 đổi lại thành đường Bà Lê Chân. Bà Triệu nằm sau Bệnh viện Chợ<br />
Rẫy, thời Pháp có tên là Merlande. Năm 1955 mới đổi thành Bà Triệu... Chắc là còn nhiều "bà"<br />
nữa mà người viết chưa có vinh hạnh làm quen xin mọi người tìm thêm nữa.<br />
Cũng lạ, khi đặt tên cho cái rạch, con sông, chiếc cầu, hay địa danh một vùng đất gắn với một<br />
bà nào đó, thì có cả ca dao, câu hát, câu ví dí dỏm. Nhưng, với cánh đàn ông thì thiệt là khô<br />
khan, chả thơ phú, câu vè, câu đố nào. Dù sao, có bà thì phải có ông, bởi thiếu ông nghe như<br />
trống trải trong lòng vậy.<br />
Ở Sài Gòn địa danh mang tên năm ông sau đây, cứ nhắc tới thì cả nam, phụ, lão, ấu ai cũng<br />
rành.<br />
- Đầu sổ là Ông Lãnh. Gắn liền với Ông Lãnh là chiếc cầu. Dạ, Cầu Ông Lãnh, rồi chợ Cầu<br />
Ông Lãnh, và phường Cầu Ông Lãnh (Nói nhỏ: chỗ này hồi trước bụi đời dữ lắm nghen, nay thì<br />
đỡ nhiều rồi). Đúng là có cầu, có chợ, có phường 100%, nhưng thử hỏi cắc cớ: vậy Ông Lãnh<br />
là ai vậy, thưa bà con, thì nghe chừng ngắc ngứ lắm!Có giả thuyết cầu này do ông Lãnh binh<br />
Nguyễn Ngọc Thăng (1798 - 1866) đóng quân ở đồn Cây Mai, Thủ Thiêm và tại đình Nhơn<br />
Hòa, quận 1 gần chiếc cầu. Vả lại,năm 1885, Trương Vĩnh Ký có viết rằng chiếc cầu gỗ do ông<br />
lãnh binh ở gần đó cho bắc qua, chắc là ông Lãnh binh Thăng này, chớ không phải ai khác.<br />
Cũng có người bảo, cầu này ở cạnh một ông lãnh sự, nên đặt chết tên luôn. Nghe chừng<br />
chuyện này không thuyết phục mấy.<br />
- Hai là Ông Thượng. Người Sài Gòn trọng tuổi một chút nghe đến vườn Ông Thượng thì biết<br />
ngay là Công viên văn hóa Tao Đàn thuộc quận 1 bây giờ. Chớ hỏi bọn trẻ,chưa chắc hiểu<br />
vườn Ông Thượng ở đâu. Vả lại, Ông Thượng là tên dân gian gọi tổng trấn Gia Định Lê Văn<br />
Duyệt những thập niên 20 và 30 của thế kỷ 19. Nghe nói, vườn Ông Thượng hồi đó hay có<br />
gánh hát đến biểu diễn, cả cải lương lẫn hát bội, và Nguyễn Đình Chiểu hồi nhỏ cũng hay đến<br />
đây coi tuồng hát bội.<br />
- Ba là Ông Tố. Giồng Ông Tố là vùng đất thuộc quận 2 hồi năm nẳm, ở vùng này còn nhiều<br />
cọp beo và nhiều ve lắm, nên có câu:<br />
Coi cọp, xuống Thị Nghè<br />
Ăn ve, lên Ông Tố.<br />
Ve mà nướng lên ăn cũng thơm như cào cào, châu chấu vậy. Không rõ ông Trương Vĩnh Tố có<br />
làm quan chức gì, chỉ biết ông ở gần đấy và khu đất cao (gọi là giồng)có lẽ là của ông chăng?27<br />
- Bốn là Ông Tạ. Là chợ mang tên một thầy thuốc nam nổi tiếng Trần Văn Bỉ (còn gọi là Tạ<br />
Thủ). Chợ Ông Tạ còn là vùng đất thuộc các phường 3, 4, 5, 7 của quận Tân Bình. Nói thêm:<br />
Dân ghiền thịt chó nghe đến chợ Ông Tạ là gợi ngay đến các hàng thịt chó nằm trên đường<br />
Cách mạng Tháng Tám treo lủng lẳng cả chục con thui vàng rực, coi bắt mắt lắm.<br />
- Năm là Ông Thìn. Cầu Ông Thìn bắc qua sông Cần Giuộc, nối hai xã Đa Phước và Quy Đức,<br />
huyện Bình Chánh trên tỉnh lộ 50. Dân gian truyền rằng Ông Thìn là tên người lái đò đưa khách<br />
sang sông. Cầu Ông Thìn được bắc dã chiến năm 1925, nay đã nâng thành cầu đúc dài 162 m.<br />
- Có cái tên ông rất nổi tiếng ở Sài Gòn này. Đó là Lăng Ông (dân thường gọi là Lăng Ông Bà<br />
Chiểu). Đây là lăng của Tả quân Lê Văn Duyệt, được xây trên khuôn viên khá rộng 18.500 m2.<br />
Nghe rằng tác giả công trình này về sau xây lăng Tự Đức ở Huế. Ngày 16-11-1988, Bộ Văn<br />
hóa - Thông tin công nhận Lăng Ông là di tích kiến trúc nghệ thuật. ở lăng có bốn cột gỗ chạm<br />
rồng rất đẹp ở chánh điện. Cổng tam quan có cây thốt nốt tạo vẻ trang nghiêm, tĩnh mịch.<br />
- Ở Sài Gòn, còn có Chùa Ông là chùa thờ Quan Công (Quan Vân Trường) tại xã Thạnh Mỹ<br />
Lợi, Thủ Đức.<br />
- Tên đường chỉ duy nhất có Ông ích Khiêm.<br />
- Gắn với tên ông còn có rạch, cầu Ông Buông ở quận 6 (dài độ 2.800 m từ ngả ba rạch bến<br />
Trâu và Tân Hóa tới rạch Lò Gốm); rạch Ông Cái ở quận 2, rạch Ông Cốm, Ông Đồ ở Tân<br />
Túc, Bình Chánh, rạch Ông Điền từ đất Cần Giuộc đổ vào sông Nhà Bè, rạch Ông Đội ở quận<br />
7, rạch Ông Mưu ở Bình Chánh; rạch Ông Nghĩa ở xã An Thới Đông, Cần Giờ từ rừng lá đến<br />
sông Lòng Tàu.Có cầu Ông Lớn bắc qua kinh Tàu Hủ; cầu Ông Nhiêu, cầu Ông Thìn,<br />
cầu Ông Tiều... Rồi đập Ông Hiền ở xã Bình Hưng dài đến ba cây số.<br />
Quả tình, gắn với tên ông thì còn nhiều lắm, nhưng xin tạm dừng ở đây.<br />
(Nguyễn Trí Đức)<br />
<br />
<b>Nhà thờ THỦ ĐỨC (Thánh đường trên 100 tuổi)</b><br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/nhathoThuDuc2.jpg" /><br />
Từ chợ Thủ Đức, lên một con dốc thoai thoải, bên trái đường là một ngôi thánh đường màu<br />
hồng đậm nằm lọt trong rừng cây xanh um tùm, đó là nhà thờ Thủ Đức có trên trăm tuổi nhưng<br />
vẫn giữ được vẻ đẹp nguy nga ban đầu.<br />
Tương truyền, giáo dân vùng phụ cận Thủ Đức rất sùng đạo nhưng trong vùng không có nhà<br />
thờ. Mỗi chủ nhật,người dân phải cùng nhau đến nhà thờ Lái Thiêu để dự lễ. Khi đó vùng Thủ<br />
Đứcbây giờ đang là rừng rậm, cọp beo rất nhiều, việc đi lại hết sức khó khăn, nguyhiểm. Năm 28<br />
1880, linh mục Boutier được bổ nhiệm làm cha sở họ Phong Phú - Thủ Đức. Ông là một kiến<br />
trúc sư có tài và nhà thờ Thủ Đức hiện nay là một trongnhững công trình kiến trúc do ông thiết<br />
kế. Nhà thờ Thủ Đức được xây dựng theo kiến trúc Gothique. Nhìn từ ngoài vào, tất cả các cửa<br />
chính và cửa sổ của nhà thờ đều có hình vòm nhọn, tạo cho công trình vẻ cao ráo, nhẹ nhàng.<br />
Hai hàng cột chính trong thánh đường không cầu kỳ như kiến trúc Roman nhưng vẫn đẹp nhờ<br />
những đường nét trang trí thanh thoát phần đỉnh cột. Vòm trần nhà thờ có hình nhiều quả trám<br />
chụm lại, tạo cảm giác thánh đường rộng và cao vút. Các cửa sổ nằm sát mái gắn kính màu<br />
sáng có hình hoa hồng, vừa là nơi lấy ánh sáng vừa là điểm nhấn trang trí. Suốt chiều dài<br />
tường hai bên nhà thờ trang trí rất nhiều tượng gỗ diễn tả các tích trong kinh thánh.Phong cách<br />
kiến trúc Gothique khiến nhà thờ Thủ Đức mang<br />
đậm vẻ thâm nghiêm nhưng hết sức lộng lẫy và<br />
gần gũi. Năm 1931, nhà thờ được mở rộng ra hai<br />
bên.Năm 1935, nhà thờ một lần nữa được nới<br />
rộng thêm và có hình dáng như hiện nay.Điều<br />
đáng nói là tất cả các phần nới thêm không hề<br />
phá vỡ kiến trúc vốn có của ngôi thánh đường mà<br />
còn khiến nó đẹp và bề thế hơn. Nhà thờ Thủ<br />
Đức có khuôn viên rất rộng, khoảng trên sáu ngàn<br />
mét vuông. Khu vườn quanh nhà thờ còn nhiều<br />
cây cổ thụ tuổi ngót nghét bằng tuổi ngôi thánh<br />
đường. Khu rừng cây tạo cho nhà thờ một không<br />
gian thoáng mát, màu sơn hồng đậm của thánh<br />
đường được màu xanh mát của cây lá tôn lên<br />
càng nổi bật.<br />
Nhà thờ Huyện Sĩ<br />
Được biết, ngoài nhà thờ Thủ Đức, linh mục<br />
Boutier còn là người vẽ thiết kế nhà thờ Huyện Sĩ.<br />
Hai ngôi thánh đường có chung kiến trúc<br />
Gothique nhưng mỗi nơi có một vẻ đẹp riêng.<br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/nhathohuyensy.jpg" /><br />
<br />
<b>Thủ Dầu Một</b><br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/thu_dau_mot.jpg" /><br />
Thủ Dầu Một là thị xã tỉnh lỵ tỉnh Bình Dương, cách Sài Gòn khoảng 20 km về phía bắc.Trước<br />
1975, thị xã thuộc quận Châu Thành.<br />
Nguồn gốc tên gọi<br />
Có hai giả thuyết:<br />
1. Trong thế kỷ 17-18, vùng Bình Dương-Lái Thiêu là nơi định cư của nhiều dân triều Minh chạy<br />
trốn triều Thanh,phần đông làm nghề gốm, ít học vấn. Họ gọi vùng đất nầy là Thụ Dầu Mục<br />
hoặc Thú Dầu Mục, vì vùng này có mọc nhiều cây có tên địa phương là Thù du mộc .Dân Bình<br />
Dương gọi hai loài thực vật, một cây ngắn ngày là bụp giấm (Hibiscuss abdarffa) và cây thầu<br />
dầu (Ricinus communis) bằng cùng một tên là cây Thù du. Đây là nguyên nhân có từ Thủ Dầu<br />
Một thuộc tỉnh Bình Dương.<br />
2. Có giải thích khác là nơi có cây Dầu Một, là "cây dầu đứng một mình ở đầu con đường".<br />
Không hợp cách đặt tên của miền Nam. Trường hợp này sẽ gọi là: ngã ba, ngã tư Cây Dầu,nếu<br />
có đất gò thì gọi Gò Dầu.<br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/image001-1.gif" /><img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/image002.jpg" /><br />
Bụp giấm.<br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/image004-1.jpg" /><img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/image005.jpg" /><br />
Thầu Dầu<br />
<br />
<b><br /></b>
<b>Lái Thiêu với người Sài Gòn xưa</b><br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/PhongcnhlngquLiThiu.jpg" /><br />
Đêm rằm mười sáu trăng treo<br />
Anh đóng giường lèo, cưới vợ Lái Thiêu (Ca dao)<br />
Năm xưa, có bao chàng trai người Minh Hương bỏ tiền ra mua cho được chiếc giường lèo<br />
(giường bằng gổ, có chạm trỗ) với ước mong cưới được những cô con gái Việt hương sắc ở<br />
Lái Thiêu ? Không ai biết. Có điều tôi biết chắc là người Sài Gòn xưa mong cuối tuần đi Lái<br />
Thiêu đổi gió và ăn trái cây, nhứt là cứ độ từ tháng 5 đến tháng 8, là mùa trái cây ở Lái Thiêu<br />
chín rộ.<br />
Đất Bình Dương - Thủ Dầu<br />
Một ra đời cùng lúc với lịch sử hình thành Sài Gòn - Đồng Nai, thuở Nguyễn Hữu Cảnh<br />
"mang gươm đi mở cõi". Đất Bình Dương nằm trong vùng chuyển tiếp giữa cao nguyên<br />
Nam Trung Phần với đồng bằng sông Cửu Long nên thế đất bằng phẳng hơi dốc, có độ<br />
cao trung bình 20-25m so với mặt biển, rất thích hợp với các loại cây công nghiệp và cây<br />
ăn trái. Và Lái Thiêu là một trong 5 quận thuộc tỉnh Bình Dương từ lâu đã nổi tiếng với vườn<br />
cây trải rộng trên diện tích 1,250 ha.<br />
Thuở trước, Bình Dương là một phần của tỉnh Thủ Dầu Một. Đến tháng 12 năm 1899 tỉnh Thủ<br />
Dầu Một được thành lập từ Sở Tham biện Thủ Dầu Một, tách từ tỉnh Biên Hòa. Đến tháng 10<br />
năm 1956 tỉnh Bình Dương được thành lập, bao gồm tỉnh Thủ Dầu Một và một phần tỉnh Bình<br />
Long, có 5 quận, tỉnh lỵ là Phú Cường. Người Bình Dương trong lịch sử của mình đã làm nên di<br />
sản văn hóa miệt vườn “đặc trưng miền Đông” và làng nghề truyền thống điêu khắc gỗ, đồ gốm<br />
và tranh sơn mài, tiếng tăm vang lừng cả nước cho tới ngày nay.<br />
Lái Thiêu cách Sài Gòn khoảng 20 km, thuở xưa là nơi nghỉ cuối tuần tuyệt diệu “dành riêng”<br />
cho người Sài Gòn. Lái Thiêu còn nổi tiếng là điểm hò hẹn của các lứa tuổi… Lái Thiệu tuyệt<br />
vời như thế nhưng hồi đó đâu phải người Sài Gòn nào cũng biết thưởng thức Lái Thiêu đâu!<br />
Qua khỏi cầu Bình Triệu, theo Quốc lộ 13 đi khoảng 20 phút chúng ta sẽ đi vào Lái Thiêu, một<br />
vùng đất vườn cây xanh tốt, mát lạnh (trung bình 26 độ, mùa tết 24 độ C), không khí trong lành.<br />
Vào trong làng, sâu vào là những nhà vườn, nơi đây có sông có rạch đưa nước len lỏi vào từng<br />
góc vườn, có những con đường đất đỏ quanh co theo các lùm cây rợp bóng trái trĩu trên đầu…<br />
Người Sài Gòn đến Lái Thiêu một phần vì tiếng đồn “Sầu riêng<br />
Lái Thiêu”.<br />
Quả không sai! Nói đến Lái Thiêu không thể không nhắc cái tên<br />
“Sầu riêng Lái Thiêu”. Trái sầu riêng ở đây được liệt vào hàng<br />
ngon, bổ nhứt và đắt giá nhứt. Sầu riêng trồng được ở Lục Tỉnh<br />
nhưng trái không ngon bằng sầu riêng trồng ở Lái Thiêu.<br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/mgx1243962092.jpg" /><br />
Người Pháp gọi trái sầu riêng là Durian, hay Durion. Người Việt<br />
mình gọi là sầu riêng, và phải chăng tiếng “sầu riêng” do ta đọc<br />
trại từ tiếng “Djoerian” của người Malaysia mà ra chăng? Trái<br />
sầu riêng không giống trái mít như có người lầm tưởng!<br />
Cây sầu riêng có tên khoa học là Durio Zibethinus, hay Durio<br />
Capparis thuộc họ thảo mộc Malvacées hay Bombacacerae,<br />
cùng họ với cây gòn- gạo, cây bông vải. Bổ tách trái sầu riêng ra, bên trong có nhiều múi như<br />
trái gòn, trái bông vải.<br />
Cây sầu riêng nguyên thủy mọc ở rừng Malaysia, người ở đây gọi là cây Djoerian. Người Tàu<br />
sang Malaysia buôn bán, họ mang hột về trồng tại Ấn Độ, Thái Lan, Cambodia. Đến khi người<br />
Pháp chiếm Nam Kỳ, có một số cố đạo truyền giáo Gia Tô theo vô xứ Lái Thiêu, và những nhà<br />
truyền giáo nầy đã mang nhiều giống cây trái lạ từ các xứ khác vào đây, trong đó có cây sầu<br />
riêng.Người Lái Thiêu kể lại, vào năm 1890 có cố đạo người Pháp tên là Cernot đem hột sầu<br />
riêng từ xứ Nam Dương về trồng ở họ đạo Tân Quy. Có lẽ đây là cây sầu riêng đầu tiên của Lái<br />
Thiêu?<br />
Cây sầu riêng cao lớn tới 20m. Lá hình bầu hơi dài, hoa mọc ở nhánh, trái to, vỏ có gai rất<br />
nhọn. Trái cho nhiều múi, mỗi múi có từ 1 đến 5 hột như hột mít. Hột có bao bọc một lớp cơm<br />
mềm, màu trắng vàng óng như màu mỡ gà, giống như múi mít mật, mít ráo.32<br />
Sầu riêng chín có mùi rất đặc biệt, gọi là mùi sầu riêng. Mùi xuất phát từ lớp cơm sầu riêng, bay<br />
xuyên qua vỏ tỏa ra ngoài. Mùi sầu riêng mạnh hơn mùi mít, người thích thì khen là thơm, ai<br />
không ưa thì cho là mùi “khó chịu”. Nói gì thì nói là hễ đã "chịu ăn" sầu riêng rồi thì thấy nó<br />
ngon-bùi-béo-thơm và ghiền luôn ...<br />
Cây sầu riêng trổ bông ba đợt trong một năm, cho 60 đến 90 trái. Từ khi trổ bông đến khi trái<br />
đậu là 20 đến 25 ngày, và từ ngày trổ bông đến ngày kết trái và chín là 5 tháng. Mùa sầu riêng<br />
từ tháng 5 đến tháng 9 dương lịch. Sầu riêng khi “chín mùi” thì tự nhiên ban đêm rụng xuống<br />
gốc. Chủ vườn không ai để trái chín mùi cả, mà cắt sầu riêng trước khi chín, nhiều khi trái đem<br />
đi bán hãy còn xanh là vậy.<br />
Mua sầu riêng phải là “người chuyên môn” mới biết trái sầu riêng nào ngon. Sầu riêng chín già<br />
bao giờ cũng ngon hơn trái non đem “dú ép” cho chín giả. Trái già nhìn vỏ có màu vàng đậm,<br />
gai nở cách xa nhau, gay to và đều. Trái vỏ còn xanh thì phần nhiều ruột chưa chín hết, cơm<br />
mỏng và không mềm. Cho nên khi mua,có người đòi người bán khoét một lỗ - gọi là thử: coi<br />
màu sắc, coi cơm cứng hay mềm, nếm ngọt lạt ... Vây mà nhiều lúc vẫn bị lầm!<br />
Có người cho rằng sầu riêng ăn rất bổ, giúp nhuận tràng, ăn vô thấy hết mệt nhọc.Những<br />
người mà da khô hay nứt nẻ, có gai, nhất là phụ nữ, ăn nhiều sầu riêng sẽ làm cho da nhẵn<br />
mịn. Ngày xưa phụ nữ ở Malaysia thường lấy cơm của trái sầu riêng và mỡ của trái bơ làm<br />
thuốc xoa bóp cho da trở nên mịn, đẹp, chắc và bóng mịn.<br />
Măng cụt Lái Thiêu cũng là trái cây níu kéo người Sài Gòn.<br />
<img src="http://i384.photobucket.com/albums/oo289/thanhthuduc/mangcut.jpg" /><br />
Măng cụt loại trái cây được xem là nữ hoàng của cây ăn trái<br />
nhiệt đới, trái có hình dáng đẹp dễ thương và chứa nhiều chất<br />
bổ dưỡng. Trái măng cụt chín có màu tím sẫm nhìn bắt mắt,<br />
bổ ra bên trong màu trắng tinh gợi cảm, hương thơm dịu mát<br />
quyến rủ, và bạn có thể ăn no mà không sợ đầy bụng.<br />
Măng cụt Lái Thiêu trồng theo kỷ thuật cách 6-7m/cây theo<br />
hình vuông, tàn cây không được giáp nhau nên phải tỉa cành<br />
sau mỗi vụ thu hoạch. Măng cụt được trồng từ hột cũng có đặc tính giống như cây mẹ, độ 8 -<br />
10 tuổi mới cho trái. Cây măng cụt trổ bông thay lá vào tháng 2, tháng 3. Mùa trái chín từ tháng<br />
5 đến tháng 7.<br />
Theo các nhà nghiên cứu trên thế giới thì măng cụt (Garania Mangostana Linn) là 1 trong 10<br />
“siêu trái cây”, vì măng cụt là sự kết hợp hoàn hảo về nhiều mặt như:hương vị thơm ngon đặc<br />
sắc, hình dáng và màu sắc đẹp mắt, giàu dưỡng chất, có khả năng chống oxy hóa và giúp cơ<br />
thể chống lại được nhiều bệnh tật. Vỏ măng cụt được xắt lát, sấy khô, rồi nghiền thành bột trị<br />
bệnh kiết lỵ.<br />
Măng cụt không chỉ có ở Lái Thiêu miền Đông, mà còn được trồng vùng Lục Tỉnh như Bến Tre,<br />
Cần Thơ, Hậu Giang, Sóc Trăng, và trong đó Bến Tre măng cụt trồng xen trong vườn dừa lão.<br />
Hiện nay toàn tỉnh Bến Tre có khoảng 4,500 ha đất trồng măng cụt, chiếm 77% diện tích cả<br />
nước vì ở Bến Tre cây măng cụt phát triển rất tốt.33<br />
Giai thoại kể rằng vào đầu thế kỷ 17, Lái Thiêu bấy giờ còn là một vùng đất hoang với bạt ngàn<br />
rừng rậm. Trong số những người Minh Hương đầu tiên đến lập nghiệp ở Lái Thiêu, có gia đình<br />
của một người đàn ông họ Lục làm nghề gốm. Con trai của ông là Lục Thành Tài đã đem lòng<br />
yêu một cô gái người Việt, nhà ở bên kia sông Rạch Tra. Hàng ngày, cô gái thường chèo ghe,<br />
chở mắm, khô đến bán cho lò gốm.Gia đình hai bên biết được, đều ngăn cấm nhưng hai người<br />
vẫn quyết tâm tìm đến nhau. Cuối cùng, mối tình của họ đã phải kết thúc bằng hai cái chết bi<br />
thương.Sau đó, trên mộ hai người mọc lên một loài cây lạ, trái của nó có vỏ ngoài xù xì, gai góc<br />
nhưng bên trong thì thơm ngon đến lạ lùng. Người dân địa phương đã đặt tên cây là sầu riêng<br />
để tưởng nhớ tới mối tình chung thuỷ của đôi trai gái và Lái Thiêu cũng nổi danh về trái cây từ<br />
đó.<br />
Cây sầu riêng cao trên 20m, trái nặng từ 2 – 5kg, khi chín tự rụng xuống. Điều kỳ lạ là trái sầu<br />
riêng chỉ rụng vào ban đêm nên không hề có trường hợp rơi vào đầu người. Người cho đó là do<br />
sự linh nghiệm của chàng trai Minh Hương và cô gái Lái Thiêu.<br />
* * *<br />
Đất Bình Dương - Thủ Dầu Một ra đời cùng lúc với lịch sử hình thành Sài Gòn - Đồng Nai, thuở<br />
Nguyễn Hữu Cảnh "mang gươm đi mở cõi". Lái Thiêu là một trong 5 quận thuộc tỉnh Bình<br />
Dương từ lâu đã nổi tiếng với vườn cây trái. Lái Thiêu xưa là nơi hò hẹn của người Sài Gòn.<br />
Lái Thiêu là nơi người Sài Gòn cuối tuần đi đổi gió.<br />
Lái Thiêu giờ đây ngày nào cũng phải đón khách, và đang chịu sự hủy hoại môi trường!<br />
Lái Thiêu của người Sài Gòn xưa giờ đây phải chăng chỉ còn là kỷ niệm để nhớ để thương?<br />
Tiếc thay!<br />
Tác giả: Nam Sơn Trần Văn Chi<br />
Nguồn: http://vietduckieumau.4umer.com/t1070-topic#3545Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/11406180877771588849noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-15611734729931424582013-08-15T23:20:00.005-07:002013-08-15T23:20:56.515-07:00ĐÀO DUY TỪ VÀO XỨ ĐÀNG TRONG KHI NÀO ?<div class="MsoNormal">
( Bài đã đăng trên tạp chí X&N tháng 10/2012)<br />
TTT<br />
<br />
Đào Duy Từ (1572-1634) là nhà văn hóa
lớn, người đã giúp chúa Nguyễn xây dựng cơ nghiệp. Ông quê ở làng Hoa Trai, huyện
Ngọc Sơn (nay là Vân Trai, Tĩnh Gia, Thanh Hóa), có tài văn võ nhưng không được
đi thi vì là con nhà ca xướng. Ông uất ức rời quê hương vào phủ Hoài Nhơn (Bình
Định) nương nhờ nhà Khám lý Trần Đức Hòa. Trần Đức Hòa trọng tài gả con gái cho
rồi tiến cử lên chúa Nguyễn, được chúa phong chức Nha úy nội tán, tước Lộc Khê
hầu. Ông giúp chúa Nguyễn đắp các lũy Trường Dục, lũy Nhật Lệ (còn gọi là lũy
Thầy) để ngăn đường quân Trịnh, định lại phép thu thuế, luyện tập quân sĩ…Năm
1634, ông bị ốm nặng và chết, chúa Nguyễn truy phong Công thần đặc tiến kim tử
vinh lộc đại phu.(1)<br />
<br />
Về thời điểm ông vào xứ Đàng Trong, có nhiều tài liệu
ghi khác nhau, ngay cả cơ quan Quốc Sử Quán triều Nguyễn khi biên soạn các bộ
chính sử như Đại Nam Thực Lục Tiền Biên và Đại Nam Liệt Truyện Tiền Biên cũng
ghi không nhất quán. Sách Đại Nam thực lục (ĐNTL) chép:<br />
<br />
“ Ất Sửu, năm thứ 12 (1625), mùa Đông, Đào Duy Từ đến
theo. Duy Từ người xã Hoa Trai, huyện Ngọc Sơn, Thanh Hóa, thông suốt kinh sử,
rất giỏi thiên văn thuật số. Năm ấy có khoa thi Hương ở Thanh Hoa, Hiến ty cho
Duy Từ là con Phường chèo, tước bỏ không cho vào thi. Duy Từ buồn bực quay về.
Nghe tiếng chúa yêu dân quý học trò, hào kiệt đều quy phục, quyết chí đi
theo, bèn một mình vào Nam. Ở huyện Vũ Xương hơn một tháng, không ai biết cả.
Nghe tin Khám lý Hoài Nhân Trần Đức Hòa là người có mưu trí, được chúa tin
dùng, bèn vào Hoài Nhân, thác làm người ở chăn trâu cho phú ông ở xã Tùng Châu.
Phú ông thấy người biết rộng nghe nhiều, nói với Đức Hòa. Đức Hòa nói chuyện,
thấy không điều gì là không thông suốt, rất quý trọng, đem con gái gả cho…”(2)<br />
<br />
<br />
Như thế, theo ĐNTL, Đào Duy Từ sau khi bị loại vào kỳ
thi Hương ở Thanh Hóa năm 1625 thì vào Đàng Trong để gặp chúa Nguyễn, bấy giờ
là chúa Nguyễn Phúc Nguyên (1613-1635). Từ đó, các nhà viết sử về sau như Phan
Khoang trong Việt sử xứ Đàng Trong; Trần Trọng Kim trong Việt Nam sử lược đều
chép rằng ông đã vào Nam trong thời gian đó.<br />
Tuy nhiên, trong bộ Đại Nam liệt truyện tiền
biên cũng do Quốc Sử Quán biên soạn thì lại ghi khác !:<br />
“Đào Duy Từ người huyện Ngọc Sơn thuộc Thanh
Hóa, con người hát tuồng Đào Tá Hán. Từ là người dĩnh ngộ thông minh, đọc
rộng kinh sử, giỏi văn chướng, rất giỏi cái học tượng vĩ thuật số. Đi thi Hương
với triều Lê, quan trường thấy là con nhà hát xướng bèn gạt tên, Duy Từ phẩn uất
bỏ về.Nghe Thái tổ Hoàng đế yêu dân trọng sĩ, hào kiệt hướng về, bèn quyết ý
vào Nam…” (3)<br />
<br />
Thái tổ Hoàng đế chính là Đoan Quốc Công Nguyễn
Hoàng (1558-1613), là phụ thân của chúa Nguyễn Phúc Nguyên. Như thế có thể
hiểu là Đào Duy Từ đã vào Nam từ thời chúa Nguyễn Hoàng vào trấn nhậm xứ Thuận
Quảng chứ không phải đến thời chúa Nguyễn Phúc Nguyên như Đại Nam thực lục đã
ghi ?<br />
<br />
Theo tác giả Khái Sinh Dương Tụ Quán viết trong cuốn
“Đào Duy Từ -tiểu sử và thơ văn” và đăng lại trên tạp chí Tri Tân số 163 ngày
19/10/1944 thì Đào Duy Từ không được dự kỳ thi Hương năm 1592 do Trịnh Tùng tổ
chức, chứ không phải khoa thi Hương năm 1625:<br />
“ Mùa thu năm 1592, Bình An Vương Trịnh
Tùng hạ lệnh mở khoa thi. Bấy giờ Từ mới 21 tuổi, nghe tin ấy, liền đến kinh đô
nộp quyển xin ứng thí. Quan trường xét ra Từ là dòng dõi phường chèo, chiếu
trong lề luật, không được ứng cử, bèn không nhận quyển, bắt phải trở về với cái
nghề “vô loại”. Từ đành ôm hận mang lều chỏng ra” (4)<br />
<br />
Tác giả Tôn Thất Bình khi viết cuốn
“Mười hai danh tướng triều Nguyễn”, có thuật lại giai thoại khi Nguyễn
Hoàng ra Đàng Ngoài dẹp loạn nhà Mạc, ông đã gặp gỡ Đào Duy Từ và hai người đã
ngầm hẹn gặp nhau ở xứ Đàng Trong. Nguyễn Hoàng và Duy Từ rất hiểu ý nhau,nhưng
Nguyễn Hoàng không dám cùng Duy Từ vào ngay vì sợ lộ cơ mưu, ông nói :<br />
“Lão phu về trước, xin đắp sẵn đàn bái tướng chờ đợi
tiên sinh. Năm nay lão phu hơn 70 tuổi, nếu có thất lộc cũng xin di ngôn cho
con cháu phải đón tiên sinh về dạy bảo”<br />
Duy Từ bái tạ nhận lời rồi hai người chia tay. Sau đó mấy năm, Duy Từ vào
Nam<br />
Khi mới vào Nam, ông đi tìm chúa Nguyễn nhưng đến
nơi thì không gặp do chúa đã đi xa để kinh lý. Hết tiền tiêu, Duy Từ phải tìm
đường khác: ông dò được là Khám lý Trần Đức Hòa vốn là một thân tín của chúa
Nguyễn nên đi đến Quy Nhơn để kiếm cơ lập thân. Ông đi đến thôn Tùng Châu (nay
thuộc thị trấn Bồng Sơn, huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định) để ở chăn trâu cho
nhà phú hộ Chúc Trịnh Long, cách nhà Trần Đức Hòa một con sông nhỏ. Tâm ý của
Duy Từ là ẩn mình, chờ đợi thờ cơ đồng thời dò xét chính sự Đàng Trong. Con
trai của vị phú hộ, tên là Chúc Hữu Minh, mở Tùng Châu thi xã, lấy Duy Từ làm
thư đồng để phục vụ các bằng hữu văn chương .[6]<br />
Điều này xem ra rất phù hợp, vì theo Khâm Định
Việt sử thông giám cương mục, vào tháng 5 năm 1593, Nguyễn Hoàng từ Thuận Hóa
ra Bắc chầu vua Lê và được cử cầm quân tiểu trừ nhà Mạc ở vùng Đông Nam, sau đó
được vua Lê tấn phong thái úy Đoan Quốc Công.<br />
<br />
Do đó, phải chăng Đào Duy Từ đã vào Đàng Trong ngay
từ thời chúa Nguyễn Hoàng như Đại Nam Liệt Truyện chép,chứ không phải dưới thời
chúa Nguyễn Phúc Nguyên như Đại Nam Thực Lục đã ghi, vì rằng sự ra đi do phẩn
chí phải xãy ra rất gần năm 1592 là năm ông bị cấm thi, (theo tác giả Dương Tụ
Quán). Chẳng lẽ sau khoa thi đó, phải đến 33 năm sau mới tìm đường vào xứ Đàng
Trong vì “mối hận” đã xãy ra từ mấy chục năm trước !? Hơn nữa, thật vô lý vì nếu
ông bị cấm thi năm 1625 thì năm ấy ông đã 54 tuổi !<br />
<br />
Tóm lại, theo thiển ý của chúng tôi, việc cần làm rõ
thời điểm Đào Duy Từ bị loại ra khỏi kỳ thi, từ đó dẫn đến việc ông quyết chí
vào xứ Đàng Trong là việc cần thiết, điều này giúp chúng ta hiểu rõ hơn tính
cách và chí khí của một nhân vật tài ba, đã từng giúp chúa Nguyễn xây dựng nên
cơ nghiệp lẫy lừng ở xứ Đàng Trong.<br />
<br />
------------------- <br />
<br />
<br />
-Tài liệu tham khảo:<br />
- [1] Đinh Xuân Lâm &Trương Hữu Quýnh (chủ biên), Từ điển nhân vật LS VN,
Nxb Giáo Dục, Hà Nội, 2004, trg 537.<br />
-[2] Quốc Sử Quán Triều Nguyễn, Đại Nam Thực Lục, 1, NXB Giáo
Dục, 2007, trg 137.<br />
- [3] Quốc Sử Quán Triều Nguyễn ,Đại Nam Liệt Truyện Tiền Biên, Cao Tự
Thanh dịch, NXB Khoa Học Xã Hội, Hà Nội, 1995, trg 138.<br />
- [4] Dương Tụ Quán, Đào Duy Từ, tiểu sử và thơ văn, , Hà Nội, 1944, trg
14.<br />
- [5] Tôn Thất Bình,Mườ hai danh tướng triều Nguyễn, , NXB Thuận
Hóa, 2001, trg 12.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nguồn:</div>
<div class="MsoNormal">
<a href="http://sachxua.net/forum/index.php/topic,17521.0.html">http://sachxua.net/forum/index.php/topic,17521.0.html</a></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-16533333458316893342013-08-15T22:41:00.004-07:002013-08-15T22:42:50.085-07:00Những Cổ vật Phật giáo ở Nam Bộ<div class="MsoNormal">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Là dân yêu thích mỹ thuật, nên thỉnh
thoảng lúc rảnh rỗi Tôi hay đi xem triển lãm mỹ thuật, nhất là có liên quan đến
nghệ thuật thuật Phật giáo. Cách đây khoảng 2 tháng, có lần tôi đi xem triển
lãm mà nhầm địa chỉ ...Bảo tàng TP.HCM, nên tiện thể vào xem luôn, không ngờ
"bắt gặp" những cổ vật mà mình thích, đặc biệt là những pho tượng Phật
giáo mang nét rất Việt, đậm đà bản sắc vùng miền Nam Bộ.<o:p></o:p></div>
</div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nhuận Thường có chụp hình một số cổ vật tại Bảo tàng TP.HCM,
nay xin chia sẻ với bạn đọc cùng thưởng lãm.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<img src="http://nghethuatphatgiao.com/images/stories/netdeptuvien/CoVatNamBo/pht%20t%20-%20g-nghethuatphatgiao.jpg" /></div>
<div class="MsoNormal">
Tượng Phật tổ, chất liệu gỗ, đầu Thế kỷ 20</div>
<div class="MsoNormal">
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<img src="http://nghethuatphatgiao.com/images/stories/netdeptuvien/CoVatNamBo/dai%20the%20chi%20bo%20tat%20-%20g%20-nghethuatphatgiao.jpg" /></div>
<div class="MsoNormal">
Tượng Đại Thế Chí Bồ Tát , chất liệu gỗ, đầu Thế kỷ 20<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<img src="http://nghethuatphatgiao.com/images/stories/netdeptuvien/CoVatNamBo/quan%20am%20bng%20g-anh%20nhuanthuong%201.jpg" /></div>
<div class="MsoNormal">
Tượng Quán Âm Bồ Tát, chất liệu gỗ, đầu Thế kỷ 20<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<img src="http://nghethuatphatgiao.com/images/stories/netdeptuvien/CoVatNamBo/tuong%20quan%20am-t%20st-nghethuatphatgiao.jpg" /></div>
<div class="MsoNormal">
Tượng Quán Âm Bồ Tát, chất liệu đất sét, thế kỷ 19<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<img src="http://nghethuatphatgiao.com/images/stories/netdeptuvien/CoVatNamBo/co%20vat%20phat%20giao%20nam%20bo%20viet%20nam%203.jpg" /></div>
<div class="MsoNormal">
Tượng Phật, chất liệu đồng<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<img src="http://nghethuatphatgiao.com/images/stories/netdeptuvien/CoVatNamBo/sch%20l%20c-%20khac%20kinh%20phat%20hay%20chuyen%20dan%20gian%20cua%20nguoi%20kh%20mer.jpg" /></div>
<div class="MsoNormal">
Sách lá Cọ: Khắc kinh Phật hay những câu chuyện dân gian của
người Kh'Mer, đầu thế kỷ 20<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<img src="http://nghethuatphatgiao.com/images/stories/netdeptuvien/CoVatNamBo/co%20vat%20phat%20giao%20nam%20bo%20viet%20nam%204.jpg" /></div>
<div class="MsoNormal">
chiếc Mõ - gỗ<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<img src="http://nghethuatphatgiao.com/images/stories/netdeptuvien/CoVatNamBo/co%20vat%20phat%20giao%20nam%20bo%20viet%20nam%206.jpg" /></div>
<div class="MsoNormal">
Bao Lam - gỗ<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<img src="http://nghethuatphatgiao.com/images/stories/netdeptuvien/CoVatNamBo/co%20vat%20phat%20giao%20nam%20bo%20viet%20nam.jpg" /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<img src="http://nghethuatphatgiao.com/images/stories/netdeptuvien/CoVatNamBo/co%20vat%20phat%20giao%20nam%20bo%20viet%20nam%201.jpg" /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<img src="http://nghethuatphatgiao.com/images/stories/netdeptuvien/CoVatNamBo/co%20vat%20phat%20giao%20nam%20bo%20viet%20nam%205.jpg" /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<img src="http://nghethuatphatgiao.com/images/stories/netdeptuvien/CoVatNamBo/tuong%20bo%20tat-%20go-nhuanthuong.jpg" /></div>
<div class="MsoNormal">
2 Pho tượng trên được tạc từ gỗ, có lẻ là vị Bồ Tát, trông
...lạ quá nên mình không rõ tên, <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
</div>
<div class="MsoNormal">
vì không thấy có chú thích bên dưới<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<img src="http://nghethuatphatgiao.com/images/stories/netdeptuvien/CoVatNamBo/tuong%20h%20php%20tk%2019-anh%20nhuanthuong.jpg" /></div>
<div class="MsoNormal">
Tượng Hộ Pháp, chất liệu Gốm, thế kỷ 19<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
* T. Nhuận Thường<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Nguồn:</div>
<div class="MsoNormal">
<a href="http://nghethuatphatgiao.com/index.php/net-dep-tu-vien/tng-pht/1130-nhung-co-vat-phat-giao-o-nam-bo">http://nghethuatphatgiao.com/index.php/net-dep-tu-vien/tng-pht/1130-nhung-co-vat-phat-giao-o-nam-bo</a></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-2030217321330565982013-08-15T21:09:00.004-07:002013-08-15T21:09:32.368-07:00Ảnh hưởng của tiếng Anh đến bài báo khoa học<br /><br /><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tiếp tục đề tài tiếng Anh và bài
báo khoa học: Tiếng Anh có ảnh hưởng trực tiếp đến “số phận” của một bài báo
khoa học. Bài viết này sẽ lượt qua những lỗi tiếng Anh hay thấy trong các bài
báo khoa học (ngành y). Tôi nghĩ các bạn sẽ ngạc nhiên vì những thông tin “độc”
trong bài này, những thông tin mà chắc các bạn ít nghĩ đến :-). NVT<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
The English needs considerable
editing<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
English grammar needs revision<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
The clarity of the presentation
is poor. Many times this is due to grammatical errors (too many to enumerate),
but oftentimes the wording is just to difficult to follow.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
The manuscript requires
considerable editing as many passages are poorly written;<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
The quality of the language is
far below the acceptable minimum level, to such a point that many sentences are
simply not understandable. The papers can not be published as it stands.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trên đây là vài lời bình do tôi
thu thập (sưu tầm!) từ của các chuyên gia bình duyệt (peer reviewers) của các tập
san y khoa mà tôi là thành viên trong ban biên tập. Những phê bình trên
đây đều liên quan đến vấn đề tiếng Anh trong bài báo khoa học. Phần lớn
những bài báo nhận được phê bình như thế đều xuất phát từ Á châu. Thỉnh
thoảng chúng tôi nhận được bài báo khoa học rất tốt, nhưng đành phải từ chối
công bố (reject) bởi vì có quá nhiều sai sót về tiếng Anh, mà ban biên tập thì
không có thì giờ để chỉnh sửa. Do đó, tiếng Anh có ảnh hưởng trực tiếp đến
“số phận” của một bài báo khoa học.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Kinh nghiệm của tôi cho thấy một
bài báo khoa học tốt (well written paper) thường có xác suất được chấp nhận cao
hơn bài báo viết sai tiếng Anh. Thật vậy, trong quá khứ đã có vài nghiên
cứu cho thấy ngoài chất lượng nghiên cứu và thông tin, cách viết tiếng Anh
trong bài báo khoa học cũng có liên quan đến xác suất được chấp nhận cho công bố
trên các tập san quốc tế có uy tín cao.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Bài báo well-written =
đơn giản + trong sáng<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nhưng thế nào là một bài báo “well
written”? Ngạc nhiên thay, rất ít có tài liệu nào giải thích hay đặt ra
tiêu chuẩn để đánh giá một bài báo well written! Trong khoa học,
tiêu chuẩn minh bạch và đơn giản được xem là tiêu chuẩn vàng. Do đó, một
bài báo khoa học được xem là well written phải đáp ứng 2 tiêu chuẩn:
trong sáng (clarity) và đơn giản (simplicity).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Hai khía cạnh này phải thể hiện
xuyên suốt trong bài báo khoa học. Một bài báo khoa học thường được viết
theo cấu trúc IMRAD (introduction, methods, results, and discussion). Mỗi
phần bao gồm một số đoạn văn (paragraphs). Mỗi đoạn văn bao gồm nhiều câu văn
(sentence). Một trong những khó khăn mà tôi thấy sinh viên thường gặp lúc
viết bài báo khoa học là cách cấu trúc một đoạn văn sao cho dễ đọc và “trôi chảy”.
Thật ra, chẳng riêng gì sinh viên, tôi thấy ngay cả những thầy cô vẫn viết văn
khoa học cũng rất kém. Một đoạn văn là một “đơn vị” văn chương của một
bài báo khoa học. Điều mà người đọc kì vọng khi đọc một đoạn văn là ý tưởng
của người viết và thông tin làm nền tảng cho ý tưởng đó. Nếu người viết
không đáp ứng được kì vọng này – như đoạn văn có nhiều ý tưởng, hay không có bằng
chứng – thì người đọc sẽ cảm thấy lẫn lộn hay khó chịu, và sẽ không muốn tiếp tục
đọc.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Chức năng của một đoạn văn là giới
thiệu ý tưởng, cung cấp bằng chứng yểm trợ cho ý tưởng, và lập trường khúc chiết.
Một đoạn văn tốt là một đoạn văn hàm chứa thông tin, và thông tin đó
phải có liên quan hay mang tính yểm trợ cho luận án của người viết. Đoạn
văn đó cần phải có liên hệ với luận án một cách rõ ràng, sao cho cả thế giới đuều
biết được đoạn văn đó có ý định nói lên điều gì. Một đoạn văn tốt phải mạnh
mẽ và có khi trần trụi. Một đoạn văn mạnh mẽ rất cần thiết để phát triển
một ý tưởng chính bằng cách dùng đầy đủ bằng chứng. Một đoạn văn tốt
không nên có những câu văn thừa thải, những câu văn “gầy gò”, với bằng chứng chẳng
có liên quan gì với nhau. Khúc chiết ở đây có nghĩa là đoạn văn đó
phải “hòa hợp” với những đoạn văn khác trong bài báo. Một đoạn văn tốt
không bao giờ làm gián đoạn các đoạn văn khác, mà lúc nào cũng có ý tưởng liên
quan với một đoạn văn trước đó.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Những lỗi phổ biến<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Vậy câu hỏi đặt ra là trong thực
tế các bài báo khoa học trong sáng ra sao và đơn giản cỡ nào? Để trả lời
câu hỏi này, các nhà nghiên cứu y học đã thực hiện một nghiên cứu [theo tôi là]
rất thú vị. Họ ngẫu nhiên chọn 120 bài báo ngành tim mạch và ước tính tần
lỗi tiếng Anh trong các bài báo đó. Họ định ra 6 lỗi tiếng Anh, và 6 lỗi
này chia thành 3 nhóm: nhóm lỗi về văn phạm, nhóm lỗi về cấu trúc, và nhóm lỗi
về cách dùng từ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
1. Nhóm lỗi văn phạm bao
gồm 2 loại lỗi về cách dùng thể dạng (passive hay active voice) và cách dùng
thì (tense).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong văn chương khoa học, người
ta vẫn tranh cãi nhau nên dùng thể passitive hay thể active, và hình như vẫn
chưa đến hồi kết. Một số tập san y khoa như Lancet, JAMA, New
England Journal of Medicine … khuyến khích (thậm chí họ biên tập) tác giả
dùng thể active, vì họ cho rằng viết văn theo thể này dễ hiểu hơn là văn theo
thể passive. Do đó, thay vì viết “Bone density was measured by …”
(thể passive), thì nên viết “We measured bone density …” (thể
active). Tôi thật ra cũng thấy viết văn theo thể active dễ theo dõi hơn
là thể passtive. Thử đọc đoạn văn “A separate group of patients underwent
coronary artery perfusion …” với “Coronary artery perfusion was performed
on a separate group of patients …” bạn đọc sẽ thấy cách viết nào dễ hiểu
hơn!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Về cách dùng thì có vài qui ước
như sau:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(a) nếu đề cập
đến các nghiên cứu trước: dùng thì quá khứ. Ví dụ: “In the mid-19th
century, English speakers from the British Isles dominated immigration into the
United States.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(b) Nếu đề cập đến một
khái niệm mới: dùng present perfect. Ví dụ: “The concept of bone
structure has been proposed as a way to explain …”.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(c) Nếu diễn giải
dữ liệu: dùng thì hiện tại đơn giản (simple present tense). Ví dụ: “Table
1 shows that …”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2. Nhóm lỗi liên quan
đến cấu trúc bao gồm 2 loại chính: câu văn dài, và thứ tự của từ.
Câu văn dài thường rất khó đọc và có khi làm người đọc lạc hướng. Do đó,
trong văn chương khoa học, điều “đại kị” là câu văn dài. Thử đọc câu văn
“The soluble form of B2 micro-globulin (B2 m) HLA class 1 heavy chain (FHC)
consists of three size variants, namely the intact liquid soluble 43 dDa heavy
chain (A variant), released through a shedding process; the truncated water
soluble 39 dDa heavy chain B (B variant), which lacks the trans-membrane
segment and is produced by an alternative RNA splicing and the 34-36 dDa (C
variant), which lacks the trans-membrane and intratoplasmatic portion of the
molecules”, chúng ta sẽ thấy rất khó lĩnh hội. Đáng lẽ tác giả nên tách
ra thành 3 đoạn văn cho dễ hiểu hơn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cách sắp xếp thứ tự của từ cũng
đóng vai trò quan trọng làm cho bài báo đơn giản hơn. Thử đọc câu văn sau
đây: “In all patients, bioptic material was taken and was studied in the period
from December 1999 to May 2000”, chúng ta thấy chẳng có gì sai về mặt văn phạm
hay từ ngữ, nhưng cách sếp từ có vấn đề. Trong câu đầu tác giả cho biết
thực hiện hai việc (taken và study), và đáng lẽ phải tách thành 2 câu riêng như
sau “Bioptic material was taken from all patients in the period between
December 1999 and May 2000. It was then studied …” thì sẽ dễ hiểu hơn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
3. Nhóm lỗi thứ 3 liên
quan đến cách dùng từ bao gồm 2 loại chính: biệt ngữ (jargon) và lạm dụng
danh từ. Nhiều người mới học tiếng Anh có thói quen hay dùng từ gốc Latin
và Hi Lạp hay những từ mang tính “làm dáng” (có thể muốn khoe khả năng tiếng
Anh của mình), nhưng cách dùng như thế được xem là một lỗi trong văn chương
khoa học. Trong thí nghiệm trên chuột, chúng ta hay thấy những câu như “The
animals were sacrificed” thay vì viết thẳng ra là “The animals were killed” thì
dễ hiểu hơn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Một hình thức lạm dụng danh từ là
tìm cách kéo dài … danh từ! Chẳng hạn như thay vì viết “A recovery was
achieved in a quick way …”, tác giả có thể chỉ đơn giản viết “a quick
recovery” là đủ. Thỉnh thoảng có tác giả còn viết một cách “ẻo lả” như “We
made an analysis of the data” mà đáng lẽ chỉ đơn giản là “We analyzed the data …”.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Các tác giả của bài báo đến từ
hai nước nói tiếng Anh (là Anh và Mĩ), và 6 nước mà tiếng Anh không phải là quốc
ngữ: Thụy Điển, Nhật, Đức, Pháp, Tây Ban Nha, và Ý. Họ lấy những bài báo
trong nhóm tác giả nói tiếng Anh là “nhóm chứng”, rồi so sánh tần số lỗi tiếng
Anh của các tác giả không nói tiếng Anh với nhóm chứng.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Kết quả “đếm” 6 lỗi tiếng Anh
trên được tóm lược trong Bảng 1 sau đây. Điểm dễ thấy nhất trong kết quả
nghiên cứu này là tất cả các tác giả dù tiếng mẹ đẻ là tiếng Anh hay không tiếng
Anh đều phạm nhiều lỗi tiếng Anh trong bài báo khoa học. Tính trung bình,
số lỗi tiếng Anh của các tác giả người Anh là 22 và Mĩ là 23 trong mỗi bài báo
khoa học. Đó là một con số khá lớn, vì mỗi bài báo khoa học chỉ trung bình 2000
đến 3000 từ. Tuy nhiên, như chúng ta có thể đoán được, các tác giả người
Thụy Điển, Nhật, Pháp, Ý, v.v… phạm nhiều lỗi tiếng Anh hơn. Số lỗi tiếng
Anh trung bình trong mỗi bài báo khoa học cao nhất ở tác giả người Ý (49), kế đến
là Pháp (43), Đức (41), Tây Ban Nha (38), Nhật (37), và Thụy Điển (35). Một
điều thú vị từ kết quả này là phần lớn những lỗi tiếng Anh tập trung vào nhóm
chọn từ và văn phạm; rất ít lỗi lầm về cấu trúc câu văn hay thứ tự từ.
Tuy nhiên, tác giả người Pháp và Ý phạm nhiều lỗi trong cách sắp xếp từ ngữ
trong bài báo khoa học.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Bảng 1. Tần số lỗi tiếng Anh tính
trung bình trên mỗi bài báo khoa học ngành tim<o:p></o:p></div>
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="background: #E3E3E3; mso-cellspacing: 0cm; mso-padding-alt: 0cm 0cm 0cm 0cm; mso-yfti-tbllook: 1184; width: 535px;">
<tbody>
<tr>
<td rowspan="2" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 77.25pt;" valign="top" width="103">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
</td>
<td colspan="2" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 108.0pt;" valign="top" width="144">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Văn phạm<o:p></o:p></div>
</td>
<td colspan="2" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 108.0pt;" valign="top" width="144">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cấu trúc<o:p></o:p></div>
</td>
<td colspan="2" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 108.0pt;" valign="top" width="144">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Chọn từ<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thể passive<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thì (tense)<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Câu văn dài<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thứ tự từ<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Biệt ngữ<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Lạm dụng danh từ<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 77.25pt;" valign="top" width="103">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Anh<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
8.3<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2.4<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
1.7<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2.0<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
4.0<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
4.6<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 77.25pt;" valign="top" width="103">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Mĩ<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
4.4<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2.1<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2.3<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
0.6<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
6.4<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
6.1<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 77.25pt;" valign="top" width="103">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thụy Điển<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
5.0<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
8.1<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
1.1<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2.7<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
9.7<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
8.4<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 77.25pt;" valign="top" width="103">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nhật<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
3.9<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
6.0<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2.7<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2.6<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
11.7<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
7.9<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 77.25pt;" valign="top" width="103">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đức<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
7.3<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
6.7<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
5.5<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
3.8<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
10.7<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
7.1<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 77.25pt;" valign="top" width="103">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Pháp<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
7.9<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
6.0<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
5.6<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
5.4<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
14.6<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
9.4<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 77.25pt;" valign="top" width="103">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tây Ban Nha<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
7.9<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
8.8<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2.7<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2.6<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
10.1<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
6.4<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 77.25pt;" valign="top" width="103">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ý<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
7.0<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
13.9<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2.2<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
4.3<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
12.8<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 54.0pt;" valign="top" width="72">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
7.5<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Câu hỏi kế tiếp mà các nhà nghiên
cứu muốn biết là: có một sự tương quan nào giữa số lỗi tiếng Anh và tỉ lệ bài
báo được chấp nhận? Câu trả lời là có tương quan (xem Biểu đồ 1 dưới
đây), nhưng là mối tương quan tương đối yếu. Nói chung, bài báo có tần suất
lỗi tiếng Anh càng nhiều thì xác suất được chấp nhận cho công bố càng thấp.
Một bài báo mà có đến 50 lỗi thì xác suất được chấp nhận chỉ 9%!<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span> SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_36" o:spid="_x0000_s1026" alt="Description: http://nguyenvantuan.net/images/stories/sai%20sot%20tieng%20anh%20trong%20bao%20khoa%20hoc.jpg"
style='width:261.1pt;height:223.5pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEATdhq3CUDAADnBgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVdtu3CAQfa/Uf0BIffTa3vVu1lac
KNlLVSlto2zzASxmbRoMLrC3Vv33Dth7SVKpUuMHm4HhcGbODL683tUCbZg2XMkcx70IIyapKrgs
c/z4bR6MMTKWyIIIJVmO98zg66v37y5JVmrSVJwiQJAmIzmurG2yMDS0YjUxPdUwCWsrpWtiwdRl
WGiyBeRahP0oGoU14RJfnaCmxBK01vw/oISiT6yYELkhBiAFzc5nOo6Cvh2ZZHLzUTeL5l475vTL
5l4jXuQYMidJDSnCYbfQuYEZvthVngB2K107f7VaoZ1H2bu3x2A7iyhMDgbxML2AAyis9ceDcTLs
PGj19S/7aDX7x04g1B4MgzMypnFU5OZ1dIPRIbwHRqEeSsGQmyuYofqYVVmu9wwkkHZNZE8yG/Ka
lMyExirN3ZfwD/3IKAtvy5ks4Utk5SytvLUkCqynShH4VIr2vjflMaMHXqa5A70NkmpSARd2Yxpg
BfULJA9TWqttxUhh3HSrAYjVIng9TmCg4HL7WRUgHllb5UvyLbocs0uyRhv7kakauUGONdD08GRz
Z2zL6uDiU6/mXAgvvpDPJgCznYGigK1uzZWH75ZfaZTOxrNxEiT90SxIouk0uJlPkmA0jy+G08F0
MpnGv925cZJVvCiYdMccOjdOjgIeerfmVCujVrZHVR1CbXLKDt0LvRtHp941SvDCwTlKRpfLidBo
Q0SO5/7pcn/mFj6n4dsDYnkRUtxPott+GsxH44sgmSfDAFpgHERxepuOoiRNpvPnId1xyd4eEtrm
OB32h16lM9IvYov88zo2ktXcMo0Er3M8PjqRzJXiTBZeWku4aMdnqXD0T6kAuQ9Cw9B0t43dLXyH
2t2tKvYuYUv4QvlqBcUFFwTc5DColP6J0Rbu5xybH2uiGUbik4ROSOMkATfrjWR40QdDn68sz1eI
pACVY4tRO5xYsGDLutG8rOCk2KdJqhtomxXvCrrl5NgJYxd2L5iP2jNnsrgnmjwAZwGdm2Mmg8dF
l0fwgGBPwa0NWzTuvmkbpY3epwMcX1zxfmv3S3L/kXP76g8AAAD//wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCc
Tl4h4gYAADocAAAaAAAAY2xpcGJvYXJkL3RoZW1lL3RoZW1lMS54bWzsWU9vG0UUvyPxHUZ7b+P/
jaM6VezYDbRpo9gt6nG8Hu9OM7uzmhkn9Q21RyQkREEcqMSNAwIqtRKX8mkCRVCkfgXezOyud+I1
SdsIKmgO8e7b37z/782b3ctX7kUMHRIhKY87XvVixUMk9vmExkHHuzUaXFj3kFQ4nmDGY9Lx5kR6
Vzbff+8y3vAZTcYci8koJBFBwCiWG7jjhUolG2tr0gcylhd5QmJ4NuUiwgpuRbA2EfgIBERsrVap
tNYiTGNvEzgqzajP4F+spCb4TAw1G4JiHIH0m9Mp9YnBTg6qGiHnsscEOsSs4wHPCT8akXvKQwxL
BQ86XsX8eWubl9fwRrqIqRVrC+sG5i9dly6YHNSMTBGMc6HVQaN9aTvnbwBMLeP6/X6vX835GQD2
fbDU6lLk2RisV7sZzwLIXi7z7lWalYaLL/CvL+nc7na7zXaqi2VqQPaysYRfr7QaWzUHb0AW31zC
N7pbvV7LwRuQxbeW8INL7VbDxRtQyGh8sITWAR0MUu45ZMrZTil8HeDrlRS+QEE25NmlRUx5rFbl
WoTvcjEAgAYyrGiM1DwhU+xDTvZwNBYUawF4g+DCE0vy5RJJy0LSFzRRHe/DBMdeAfLy2fcvnz1B
x/efHt//6fjBg+P7P1pGzqodHAfFVS++/ezPRx+jP5588+LhF+V4WcT/+sMnv/z8eTkQymdh3vMv
H//29PHzrz79/buHJfAtgcdF+IhGRKIb5Ajt8wgMM15xNSdj8WorRiGmxRVbcSBxjLWUEv59FTro
G3PM0ug4enSJ68HbAtpHGfDq7K6j8DAUM0VLJF8LIwe4yznrclHqhWtaVsHNo1kclAsXsyJuH+PD
Mtk9HDvx7c8S6JtZWjqG90LiqLnHcKxwQGKikH7GDwgpse4OpY5fd6kvuORThe5Q1MW01CUjOnay
abFoh0YQl3mZzRBvxze7t1GXszKrt8mhi4SqwKxE+RFhjhuv4pnCURnLEY5Y0eHXsQrLlBzOhV/E
9aWCSAeEcdSfECnL1twUYG8h6NcwdKzSsO+yeeQihaIHZTyvY86LyG1+0AtxlJRhhzQOi9gP5AGk
KEZ7XJXBd7lbIfoe4oDjleG+TYkT7tO7wS0aOCotEkQ/mYmSWF4l3Mnf4ZxNMTGtBpq606sjGv9d
42YUOreVcH6NG1rl868flej9trbsLdi9ympm50SjXoU72Z57XEzo29+dt/Es3iNQEMtb1Lvm/K45
e//55ryqns+/JS+6MDRoPYvYQduM3dHKqXtKGRuqOSPXpRm8Jew9kwEQ9TpzuiT5KSwJ4VJXMghw
cIHAZg0SXH1EVTgMcQJDe9XTTAKZsg4kSriEw6Ihl/LWeBj8lT1qNvUhxHYOidUun1hyXZOzs0bO
xmgVmANtJqiuGZxVWP1SyhRsex1hVa3UmaVVjWqmKTrScpO1i82hHFyemwbE3Jsw1CAYhcDLLTjf
a9Fw2MGMTLTfbYyysJgonGeIZIgnJI2Rtns5RlUTpCxXlgzRdthk0AfHU7xWkNbWbN9A2lmCVBTX
WCEui96bRCnL4EWUgNvJcmRxsThZjI46XrtZa3rIx0nHm8I5GS6jBKIu9RyJWQBvmHwlbNqfWsym
yhfRbGeGuUVQhVcf1u9LBjt9IBFSbWMZ2tQwj9IUYLGWZPWvNcGt52VASTc6mxb1dUiGf00L8KMb
WjKdEl8Vg12gaN/Z27SV8pkiYhhOjtCYzcQ+hvDrVAV7JlTC6w7TEfQNvJvT3jaP3OacFl3xjZjB
WTpmSYjTdqtLNKtkCzcNKdfB3BXUA9tKdTfGvboppuTPyZRiGv/PTNH7Cbx9qE90BHx40Ssw0pXS
8bhQIYculITUHwgYHEzvgGyB97vwGJIK3kqbX0EO9a+tOcvDlDUcItU+DZCgsB+pUBCyB23JZN8p
zKrp3mVZspSRyaiCujKxao/JIWEj3QNbem/3UAipbrpJ2gYM7mT+ufdpBY0DPeQU683pZPnea2vg
n558bDGDUW4fNgNN5v9cxXw8WOyqdr1Znu29RUP0g8WY1ciqAoQVtoJ2WvavqcIrbrW2Yy1ZXGtm
ykEUly0GYj4QJfAOCel/sP9R4TP7BUNvqCO+D70VwccLzQzSBrL6gh08kG6QljiGwckSbTJpVta1
6eikvZZt1uc86eZyTzhba3aWeL+is/PhzBXn1OJ5Ojv1sONrS1vpaojsyRIF0jQ7yJjAlH3J2sUJ
GgfVjgdfkyDQ9+AKvkd5QKtpWk3T4Ao+MsGwZL8Mdbz0IqPAc0vJMfWMUs8wjYzSyCjNjALDWfoN
JqO0oFPpzybw2U7/eCj7QgITXPpFJWuqzue+zb8AAAD//wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCcZkZBuwAA
ACQBAAAqAAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzhI/NCsIw
EITvgu8Q9m7SehCRJr2I0KvUBwjJNi02PyRR7Nsb6EVB8LIws+w3s037sjN5YkyTdxxqWgFBp7ye
nOFw6y+7I5CUpdNy9g45LJigFdtNc8VZ5nKUxikkUigucRhzDifGkhrRykR9QFc2g49W5iKjYUGq
uzTI9lV1YPGTAeKLSTrNIXa6BtIvoST/Z/thmBSevXpYdPlHBMulFxagjAYzB0pXZ501LV2BiYZ9
/SbeAAAA//8DAFBLAQItABQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAABb
Q29udGVudF9UeXBlc10ueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAK0wP/HBAAAAMgEAAAsAAAAAAAAAAAAA
AAAANgEAAF9yZWxzLy5yZWxzUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAE3YatwlAwAA5wYAAB8AAAAAAAAAAAAA
AAAAIAIAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAnE5e
IeIGAAA6HAAAGgAAAAAAAAAAAAAAAACCBQAAY2xpcGJvYXJkL3RoZW1lL3RoZW1lMS54bWxQSwEC
LQAUAAYACAAAACEAnGZGQbsAAAAkAQAAKgAAAAAAAAAAAAAAAACcDAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdp
bmdzL19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzUEsFBgAAAAAFAAUAZwEAAJ8NAAAAAA==
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1025" type="#_x0000_t75" style='width:261.1pt;height:223.5pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Biểu đồ 1. Mối liên hệ giữa
tần số lỗi tiếng Anh trên mỗi bài báo khoa học và tỉ lệ được chấp nhận cho công
bố<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
***<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tiếng Anh đã trở thành một kĩ
năng khó có thể thiếu được trong khoa học. Vào thập niên 1980s, trên 60%
các tập san khoa học trên thế giới sử dụng tiếng Anh. Hai mươi năm sau,
con số này là trên 80%. Trong vài lĩnh vực như y khoa và sinh học, hiện
nay hơn 90% các tập san sử dụng tiếng Anh. Ngay cả tập san khoa học tại
các nước không nói tiếng Anh như các nước Bắc Âu và Nhật cũng sử dụng tiếng Anh
làm phương tiện thông tin. Các tập san danh tiếng và uy tín vào hàng số một
trên thế giới (như Science, Nature, Cell, Lancet, New England Journal of
Medicine, Nature Genetics, v.v…) đều xuất bản bằng tiếng Anh. Do đó,
để thành công trong khoa học, tác giả cần phải trao dồi tiếng Anh cho thật tốt.
Nhưng đây lại là một khó khăn rất lớn của các tác giả mà tiếng mẹ đẻ không phải
là tiếng Anh. Tuy nhiên, ngay cả các tác giả mà tiếng mẹ đẻ là tiếng Anh
vẫn cảm thấy khó khăn khi viết bài báo khoa học cho tốt.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nghiên cứu trên đây cho thấy tần
số lỗi tiếng Anh không chỉ thấy ở các tác giả mà tiếng mẹ đẻ không là tiếng Anh,
mà còn hay thấy ở những tác giả nói tiếng Anh. Những lỗi tiếng Anh chủ yếu
về văn phạm và cách dùng từ, hơn là cấu trúc câu văn. Điều đáng quan tâm
là bài báo có nhiều lỗi thì khả năng được chấp nhận cho công bố rất thấp.
Điều này có ý nghĩa trực tiếp đến các nhà khoa học Việt Nam, vì kĩ năng tiếng
Anh của người Việt nói chung vẫn còn kém so với các nước đề cập trong bài viết
này. Theo tôi thấy, những kết quả phân tích này một lần nữa chứng tỏ cho
chúng ta thấy tiếng Anh đóng vai trò rất quan trọng trong việc công bố quốc tế.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tham khảo<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
R. Coates, et al. Language and
publication in Cardiovascular Research articles. Cardiovascular
Research 2002; 53:279-285.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Bảng 2. Một số lỗi phổ biến về
cách dùng từ trong bài báo khoa học<o:p></o:p></div>
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="background: #E3E3E3; mso-cellspacing: 0cm; mso-padding-alt: 0cm 0cm 0cm 0cm; mso-yfti-tbllook: 1184;">
<tbody>
<tr>
<td rowspan="13" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 68.25pt;" valign="top" width="91">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Biệt ngữ<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thể loại<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nên sửa thành<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td rowspan="3" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Từ dễ lẫn lộn<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Pediatric patient<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Child<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sacrificed<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Killed<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Advocate<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Used<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td rowspan="4" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Từ không chính xác<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Evidenced<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Showed<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Employed<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Used<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Actually<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Now<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Represents<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Is<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td rowspan="5" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Từ không cần thiết<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Studied in the scientific
literature<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Studies<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
It could be hypothesized tht<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Might<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
The above mentioned<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
These<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Experience a meaningful
response<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Benefit<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Until healing occurs<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Until healed<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td rowspan="11" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 68.25pt;" valign="top" width="91">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Lạm dụng danh từ<o:p></o:p></div>
</td>
<td rowspan="2" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thay vì dùng tính từ<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
The termination of<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Finished<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
The number was fewer<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Were fewer<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td rowspan="4" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thay vì dùng trạng từ<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
In recent years<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Recently<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
In a first step<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Initially<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Not in a specific way<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Not specifically<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
By optical observation<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Optically<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td rowspan="5" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thay vì dùng động từ<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Are in agreement with<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Agree<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
The necessity of<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Needed<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Is the possibility to<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Can<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
For the treatment of<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
To treat<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
In detecting the presence of<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 111.0pt;" valign="top" width="148">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
On detecting<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sau đây là một số từ hay cách viết
có thể làm cho người đọc bị lạc hướng. Danh sách này tôi sưu tầm từ nhiều
nguồn nhưng chắc có lẽ chưa đầy đủ:<o:p></o:p></div>
<table border="0" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="background: #E3E3E3; mso-cellspacing: 0cm; mso-padding-alt: 0cm 0cm 0cm 0cm; mso-yfti-tbllook: 1184;">
<tbody>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Distraction<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Comment/suggestion<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
At the present time<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Delete<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
It is believed<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Delete<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Approximately<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
About<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
IvDEA<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
intravenous
dextropomorpho-editate antimony<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Is required<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
are needed<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
commences<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
begins, starts<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
vast majority<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Most<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
demonstrate<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
develop (it happens to the
patient)<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
skin rashes<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Rashes<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
comparatively<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Delete (compared with what?)<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
In colour<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Delete (purple can be nothing
else)<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Literature shows<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Which literature? Reference
please?<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
serum LEA<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Concentration in the serum<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
elevated<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Delete (raised)<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
In excess of<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Above<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Epidermis<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
is epidermis meant? or is this
an elegant variation of skin<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
significantly<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Change (this is a technical
word in statistics)<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
female subjects<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Women<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
of the same opinion<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Agreed (past, they did in 1982)<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
be of assistance<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Help<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
spectrum<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Change - a technical word in
optics<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
at some future time<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Delete (implied by
"would")<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
as already stated<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Delete<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
It seemed to the present
researchers<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
we thought<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
they<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
We<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
theorised<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Argued<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
sacrificing<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Killed (no ritual implication
here)<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
various<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Specify which<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
following<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
After<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
reveal change - too strong, not
a revelation<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
data<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
facts<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
externalisation<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
be more specific<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Communication<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
paper, article<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 198.75pt;" width="265">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Reports<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 269.25pt;" width="359">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
we report - a communication is
inanimate<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nguyễn Văn Tuấn<o:p></o:p></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<o:p> Nguồn:</o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<o:p><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=80:anh-huong-cua-tieng-anh-den-bai-bao-khoa-hoc&catid=46:report-skill&Itemid=61">http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=80:anh-huong-cua-tieng-anh-den-bai-bao-khoa-hoc&catid=46:report-skill&Itemid=61</a></o:p></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-34585067120976103932013-08-15T21:07:00.003-07:002013-08-15T21:07:47.272-07:00Đạo văn, diễn giải, tóm lược và trích dẫn<br /><br /><div class="MsoNormal">
Hôm trước tôi có đưa tin về một trường hợp đạo văn của một
giáo sư người Nam Dương. Đọc kĩ bài báo của ông giáo sư này và bài báo gốc (dài
hơn nhiều) của tác giả người Úc, tôi thấy hình như lỗi chính của ông giáo sư là
thiếu ghi nguồn và cách diễn giải chưa đạt chuẩn làm cho phạm lỗi đạo văn. Thật
ra, đối với nhiều người Việt Nam (và Á châu nói chung), kể cả học sinh, sinh
viên, nghiên cứu sinh và thậm chí giáo sư, tôi thấy người ta khó phân biệt giữa
đạo văn (plagiarism), diễn giải (paraphrase), tóm lược (summary), và có khi cả
trích dẫn (quotation). Do đó, cần phải xác định lại 4 hình thức này.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br />
1. Trích dẫn, như chúng ta biết, có nghĩa đơn giản là lấy nguyên văn của
tác giả khác nhưng phải để trong ngoặc “ “ và phải ghi nhận nguồn. Một ví dụ
trích dẫn là:<br />
<br />
A WHO Expert Consultation states that “[…] overweight (≥ 25 kg/m2) corresponded
to 31-39% (mean 35%) body fat in females and 18-27% (mean 22%) body fat in
males. If these criteria for the percentage body fat for overweight and obesity
are applied to the Asian populations, the corresponding BMIs can be calculcated
with countru-specific equations” (WHO Expert Consutation, 2004).<br />
<br />
Ở đây, chúng ta thấy tác giả để nguyên câu văn của WHO trong ngoặc kép, và khi
đóng ngoặc kép thì ghi nguồn của đoạn văn.<br />
<br />
Trong những bài báo khoa học, ít khi nào người ta trích dẫn, vì nó gây một cảm
giác không mấy thoải mái. Trích dẫn nguyên văn có khi được xem là một hành động
lười biếng, hay là một cách tỏ thái độ khiêu khích, mỉa mai. Nhưng tôi thấy
trong các bài báo khoa học xã hội và nhân văn, các tác giả có xu hướng trích dẫn
rất nhiều, có lẽ do “văn hóa” làm việc của họ. Mặc dù không có qui ước nào vế
lượng trích dẫn bao nhiêu là thích hợp, nhưng hình như ai cũng đồng ý rằng một
bài báo mà lượng trích dẫn hơn 10% được xem là quá mức.<br />
<br />
2. Tóm lược là hình thức diễn tả lại ý tưởng chính của đoạn văn gốc bằng một
đoạn văn rất cô đọng và rất chung chung, mà không hẳn dùng lại những chữ của
tác giả gốc. Thông thường một đoạn văn tóm lược chỉ có 3 đến 7 câu văn.<br />
<br />
Tóm lược cũng là một nghệ thuật, và có khi đòi hỏi người viết phải có một nội lực
khá về ngữ vựng. Sau đây là vài chỉ dẫn để làm một tóm lược tốt. Trước hết là đọc
bài báo. Kế đến là đọc lại bài báo, đánh dấu (gạch dòng) những ý tưởng quan trọng,
dùng dấu hình tròn để đánh dầu những từ ngữ hay thuật ngữ quan trọng, và tìm điểm
chính của bài báo. Chia bài báo làm nhiều đoạn về ý tưởng và viết một câu văn
tóm lược cho từng đoạn. Kế tiếp là viết một đoạn văn tóm lược. Nên nhớ rằng
trong đoạn văn tóm lược, tác giả có thể<br />
<br />
Ví dụ như đoạn văn sau đây:<br />
<br />
Students frequently overuse direct quotation in taking notes, and as a result
they overuse quotations in the final [research] paper. Probably only about 10%
of your final manuscript should appear as directly quoted matter. Therefore,
you should strive to limit the amount of exact transcribing of source materials
while taking notes. Lester, James D. Writing Research Papers. 2nd ed. (1976):
46-47.<br />
<br />
có thể tóm lược như đoạn dưới đây:<br />
<br />
Students should take just a few notes in direct quotation from sources to help
minimize the amount of quoted material in a research paper (Lester 46-47).<br />
<br />
Ở đây, tác giả vẫn giữ ý chính của đoạn văn gốc và có ghi nguồn, nhưng câu chữ
đã được lám ngắn gọn lại, bỏ bớt những chi tiết như 10%. Đây là cách tóm lược hợp
lí, không phải đạo văn.<br />
<br />
3. Đạo văn: Hội giáo sư đại học Mĩ (American Association of University
Professors) định nghĩa đạo văn (plagiarism) là lấy ý tưởng, phương pháp, hay chữ
của người khác làm của mình, mà không ghi nhận nguồn gốc và tác giả (nguyên
văn: "taking over the ideas, methods, or written words of another, without
acknowledgment and with the intention that they be taken as the work of the
deceiver.") Đạo văn là một “tội phạm” trong khoa học, một lỗi không thể chấp
nhận được. Đã có rất nhiều trường hợp mà những nhà khoa học, sinh viên, nghiên
cứu sinh, v.v… bị tiêu tan sự nghiệp chỉ vì đạo văn.<br />
<br />
Đạo văn thường xuất hiện dưới nhiều hình thức, chứ không phải chỉ trong bài báo
khoa học hay sách vở. Chẳng hạn như một bác sĩ trình bày báo cáo hay bài giảng
bằng powerpoint ở một hội nghị, seminar, symposium, v.v… có sử dụng ý tưởng, số
liệu, hình ảnh, câu văn của người khác mà không ghi rõ nguồn thì vẫn có thể xem
là một hình thức đạo văn.<br />
<br />
Đây là một đoạn văn trong cuốn Lizzie Borden: A Case Book of Family and
Crime in the 1890s của Joyce Williams và đồng tác giả (trang 1):<br />
<br />
The rise of industry, the growth of cities, and the expansion of the population
were the three great developments of late nineteenth century American history.
As new, larger, steam-powered factories became a feature of the American
landscape in the East, they transformed farm hands into industrial laborers,
and provided jobs for a rising tide of immigrants. With industry came
urbanization the growth of large cities (like Fall River, Massachusetts, where
the Bordens lived) which became the centers of production as well as of
commerce and trade.<br />
<br />
và thử đọc đoạn văn sau đây:<br />
<br />
The increase of industry, the growth of cities, and the explosion of the
population were three large factors of nineteenth century America. As
steam-driven companies became more visible in the eastern part of the country,
they changed farm hands into factory workers and provided jobs for the large
wave of immigrants. With industry came the growth of large cities like Fall
River where the Bordens lived which turned into centers of commerce and trade
as well as production.<br />
<br />
Đoạn văn này được xem là đạo văn. Tại sao? Lí do thứ nhất là tác giả chỉ thay đổi
vài chữ và vài câu, thay đổi thứ tự của đoạn văn gốc. Lí do thứ hai là tác giả
không ghi nguồn gốc của ý tưởng.<br />
<br />
Để tránh đạo văn, cần phải đề rõ nguồn của ý tưởng, dữ liệu của người khác
trong bài báo khoa học của mình. Một cách tránh đạo văn là học cách tóm lược
(như trình bày trên) và diễn giải (paraphrase sẽ trình bày dưới đây).<br />
<br />
4. Diễn giải: Theo cách hiểu chung thì diễn giải có nghĩa là một cách viết
lại đoạn văn gốc của người khác với chữ của chính mình (nhưng ý tưởng thì vẫn
mượn từ tác giả khác) và nhất định phải ghi nguồn.<br />
<br />
Trong báo cáo khoa học, kĩ năng diễn giải rất quan trọng, vì nó tạo cơ hội cho
các tác giả đang học tiếng Anh một cách học tiếng Anh thực tế nhất và hữu hiệu
nhất. Kinh nghiệm của tôi cho thấy cách diễn giải tốt nhất là đọc đi đọc lại đoạn
văn gốc cho đến khi hiểu đầy đủ ý nghĩa của đoạn văn, sau đó đặt đoạn văn gốc
qua một bên, và viết lại đoạn văn với từ và cách trình bày của chính mình. Nếu
cần, viết vài chữ ở phía dưới đoạn văn mới viết để tự nhắc nhở mình nên sử dụng
hay thay đổi câu văn này như thế nào. Một vài điều quan trọng cần nhớ khi diễn
giải câu văn của người khác như sau:<br />
<br />
Thứ nhất là giữ đúng nghĩa của bản gốc. Nên nhớ rằng chúng ta chỉ diễn giải lại,
nên không được thay đổi những mối quan hệ trong bản gốc và ý nghĩa mà tác giả
muốn nói.<br />
<br />
Thứ hai là dùng từ đồng nghĩa (synonym). Điều này đòi hỏi người viết phải có một
vốn ngữ vựng khá để có thể thay đổi chữ của người khác mà vẫn không thay đổi ý
nghĩa gốc. Đối với những thuật ngữ thì cách an toàn nhất là không nên thay đổi,
vì làm như thế rất ư là ngô nghê!<br />
<br />
Thứ ba là thay đổi văn phạm. Cách tốt nhất là cắt câu văn dài thành một
vài câu văn ngắn, hoặc gép vài câu văn quá ngắn thành một câu văn cô đọng hơn.
Cách thứ hai là thay đổi thì active thành thì passive cũng là một hình thức rất
hữu hiệu.<br />
<br />
Thứ tư là (nếu được) thay đổi thứ tự của thông tin. Đôi khi các tác giả viết
văn cũng rất khó hiểu vì họ trình bày nhiều thông tin làm loãng ý chính, và đây
chính là cơ hội lí tưởng để mình diễn giải thì ý của mình bẳng cách sắp xếp lại
ý tưởng và thông tin một cách logic hơn.<br />
<br />
Thứ năm là để ý đến thái độ của tác giả đến đề tài. Đôi khi tác giả để lộ
thái độ và cảm tính với đề tài (qua những từ như certain, uncertain, critical,
striking, remarkable, wonderful, v.v…) và viết lại theo hình thức trung hòa
hơn. Trong khoa học văn chương cần phải … lạnh lùng, tránh từ ngữ cảm tính.<br />
<br />
Quay lại câu văn gốc trên,<br />
<br />
The rise of industry, the growth of cities, and the expansion of the population
were the three great developments of late nineteenth century American history.
As new, larger, steam-powered factories became a feature of the American
landscape in the East, they transformed farm hands into industrial laborers,
and provided jobs for a rising tide of immigrants. With industry came
urbanization the growth of large cities (like Fall River, Massachusetts, where
the Bordens lived) which became the centers of production as well as of
commerce and trade.<br />
<br />
nếu tác giả viết:<br />
<br />
Fall River, where the Borden family lived, was typical of northeastern
industrial cities of the nineteenth century. Steam-powered production had
shifted labor from agriculture to manufacturing, and as immigrants arrived in
the US, they found work in these new factories. As a result, populations grew,
and large urban areas arose. Fall River was one of these manufacturing and
commercial centers (Williams 1).<br />
<br />
thì sẽ không xem là đạo văn mà là diễn tả lại ý chính của tác giả gốc. Đây là một
cách diễn giải hợp lí, chấp nhận được, bởi vì tác giả giữ thông tin gốc qua
cách dùng chữ, và cho biết nguồn gốc của ý tưởng.<br />
<br />
Như tôi nói ở trên, diễn giải một đoạn văn ngoài kĩ năng văn phạm, cú pháp, còn
đòi hỏi một vốn ngữ vựng dồi dào. Ngữ vựng cho phép chúng ta dùng từ khác với từ
gốc. Một số từ có thể thay thế mà có thể không làm thay đổi ý nghĩa gốc như
sau:<br />
<br />
Từ chỉ không gian: above, below, here, there, v.v...<br />
<br />
Từ chỉ thời gian: after, before, currently, at present, during, earlier,
later, v.v...<br />
<br />
Từ chỉ ví dụ: for example, for instance, v.v...<br />
<br />
Từ chỉ thêm nữa: additionally, in addition, also, moreover, furthermore,
equally important, v.v...<br />
<br />
Từ chỉ tương đương: also, likewise, in the same way, similarly, v.v...<br />
<br />
Từ chỉ ngoại lệ: but, yet, however, nonetheless, on the other hand, on the
contrary, v.v...<br />
<br />
Từ chỉ loạt: first, second, third, next, then, v.v...<br />
<br />
Từ nhấn mạnh: indeed, in fact, of course, v.v...<br />
<br />
Từ chỉ nguyên nhân và hệ quả: accordingly, consequently, as a result, as a
consequence, therefore, thus, v.v...<br />
<br />
Từ kết luận: finally, in conclusion, in summary, on the whole, in the end,
v.v...<br />
<br />
Đạo văn trong khoa học được nhắc đến rất nhiều lần, và một phần không nhỏ có
liên quan đến sinh viên mà tiếng Anh không phải là tiếng mẹ đẻ. Đã có nhiều trường
hợp luận án bị thu hồi vì vấn đề đạo văn. Khi người ta làm nghiên cứu ở sinh
viên Mã Lai đang học tại Úc thì phát hiện rằng họ không cố ý đạo văn, nhưng chỉ
vì họ không phân biệt được khác biệt giữa đạo văn, diễn giải, và tóm lược. Tôi
hi vọng bài này sẽ giúp một phần cho “phe ta” phân biệt được 3 hình thức trên
và tránh phạm phải lỗi lầm đáng tiếc.<br />
<br />
Viết bài báo khoa học không đơn giản như nhiều người tưởng. Không biết các
ngành khác thì sao, nhưng trong lĩnh vực y khoa thì viết một bài báo khoa học
10 trang thường kéo dài khoảng 3 tháng. Nói như vậy để các bạn mới vào “nghề”
không nên đánh giá thấp quá trình và kĩ năng viết một bài báo khoa học.<br />
<br />
Nguyễn Văn Tuấn<br />
<br />
TB: M. Roig có một bài rất đầy đủ về đạo văn ở đây:<br />
http://facpub.stjohns.edu/~roigm/plagiarism/Index.html<o:p></o:p></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<o:p>Nguồn:</o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<o:p><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=81:dao-van-dien-giai-tom-luoc-va-trich-dan&catid=46:report-skill&Itemid=61">http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=81:dao-van-dien-giai-tom-luoc-va-trich-dan&catid=46:report-skill&Itemid=61</a></o:p></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-61801230022004501472013-08-15T21:03:00.003-07:002013-08-15T21:05:08.757-07:00Cách viết một bài báo khoa học<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=73:cach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-1&catid=46:report-skill&Itemid=61">Cách
viết một bài báo khoa học (phần 1)</a><o:p></o:p></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_20" o:spid="_x0000_s1041" alt="Description: Bản để in"
href="http://statistics.vn/index.php?view=article&catid=46%3Areport-skill&id=73%3Acach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-1&tmpl=component&print=1&layout=default&page=&option=com_content&Itemid=61"
title=""Bản để in"" style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;
mso-wrap-style:square;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
mso-position-horizontal:absolute;mso-position-horizontal-relative:char;
mso-position-vertical:absolute;mso-position-vertical-relative:line;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAWLWWHj0DAAAoBwAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVUtu2zAQ3RfoHQguulMkObJjqVGC
xJ8iQNoGcXMAhqItIhSpkPSvRVc9Qc/QW7TbXiQ36ZCSYycpWiDRwiaHw8d582bIw+NVJdCCacOV
zHG8F2HEJFUFl7McX30aB32MjCWyIEJJluM1M/j46PWrQ5LNNKlLThEgSJORHJfW1lkYGlqyipg9
VTMJa1OlK2JhqmdhockSkCsRdqKoF1aES3y0hRoSS9Bc82dACUVvWDEgckEMQAqa7VraGAV9OTLJ
5OKdrif1hXaR0w+LC414kWPInCQVpAiH7ULrBtPw0a7ZFmA11ZXzV9MpWnmUtfv1GGxlEQXjftTp
9ACfwlI7bs4oP/5lFy1H/9wHwTSHwmAnEFO7MOTiKbPOPbVLRqEWZoIhZyuYoTrHp3c/f0j0+/vd
r2+o1bMUXN4MBKc3bebB7f/VASnglA0VnVdM2qZENBPEQm2aktcGI525VOuzIsbIKiUsr3P85nau
7NuHYTQ2l0Zg6UVqRdnQM/U5lIxBUg1KoMROTA3koAVAxo1Ja7UsGSmMM99DNQhe0i0YFMH18r0q
QH8yt8pX9fOlvZeIZLU29h1TFXIDoA5BenCyODe2iWnj4vVTYy6Erw4hHxgAs7FAVcFWt+bqy7fb
lzRKR/1RPwmSTm8UJNFwGJyMB0nQG8cH3eH+cDAYxl/duXGSlbwomHTHbFo/Tp7IW3GqlVFTu0dV
FTbKbtoflI2jbfMbJXjh4FxIRs+uB0KjBRE5HvuvzfyOW/gwDK8xcHlEKe4k0WknDca9/kGQjJNu
kB5E/SCK09O0FyVpMhw/pHTOJXs5JbTMcdrtdL1KO0E/4hb57yk3klXcMo0Er3Lcv3cimSvEkSy8
tJZw0Yx3UuHC36YC5N4IDUPTXld2NfFtblenqli7hF3DPxSvVlBc0NPwFMCgVPozRku44HNsbudE
M4zEmYQ+SOMkATfrJ0n3wN0DenfleneFSApQObYYNcOBhRlsmdeaz0o4KfZpkuoEmmbK24JuYnLR
CWMndi2YZ+0jZ7K4IJpcQswC+jbHTAZXkzaP4AFkt+Tmhk1qd2k1jdKw9+kAx0dvhN/avmnuIdqd
H/0BAAD//wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAY2xpcGJvYXJkL3RoZW1lL3Ro
ZW1lMS54bWzsWU9vG0UUvyPxHUZ7b+P/jaM6VezYDbRpo9gt6nG8Hu9OM7uzmhkn9Q21RyQkREEc
qMSNAwIqtRKX8mkCRVCkfgXezOyud+I1SdsIKmgO8e7b37z/782b3ctX7kUMHRIhKY87XvVixUMk
9vmExkHHuzUaXFj3kFQ4nmDGY9Lx5kR6Vzbff+8y3vAZTcYci8koJBFBwCiWG7jjhUolG2tr0gcy
lhd5QmJ4NuUiwgpuRbA2EfgIBERsrVaptNYiTGNvEzgqzajP4F+spCb4TAw1G4JiHIH0m9Mp9YnB
Tg6qGiHnsscEOsSs4wHPCT8akXvKQwxLBQ86XsX8eWubl9fwRrqIqRVrC+sG5i9dly6YHNSMTBGM
c6HVQaN9aTvnbwBMLeP6/X6vX835GQD2fbDU6lLk2RisV7sZzwLIXi7z7lWalYaLL/CvL+nc7na7
zXaqi2VqQPaysYRfr7QaWzUHb0AW31zCN7pbvV7LwRuQxbeW8INL7VbDxRtQyGh8sITWAR0MUu45
ZMrZTil8HeDrlRS+QEE25NmlRUx5rFblWoTvcjEAgAYyrGiM1DwhU+xDTvZwNBYUawF4g+DCE0vy
5RJJy0LSFzRRHe/DBMdeAfLy2fcvnz1Bx/efHt//6fjBg+P7P1pGzqodHAfFVS++/ezPRx+jP558
8+LhF+V4WcT/+sMnv/z8eTkQymdh3vMvH//29PHzrz79/buHJfAtgcdF+IhGRKIb5Ajt8wgMM15x
NSdj8WorRiGmxRVbcSBxjLWUEv59FTroG3PM0ug4enSJ68HbAtpHGfDq7K6j8DAUM0VLJF8LIwe4
yznrclHqhWtaVsHNo1kclAsXsyJuH+PDMtk9HDvx7c8S6JtZWjqG90LiqLnHcKxwQGKikH7GDwgp
se4OpY5fd6kvuORThe5Q1MW01CUjOnayabFoh0YQl3mZzRBvxze7t1GXszKrt8mhi4SqwKxE+RFh
jhuv4pnCURnLEY5Y0eHXsQrLlBzOhV/E9aWCSAeEcdSfECnL1twUYG8h6NcwdKzSsO+yeeQihaIH
ZTyvY86LyG1+0AtxlJRhhzQOi9gP5AGkKEZ7XJXBd7lbIfoe4oDjleG+TYkT7tO7wS0aOCotEkQ/
mYmSWF4l3Mnf4ZxNMTGtBpq606sjGv9d42YUOreVcH6NG1rl868flej9trbsLdi9ympm50SjXoU7
2Z57XEzo29+dt/Es3iNQEMtb1Lvm/K45e//55ryqns+/JS+6MDRoPYvYQduM3dHKqXtKGRuqOSPX
pRm8Jew9kwEQ9TpzuiT5KSwJ4VJXMghwcIHAZg0SXH1EVTgMcQJDe9XTTAKZsg4kSriEw6Ihl/LW
eBj8lT1qNvUhxHYOidUun1hyXZOzs0bOxmgVmANtJqiuGZxVWP1SyhRsex1hVa3UmaVVjWqmKTrS
cpO1i82hHFyemwbE3Jsw1CAYhcDLLTjfa9Fw2MGMTLTfbYyysJgonGeIZIgnJI2Rtns5RlUTpCxX
lgzRdthk0AfHU7xWkNbWbN9A2lmCVBTXWCEui96bRCnL4EWUgNvJcmRxsThZjI46XrtZa3rIx0nH
m8I5GS6jBKIu9RyJWQBvmHwlbNqfWsymyhfRbGeGuUVQhVcf1u9LBjt9IBFSbWMZ2tQwj9IUYLGW
ZPWvNcGt52VASTc6mxb1dUiGf00L8KMbWjKdEl8Vg12gaN/Z27SV8pkiYhhOjtCYzcQ+hvDrVAV7
JlTC6w7TEfQNvJvT3jaP3OacFl3xjZjBWTpmSYjTdqtLNKtkCzcNKdfB3BXUA9tKdTfGvboppuTP
yZRiGv/PTNH7Cbx9qE90BHx40Ssw0pXS8bhQIYculITUHwgYHEzvgGyB97vwGJIK3kqbX0EO9a+t
OcvDlDUcItU+DZCgsB+pUBCyB23JZN8pzKrp3mVZspSRyaiCujKxao/JIWEj3QNbem/3UAipbrpJ
2gYM7mT+ufdpBY0DPeQU683pZPnea2vgn558bDGDUW4fNgNN5v9cxXw8WOyqdr1Znu29RUP0g8WY
1ciqAoQVtoJ2WvavqcIrbrW2Yy1ZXGtmykEUly0GYj4QJfAOCel/sP9R4TP7BUNvqCO+D70VwccL
zQzSBrL6gh08kG6QljiGwckSbTJpVta16eikvZZt1uc86eZyTzhba3aWeL+is/PhzBXn1OJ5Ojv1
sONrS1vpaojsyRIF0jQ7yJjAlH3J2sUJGgfVjgdfkyDQ9+AKvkd5QKtpWk3T4Ao+MsGwZL8Mdbz0
IqPAc0vJMfWMUs8wjYzSyCjNjALDWfoNJqO0oFPpzybw2U7/eCj7QgITXPpFJWuqzue+zb8AAAD/
/wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQBBsbqtXwEAAIwCAAAqAAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxz
L2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzrFJBa1sxDL4X+h8ehvXm56Qd6djqhMJWyGGX0Z6L6qfEJrZlbCVL
/n2Vl5a1UNilBxusT9+nT5JvFvsUux3WFihbNe0nqsPsaAh5bdXD/Z3+prrGkAeIlNGqAza1mJ+f
3fzBCCyk5kNpnajkZpVnLt+Nac5jgtZTwSzIimoClmddmwJuA2s0l5PJzNS3Gmr+TrNbDlbV5XCp
uvtDkcr/16bVKjj8SW6bMPMHJQyLLxRBqGtkq/r+FDnd0168KvOxjeln2vDSUI0hb/5Zee2OZaiN
g2v9LpuQB9z3xZfFLuBfC1WAiBeQyg8neYP9OvtydVuxUGXdNiHGERPg+koAB85rYbJOxPoJghzS
G0+gPTldPGQ9HRmcSrSOUpEdZx5DpYbM9gRHONCW7YAr2MYXWJZox0Qqx29wZD86yvzKXzImMTI7
Dm4c928aZIu/9ow1wzhn8+4PzZ8BAAD//wMAUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhALvlSJQFAQAAHgIAABMA
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAFtDb250ZW50X1R5cGVzXS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEArTA/8cEA
AAAyAQAACwAAAAAAAAAAAAAAAAA2AQAAX3JlbHMvLnJlbHNQSwECLQAUAAYACAAAACEAWLWWHj0D
AAAoBwAAHwAAAAAAAAAAAAAAAAAgAgAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL2RyYXdpbmcxLnhtbFBL
AQItABQABgAIAAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAAAAAAAAAAAAAAJoFAABjbGlwYm9hcmQvdGhl
bWUvdGhlbWUxLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQBBsbqtXwEAAIwCAAAqAAAAAAAAAAAAAAAAALQM
AABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHNQSwUGAAAAAAUABQBn
AQAAWw4AAAAA
" o:button="t" filled="f" stroked="f">
<v:fill o:detectmouseclick="t"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if !vml]--><a href="http://statistics.vn/index.php?view=article&catid=46%3Areport-skill&id=73%3Acach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-1&tmpl=component&print=1&layout=default&page=&option=com_content&Itemid=61"><img alt="Description: Bản để in" border="0" height="32" src="file:///C:\Users\HUYNGU~1\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.png" title=""Bản để in"" v:shapes="Rectangle_x0020_20" width="32" /></a><!--[endif]--><!--[if gte vml 1]><v:shapetype
id="_x0000_t75" coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t"
path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" filled="f" stroked="f">
<v:stroke joinstyle="miter"/>
<v:formulas>
<v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"/>
<v:f eqn="sum @0 1 0"/>
<v:f eqn="sum 0 0 @1"/>
<v:f eqn="prod @2 1 2"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @0 0 1"/>
<v:f eqn="prod @6 1 2"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="sum @8 21600 0"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @10 21600 0"/>
</v:formulas>
<v:path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
</v:shapetype><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1040" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_19" o:spid="_x0000_s1040" alt="Description: Email"
href="http://statistics.vn/index.php?option=com_mailto&tmpl=component&link=aHR0cDovL3N0YXRpc3RpY3Mudm4vaW5kZXgucGhwP29wdGlvbj1jb21fY29udGVudCZ2aWV3PWFydGljbGUmaWQ9NzM6Y2FjaC12aWV0LW1vdC1iYWktYmFvLWtob2EtaG9jLXBoYW4tMSZjYXRpZD00NjpyZXBvcnQtc2tpbGwmSXRlbWlkPTYx"
title=""Email"" style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;
mso-wrap-style:square;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
mso-position-horizontal:absolute;mso-position-horizontal-relative:char;
mso-position-vertical:absolute;mso-position-vertical-relative:line;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAazQzcScDAAAWBwAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVdtu3CAQfa/Uf0A89M3xJd6L3ThR
spcqUtpG2eYDCGbXKBgcYG+t+u8dsDe72VStlPhhd4DhMGfODJxdbGqBVkwbrmSB45MIIyapKrlc
FPj+xzQYYmQskSURSrICb5nBF+cfP5yRfKFJU3GKAEGanBS4srbJw9DQitXEnKiGSVibK10TC0O9
CEtN1oBcizCJon5YEy7x+R5qTCxBS83fACUUfWTliMgVMQApaH4408Uo6PuRSS5XX3Qza261i5x+
W91qxMsCQ+YkqSFFOOwWOjcYhke7FnuAzVzXzl/N52jjUbbu12OwjUUUJk+jJOkDPoWlzm7PqL7/
ZRetJv/cB8G0h4JxEIhpXBhy9ZpZnO2o3TEKtbAQDLm5khmqCzwBGYWXsRJcPo4Ep49dwmH1/0UB
zDllY0WXNZO2rQzNBLFQkqbijcFI5y7D+rqMMbJKCcubAn96Wir72Z/emi5pwMlL0kmwI2OaGygQ
g6QaVUCAXZoGqEDBA7PdlNZqXTFSGjf9DNUieAH3YCD5w/qrKkFtsrTKk3+7kM+CkLzRxn5hqkbO
AMYQpAcnqxtj25h2Ll4tNeVC+FoQ8sUEYLYzUEOw1a25avLN9SuLsslwMkyDNOlPgjQaj4PL6SgN
+tN40BufjkejcfzbnRunecXLkkl3zK7R4/SVqjWnWhk1tydU1WEr6K7ZQdA42re6UYKXDs6FZPTi
YSQ0WhFR4Kn/uswfuIUvw/AaA5cjSnGSRldJFkz7w0GQTtNekA2iYRDF2VXWj9IsHU9fUrrhkr2f
EloXOOslPa/SQdBH3CL/veZG8ppbppHgdYGHz04kd4U4kaWX1kJ/tfZBKlz4+1SA3DuhwTTd5WQ3
M9/UdnOlyq1L2AP8Q/FqBcUFFwpc/GBUSv/EaA3XeYHN05JohpG4ltAHWZym4Gb9IO0NEhjow5WH
wxUiKUAV2GLUmiMLI9iybDRfVHBS7NMk1SU0zZx3Bd3G5KITxs7sVjDP2kfOZHlLNLmDmAX0bYGZ
DO5nXR7BA8juyS0NmzXuimobpWXv0wGORy+C39q9YO7ZORyf/wEAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAh
AJxOXiHiBgAAOhwAABoAAABjbGlwYm9hcmQvdGhlbWUvdGhlbWUxLnhtbOxZT28bRRS/I/EdRntv
4/+NozpV7NgNtGmj2C3qcbwe704zu7OaGSf1DbVHJCREQRyoxI0DAiq1EpfyaQJFUKR+Bd7M7K53
4jVJ2wgqaA7x7tvfvP/vzZvdy1fuRQwdEiEpjzte9WLFQyT2+YTGQce7NRpcWPeQVDieYMZj0vHm
RHpXNt9/7zLe8BlNxhyLySgkEUHAKJYbuOOFSiUba2vSBzKWF3lCYng25SLCCm5FsDYR+AgERGyt
Vqm01iJMY28TOCrNqM/gX6ykJvhMDDUbgmIcgfSb0yn1icFODqoaIeeyxwQ6xKzjAc8JPxqRe8pD
DEsFDzpexfx5a5uX1/BGuoipFWsL6wbmL12XLpgc1IxMEYxzodVBo31pO+dvAEwt4/r9fq9fzfkZ
APZ9sNTqUuTZGKxXuxnPAsheLvPuVZqVhosv8K8v6dzudrvNdqqLZWpA9rKxhF+vtBpbNQdvQBbf
XMI3ulu9XsvBG5DFt5bwg0vtVsPFG1DIaHywhNYBHQxS7jlkytlOKXwd4OuVFL5AQTbk2aVFTHms
VuVahO9yMQCABjKsaIzUPCFT7ENO9nA0FhRrAXiD4MITS/LlEknLQtIXNFEd78MEx14B8vLZ9y+f
PUHH958e3//p+MGD4/s/WkbOqh0cB8VVL7797M9HH6M/nnzz4uEX5XhZxP/6wye//Px5ORDKZ2He
8y8f//b08fOvPv39u4cl8C2Bx0X4iEZEohvkCO3zCAwzXnE1J2PxaitGIabFFVtxIHGMtZQS/n0V
Ougbc8zS6Dh6dInrwdsC2kcZ8OrsrqPwMBQzRUskXwsjB7jLOetyUeqFa1pWwc2jWRyUCxezIm4f
48My2T0cO/HtzxLom1laOob3QuKoucdwrHBAYqKQfsYPCCmx7g6ljl93qS+45FOF7lDUxbTUJSM6
drJpsWiHRhCXeZnNEG/HN7u3UZezMqu3yaGLhKrArET5EWGOG6/imcJRGcsRjljR4dexCsuUHM6F
X8T1pYJIB4Rx1J8QKcvW3BRgbyHo1zB0rNKw77J55CKFogdlPK9jzovIbX7QC3GUlGGHNA6L2A/k
AaQoRntclcF3uVsh+h7igOOV4b5NiRPu07vBLRo4Ki0SRD+ZiZJYXiXcyd/hnE0xMa0GmrrTqyMa
/13jZhQ6t5Vwfo0bWuXzrx+V6P22tuwt2L3KambnRKNehTvZnntcTOjb35238SzeI1AQy1vUu+b8
rjl7//nmvKqez78lL7owNGg9i9hB24zd0cqpe0oZG6o5I9elGbwl7D2TARD1OnO6JPkpLAnhUlcy
CHBwgcBmDRJcfURVOAxxAkN71dNMApmyDiRKuITDoiGX8tZ4GPyVPWo29SHEdg6J1S6fWHJdk7Oz
Rs7GaBWYA20mqK4ZnFVY/VLKFGx7HWFVrdSZpVWNaqYpOtJyk7WLzaEcXJ6bBsTcmzDUIBiFwMst
ON9r0XDYwYxMtN9tjLKwmCicZ4hkiCckjZG2ezlGVROkLFeWDNF22GTQB8dTvFaQ1tZs30DaWYJU
FNdYIS6L3ptEKcvgRZSA28lyZHGxOFmMjjpeu1lresjHScebwjkZLqMEoi71HIlZAG+YfCVs2p9a
zKbKF9FsZ4a5RVCFVx/W70sGO30gEVJtYxna1DCP0hRgsZZk9a81wa3nZUBJNzqbFvV1SIZ/TQvw
oxtaMp0SXxWDXaBo39nbtJXymSJiGE6O0JjNxD6G8OtUBXsmVMLrDtMR9A28m9PeNo/c5pwWXfGN
mMFZOmZJiNN2q0s0q2QLNw0p18HcFdQD20p1N8a9uimm5M/JlGIa/89M0fsJvH2oT3QEfHjRKzDS
ldLxuFAhhy6UhNQfCBgcTO+AbIH3u/AYkgreSptfQQ71r605y8OUNRwi1T4NkKCwH6lQELIHbclk
3ynMquneZVmylJHJqIK6MrFqj8khYSPdA1t6b/dQCKluuknaBgzuZP6592kFjQM95BTrzelk+d5r
a+CfnnxsMYNRbh82A03m/1zFfDxY7Kp2vVme7b1FQ/SDxZjVyKoChBW2gnZa9q+pwitutbZjLVlc
a2bKQRSXLQZiPhAl8A4J6X+w/1HhM/sFQ2+oI74PvRXBxwvNDNIGsvqCHTyQbpCWOIbByRJtMmlW
1rXp6KS9lm3W5zzp5nJPOFtrdpZ4v6Kz8+HMFefU4nk6O/Ww42tLW+lqiOzJEgXSNDvImMCUfcna
xQkaB9WOB1+TIND34Aq+R3lAq2laTdPgCj4ywbBkvwx1vPQio8BzS8kx9YxSzzCNjNLIKM2MAsNZ
+g0mo7SgU+nPJvDZTv94KPtCAhNc+kUla6rO577NvwAAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAhAJ7p6dSl
AQAAtwIAACoAAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHOsUslu
2zAUvBfoPwg89FZtToO6jWwgdqwGsA1HcaLlUlAkrZULxCfZ7teXShAkAQL00gsBzoDz5s3wan7i
rTWwTldSBMizXWQxQSStRBGgh/3q63dkacCC4lYKFqAz02g++/zpKmItBvNIl5XSllEROkAlgPrh
OJqUjGNtS8WEYQ6y4xjMtSschUmDC+b4rnvpdG810OydpnVLA9TdUh9Z+7Myk/+tLQ+HirClJD1n
Aj4Y4YDxxYwg7goGAbLtZ+T59GzjFTkf2/D+p43SLNS1lWherbxsByZUDRXR9iCcSlB2slWp5lKN
WQdE8t8cVy3IL5irn8BVO2LKVCPgCRpVA/wrcslSDuvJ1k2TSJFJpNLJpqf8YsDxtyZLip6E5XHn
T480bIe89urc9w6pP+1p+NjTRebj+HGyi1dnw9d5+MBxfDfd/tlcpv6qxgtv5N117A104VVp3EDK
V8M6Bpn7N4DDab1OrmUaX8DmPqtHD9nSdbe1OmfJ9UDEHRAfVB4e+X0StXncNrt9enqJYyOpKfzm
BKwT+KkS5913m/0FAAD//wMAUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhALvlSJQFAQAAHgIAABMAAAAAAAAAAAAA
AAAAAAAAAFtDb250ZW50X1R5cGVzXS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAA
AAAAAAAAAAAAAAA2AQAAX3JlbHMvLnJlbHNQSwECLQAUAAYACAAAACEAazQzcScDAAAWBwAAHwAA
AAAAAAAAAAAAAAAgAgAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL2RyYXdpbmcxLnhtbFBLAQItABQABgAI
AAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAAAAAAAAAAAAAAIQFAABjbGlwYm9hcmQvdGhlbWUvdGhlbWUx
LnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQCe6enUpQEAALcCAAAqAAAAAAAAAAAAAAAAAJ4MAABjbGlwYm9h
cmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHNQSwUGAAAAAAUABQBnAQAAiw4AAAAA
" o:button="t" filled="f" stroked="f">
<v:fill o:detectmouseclick="t"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if !vml]--><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_mailto&tmpl=component&link=aHR0cDovL3N0YXRpc3RpY3Mudm4vaW5kZXgucGhwP29wdGlvbj1jb21fY29udGVudCZ2aWV3PWFydGljbGUmaWQ9NzM6Y2FjaC12aWV0LW1vdC1iYWktYmFvLWtob2EtaG9jLXBoYW4tMSZjYXRpZD00NjpyZXBvcnQtc2tpbGwmSXRlbWlkPTYx"><img alt="Description: Email" border="0" height="32" src="file:///C:\Users\HUYNGU~1\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.png" title=""Email"" v:shapes="Rectangle_x0020_19" width="32" /></a><!--[endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1039" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đây là bản dịch của một bài chỉ dẫn
cách viết một bài báo khoa học mà tôi viết cũng đã trên 15 năm. Bản gốc
viết bằng tiếng Anh cho nghiên cứu y khoa. Nay tôi dịch sang tiếng Việt
và có vài chỉnh sửa. Điều khá vui là khi dịch lại tôi mới phát hiện có
vài sai sót nhỏ trong bản cũ! Thế mới biết phải đọc đi đọc lại thì mới hoàn chỉnh
được. Vì bài viết khá dài và hạn chế thì giờ, nên tôi chỉ dịch từng phần,
và sẽ post lên để các bạn nào quan tâm tham khảo. Cứ coi như là tôi muốn chia sẻ
kinh nghiệm với các bạn, một hình thức người đi trước mách mẹo cho người đi
sau, chứ chẳng phải là giảng bài hay lên lớp gì ở đây. Tôi hi vọng các bạn sẽ
rút ra vài kinh nghiệm. NVT<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Mục tiêu số 1 của việc viết bài
báo khoa học là truyền đạt thông tin về một vấn đề khoa học đến các đồng nghiệp,
và tường trình những phương pháp hay cách tiếp cận để giải quyết vấn đề .
Các tập san y sinh học là phương tiện để các nhà khoa học chuyển tải thông
tin. Thông tin thường được trình bày dưới dạng một bài báo khoa học, và
bài báo được viết theo một cấu trúc đặc thù mà cộng đồng khoa học phải tuân
theo. Do đó, để thành công trong khoa học, nhà khoa học phải nắm được kĩ
năng viết bài báo khoa học. Tôi soạn bài này trước hết là đưa một số lời
khuyên về cách thức viết một bài báo khoa học, và sau đó là một cách chia sẻ một
số kinh nghiệm viết lách trong khoa học. Tôi ở vào vị thế may mắn là vì
tôi biết tiếng Việt và tiếng Anh, và cũng phục vụ trong các ban biên tập các tập
san y khoa quốc tế, nên có thể chia sẻ cùng các bạn những kinh nghiệm mà có lẽ
người nước ngoài không thể chia sẻ. Bài này được viết cho nghiên cứu sinh
y khoa và sinh học, nhưng tôi nghĩ bạn đọc các ngành khoa học thực nghiệm khác
cũng có thể rút ra vài kinh nghiệm.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tựa đề (title) bài báo<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tựa đề bài báo được viết trên
trang đầu của một bài báo, thường ở vị trí trung tâm. Không nên gạch đích
hay viết nghiêng tựa đề. Phía dưới tựa đề bài báo là tên tác giả và nơi
làm việc của từng tác giả.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Chúng ta muốn tựa đề bài báo phải
“bắt mắt” người đọc, cho nên cần phải đầu tư một chút hời gian vào việc chọn chữ
và chiến lược chọn tên cho bài báo. Tựa đề không nên quá ngắn, nhưng cũng
không nên quá dài, mà phải nói lên được nội dung chính của nghiên cứu. Nếu
tựa đề không nói lên được nội dung bài báo, độc giả sẽ không chú ý đến công
trình nghiên cứu, và chúng ta mất người đọc. Để có một tựa đề sáng tạo,
tôi đề nghị các bạn nên tuân thủ hay ít ra là xem xét đến một số khía cạnh sau
đây:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Không bao giờ sử dụng viết tắt.
Nên nhớ rằng nhiều người ngoài lĩnh vực chuyên môn đọc bài báo của bạn, và viết
tắt có thể làm cho họ khó chịu vì họ không quen hay không biết đến những chữ viết
tắt chuyên ngành.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Không nên đặt tựa đề theo kiểu
nghịch lí hay tựa đề mơ hồ. Tựa đề nghịch ló và mơ hồ rất nguy hiểm,
vì nó biểu hiện nghiên cứu của bạn chẳng giải quyết được vấn đề gì, hay chẳng
có câu trả lời gì, và do đó người đọc có thể nghĩ sẽ rất phí thì giờ để đọc bài
báo.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Không nên đặt tựa đề dài. Tựa
đề bài báo không nên dài hơn 20 từ. Tựa đề dài có thể làm cho người đọc mất
chú ý. Tựa đề như “Genetic determination of bone mineral density in adult
women: a reevaluation of the twin model and the potential importance of gene
-environmental interaction on heritability estimates” chẳng những dài
dòng một cách không cần thiết, mà những chữ như "potential",
"estimates", "adult" cũng không thiết yếu. Tác giả có
thể viết lại như “Roles of gene-environmental interaction in the estimation of
heritability of bone mass: a reevaluation of the twin model.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tựa đề bài báo nên có yếu tố mới.
Yếu tố mới lúc nào cũng có hiệu quả thu hút sự chú ý của người đọc. Chẳng
hạn như tựa đề “A new family of mathematical models for describing the human
growth” (chú ý chữ “new”, tức “mới”) chắc được nhiều người chú ý hơn là tựa
đề “A family of mathematical models for describing the human growth.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Không nên đặt tựa đề như là một
phát biểu. Thỉnh thoảng tôi vẫn thấy những tựa đề như “Smoking causes
cancer", "Oestrogen is associated with bone loss, Physical activity
is not a predictor of mortality,” v.v…. Những tựa đề này làm cho người đọc … bực
mình. Trong khoa học, không có một cái gì xác định và chắc chắn.
Chúng ta không thể nào chứng minh một giả thuyết. Do đó, dùng chữ
“cause”, hay chia động từ hiện tại như “is” (tức là nói đến chân lí) là một
cách viết thể hiện sự thiếu hiểu biết khoa học của tác giả. Nhà khoa học
là người đi tìm chân lí, chứ không phải đã tìm được chân lí.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Vì tựa đề bài báo được sử dụng
trong các cơ sở dữ liệu, nên khi đặt tựa đề cần phải để ý đến những từ khóa
(keywords). Phần lớn những cơ sở dữ liệu dùng tiêu đề và tựa đề làm thuật
ngữ tìm kiếm. Chẳng hạn như bài báo với tựa đề “The effects exercise on
free fatty acids in the blood” sẽ được phân loại dưới thuật ngữ "fatty
acids", "metabolism of fatty acids", "exercise", và
"blood". Nhưng nếu bái báo với tựa đề “The effects exercise on
free fatty acids in the blood: a study in rats using chromotographic
techniques,” thì sẽ được phân qua dưới thuật ngữ "composition of fatty
acids", "chromotographic technique", "fatty acids in
rats" và do đó sẽ thu hút nhiều độc giả hôn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ: Sau đây là ví dụ
trang đầu của một bài báo khoa học. Ví dụ này tương đối tiêu biểu, vì tập
san (tiểu đường) đòi hỏi tác giả phải cung cấp những thông tin liên quan đến
bài báo như số từ, số biểu đồ và bảng số liệu. viết tắt, tựa đề ngắn (còn gọi
là running title), v.v… Tập san này cho phép tác giả viết nguyên họ, nhưng tên
thì chỉ được viết tắt (chắc tiết kiệm mực!)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Chú ý rằng nhóm tác giả đặt tựa đề
nói lên được ba khía cạnh chính của nghiên cứu, đó là tiểu đường (diabetes),
huyết áp, và tỉ số vòng eo-mông. Chú ý thêm rằng, trước chữ diabetes,
nhóm tác giả thêm tính từ “undiagnosed” để gây chú ý cho người đọc, mà cũng phản
ảnh một thực trạng ở hầu hết các quần thể bệnh nhân.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_18" o:spid="_x0000_s1039" alt="Description: http://nguyenvantuan.net/images/stories/vidu%20title.jpg"
style='width:371.9pt;height:318.05pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAWEbahhEDAADBBgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVclu2zAQvRfoPxAEepS1WF4kRAkS
L0GBtA3i5gNoiZbYUqRK0luL/nuHlLzEKVCg0UHiMnzz5s0MdXWzqznaUKWZFBkOewFGVOSyYKLM
8PPXuTfGSBsiCsKloBneU41vrt+/uyJpqUhTsRwBgtApyXBlTJP6vs4rWhPdkw0VsLeSqiYGpqr0
C0W2gFxzPwqCoV8TJvD1CWpKDEFrxf4Disv8Oy0mRGyIBkiep+crHUeevx2ZpGJzr5pF86gs8/zz
5lEhVmQYlBOkBomw3210ZjD1L06VJ4DdStXWXq5WaOdQ9vbtMOjOoBwW41HUD/vgIIe9OOgnUX/Q
eam+/OVcXs3+cRIItY5hcEZGN5aK2LyOLoQ6aMN7ojnUQ8kpsmsF1bk6qirK9Z5CCoRZE9ET1Pis
JiXVvjZSMfhuWLH+EAWGGU5735ryqNXBo24eIJMaCTmpwAu91Q34g8oE94clpeS2oqTQdrlVF9LQ
IjilT2CQm+X2kywgLWRtpCu2tyh+1I2kjdLmnsoa2UGGFdB08GTzoE3L6mDiRJVzxrlLKxcvFgCz
XYF0w1G7ZxPv+uBXEiSz8Wwce3E0nHlxMJ16t/NJ7A3n4Wgw7U8nk2n42/oN47RiRUGFdXPoyTA+
pubQlTXLldRyZXq5rH2oOpbTQ19CV4bBqSu15KywcJaSVuVywhXaEJ7huXs67c/M/Jc0XOFDLBch
hVEc3EWJNx+OR148jwdeMgrGXhAmd8kwiJN4On8Z0gMT9O0hoW2Gk0E0cFk6I30RW+Ce17GRtGaG
KsRZneHx0YikthRnonCpNYTxdnwmhaV/kgLSfUg0DHV3j5jdwvWe2d3JYm8FW8IXyldJKC5ofbij
YVBJ9ROjLdy8GdY/1kRRjPhHAZ2QhHEMZsZN4sEogok631me7xCRA1SGDUbtcGJgBkfWjWJlBZ5C
J5OQt9A2K9YVdMvJsuPaLMyeUxe1Y05F8UgUeQLOHDo3w1R4z4tOR7CAYE/BrTVdNPYmaRuljd7J
AYYXl7c72v1s7B/ifH79BwAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAGNsaXBi
b2FyZC90aGVtZS90aGVtZTEueG1s7FlPbxtFFL8j8R1Ge2/j/42jOlXs2A20aaPYLepxvB7vTjO7
s5oZJ/UNtUckJERBHKjEjQMCKrUSl/JpAkVQpH4F3szsrnfiNUnbCCpoDvHu29+8/+/Nm93LV+5F
DB0SISmPO171YsVDJPb5hMZBx7s1GlxY95BUOJ5gxmPS8eZEelc233/vMt7wGU3GHIvJKCQRQcAo
lhu444VKJRtra9IHMpYXeUJieDblIsIKbkWwNhH4CAREbK1WqbTWIkxjbxM4Ks2oz+BfrKQm+EwM
NRuCYhyB9JvTKfWJwU4Oqhoh57LHBDrErOMBzwk/GpF7ykMMSwUPOl7F/Hlrm5fX8Ea6iKkVawvr
BuYvXZcumBzUjEwRjHOh1UGjfWk7528ATC3j+v1+r1/N+RkA9n2w1OpS5NkYrFe7Gc8CyF4u8+5V
mpWGiy/wry/p3O52u812qotlakD2srGEX6+0Gls1B29AFt9cwje6W71ey8EbkMW3lvCDS+1Ww8Ub
UMhofLCE1gEdDFLuOWTK2U4pfB3g65UUvkBBNuTZpUVMeaxW5VqE73IxAIAGMqxojNQ8IVPsQ072
cDQWFGsBeIPgwhNL8uUSSctC0hc0UR3vwwTHXgHy8tn3L589Qcf3nx7f/+n4wYPj+z9aRs6qHRwH
xVUvvv3sz0cfoz+efPPi4RfleFnE//rDJ7/8/Hk5EMpnYd7zLx//9vTx868+/f27hyXwLYHHRfiI
RkSiG+QI7fMIDDNecTUnY/FqK0YhpsUVW3EgcYy1lBL+fRU66BtzzNLoOHp0ievB2wLaRxnw6uyu
o/AwFDNFSyRfCyMHuMs563JR6oVrWlbBzaNZHJQLF7Mibh/jwzLZPRw78e3PEuibWVo6hvdC4qi5
x3CscEBiopB+xg8IKbHuDqWOX3epL7jkU4XuUNTFtNQlIzp2smmxaIdGEJd5mc0Qb8c3u7dRl7My
q7fJoYuEqsCsRPkRYY4br+KZwlEZyxGOWNHh17EKy5QczoVfxPWlgkgHhHHUnxApy9bcFGBvIejX
MHSs0rDvsnnkIoWiB2U8r2POi8htftALcZSUYYc0DovYD+QBpChGe1yVwXe5WyH6HuKA45Xhvk2J
E+7Tu8EtGjgqLRJEP5mJklheJdzJ3+GcTTExrQaautOrIxr/XeNmFDq3lXB+jRta5fOvH5Xo/ba2
7C3YvcpqZudEo16FO9mee1xM6NvfnbfxLN4jUBDLW9S75vyuOXv/+ea8qp7PvyUvujA0aD2L2EHb
jN3Ryql7Shkbqjkj16UZvCXsPZMBEPU6c7ok+SksCeFSVzIIcHCBwGYNElx9RFU4DHECQ3vV00wC
mbIOJEq4hMOiIZfy1ngY/JU9ajb1IcR2DonVLp9Ycl2Ts7NGzsZoFZgDbSaorhmcVVj9UsoUbHsd
YVWt1JmlVY1qpik60nKTtYvNoRxcnpsGxNybMNQgGIXAyy0432vRcNjBjEy0322MsrCYKJxniGSI
JySNkbZ7OUZVE6QsV5YM0XbYZNAHx1O8VpDW1mzfQNpZglQU11ghLovem0Qpy+BFlIDbyXJkcbE4
WYyOOl67WWt6yMdJx5vCORkuowSiLvUciVkAb5h8JWzan1rMpsoX0WxnhrlFUIVXH9bvSwY7fSAR
Um1jGdrUMI/SFGCxlmT1rzXBredlQEk3OpsW9XVIhn9NC/CjG1oynRJfFYNdoGjf2du0lfKZImIY
To7QmM3EPobw61QFeyZUwusO0xH0Dbyb0942j9zmnBZd8Y2YwVk6ZkmI03arSzSrZAs3DSnXwdwV
1APbSnU3xr26Kabkz8mUYhr/z0zR+wm8fahPdAR8eNErMNKV0vG4UCGHLpSE1B8IGBxM74Bsgfe7
8BiSCt5Km19BDvWvrTnLw5Q1HCLVPg2QoLAfqVAQsgdtyWTfKcyq6d5lWbKUkcmogroysWqPySFh
I90DW3pv91AIqW66SdoGDO5k/rn3aQWNAz3kFOvN6WT53mtr4J+efGwxg1FuHzYDTeb/XMV8PFjs
qna9WZ7tvUVD9IPFmNXIqgKEFbaCdlr2r6nCK261tmMtWVxrZspBFJctBmI+ECXwDgnpf7D/UeEz
+wVDb6gjvg+9FcHHC80M0gay+oIdPJBukJY4hsHJEm0yaVbWtenopL2WbdbnPOnmck84W2t2lni/
orPz4cwV59TieTo79bDja0tb6WqI7MkSBdI0O8iYwJR9ydrFCRoH1Y4HX5Mg0PfgCr5HeUCraVpN
0+AKPjLBsGS/DHW89CKjwHNLyTH1jFLPMI2M0sgozYwCw1n6DSajtKBT6c8m8NlO/3go+0ICE1z6
RSVrqs7nvs2/AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAnGZGQbsAAAAkAQAAKgAAAGNsaXBib2FyZC9k
cmF3aW5ncy9fcmVscy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc4SPzQrCMBCE74LvEPZu0noQkSa9iNCr1AcI
yTYtNj8kUezbG+hFQfCyMLPsN7NN+7IzeWJMk3ccaloBQae8npzhcOsvuyOQlKXTcvYOOSyYoBXb
TXPFWeZylMYpJFIoLnEYcw4nxpIa0cpEfUBXNoOPVuYio2FBqrs0yPZVdWDxkwHii0k6zSF2ugbS
L6Ek/2f7YZgUnr16WHT5RwTLpRcWoIwGMwdKV2edNS1dgYmGff0m3gAAAP//AwBQSwECLQAUAAYA
CAAAACEAu+VIlAUBAAAeAgAAEwAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbFBL
AQItABQABgAIAAAAIQCtMD/xwQAAADIBAAALAAAAAAAAAAAAAAAAADYBAABfcmVscy8ucmVsc1BL
AQItABQABgAIAAAAIQBYRtqGEQMAAMEGAAAfAAAAAAAAAAAAAAAAACACAABjbGlwYm9hcmQvZHJh
d2luZ3MvZHJhd2luZzEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAJxOXiHiBgAAOhwAABoAAAAAAAAAAAAA
AAAAbgUAAGNsaXBib2FyZC90aGVtZS90aGVtZTEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAJxmRkG7AAAA
JAEAACoAAAAAAAAAAAAAAAAAiAwAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVscy9kcmF3aW5nMS54
bWwucmVsc1BLBQYAAAAABQAFAGcBAACLDQAAAAA=
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1038" type="#_x0000_t75" style='width:371.9pt;height:318.05pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tựa đề bài báo này đã qua 4 lần
chỉnh sửa. Ba lần đầu là do chính nhóm tác giả chỉnh sửa. Đến khi bản
thảo được bình duyệt, một chuyên gia đề nghị sửa lại một lần nữa. Đôi khi
tác giả cần phải đầu tư khá nhiều thì giờ cho một tựa đề bài báo.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phần 1. Nội dung một bài
báo khoa học<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Một bài báo khoa học thường có những
phần sau đây: dẫn nhập (introduction), phương pháp (methods), kết quả
(results), và bàn luận (discussion). Cấu trúc này được gọi tắt là cấu
trúc IMRAD. Tuy nhiên, mỗi bài báo khoa học lúc nào cũng có phần tóm lược
(abstract) để -- như tên gọi -- tóm tắt các khía cạnh chính của một công trình
nghiên cứu hay một bài báo.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
I. Tóm lược (Abstract)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Có 2 loại tóm lược: không có tiêu
đề và có tiêu đề. Loại tóm lược không có tiêu đề là một đoạn văn duy nhất
tóm tắt công trình nghiên cứu. Loại tóm lược có tiêu đề -- như tên gọi –
là bao gồm nhiều đoạn văn theo các tiêu đề sau đây: Background, Aims,
Methods, Outcome Measurements, Results, và Conclusions. Tuy
nhiên, dù là có hay không có tiêu đề, thì một bản tóm lược phải chuyển tải cho
được những thông tin quan trọng sau đây:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Câu hỏi và mục đích của nghiên cứu.
Phần này phải mô tả bằng 2 câu văn. Câu văn thứ nhất mô tả vấn đề mà tác
giả quan tâm là gì, và tình trạng tri thức hiện tại ra sao. Câu văn thứ
hai mô tả mục đích nghiên cứu một cách gọn nhưng phải rõ ràng.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phương pháp nghiên cứu. Cần
phải mô tả công trình nghiên cứu được thiết kế theo mô hình gì, đối tượng tham
gia nghiên cứu đến từ đâu và đặc điểm của đối tượng, phương pháp đo lường, yếu
tố nguy cơ (risk factors), chỉ tiêu lâm sàng (clinical outcome). Phần này
có thể viết trong vòng 4-5 câu văn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Kết quả. Trong phần này,
tác giả trình bày những kết quả chính của nghiên cứu, kể cả những số liệu có thể
lấy làm điểm thiết yếu của nghiên cứu. Nên nhớ rằng kết quả này phải được
trình bày sao cho trả lời câu hỏi nghiên cứu đặt ra từ câu văn đầu tiên.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Kết luận. Một hoặc 2 câu
văn kết luận và ý nghĩa của kết quả nghiên cứu. Có thể nói phần lớn độc
giả chú tâm vào câu văn này trước khi học đọc các phần khác, cho nên tác giả cần
phải chọn câu chữ sao cho “thuyết phục” và thu hút được sự chú ý của độc giả
trong 2 câu văn quan trọng này.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nếu tựa đề bài báo phát biểu về nội
dung của công trình nghiên cứu, thì bảng tóm lược cho phép bạn mô tả chi tiết hơn
nội dung của công trình nghiên cứu. Độ dài của bảng tóm lược thường chỉ
200 đến 300 từ (tùy theo qui định của tập san). Bảng tóm lược giúp người
đọc nên đọc tiếp bài báo hay bỏ qua bài báo. Do đó, tác giả cần phải cung
cấp thông tin một cách ngắn gọn, nhưng có dữ liệu (chứ không phải chỉ hứa
suông) và đi thẳng vào vấn đề (chứ không phải viết lòng vòng). Thông thường
bảng tóm lược được viết sau khi đã hoàn tất bài báo. Kinh nghiệm của tôi
trong những năm đầu nghiên cứu sinh cho thấy có khi tốn đến cả ngày chỉ để viết
một abstract với 200 chữ. Tôi xem abstract như một bài thơ, tức là tác giả
phải chọn từ ngữ rất cẩn thận để phản ảnh một cô đọng những điều mình muốn chuyển
tải đến cộng đồng khoa học.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sau đây là một bản tóm lược tiêu
biểu có tiêu đề. <a href="http://www.biomedcentral.com/1471-2474/11/59">Bài
báo này</a> trình bày một công trình nghiên cứu về mối liên hệ giữa các
thành phần cơ thể (mỡ, nạc, xương) ở một nhóm phụ nữ Việt Nam sau mãn kinh (LT
Ho-Pham, et al. Contributions of lean mass and fat mass to bone mineral
density: a study in postmenopausal women. BMC Musculoskeletal Disorders 2010, 11:59).
Bản tóm lược có 4 tiêu đề: dẫn nhập, phương pháp, kết quả và kết luận. Phần
dẫn nhập chỉ tóm gọn trong 2 câu văn, với câu đầu nêu vấn đề vẫn còn trong vòng
tranh cãi, và câu 2 phát biểu về giả thuyết và mục đích của nghiên cứu.
Phần phương pháp mô tả số phụ nữ tham gia, độ tuổi, nơi nghiên cứu,
phương pháp đo lường, và phương pháp phân tích. Phần kết quả đi thẳng vào
kết quả chính với những con số cụ thể. Đương nhiên, những con số này sẽ
được lặp lại chi tiết hơn trong bài báo. Phần kết luận chỉ một câu văn có
tính cách trả lời câu hỏi nghiên cứu.<o:p></o:p></div>
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="background: #E3E3E3; mso-cellspacing: 0cm; mso-padding-alt: 0cm 0cm 0cm 0cm; mso-yfti-tbllook: 1184; width: 590px;">
<tbody>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 442.5pt;" valign="top" width="590"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Background<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
The relative contribution of
lean and fat to the determination of bone mineral density (BMD) in
postmenopausal women is a contentious issue. The present study was undertaken
to test the hypothesis that lean mass is a better determinant of BMD than fat
mass.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Methods<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
This cross-sectional study
involved 210 postmenopausal women of Vietnamese background, aged between 50
and 85 years, who were randomly sampled from various districts in Ho Chi Minh
City (Vietnam). Whole body scans, femoral neck, and lumbar spine BMD were measured
by DXA (QDR 4500, Hologic Inc., Waltham, MA). Lean mass (LM) and fat mass
(FM) were derived from the whole body scan. Furthermore, lean mass index
(LMi) and fat mass index (FMi) were calculated as ratio of LM or FM to body
height in metre squared (m2).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Results<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
In multiple linear regression
analysis, both LM and FM were independent and significant predictors of BMD
at the spine and femoral neck. Age, lean mass and fat mass collectively
explained 33% variance of lumbar spine and 38% variance of femoral neck BMD.
Replacing LM and FM by LMi and LMi did not alter the result. In both
analyses, the influence of LM or LMi was greater than FM and FMi. Simulation
analysis suggested that a study with 1000 individuals has a 78% chance of
finding the significant effects of both LM and FM, and a 22% chance of
finding LM alone significant, and zero chance of finding the effect of fat
mass alone.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Conclusions<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
These data suggest that both
lean mass and fat mass are important determinants of BMD. For a given body
size -- measured either by lean mass or height -- women with greater fat mass
have greater BMD.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Bản tóm lược dưới đây là một
abstract tiêu biểu không có tiêu đề (LT Ho-Pham, et al. Similarity in
percent body fat between white and Vietnamese women: implication for a
universal definition of obesity. Obesity 2010;18:1242-6).
Toàn bộ bản tóm lược chỉ là một đoạn văn. Nhưng nếu chú ý kĩ sẽ thấy những
thông tin được trình bày trong abstract tuân thủ theo cấu trúc IMRAD. Phần
dẫn nhập gồm 2 câu văn: câu đầu tiên nêu vấn đề nghiên cứu; câu thứ hai phát biểu
mục đích nghiên cứu. Các câu kế tiếp mô tả phương pháp nghiên cứu, kết quả,
và kết luận.<o:p></o:p></div>
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="background: #E3E3E3; mso-cellspacing: 0cm; mso-padding-alt: 0cm 0cm 0cm 0cm; mso-yfti-tbllook: 1184; width: 590px;">
<tbody>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 442.5pt;" valign="top" width="590"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
It has been widely assumed that
for a given BMI, Asians have higher percent body fat (PBF) than whites, and
that the BMI threshold for defining obesity in Asians should be lower than
the threshold for whites. This study sought to test this assumption by comparing
the PBF between US white and Vietnamese women. The study was designed as a
comparative cross-sectional investigation. In the first study, 210 Vietnamese
women ages between 50 and 85 were randomly selected from various districts in
Ho Chi Minh City (Vietnam). In the second study, 419 women of the same age
range were randomly selected from the Rancho Bernardo Study (San Diego, CA).
In both studies, lean mass (LM) and fat mass (FM) were measured by
dual-energy X-ray absorptiometry (DXA) (QDR 4500; Hologic). PBF was derived
as FM over body weight. Compared with Vietnamese women, white women had much
more FM (24.8 +/- 8.1 kg vs. 18.8 +/- 4.9 kg; P or=30, 19% of US white women
and 5% of Vietnamese women were classified as obese. Approximately 54% of US
white women and 53% of Vietnamese women had their PBF >35% (P = 0.80).
Although white women had greater BMI, body weight, and FM than Vietnamese
women, their PBF was virtually identical. Further research is required to
derive a more appropriate BMI threshold for defining obesity for Asian women.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=74:cach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-2-dan-nhap&catid=46:report-skill&Itemid=61">Cách
viết một bài báo khoa học (phần 2 - dẫn nhập)</a><o:p></o:p></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_22" o:spid="_x0000_s1038" alt="Description: Bản để in"
href="http://statistics.vn/index.php?view=article&catid=46%3Areport-skill&id=74%3Acach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-2-dan-nhap&tmpl=component&print=1&layout=default&page=&option=com_content&Itemid=61"
title=""Bản để in"" style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;
mso-wrap-style:square;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
mso-position-horizontal:absolute;mso-position-horizontal-relative:char;
mso-position-vertical:absolute;mso-position-vertical-relative:line;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAclna0T0DAAAoBwAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVV1uEzEQfkfiDpYfeNvuD5s0u3SL
2vwgpAJVQw/geJ2sVa+92M5PQTxxAs7ALeCVi3ATxt5Nk6YIpLIPiT0ef55vvhn75OWmFmjFtOFK
Fjg+ijBikqqSy0WBr99PggFGxhJZEqEkK/AtM/jl6dMnJyRfaNJUnCJAkCYnBa6sbfIwNLRiNTFH
qmES1uZK18TCVC/CUpM1INciTKKoH9aES3y6gxoRS9BS80dACUVvWDkkckUMQAqa71u6GAX9f2SS
y9Ur3UybS+0ip29XlxrxssCQOUlqSBEOu4XODabhwa7FDmAz17XzV/M52niUW/frMdjGIgrG51GS
9AGfwlI3bs+o3v1hF63Gf90HwbSHwmAvENO4MOTqIbMk2VK7YhRqYSEYcraSGaoLfP7r+zeJfn79
9eML6vSsBJc3Q8HpTZd5cPt3dUAKOGUjRZc1k7YtEc0EsVCbpuKNwUjnLtX6dRljZJUSljcFfvZh
qeyL+2G0NpdGYOlF6kTZ0jPNBZSMQVINK6DEzkwD5KAFgOvWpLVaV4yUxpnvoFoEL+kODIpgtn6j
StCfLK3yVf14ae8kInmjjX3FVI3cAKhDkB6crC6MbWPaunj91IQL4atDyHsGwGwtUFWw1a25+vLt
9imLsvFgPEiDNOmPgzQajYKzyTAN+pP4uDd6PhoOR/Fnd26c5hUvSybdMdvWj9MH8tacamXU3B5R
VYetstv2B2XjaNf8RgleOjgXktGL2VBotCKiwBP/dZnfcwvvh+E1Bi4HlOIkjc6TLJj0B8dBOkl7
QXYcDYIozs6zfpRm6Whyn9IFl+z/KaF1gbNe0vMq7QV9wC3y30NuJK+5ZRoJXhd4cOdEcleIY1l6
aS3hoh3vpcKFv0sFyL0VGoamu67sZurb3G7OVXnrEjaDfyheraC44IqBpwAGldIfMVrDBV9g82FJ
NMNIvJbQB1mcpuBm/STtHScw0fsrs/0VIilAFdhi1A6HFmawZdlovqjgpNinSaozaJo57wq6jclF
J4yd2lvBPGsfOZPlJdHkCmIW0LcFZjK4nnZ5BA8guyO3NGzauEurbZSWvU8HOB68EX5r96a5h2h/
fvobAAD//wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAY2xpcGJvYXJkL3RoZW1lL3Ro
ZW1lMS54bWzsWU9vG0UUvyPxHUZ7b+P/jaM6VezYDbRpo9gt6nG8Hu9OM7uzmhkn9Q21RyQkREEc
qMSNAwIqtRKX8mkCRVCkfgXezOyud+I1SdsIKmgO8e7b37z/782b3ctX7kUMHRIhKY87XvVixUMk
9vmExkHHuzUaXFj3kFQ4nmDGY9Lx5kR6Vzbff+8y3vAZTcYci8koJBFBwCiWG7jjhUolG2tr0gcy
lhd5QmJ4NuUiwgpuRbA2EfgIBERsrVaptNYiTGNvEzgqzajP4F+spCb4TAw1G4JiHIH0m9Mp9YnB
Tg6qGiHnsscEOsSs4wHPCT8akXvKQwxLBQ86XsX8eWubl9fwRrqIqRVrC+sG5i9dly6YHNSMTBGM
c6HVQaN9aTvnbwBMLeP6/X6vX835GQD2fbDU6lLk2RisV7sZzwLIXi7z7lWalYaLL/CvL+nc7na7
zXaqi2VqQPaysYRfr7QaWzUHb0AW31zCN7pbvV7LwRuQxbeW8INL7VbDxRtQyGh8sITWAR0MUu45
ZMrZTil8HeDrlRS+QEE25NmlRUx5rFblWoTvcjEAgAYyrGiM1DwhU+xDTvZwNBYUawF4g+DCE0vy
5RJJy0LSFzRRHe/DBMdeAfLy2fcvnz1Bx/efHt//6fjBg+P7P1pGzqodHAfFVS++/ezPRx+jP558
8+LhF+V4WcT/+sMnv/z8eTkQymdh3vMvH//29PHzrz79/buHJfAtgcdF+IhGRKIb5Ajt8wgMM15x
NSdj8WorRiGmxRVbcSBxjLWUEv59FTroG3PM0ug4enSJ68HbAtpHGfDq7K6j8DAUM0VLJF8LIwe4
yznrclHqhWtaVsHNo1kclAsXsyJuH+PDMtk9HDvx7c8S6JtZWjqG90LiqLnHcKxwQGKikH7GDwgp
se4OpY5fd6kvuORThe5Q1MW01CUjOnayabFoh0YQl3mZzRBvxze7t1GXszKrt8mhi4SqwKxE+RFh
jhuv4pnCURnLEY5Y0eHXsQrLlBzOhV/E9aWCSAeEcdSfECnL1twUYG8h6NcwdKzSsO+yeeQihaIH
ZTyvY86LyG1+0AtxlJRhhzQOi9gP5AGkKEZ7XJXBd7lbIfoe4oDjleG+TYkT7tO7wS0aOCotEkQ/
mYmSWF4l3Mnf4ZxNMTGtBpq606sjGv9d42YUOreVcH6NG1rl868flej9trbsLdi9ympm50SjXoU7
2Z57XEzo29+dt/Es3iNQEMtb1Lvm/K45e//55ryqns+/JS+6MDRoPYvYQduM3dHKqXtKGRuqOSPX
pRm8Jew9kwEQ9TpzuiT5KSwJ4VJXMghwcIHAZg0SXH1EVTgMcQJDe9XTTAKZsg4kSriEw6Ihl/LW
eBj8lT1qNvUhxHYOidUun1hyXZOzs0bOxmgVmANtJqiuGZxVWP1SyhRsex1hVa3UmaVVjWqmKTrS
cpO1i82hHFyemwbE3Jsw1CAYhcDLLTjfa9Fw2MGMTLTfbYyysJgonGeIZIgnJI2Rtns5RlUTpCxX
lgzRdthk0AfHU7xWkNbWbN9A2lmCVBTXWCEui96bRCnL4EWUgNvJcmRxsThZjI46XrtZa3rIx0nH
m8I5GS6jBKIu9RyJWQBvmHwlbNqfWsymyhfRbGeGuUVQhVcf1u9LBjt9IBFSbWMZ2tQwj9IUYLGW
ZPWvNcGt52VASTc6mxb1dUiGf00L8KMbWjKdEl8Vg12gaN/Z27SV8pkiYhhOjtCYzcQ+hvDrVAV7
JlTC6w7TEfQNvJvT3jaP3OacFl3xjZjBWTpmSYjTdqtLNKtkCzcNKdfB3BXUA9tKdTfGvboppuTP
yZRiGv/PTNH7Cbx9qE90BHx40Ssw0pXS8bhQIYculITUHwgYHEzvgGyB97vwGJIK3kqbX0EO9a+t
OcvDlDUcItU+DZCgsB+pUBCyB23JZN8pzKrp3mVZspSRyaiCujKxao/JIWEj3QNbem/3UAipbrpJ
2gYM7mT+ufdpBY0DPeQU683pZPnea2vgn558bDGDUW4fNgNN5v9cxXw8WOyqdr1Znu29RUP0g8WY
1ciqAoQVtoJ2WvavqcIrbrW2Yy1ZXGtmykEUly0GYj4QJfAOCel/sP9R4TP7BUNvqCO+D70VwccL
zQzSBrL6gh08kG6QljiGwckSbTJpVta16eikvZZt1uc86eZyTzhba3aWeL+is/PhzBXn1OJ5Ojv1
sONrS1vpaojsyRIF0jQ7yJjAlH3J2sUJGgfVjgdfkyDQ9+AKvkd5QKtpWk3T4Ao+MsGwZL8Mdbz0
IqPAc0vJMfWMUs8wjYzSyCjNjALDWfoNJqO0oFPpzybw2U7/eCj7QgITXPpFJWuqzue+zb8AAAD/
/wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQDmRphoZAEAAJUCAAAqAAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxz
L2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzrFJBa5sxDL0P9h8+DNvNn5OspGOrEwZbIYddRnsumq3EJrZlbCVL
/v2UrytrobDLDha2nt/Ts+Sb9Smn4YitRypWzceZGrA48rHsrLq/u9Uf1dAZiodEBa06Y1fr1ds3
Nz8wAQuph1j7ICqlWxWY6ydjuguYoY9UsQiypZaB5dh2poLbww7NYjZbmvZcQ61eaA4bb1Xb+IUa
7s5VKv9bm7bb6PAruUPGwq+UMCy+UASh7ZCtGsfHzGOcj+JVmddtzP+njSAPaimW/V8rT69jaWrn
6Pp4LCYWj6exhro+RvxloQmQ8D3k+tnJPW+vlu8+fGlYqbHu+5jShAlwfSWAAxe0MFlnYv0ToizS
+0CgAzldAxS90F5iCVAnKuearKNcZdiFp1RtsbCdT/sEZzqw9biFQ/oDyzTtBFK9/IcL+8FR4Sf+
hjGLo+Wlg1Pfv5OXcX47MbYCU8PNi8+0+g0AAP//AwBQSwECLQAUAAYACAAAACEAu+VIlAUBAAAe
AgAAEwAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQCt
MD/xwQAAADIBAAALAAAAAAAAAAAAAAAAADYBAABfcmVscy8ucmVsc1BLAQItABQABgAIAAAAIQBy
WdrRPQMAACgHAAAfAAAAAAAAAAAAAAAAACACAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvZHJhd2luZzEu
eG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAJxOXiHiBgAAOhwAABoAAAAAAAAAAAAAAAAAmgUAAGNsaXBib2Fy
ZC90aGVtZS90aGVtZTEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAOZGmGhkAQAAlQIAACoAAAAAAAAAAAAA
AAAAtAwAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVscy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc1BLBQYAAAAA
BQAFAGcBAABgDgAAAAA=
" o:button="t" filled="f" stroked="f">
<v:fill o:detectmouseclick="t"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if !vml]--><a href="http://statistics.vn/index.php?view=article&catid=46%3Areport-skill&id=74%3Acach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-2-dan-nhap&tmpl=component&print=1&layout=default&page=&option=com_content&Itemid=61"><img alt="Description: Bản để in" border="0" height="32" src="file:///C:\Users\HUYNGU~1\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.png" title=""Bản để in"" v:shapes="Rectangle_x0020_22" width="32" /></a><!--[endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1037" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_21" o:spid="_x0000_s1037" alt="Description: Email"
href="http://statistics.vn/index.php?option=com_mailto&tmpl=component&link=aHR0cDovL3N0YXRpc3RpY3Mudm4vaW5kZXgucGhwP29wdGlvbj1jb21fY29udGVudCZ2aWV3PWFydGljbGUmaWQ9NzQ6Y2FjaC12aWV0LW1vdC1iYWktYmFvLWtob2EtaG9jLXBoYW4tMi1kYW4tbmhhcCZjYXRpZD00NjpyZXBvcnQtc2tpbGwmSXRlbWlkPTYx"
title=""Email"" style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;
mso-wrap-style:square;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
mso-position-horizontal:absolute;mso-position-horizontal-relative:char;
mso-position-vertical:absolute;mso-position-vertical-relative:line;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEACelejScDAAAWBwAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVdtu3CAQfa/Uf0A89M3xJd6L3ThR
spcqUtpG2eYDCGbXKBgcYG+t+u8dsDe72VStlPhhd4DhMGfODJxdbGqBVkwbrmSB45MIIyapKrlc
FPj+xzQYYmQskSURSrICb5nBF+cfP5yRfKFJU3GKAEGanBS4srbJw9DQitXEnKiGSVibK10TC0O9
CEtN1oBcizCJon5YEy7x+R5qTCxBS83fACUUfWTliMgVMQApaH4408Uo6PuRSS5XX3Qza261i5x+
W91qxMsCQ+YkqSFFOOwWOjcYhke7FnuAzVzXzl/N52jjUbbu12OwjUUUJk+jJOkDPoWlzm7PqL7/
ZRetJv/cB8G0h4JxEIhpXBhy9ZpZEu+o3TEKtbAQDLm5khmqCzwBGYWXsRJcPo4Ep49dwmH1/0UB
zDllY0WXNZO2rQzNBLFQkqbijcFI5y7D+rqEU61SwvKmwJ+elsp+9qe3pksacPKSdBLsyJjmBgrE
IKlGFRBgl6YBKlDwwGw3pbVaV4yUxk0/Q7UIXsA9GEj+sP6qSlCbLK3y5N8u5LMgJG+0sV+YqpEz
gDEE6cHJ6sbYNqadi1dLTbkQvhaEfDEBmO0M1BBsdWuumnxz/cqibDKcDNMgTfqTII3G4+ByOkqD
/jQe9Man49FoHP9258ZpXvGyZNIds2v0OH2las2pVkbN7QlVddgKumt2EDSO9q1ulOClg3MhGb14
GAmNVkQUeOq/LvMHbuHLMLzGwOWIUpyk0VWSBdP+cBCk07QXZINoGERxdpX1ozRLx9OXlG64ZO+n
hNYFznpJz6t0EPQRt8h/r7mRvOaWaSR4XeDhsxPJXSFOZOmltdBfrX2QChf+PhUg905oME13OdnN
zDe13VypcusS9gD/ULxaQXHBhQIXPxiV0j8xWsN1XmDztCSaYSSuJfRBFqcpuFk/SHuDBAb6cOXh
cIVIClAFthi15sjCCLYsG80XFZwU+zRJdQlNM+ddQbcxueiEsTO7Fcyz9pEzWd4STe4gZgF9W2Am
g/tZl0fwALJ7ckvDZo27otpGadn7dIDj0Yvgt3YvmHt2DsfnfwAAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAh
AJxOXiHiBgAAOhwAABoAAABjbGlwYm9hcmQvdGhlbWUvdGhlbWUxLnhtbOxZT28bRRS/I/EdRntv
4/+NozpV7NgNtGmj2C3qcbwe704zu7OaGSf1DbVHJCREQRyoxI0DAiq1EpfyaQJFUKR+Bd7M7K53
4jVJ2wgqaA7x7tvfvP/vzZvdy1fuRQwdEiEpjzte9WLFQyT2+YTGQce7NRpcWPeQVDieYMZj0vHm
RHpXNt9/7zLe8BlNxhyLySgkEUHAKJYbuOOFSiUba2vSBzKWF3lCYng25SLCCm5FsDYR+AgERGyt
Vqm01iJMY28TOCrNqM/gX6ykJvhMDDUbgmIcgfSb0yn1icFODqoaIeeyxwQ6xKzjAc8JPxqRe8pD
DEsFDzpexfx5a5uX1/BGuoipFWsL6wbmL12XLpgc1IxMEYxzodVBo31pO+dvAEwt4/r9fq9fzfkZ
APZ9sNTqUuTZGKxXuxnPAsheLvPuVZqVhosv8K8v6dzudrvNdqqLZWpA9rKxhF+vtBpbNQdvQBbf
XMI3ulu9XsvBG5DFt5bwg0vtVsPFG1DIaHywhNYBHQxS7jlkytlOKXwd4OuVFL5AQTbk2aVFTHms
VuVahO9yMQCABjKsaIzUPCFT7ENO9nA0FhRrAXiD4MITS/LlEknLQtIXNFEd78MEx14B8vLZ9y+f
PUHH958e3//p+MGD4/s/WkbOqh0cB8VVL7797M9HH6M/nnzz4uEX5XhZxP/6wye//Px5ORDKZ2He
8y8f//b08fOvPv39u4cl8C2Bx0X4iEZEohvkCO3zCAwzXnE1J2PxaitGIabFFVtxIHGMtZQS/n0V
Ougbc8zS6Dh6dInrwdsC2kcZ8OrsrqPwMBQzRUskXwsjB7jLOetyUeqFa1pWwc2jWRyUCxezIm4f
48My2T0cO/HtzxLom1laOob3QuKoucdwrHBAYqKQfsYPCCmx7g6ljl93qS+45FOF7lDUxbTUJSM6
drJpsWiHRhCXeZnNEG/HN7u3UZezMqu3yaGLhKrArET5EWGOG6/imcJRGcsRjljR4dexCsuUHM6F
X8T1pYJIB4Rx1J8QKcvW3BRgbyHo1zB0rNKw77J55CKFogdlPK9jzovIbX7QC3GUlGGHNA6L2A/k
AaQoRntclcF3uVsh+h7igOOV4b5NiRPu07vBLRo4Ki0SRD+ZiZJYXiXcyd/hnE0xMa0GmrrTqyMa
/13jZhQ6t5Vwfo0bWuXzrx+V6P22tuwt2L3KambnRKNehTvZnntcTOjb35238SzeI1AQy1vUu+b8
rjl7//nmvKqez78lL7owNGg9i9hB24zd0cqpe0oZG6o5I9elGbwl7D2TARD1OnO6JPkpLAnhUlcy
CHBwgcBmDRJcfURVOAxxAkN71dNMApmyDiRKuITDoiGX8tZ4GPyVPWo29SHEdg6J1S6fWHJdk7Oz
Rs7GaBWYA20mqK4ZnFVY/VLKFGx7HWFVrdSZpVWNaqYpOtJyk7WLzaEcXJ6bBsTcmzDUIBiFwMst
ON9r0XDYwYxMtN9tjLKwmCicZ4hkiCckjZG2ezlGVROkLFeWDNF22GTQB8dTvFaQ1tZs30DaWYJU
FNdYIS6L3ptEKcvgRZSA28lyZHGxOFmMjjpeu1lresjHScebwjkZLqMEoi71HIlZAG+YfCVs2p9a
zKbKF9FsZ4a5RVCFVx/W70sGO30gEVJtYxna1DCP0hRgsZZk9a81wa3nZUBJNzqbFvV1SIZ/TQvw
oxtaMp0SXxWDXaBo39nbtJXymSJiGE6O0JjNxD6G8OtUBXsmVMLrDtMR9A28m9PeNo/c5pwWXfGN
mMFZOmZJiNN2q0s0q2QLNw0p18HcFdQD20p1N8a9uimm5M/JlGIa/89M0fsJvH2oT3QEfHjRKzDS
ldLxuFAhhy6UhNQfCBgcTO+AbIH3u/AYkgreSptfQQ71r605y8OUNRwi1T4NkKCwH6lQELIHbclk
3ynMquneZVmylJHJqIK6MrFqj8khYSPdA1t6b/dQCKluuknaBgzuZP6592kFjQM95BTrzelk+d5r
a+CfnnxsMYNRbh82A03m/1zFfDxY7Kp2vVme7b1FQ/SDxZjVyKoChBW2gnZa9q+pwitutbZjLVlc
a2bKQRSXLQZiPhAl8A4J6X+w/1HhM/sFQ2+oI74PvRXBxwvNDNIGsvqCHTyQbpCWOIbByRJtMmlW
1rXp6KS9lm3W5zzp5nJPOFtrdpZ4v6Kz8+HMFefU4nk6O/Ww42tLW+lqiOzJEgXSNDvImMCUfcna
xQkaB9WOB1+TIND34Aq+R3lAq2laTdPgCj4ywbBkvwx1vPQio8BzS8kx9YxSzzCNjNLIKM2MAsNZ
+g0mo7SgU+nPJvDZTv94KPtCAhNc+kUla6rO577NvwAAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAhAMcovget
AQAAwwIAACoAAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHOsUstu
2zAQvBfoPwg89Fa9nAZxG9lA7FgNYBu26kSPS0GRtJ58QFzJdr++VIKgDRCgl1644Aw4OzvL2/mZ
t9bAOl1JESDPdpHFBJG0EkWAHg+rzzfI0oAFxa0ULEAXptF89vHDbcRaDOaRLiulLaMidIBKAPXV
cTQpGcfalooJwxxlxzGYa1c4CpMGF8zxXffa6f7WQLM3mtYDDVD3QH1kHS7KdP63tjweK8KWkvSc
CXinhQPGFzOCuCsYBMi2X5CX07ONV+S8b8P7nzZKM1DXVqL5Y+V1OjChaqiItgfhVIKys61KNZdq
zDogkv/kuGpBfsJcfQOu2hFTZjUCnqFRNcDfI5cs5bCebN00iRSZRCqdbHrKrwYcf2mypOhJWJ52
/vREw3bIa6/Ofe+Y+tOehk89XWQ+jp8mu3h1MXydh48cx/vp9tf+OvVXNV54I++uY2+gC69K4wZS
vhrWMcjcvwccTut1cifT+Ao2ldeMNedlSRZZPfrJlq67rdUlS+4GIvZAfFB5eOI/kqjN47bZHdLz
azQbSc3y78/AOoGf1+O8+Xqz3wAAAP//AwBQSwECLQAUAAYACAAAACEAu+VIlAUBAAAeAgAAEwAA
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQCtMD/xwQAA
ADIBAAALAAAAAAAAAAAAAAAAADYBAABfcmVscy8ucmVsc1BLAQItABQABgAIAAAAIQAJ6V6NJwMA
ABYHAAAfAAAAAAAAAAAAAAAAACACAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvZHJhd2luZzEueG1sUEsB
Ai0AFAAGAAgAAAAhAJxOXiHiBgAAOhwAABoAAAAAAAAAAAAAAAAAhAUAAGNsaXBib2FyZC90aGVt
ZS90aGVtZTEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAMcovgetAQAAwwIAACoAAAAAAAAAAAAAAAAAngwA
AGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVscy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc1BLBQYAAAAABQAFAGcB
AACTDgAAAAA=
" o:button="t" filled="f" stroked="f">
<v:fill o:detectmouseclick="t"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if !vml]--><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_mailto&tmpl=component&link=aHR0cDovL3N0YXRpc3RpY3Mudm4vaW5kZXgucGhwP29wdGlvbj1jb21fY29udGVudCZ2aWV3PWFydGljbGUmaWQ9NzQ6Y2FjaC12aWV0LW1vdC1iYWktYmFvLWtob2EtaG9jLXBoYW4tMi1kYW4tbmhhcCZjYXRpZD00NjpyZXBvcnQtc2tpbGwmSXRlbWlkPTYx"><img alt="Description: Email" border="0" height="32" src="file:///C:\Users\HUYNGU~1\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.png" title=""Email"" v:shapes="Rectangle_x0020_21" width="32" /></a><!--[endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1036" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tuần qua tôi đã bàn về cách đặt tựa
đề bài báo và các viết một abstract; tuần này, tôi sẽ chỉ cách viết phần dẫn nhập
(introduction hay background). Phần dẫn nhập là phần tương đối quan trọng,
vì nó nói lên kiến thức của tác giả đến đâu trong chuyên ngành. Người
kinh nghiệm chỉ cần đọc qua phần dẫn nhập có thể đánh giá sơ qua về khả năng của
tác giả đến đâu, có cập nhật hóa kiến thức như thế nào, và kĩ năng viết lách ra
sao (chỉ nhìn qua cách dùng thuật ngữ là có thể đoán được).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Do đó, tác giả cần phải nhân cơ hội
viết phần dẫn nhập để thuyết phục người đọc và chứng minh cho họ thấy rằng mình
cũng “biết câu chuyện”. Tôi sẽ lấy vài ví dụ để minh họa cho phần này, và
để giữ khách quan, tôi sẽ không nêu tên tác giả.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Dẫn nhập (introduction)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong phần này, tác giả cẩn phải
trả lời câu hỏi “Tại sao làm nghiên cứu này?” (Why did you do this
study?) Phần dẫn nhập phải cung cấp những thông tin sau đây: (a) định
nghĩa vấn đề; (b) những gì đã được làm để giải quyết vấn đề; (c) tóm lược những
kết quả trước đã được công bố trong y văn; (d) và mục đích của nghiên cứu này
là gì.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đối với các tập san y khoa lớn và
tổng quát (như New England Journal of Medicine, JAMA, Annals of Internal
Medicine, v.v…) thì định nghĩa vấn đề rất quan trọng, bởi vì độc giả khác
ngành có thể nắm được vấn đề và biết được tác giả đứng trên góc độ nào.
Chẳng hạn như một nghiên cứu về gene và loãng xương, thì đoạn đầu tiên có
thể nên (a) định nghĩa loãng xương là gì (vì nhiều người vẫn chưa rành), (b) tầm
quan trọng của loãng xương ra sao (câu này để nhấn mạnh đây là vấn đề lớn, và
vì lớn nên phải công bố trên các tập san lớn!) Chẳng hạn như, tác giả có
thể viết “Osteoporosis is a disease characterized by low bone mass and
deteriorated bone architecture which ultimately lead to increased
susceptibility of fragility fracture.” Câu kế tiếp sẽ nói tầm quan trọng
của gãy xương như thế nào, như tăng nguy cơ tử vong, tái gãy xương, giảm chất
lượng cuộc sống, v.v… Nhưng đối với các tập san chuyên ngành loãng xương và nội
tiết, thì câu định nghĩa trên có khi … khôi hài. Khôi hài là vì đại đa số
độc giả các tập san đó đều biết loãng xương là gì, và họ sẽ thấy khó chịu nếu
tác giả “lên lớp” họ về một định nghĩa sơ đẳng! Thông thường, những tác
giả viết câu định nghĩa trong các tập san chuyên ngành là nghiên cứu sinh, chứ
chuyên gia cấp cao hơn không ai viết như thế.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong phần dẫn nhập, tác giả cần
phải nêu cho được tầm quan trọng của vấn đề nghiên cứu. Để nêu tầm quan
trọng, tác giả có thể trình bày những thông tin như tần số của bệnh
(prevalence) trong cộng đồng, hệ quả của bệnh đến nguy cơ tử vong, tăng nguy cơ
mắc các bệnh khác (biến chứng), ảnh hưởng của bệnh đến nền kinh tế nước nhà, giảm
chất lượng cuộc sống. Chẳng hạn như câu “In postmenopausal women, one in
three women will sustain a fragility fracture during their remaining lifetime”
là một cách nêu lên qui mô của vấn đề gãy xương; nhưng để nêu hệ
quả thì có thể viết một câu khác như “Fragility fracture is associated with
increased risk of pre-mature mortality” (câu này nhấn mạnh “pre-mature
mortality”, tức là chết sớm!) nên sẽ gây chú ý.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong phần điểm qua y văn, tác giả
cần phải trình bày những thông tin cơ bản để cho người đọc nắm được vấn đề, ý
nghĩa và tầm quan trọng của vấn đề, và hiểu mục tiêu của công trình nghiên cứu.
Chỉ nên trình bày những thông tin có liên quan trực tiếp đến vấn đề, chứ không
nên điểm qua những thông tin gián tiếp.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phần lớn những ý tưởng trong phần
dẫn nhập xuất phát từ y văn, tức những công trình đã công bố trước đây.
Khi điểm qua y văn, nên giới hạn trong những nghiên cứu đã công bố trong vòng 5
năm trở lại đây, tránh những nghiên cứu đã trên 20 năm hay tránh những thông
tin trong sách giáo khoa vì có thể những thông tin như thế không còn hợp thời nữa.
Tuy trình bày thông tin quá khứ, nhưng phải là những câu chữ của chính tác giả,
chứ không phải trích dẫn quá nhiều hay lặp lại câu chữ của người đi trước.
Tất cả những thông tin trong phần dẫn nhập phải ăn khớp với tài liệu tham khảo.
Tác giả nên có những tài liệu tham khảo đó, chứ không nên trích dẫn theo những
những bài báo trong y văn (secondary citation).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cách viết<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Về mặt cấu trúc, phần dẫn nhập
bao gồm một số đoạn văn không cần tiêu đề (heading). Tuy nhiên, để viết tốt
phần dẫn nhập, kinh nghiệm của tôi cho thấy cần phải chú ý đến một số điểm căn
bản sau đây:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(a) Không nên viết quá dài.
Viết quá dài rất dễ làm cho người đọc sao lãng vấn đề chính, và có khi làm mất
thì giờ người đọc phải đọc những thông tin không cần thiết.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(b) Không nên điểm qua y văn theo
kiểu viết sử. Phần lớn những người đọc bài báo là đồng nghiệp chúng ta,
cho nên họ đã có một số kiến thức cơ bản. Do đó, tác giả không cần phải
điểm qua y văn từ thời Hippocrate hay Khổng Tử, cũng không cần phải “lên lớp”
[hay khoe với] người đọc về những khái niệm cơ bản mà người làm trong ngành phải
biết. Một điều quan trọng là những thông tin trình bày trong phần dẫn nhập
phải có liên quan đến vấn đề nghiên cứu.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(c) Phần dẫn nhập phải phát biểu
mục đích nghiên cứu. Đoạn văn cuối của phần dẫn nhập là nơi để tác giả,
sau khi điểm qua vấn đề và y văn, phát biểu mục đích của công trình nghiên cứu.
Cố gắng duy trì nguyên tắc “từ tổng quan đến cụ thể”, tức là trong phần phát biểu
vấn đề thì câu văn mang tính chung chung, nhưng phần mục đích thì phải cụ thể.
Trong nhiều trường hợp, trước phần mục đích, tác giả nên phát biểu giả thuyết
nghiên cứu. Chẳng hạn như “We hypothesize that blah blah blah”, rồi một
câu kế tiếp “This study was designed to test the hypothesis by addressing the
following specific aims: blah blah blah”.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(d) Về văn phạm, phần dẫn nhập
nên viết bằng thì quá khứ, nhất là khi mô tả những kết quả trong quá
khứ. Tuy nhiên, khi đề cập đến những thông tin mang tính cổ điển mà được
cộng đồng chuyên ngành chấp nhận, tác giả có thể dùng thì hiện tại.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Một vài ví dụ<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong bài báo sau đây, tác giả viết
phần dẫn nhập một cách ngắn gọn, chỉ 1 đoạn văn, nhưng cung cấp đầy đủ thông
tin cần thiết để bạn đọc biết vấn đề.<o:p></o:p></div>
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="background: #E3E3E3; mso-cellspacing: 0cm; mso-padding-alt: 0cm 0cm 0cm 0cm; mso-yfti-tbllook: 1184; width: 549px;">
<tbody>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 442.5pt;" valign="top" width="590"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Fragility fracture is a
serious public health problem, because it is prevalent in the elderly and is
associated with increased risk of mortality [1]. Measurement of bone mineral
density predicts subsequent risk of fractures among the elderly [2-4].
However, bone mineral density in later decades of life is a dynamic function
of peak bone mass achieved during growth and its subsequent age-related rate
of loss [5]. It has been estimated that over a lifetime, a typical woman
loses about half of her trabecular bone and one third of her cortical bone
[6], although some women experience greater loss than others.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
It is not clear whether the
rate of bone loss is an independent risk factor for osteoporotic fractures.
We hypothesized that patients with excessive bone loss are at increased risk
of fracture. The present study was designed to test the hypothesis by
assessing the contribution of bone loss to the risk of osteoporotic fractures
in elderly women<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Câu đầu (Fragility fracture
is a serious public health problem, because it is prevalent in the elderly and
is associated with increased risk of mortality) tác giả định nghĩa vấn đề và cố
gắng thuyết phục rằng gãy xương là vấn đề nghiêm trọng vì làm tăng nguy cơ tử
vong.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong câu thứ hai (Measurement of
bone mineral density predicts subsequent risk of fractures among the elderly)
tác giả cho biết mật độ xương là một yếu tố tiên lượng gãy xương.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Hai câu kế tiếp (However, bone
mineral density in later decades of life is a dynamic function of peak bone
mass achieved during growth and its subsequent age-related rate of loss. It has
been estimated that over a lifetime, a typical woman loses about half of her
trabecular bone and one third of her cortical bone [4], although some women
experience greater loss than others) tác giả cho biết mật độ xương thay đổi
thay độ tuổi, và tùy thuộc vào hai thông số: mật độ xương tối đa trong thời
“xuân thì”, và tỉ lệ mất xương sau thời kì mãn kinh.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Câu kế tiếp tác giả cung cấp
thông tin cụ thể hơn, cho biết một phụ nữ trung bình mất khoảng 50% xương xốp
và 1/3 xương đặc, và tỉ lệ mất xương dao động lớn giữa các phụ nữ. Câu
văn thứ tư (It is not clear whether the rate of bone loss is an independent
risk factor for osteoporotic fractures) cho chúng ta biết khoảng trống trong y
văn: đó là chưa ai biết tỉ lệ mất xương có liên quan gì đến gãy xương hay
không.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sau khi đặt vấn đề, tác giả phát
biểu giả thuyết nghiên cứu (We hypothesized that patients with excessive bone
loss are at increased risk of fracture), và mục đích nghiên cứu (The present
study was designed to assess the contribution of bone loss to the risk of
osteoporotic fractures in elderly women.)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đây là một dẫn nhập có thể nói là
rất logic, vì ý tưởng nối kết nhau. Câu văn đầu cho đến câu văn cuối là một
vòng tròn khép kín. Có lẽ cái hay của tác giả là chỉ tóm gọn phần dẫn nhập
trong một đoạn văn duy nhất với 114 từ! Viết dẫn nhập ngắn gọn và súc
tích như thế đòi hỏi kinh nghiệm chuyên môn tốt và cách dùng chữ một cách chiến
lược.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nhưng nếu chúng ta xem xét phần dẫn
nhập sau đây:<o:p></o:p></div>
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="background: #E3E3E3; mso-cellspacing: 0cm; mso-padding-alt: 0cm 0cm 0cm 0cm; mso-yfti-tbllook: 1184; width: 542px;">
<tbody>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 442.5pt;" valign="top" width="590"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
It is well recognised that
nonsocomial infection is associated with an increase in morbidity and
mortality together with a significant economic cost [1]. Patients in
Intensive Care units develops nonsocomial infections more frequently than
other hospitalised patients [2]. This is a result of severity of illness,
multiple exposure to invasive procedures and multiple therapies [3]. Patients
in surgical and orthopaedic wards are also at a high risk of developing
nonsocomial infections. These patients are exposed to various invasive
procedures (including surgical wounds) which may be similar to those in ICU.
Because of the expected differences in the nature of risk factors, patients'
illnesses in the therapeutic and infection control measures in the above
wards, it was necessary to conduct a study to assess the nonsocomial
infection rates.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cách viết này không tệ, nhưng khó
có thể xem là tốt. Câu văn đầu tiên (It is well recognised that
nonsocomial infection is associated with an increase in morbidity and mortality
together with a significant economic cost [1]) tác giả cho biết vấn đề
quan trọng vì liên quan đến tử vong và tốn kém. Những câu văn sau,
tác giả cố gắng giải thích vấn đề nhiễm trùng ở bệnh nhân cấp cứu và bệnh nhân
qua phẫu thuật chấn thương chỉnh hình, mà họ nghĩ rằng có cùng nguy cơ.
Tuy nhiên, tác giả không cho biết vấn đề là gì, đã có ai nghiên cứu gì, và khoảng
trống của tri thức là gì. Ấy thế mà đến câu văn kế tiếp, tác giả giải
thích lí do cho nghiên cứu! (Because of the expected differences in the nature
of risk factors, patients' illnesses in the therapeutic and infection control
measures in the above wards, it was necessary to conduct a study to assess the
nonsocomial infection rates). Thật ra, mục đích nghiên cứu cũng chưa rõ
ràng, vì tác giả không phát biểu giả thuyết làm nền tảng cho nghiên cứu là
gì. Sau khi đọc xong phần dẫn nhập, có lẽ người đọc không biết ý nghĩa và
tầm quan trọng của nghiên cứu này ra sao. Thật vậy, tác giả chưa thuyết
phục độc giả tại sao họ đã thực hiện công trình nghiên cứu! Nên tránh
cách viết như thế này.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đoạn văn dưới đây cũng là phần dẫn
nhập của một bài báo trên một tập san toán ở Việt Nam. Bài báo này thật
ra không phải là một công trình nghiên cứu toán, mà là một bài viết về lịch sử
phát triển bộ môn toán có tên là “complex analysis” (chưa biết dịch sang tiếng
Việt là gì) ở Việt Nam.<o:p></o:p></div>
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="background: #E3E3E3; mso-cellspacing: 0cm; mso-padding-alt: 0cm 0cm 0cm 0cm; mso-yfti-tbllook: 1184; width: 545px;">
<tbody>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 442.5pt;" valign="top" width="590"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
In the development of
contemporary mathematics in Vietnam complex analysis occupies a special
place. In this note we give a brief survey of the development of complex
analysis in Vietnam. We describe how complex analysis in Vietnam developed
under very special conditions: the anti-French resistance, the struggle for
the reunification of the country, the American war, the economic crisis, and
the change toward a market economy.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đứng trên quan điểm viết báo khoa
học, phần dẫn nhập này chưa đạt. Tạm bỏ qua những sai sót về tiếng Anh và
văn phạm tiếng Anh (khá hiển nhiên), có thể thấy rằng các câu văn không mang
tính nối tiếp và khúc chiếc. Trong câu văn đầu, tác giả không nêu vấn đề
là gì, mà đi thẳng vào vị trí đặc biệt của complex analysis ở Việt Nam.
Nhưng câu thứ hai thì không thấy tac giả nói “đặc biệt” như thế nào; thay
vào đó, tác giả giới thiệu nội dung bài viết! Đến câu thứ 3 thì chúng ta
mới biết “đặc biệt” là gì (là phát triển trong bối cảnh chiến tranh). Nói
cách khác, phần dẫn nhập này chưa đạt, vì chưa nói lên được vấn đề, chưa trả lời
câu hỏi tại sao phải có bài báo này. Cách trình bày ý tưởng cũng chưa mạch
lạc. Nên tránh cách viết này.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Có người nghĩ rằng chỉ cần viết
ngắn gọn, nhưng đối với “văn chương khoa học” thì tôi nghĩ quan điểm đó không
đúng. Viết phần dẫn nhập quá ngắn làm cho người đọc cảm nhận rằng tác giả
thiếu suy nghĩ sâu, thiếu ý tưởng, hay thiếu thông tin (nên chẳng biết viết/nói
gì thêm). Viết dài quá thì độc giả lại nghĩ tác giả có lẽ do thiếu ý tưởng
nên cố tình kéo dài câu chuyện! Do đó, cách viết dẫn nhập tốt nhất là vừa
đủ, không qúa dài và cũng không quá ngắn. Theo kinh nghiệm của tôi, phần
dẫn nhập của một bài báo y khoa chỉ nên giới hạn trong vòng 1 trang A4.
Điều quan trọng nhất là sau khi đọc xong phần dẫn nhập, người đọc biết được tầm
quan trọng của nghiên cứu, và tại sao tác giả làm nghiên cứu. Được như thế
thì có thể xem như tác giả đã “đạt” được một mục tiêu của mình: đó là làm cho
người đọc phải đọc phần kế tiếp (phần Phương pháp).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=75:cach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-3-phuong-phap&catid=46:report-skill&Itemid=61">Cách
viết một bài báo khoa học (Phần 3 – Phương pháp)</a><o:p></o:p></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_24" o:spid="_x0000_s1036" alt="Description: Bản để in"
href="http://statistics.vn/index.php?view=article&catid=46%3Areport-skill&id=75%3Acach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-3-phuong-phap&tmpl=component&print=1&layout=default&page=&option=com_content&Itemid=61"
title=""Bản để in"" style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;
mso-wrap-style:square;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
mso-position-horizontal:absolute;mso-position-horizontal-relative:char;
mso-position-vertical:absolute;mso-position-vertical-relative:line;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEATWt+Wz0DAAAoBwAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVV1uEzEQfkfiDpYfeNvuD5s0u3SL
2vwgpAJVQw/geJ2sVa+92M5PQTxxAs7ALeCVi3ATxt5Nk6YIpLIPiT0ef55vvhn75OWmFmjFtOFK
Fjg+ijBikqqSy0WBr99PggFGxhJZEqEkK/AtM/jl6dMnJyRfaNJUnCJAkCYnBa6sbfIwNLRiNTFH
qmES1uZK18TCVC/CUpM1INciTKKoH9aES3y6gxoRS9BS80dACUVvWDkkckUMQAqa71u6GAX9f2SS
y9Ur3UybS+0ip29XlxrxssCQOUlqSBEOu4XODabhwa7FDmAz17XzV/M52niUW/frMdjGIgrG51GS
9AGfwlI3bs+o3v1hF63Gf90HwbSHwmAvENO4MOTqIbMk3VK7YhRqYSEYcraSGaoLfP7r+zeJfn79
9eML6vSsBJc3Q8HpTZd5cPt3dUAKOGUjRZc1k7YtEc0EsVCbpuKNwUjnLtX6dRljZJUSljcFfvZh
qeyL+2G0NpdGYOlF6kTZ0jPNBZSMQVINK6DEzkwD5KAFgOvWpLVaV4yUxpnvoFoEL+kODIpgtn6j
StCfLK3yVf14ae8kInmjjX3FVI3cAKhDkB6crC6MbWPaunj91IQL4atDyHsGwGwtUFWw1a25+vLt
9imLsvFgPEiDNOmPgzQajYKzyTAN+pP4uDd6PhoOR/Fnd26c5hUvSybdMdvWj9MH8tacamXU3B5R
VYetstv2B2XjaNf8RgleOjgXktGL2VBotCKiwBP/dZnfcwvvh+E1Bi4HlOIkjc6TLJj0B8dBOkl7
QXYcDYIozs6zfpRm6Whyn9IFl+z/KaF1gbNe0vMq7QV9wC3y30NuJK+5ZRoJXhd4cOdEcleIY1l6
aS3hoh3vpcKFv0sFyL0VGoamu67sZurb3G7OVXnrEjaDfyheraC44IqBpwAGldIfMVrDBV9g82FJ
NMNIvJbQB1mcpuBm/STtHScw0fsrs/0VIilAFdhi1A6HFmawZdlovqjgpNinSaozaJo57wq6jclF
J4yd2lvBPGsfOZPlJdHkCmIW0LcFZjK4nnZ5BA8guyO3NGzauEurbZSWvU8HOB68EX5r96a5h2h/
fvobAAD//wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAY2xpcGJvYXJkL3RoZW1lL3Ro
ZW1lMS54bWzsWU9vG0UUvyPxHUZ7b+P/jaM6VezYDbRpo9gt6nG8Hu9OM7uzmhkn9Q21RyQkREEc
qMSNAwIqtRKX8mkCRVCkfgXezOyud+I1SdsIKmgO8e7b37z/782b3ctX7kUMHRIhKY87XvVixUMk
9vmExkHHuzUaXFj3kFQ4nmDGY9Lx5kR6Vzbff+8y3vAZTcYci8koJBFBwCiWG7jjhUolG2tr0gcy
lhd5QmJ4NuUiwgpuRbA2EfgIBERsrVaptNYiTGNvEzgqzajP4F+spCb4TAw1G4JiHIH0m9Mp9YnB
Tg6qGiHnsscEOsSs4wHPCT8akXvKQwxLBQ86XsX8eWubl9fwRrqIqRVrC+sG5i9dly6YHNSMTBGM
c6HVQaN9aTvnbwBMLeP6/X6vX835GQD2fbDU6lLk2RisV7sZzwLIXi7z7lWalYaLL/CvL+nc7na7
zXaqi2VqQPaysYRfr7QaWzUHb0AW31zCN7pbvV7LwRuQxbeW8INL7VbDxRtQyGh8sITWAR0MUu45
ZMrZTil8HeDrlRS+QEE25NmlRUx5rFblWoTvcjEAgAYyrGiM1DwhU+xDTvZwNBYUawF4g+DCE0vy
5RJJy0LSFzRRHe/DBMdeAfLy2fcvnz1Bx/efHt//6fjBg+P7P1pGzqodHAfFVS++/ezPRx+jP558
8+LhF+V4WcT/+sMnv/z8eTkQymdh3vMvH//29PHzrz79/buHJfAtgcdF+IhGRKIb5Ajt8wgMM15x
NSdj8WorRiGmxRVbcSBxjLWUEv59FTroG3PM0ug4enSJ68HbAtpHGfDq7K6j8DAUM0VLJF8LIwe4
yznrclHqhWtaVsHNo1kclAsXsyJuH+PDMtk9HDvx7c8S6JtZWjqG90LiqLnHcKxwQGKikH7GDwgp
se4OpY5fd6kvuORThe5Q1MW01CUjOnayabFoh0YQl3mZzRBvxze7t1GXszKrt8mhi4SqwKxE+RFh
jhuv4pnCURnLEY5Y0eHXsQrLlBzOhV/E9aWCSAeEcdSfECnL1twUYG8h6NcwdKzSsO+yeeQihaIH
ZTyvY86LyG1+0AtxlJRhhzQOi9gP5AGkKEZ7XJXBd7lbIfoe4oDjleG+TYkT7tO7wS0aOCotEkQ/
mYmSWF4l3Mnf4ZxNMTGtBpq606sjGv9d42YUOreVcH6NG1rl868flej9trbsLdi9ympm50SjXoU7
2Z57XEzo29+dt/Es3iNQEMtb1Lvm/K45e//55ryqns+/JS+6MDRoPYvYQduM3dHKqXtKGRuqOSPX
pRm8Jew9kwEQ9TpzuiT5KSwJ4VJXMghwcIHAZg0SXH1EVTgMcQJDe9XTTAKZsg4kSriEw6Ihl/LW
eBj8lT1qNvUhxHYOidUun1hyXZOzs0bOxmgVmANtJqiuGZxVWP1SyhRsex1hVa3UmaVVjWqmKTrS
cpO1i82hHFyemwbE3Jsw1CAYhcDLLTjfa9Fw2MGMTLTfbYyysJgonGeIZIgnJI2Rtns5RlUTpCxX
lgzRdthk0AfHU7xWkNbWbN9A2lmCVBTXWCEui96bRCnL4EWUgNvJcmRxsThZjI46XrtZa3rIx0nH
m8I5GS6jBKIu9RyJWQBvmHwlbNqfWsymyhfRbGeGuUVQhVcf1u9LBjt9IBFSbWMZ2tQwj9IUYLGW
ZPWvNcGt52VASTc6mxb1dUiGf00L8KMbWjKdEl8Vg12gaN/Z27SV8pkiYhhOjtCYzcQ+hvDrVAV7
JlTC6w7TEfQNvJvT3jaP3OacFl3xjZjBWTpmSYjTdqtLNKtkCzcNKdfB3BXUA9tKdTfGvboppuTP
yZRiGv/PTNH7Cbx9qE90BHx40Ssw0pXS8bhQIYculITUHwgYHEzvgGyB97vwGJIK3kqbX0EO9a+t
OcvDlDUcItU+DZCgsB+pUBCyB23JZN8pzKrp3mVZspSRyaiCujKxao/JIWEj3QNbem/3UAipbrpJ
2gYM7mT+ufdpBY0DPeQU683pZPnea2vgn558bDGDUW4fNgNN5v9cxXw8WOyqdr1Znu29RUP0g8WY
1ciqAoQVtoJ2WvavqcIrbrW2Yy1ZXGtmykEUly0GYj4QJfAOCel/sP9R4TP7BUNvqCO+D70VwccL
zQzSBrL6gh08kG6QljiGwckSbTJpVta16eikvZZt1uc86eZyTzhba3aWeL+is/PhzBXn1OJ5Ojv1
sONrS1vpaojsyRIF0jQ7yJjAlH3J2sUJGgfVjgdfkyDQ9+AKvkd5QKtpWk3T4Ao+MsGwZL8Mdbz0
IqPAc0vJMfWMUs8wjYzSyCjNjALDWfoNJqO0oFPpzybw2U7/eCj7QgITXPpFJWuqzue+zb8AAAD/
/wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQAUVZbnZwEAAJgCAAAqAAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxz
L2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzrFJNaxsxEL0X8h8WQXLTyk5aN7SRTSAN+NBLSc5hoh2vhCWNkMau
/e873jS0gUAvPehj9PTePM3oZnVIsdtjbYGyVfN+pjrMjoaQR6seH+71teoaQx4gUkarjtjUann2
4eYHRmAhNR9K60QlN6s8c/liTHMeE7SeCmZBNlQTsIR1NAXcFkY0l7PZwtS/NdTyjWa3Hqyq6+FS
dQ/HIpn/rU2bTXB4R26XMPM7KQyLLxRBqCOyVX3/cvIyz3vxqsz7Nub/04aXB9UY8vaPldfXsRS1
cXCt32cT8oCHvviy2gf8aaEKEPECUvnq5N5gPy7Or24rFqqs2zbEOGECfP4kgAPntTBZJ2L9DEEG
6a0n0J6cLh6yvpJlR3k8RWVicyrROkpF+p15Oio1ZLbzaR/hSDu2A25gF3/D0lA7gVROX+LEfnKU
+ZW/ZkxianEq4lT67zRIR78dGGuGqebmzX9a/gIAAP//AwBQSwECLQAUAAYACAAAACEAu+VIlAUB
AAAeAgAAEwAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAA
IQCtMD/xwQAAADIBAAALAAAAAAAAAAAAAAAAADYBAABfcmVscy8ucmVsc1BLAQItABQABgAIAAAA
IQBNa35bPQMAACgHAAAfAAAAAAAAAAAAAAAAACACAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvZHJhd2lu
ZzEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAJxOXiHiBgAAOhwAABoAAAAAAAAAAAAAAAAAmgUAAGNsaXBi
b2FyZC90aGVtZS90aGVtZTEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhABRVludnAQAAmAIAACoAAAAAAAAA
AAAAAAAAtAwAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVscy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc1BLBQYA
AAAABQAFAGcBAABjDgAAAAA=
" o:button="t" filled="f" stroked="f">
<v:fill o:detectmouseclick="t"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if !vml]--><a href="http://statistics.vn/index.php?view=article&catid=46%3Areport-skill&id=75%3Acach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-3-phuong-phap&tmpl=component&print=1&layout=default&page=&option=com_content&Itemid=61"><img alt="Description: Bản để in" border="0" height="32" src="file:///C:\Users\HUYNGU~1\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.png" title=""Bản để in"" v:shapes="Rectangle_x0020_24" width="32" /></a><!--[endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1035" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_23" o:spid="_x0000_s1035" alt="Description: Email"
href="http://statistics.vn/index.php?option=com_mailto&tmpl=component&link=aHR0cDovL3N0YXRpc3RpY3Mudm4vaW5kZXgucGhwP29wdGlvbj1jb21fY29udGVudCZ2aWV3PWFydGljbGUmaWQ9NzU6Y2FjaC12aWV0LW1vdC1iYWktYmFvLWtob2EtaG9jLXBoYW4tMy1waHVvbmctcGhhcCZjYXRpZD00NjpyZXBvcnQtc2tpbGwmSXRlbWlkPTYx"
title=""Email"" style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;
mso-wrap-style:square;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
mso-position-horizontal:absolute;mso-position-horizontal-relative:char;
mso-position-vertical:absolute;mso-position-vertical-relative:line;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArGuVwicDAAAWBwAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVdtu3CAQfa/Uf0A89M3xJd6L3ThR
spcqUtpG2eYDCGbXKBgcYG+t+u8dsDe72VStlPhhd4DhMGfODJxdbGqBVkwbrmSB45MIIyapKrlc
FPj+xzQYYmQskSURSrICb5nBF+cfP5yRfKFJU3GKAEGanBS4srbJw9DQitXEnKiGSVibK10TC0O9
CEtN1oBcizCJon5YEy7x+R5qTCxBS83fACUUfWTliMgVMQApaH4408Uo6PuRSS5XX3Qza261i5x+
W91qxMsCQ+YkqSFFOOwWOjcYhke7FnuAzVzXzl/N52jjUbbu12OwjUUUJk+jJOkDPoWlzm7PqL7/
ZRetJv/cB8G0h4JxEIhpXBhy9ZpZcrqjdsco1MJCMOTmSmaoLvAEZBRexkpw+TgSnD52CYfV/xcF
MOeUjRVd1kzatjI0E8RCSZqKNwYjnbsM6+syxsgqJSxvCvzpaansZ396a7qkAScvSSfBjoxpbqBA
DJJqVAEBdmkaoAIFD8x2U1qrdcVIadz0M1SL4AXcg4HkD+uvqgS1ydIqT/7tQj4LQvJGG/uFqRo5
AxhDkB6crG6MbWPauXi11JQL4WtByBcTgNnOQA3BVrfmqsk3168syibDyTAN0qQ/CdJoPA4up6M0
6E/jQW98Oh6NxvFvd26c5hUvSybdMbtGj9NXqtacamXU3J5QVYetoLtmB0HjaN/qRgleOjgXktGL
h5HQaEVEgaf+6zJ/4Ba+DMNrDFyOKMVJGl0lWTDtDwdBOk17QTaIhkEUZ1dZP0qzdDx9SemGS/Z+
Smhd4KyX9LxKB0EfcYv895obyWtumUaC1wUePjuR3BXiRJZeWgv91doHqXDh71MBcu+EBtN0l5Pd
zHxT282VKrcuYQ/wD8WrFRQXXChw8YNRKf0TozVc5wU2T0uiGUbiWkIfZHGagpv1g7Q3SGCgD1ce
DleIpABVYItRa44sjGDLstF8UcFJsU+TVJfQNHPeFXQbk4tOGDuzW8E8ax85k+Ut0eQOYhbQtwVm
MrifdXkEDyC7J7c0bNa4K6ptlJa9Twc4Hr0Ifmv3grln53B8/gcAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAh
AJxOXiHiBgAAOhwAABoAAABjbGlwYm9hcmQvdGhlbWUvdGhlbWUxLnhtbOxZT28bRRS/I/EdRntv
4/+NozpV7NgNtGmj2C3qcbwe704zu7OaGSf1DbVHJCREQRyoxI0DAiq1EpfyaQJFUKR+Bd7M7K53
4jVJ2wgqaA7x7tvfvP/vzZvdy1fuRQwdEiEpjzte9WLFQyT2+YTGQce7NRpcWPeQVDieYMZj0vHm
RHpXNt9/7zLe8BlNxhyLySgkEUHAKJYbuOOFSiUba2vSBzKWF3lCYng25SLCCm5FsDYR+AgERGyt
Vqm01iJMY28TOCrNqM/gX6ykJvhMDDUbgmIcgfSb0yn1icFODqoaIeeyxwQ6xKzjAc8JPxqRe8pD
DEsFDzpexfx5a5uX1/BGuoipFWsL6wbmL12XLpgc1IxMEYxzodVBo31pO+dvAEwt4/r9fq9fzfkZ
APZ9sNTqUuTZGKxXuxnPAsheLvPuVZqVhosv8K8v6dzudrvNdqqLZWpA9rKxhF+vtBpbNQdvQBbf
XMI3ulu9XsvBG5DFt5bwg0vtVsPFG1DIaHywhNYBHQxS7jlkytlOKXwd4OuVFL5AQTbk2aVFTHms
VuVahO9yMQCABjKsaIzUPCFT7ENO9nA0FhRrAXiD4MITS/LlEknLQtIXNFEd78MEx14B8vLZ9y+f
PUHH958e3//p+MGD4/s/WkbOqh0cB8VVL7797M9HH6M/nnzz4uEX5XhZxP/6wye//Px5ORDKZ2He
8y8f//b08fOvPv39u4cl8C2Bx0X4iEZEohvkCO3zCAwzXnE1J2PxaitGIabFFVtxIHGMtZQS/n0V
Ougbc8zS6Dh6dInrwdsC2kcZ8OrsrqPwMBQzRUskXwsjB7jLOetyUeqFa1pWwc2jWRyUCxezIm4f
48My2T0cO/HtzxLom1laOob3QuKoucdwrHBAYqKQfsYPCCmx7g6ljl93qS+45FOF7lDUxbTUJSM6
drJpsWiHRhCXeZnNEG/HN7u3UZezMqu3yaGLhKrArET5EWGOG6/imcJRGcsRjljR4dexCsuUHM6F
X8T1pYJIB4Rx1J8QKcvW3BRgbyHo1zB0rNKw77J55CKFogdlPK9jzovIbX7QC3GUlGGHNA6L2A/k
AaQoRntclcF3uVsh+h7igOOV4b5NiRPu07vBLRo4Ki0SRD+ZiZJYXiXcyd/hnE0xMa0GmrrTqyMa
/13jZhQ6t5Vwfo0bWuXzrx+V6P22tuwt2L3KambnRKNehTvZnntcTOjb35238SzeI1AQy1vUu+b8
rjl7//nmvKqez78lL7owNGg9i9hB24zd0cqpe0oZG6o5I9elGbwl7D2TARD1OnO6JPkpLAnhUlcy
CHBwgcBmDRJcfURVOAxxAkN71dNMApmyDiRKuITDoiGX8tZ4GPyVPWo29SHEdg6J1S6fWHJdk7Oz
Rs7GaBWYA20mqK4ZnFVY/VLKFGx7HWFVrdSZpVWNaqYpOtJyk7WLzaEcXJ6bBsTcmzDUIBiFwMst
ON9r0XDYwYxMtN9tjLKwmCicZ4hkiCckjZG2ezlGVROkLFeWDNF22GTQB8dTvFaQ1tZs30DaWYJU
FNdYIS6L3ptEKcvgRZSA28lyZHGxOFmMjjpeu1lresjHScebwjkZLqMEoi71HIlZAG+YfCVs2p9a
zKbKF9FsZ4a5RVCFVx/W70sGO30gEVJtYxna1DCP0hRgsZZk9a81wa3nZUBJNzqbFvV1SIZ/TQvw
oxtaMp0SXxWDXaBo39nbtJXymSJiGE6O0JjNxD6G8OtUBXsmVMLrDtMR9A28m9PeNo/c5pwWXfGN
mMFZOmZJiNN2q0s0q2QLNw0p18HcFdQD20p1N8a9uimm5M/JlGIa/89M0fsJvH2oT3QEfHjRKzDS
ldLxuFAhhy6UhNQfCBgcTO+AbIH3u/AYkgreSptfQQ71r605y8OUNRwi1T4NkKCwH6lQELIHbclk
3ynMquneZVmylJHJqIK6MrFqj8khYSPdA1t6b/dQCKluuknaBgzuZP6592kFjQM95BTrzelk+d5r
a+CfnnxsMYNRbh82A03m/1zFfDxY7Kp2vVme7b1FQ/SDxZjVyKoChBW2gnZa9q+pwitutbZjLVlc
a2bKQRSXLQZiPhAl8A4J6X+w/1HhM/sFQ2+oI74PvRXBxwvNDNIGsvqCHTyQbpCWOIbByRJtMmlW
1rXp6KS9lm3W5zzp5nJPOFtrdpZ4v6Kz8+HMFefU4nk6O/Ww42tLW+lqiOzJEgXSNDvImMCUfcna
xQkaB9WOB1+TIND34Aq+R3lAq2laTdPgCj4ywbBkvwx1vPQio8BzS8kx9YxSzzCNjNLIKM2MAsNZ
+g0mo7SgU+nPJvDZTv94KPtCAhNc+kUla6rO577NvwAAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAhAPbyNsqx
AQAAxwIAACoAAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHOsUstu
2zAQvBfoPwg89Fa9nAZ1G9lA7FgJYBuOYluPS0GRtJ58QFrJVr++VIIgDRCgl14IcAY7Ozu7N/ML
r42eNW0hhYcc00YGE0TSQmQeOuxXX78jowUsKK6lYB4aWIvms8+fbgJWY9BFbV6o1tAqovVQDqB+
WFZLcsZxa0rFhGZOsuEY9LfJLIVJhTNmubZ9bTV/a6DZO03jgXqoeaAuMvaD0p3/rS1Pp4KwpSQd
ZwI+aGGB9sW0IG4yBh4yzRfk5XVM7RVZH9tw/qeNXA/U1IWo3qy8Tgc61BYK0pq9sApB2cVUuZpL
NWbtEcl/cVzUIL9grn4CV/WIKb0aAc/QqOrh+8AmS9mvJ1s7jgJFJoGKJ5uO8qseh9+qJMo64ufn
nTs9U7/u09IpU9c5xe60o/6xo4vExeFxsgtXg+bL1D9wHD5Ot78P17G7KvHCGXl7HTo9XThFHFYQ
81W/DkGm7h1gf1quo1sZh1ewGZwzvj/2KSege+ZkkZSjp2Rp29tSDUl02xPxCMQFlfpn/hQFdRrW
1W4fX17j2UiqD+DuAqwR+HlF1rvzm/0BAAD//wMAUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhALvlSJQFAQAAHgIA
ABMAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAFtDb250ZW50X1R5cGVzXS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEArTA/
8cEAAAAyAQAACwAAAAAAAAAAAAAAAAA2AQAAX3JlbHMvLnJlbHNQSwECLQAUAAYACAAAACEArGuV
wicDAAAWBwAAHwAAAAAAAAAAAAAAAAAgAgAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL2RyYXdpbmcxLnht
bFBLAQItABQABgAIAAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAAAAAAAAAAAAAAIQFAABjbGlwYm9hcmQv
dGhlbWUvdGhlbWUxLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQD28jbKsQEAAMcCAAAqAAAAAAAAAAAAAAAA
AJ4MAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHNQSwUGAAAAAAUA
BQBnAQAAlw4AAAAA
" o:button="t" filled="f" stroked="f">
<v:fill o:detectmouseclick="t"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if !vml]--><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_mailto&tmpl=component&link=aHR0cDovL3N0YXRpc3RpY3Mudm4vaW5kZXgucGhwP29wdGlvbj1jb21fY29udGVudCZ2aWV3PWFydGljbGUmaWQ9NzU6Y2FjaC12aWV0LW1vdC1iYWktYmFvLWtob2EtaG9jLXBoYW4tMy1waHVvbmctcGhhcCZjYXRpZD00NjpyZXBvcnQtc2tpbGwmSXRlbWlkPTYx"><img alt="Description: Email" border="0" height="32" src="file:///C:\Users\HUYNGU~1\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.png" title=""Email"" v:shapes="Rectangle_x0020_23" width="32" /></a><!--[endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1034" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Có lẽ phần quan trọng nhất của một
bài báo khoa học là phần phương pháp. Kinh nghiệm làm biên tập của tôi
cho thấy tập san tôi tham gia phụ trách trong ban biên tập (tập san Journal
of Bone and Mineral Research) từ chối khoảng 75% những bài báo gửi đến; trong số
bài báo bị từ chối, gần 70% là do khiếm khuyết trong phần phương pháp.
Tôi đã thấy và đọc rất nhiều bài báo gửi đến cho tập san mà kết quả rất thú vị,
nhưng đành phải từ chối vì phần phương pháp được mô tả quá sơ sài, hay mô tả một
cách xem thường người đọc. Có thể tác giả không có ý xem thường ai, nhưng
vì cách viết và trình bày chưa đạt chuẩn mực nên gây ra ấn tượng đó.
Trong phần 3 này, tôi sẽ chỉ các bạn viết phần phương pháp một cách chuẩn mực
và chắc chắn sẽ không bị ai phê bình là … viết dở. :-)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phương pháp (Methods)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phần phương pháp nghiên cứu có lẽ
là phần quan trọng nhất trong một bài báo khoa học. Khoảng 70% bài báo
khoa học bị từ chối chỉ vì phương pháp nghiên cứu không thích hợp hay sai lầm.
Nhiều người đọc có thói quen đọc phương pháp trước, rồi sau đó họ đọc các phần
khác. Nếu họ thấy phương pháp nghiên cứu có chất lượng, họ sẽ đọc tiếp; nếu
không, họ sẽ bỏ qua một bên! Do đó, đây là phần mà tác giả cần phải đầu
tư nhiều thì giờ để viết cho “đạt”.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong phần phương pháp, tác giả
phải trả lời cho được câu hỏi: "tác giả đã làm gì” (What did you do?)
Để trả lời câu hỏi này, tác giả phải cung cấp thông tin về thiết kế nghiên cứu,
bệnh nhân (hay đối tượng nghiên cứu), phương pháp đo lường, độ tin cậy và chính
xác của đo lường, phương pháp phân tích dữ liệu. Do đó, phần phương pháp
nghiên cứu có thể có những tiêu đề nhỏ như sau:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thiết kế nghiên cứu (study
design). Phát biểu ngằn gọn về mô hình nghiên cứu. Đây là câu văn đơn giản,
nhưng nói lên giá trị khoa học của công trình nghiên cứu. Ví dụ: “The
study was designed as a cross-sectional investigation, in which 210 women aged
between 50 and 85 were randomly sampled by the cluster sampling scheme.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đối tượng tham gia (Participants).
Thông tin về đặc điểm của đối tượng nghiên cứu đóng vai trò quan trọng để người
đọc có thể đánh giá khả năng khái quát hóa của công trình nghiên cứu. Khi
mô tả đặc điểm đối tượng nghiên cứu, tiêu chuẩn tuyển chọn và tiêu chuẩn loại.
Đôi khi tác giả cần phải các biến số quan trọng như độ tuổi, giới tính, sắc tộc,
trình độ học vấn, tình trạng sức khỏe. Ví dụ: "All women
requesting an IUCD (intrauterine contraceptive device) at the Family Welfare
Clinic, Kenyatta National Hospital, who were menstruating regularly and who
were between 20 and 44 years of age, were candidates for inclusion in the
study. They were not admitted to the study if any of the following
criteria were present: (1) a history of ectopic pregnancy, (2) pregnancy within
the past 42 days, (3) leiomyomata of the uterus, (4) active PID (pelvic
inflammatory disease), (5) a cervical or endometrial malignancy, (6) a known
hypersensitivity to tetracyclines, (7) use of any antibiotics within the past
14 days or long-acting injectable penicillin, (8) an impaired response to
infection, or (9) residence outside the city of Nairobi, insufficient address
for follow-up, or unwillingness to return for follow-up."<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Địa điểm và bối cảnh nghiên cứu (setting).
Cần phải cung cấp thông tin về địa điểm mà công trình nghiên cứu được thực hiện,
hay nơi mà dữ liệu được thu thập, bởi vì địa điểm có thể ảnh hưởng đến tính hợp
lí ngoại tại của kết quả nghiên cứu. Chẳng hạn như khi chúng tôi làm
nghiên cứu về vitamin D, chúng tôi phải cung cấp thông tin về thành phố mà mình
thực hiện công trình nghiên cứu. Ví dụ: “The study was designed as a
cross-sectional investigation, in which the setting was Ho Chi Minh City
(formerly Saigon). The City is located at 10°45'N, 106°40'E in the
southeastern region of Vietnam. The City is in the tropic and close to
the sea; therefore it has a tropical climate, with an average humidity of
75%. There are only two distinct seasons: the rainy season, with an
average rainfall of about 1,800 millimetres annually (about 150 rainy days
per year), usually begins in May and ends in late November; the dry season
lasts from December to April. The average temperature is 28°C (82°F), the
highest temperature sometimes reaches 39°C (102°F) around noon in late April,
while the lowest may fall below 16°C (61°F) in the early mornings of late
December.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Qui trình nghiên cứu (Procedures).
Trong phần này, tác giả phải tóm lược từng bước nghiên cứu, kể cả những chỉ dẫn
cho đối tượng nghiên cứu như thế nào. Việc phân nhóm trong nghiên cứu,
chi tiết về can thiệp hay điều trị (nếu có). Nếu công trình có liên quan
đến ngẫu nhiên hóa, tác giả cần phải mô tả cụ thể qui trình ngẫu nhiên hóa
(randomization) như thế nào, kĩ thuật gì đã được sử dụng để đảm bảo các nhóm
cân đối, v.v…<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ: Patients with
psoriatic arthritis were randomized to receive placebo or etanercept (Enbrel)
at a dose of 25 mg twice weekly by subcutaneous administration for 12 weeks ...
Etanercept was supplied as a sterile, lyophilized powder in vials containing 25
mg etanercept, 40 mg mannitol, 10 mg sucrose, and 1-2 mg tromethamine per
vial. Placebo was identically supplied and formulated except that it
contained no etanercept. Each vial was reconstituted with 1 mL
bacteriostatic water for injection.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ngoài ra, tác giả phải mô tả cẩn
thận kĩ thuật đo lường được sử dụng trong nghiên cứu, như tên của máy, model
gì, software phiên bản nào, và nơi sản xuất. Cần phải mô tả điều kiện
(nhiệt độ, ánh sáng) trong khi đo lường, cũng như các hệ số về độ tin cậy và độ
chính xác của kĩ thuật đo lường.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ: Blood pressure
(diastolic phase 5) while patient was sitting and had rested for at least five
minutes was measured by a trained nurse with a Copal UA-251 or a Takeda UA-751
electronic ausculatory blood pressure reading machine (Andrew Stephens,
Brighouse, West Yorkshire) or with a Hawksley random zero sphygmomanometer
(Hawksley, Lancing, Sussex) in patients with atrial fibrillation. The
first reading was discarded and the mean of the next three consecutive readings
with a coefficient of variation below 15% was used in the study, with
additional readings if required.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Định nghĩa chỉ tiêu lâm sàng (measurements
of endpoints). Một công trình nghiên cứu lâm sàng phải có một endpoint
hay outcome, mà tôi tạm dịch là “chỉ tiêu lâm sàng”, là cái làm thước đo của một
thuật can thiệp. Do đó, tác giả cẩn phải định nghĩa rõ ràng chỉ tiêu lâm
sàng của công trình nghiên cứu là gì, và nhất là phương pháp đo lường (như vừa
đề cập) ra sao. Thông thường, một nghiên cứu có 2 chỉ tiêu lâm sàng mà tiếng
Anh gọi là “primary endpoint” (chỉ tiêu chính) và “secondary endpoint” (chỉ
tiêu phụ).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ: The primary
endpoint with respect to efficacy in psoriasis was the proportion of patients
achieving a 75% improvement in psoriasis activity from baseline to 12 weeks as
measured by the PASI (psoriasis area and severity index). Additional
analyses were done on the percentage change in PASI scores and improvements in
target psoriasis lesions.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nên nhớ rằng ở phần này tác giả
chỉ mô tả những biến có liên quan đến bài báo, chứ không phải mô tả tất cả những
biến đã được thu thập trong công trình nghiên cứu. Chẳng hạn như nếu bài
báo chỉ nói về mật độ xương, thì tác giả không cần phải nói đến gãy xương (vì
hai biến này rất khác nhau). Nguyên tắc là: chỉ mô tả những gì có liên
quan đến phần kết quả.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cỡ mẫu (Sample Size).
Cỡ mẫu là một yếu tố rất quan trọng trong một nghiên cứu lâm sàng. Thông
thường, các nghiên cứu randomized controlled trial (RCT) phải có một câu văn mô
tả cách tính cỡ mẫu. Không phải là công thức tính (như tôi thấy nhiều bài
báo ở Việt Nam), mà là những giả định đằng sau cách tính. Điều này quan
trọng, vì qua giả định, người đọc có thể đánh giá khả năng mà công trình nghiên
cứu có thể giải quyết câu hỏi đặt ra trong phần dẫn nhập.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ: We consider
that the incidence of symptomatic deep venous thrombosis or pulmonary embolism
or death would be 4% in the placebo group and 1.5% in the ardeparin sodium
group. Based on 0.9 power to detect a significant difference (p
0.05, two-sided), 976 patients were required for each study group. To
compensate for nonevaluable patients, we planned to enroll 1000 patients in
each group.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ngẫu nhiên hóa (Randomization).
Trong các công trình nghiên cứu lâm sàng đối chứng ngẫu nhiên (randomized
controlled trial hay RCT), bệnh nhân thường được phân nhóm một cách ngẫu nhiên.
Có nhiều cách phân nhóm bằng máy tính và thuật toán, cho nên tác giả có trách
nhiệm phải mô tả rõ phương pháp phân nhóm để người đọc có thế đánh giá chất lượng
của nghiên cứu. Nếu cách phân nhóm có hiệu quả thì kết quả thường cho thấy
các nhóm rất tương đương về các đặc tính lâm sàng. Một ví dụ về cách mô tả
phương pháp phân nhóm có thể thấy trong đoạn văn sau đây: “Women had an equal
probability of assignment to the groups. The randomization code was
developed using a computer random number generator to select random permuted
blocks. The block lengths were 4, 8, and 10 varied randomly.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Mật hóa (còn gọi là Blinding).
Trong các công trình RCT, có khi cả bác sĩ điều trị và bệnh nhân đều không biết
bệnh nhân mình (hay mình) nằm trong nhóm nào của nghiên cứu. Đây là một
biện pháp nhằm tăng tính khách quan khi đánh giá hiệu quả của can thiệp.
Cũng như ngẫu nhiên hóa có thể thực hiện bằng nhiều thuật toán, cách mật
hóa cũng có thể thực hiện bằng nhiều “thủ thuật”. Cách mô tả thủ thuật đó
có thể tìm thấy trong đoạn văn sau đây:: “All study personnel and
participants were blinded to treatment assignment for the duration of the
study. Only the study statisticians and the data monitoring committee saw
unblinded data but none had any contact with study participants.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phân tích dữ liệu (Data
Analysis). Thiết kế và phân tích các nghiên cứu lâm sàng đều cần đến các
phương pháp thống kê. Do đó, phần này tuy là phần cuối trong phần phương
pháp của bài báo khoa học, nhưng nó đóng vai trò rất quan trọng. Tôi từng
phục vụ trong ban biên tập và thấy rất nhiều bài báo và công trình nghiên cứu rất
tốt nhưng vì phân tích sai nên đành phải từ chối. Con số bài báo bị từ chối
vì phân tích sai có khi lên đến 50% (như với tập san JAMA chẳng hạn). Do
đó, trong phần phân tích, tác giả phải phát biểu cho được biến phụ thuộc (hay
endpoints hoặc outcome) là gì, biến độc lập (hay risk factors hoặc covariates)
là gì, và định nghĩa rõ ràng các biến này được xử lí ra sao. Nếu số liệu
đã qua hoán chuyển thì tác giả phải giải thích tại sao. Vì có nhiều
phương pháp phân tích số liệu và kiểm định giả thuyết, nên tác giả còn phải giải
thích tại sao đã chọn phương pháp A mà không là phương pháp B. Đôi khi
tác giả cũng phải nói ra đã dùng software nào cho phân tích. (Nhớ đừng
“khoe” software phân tích mà cơ quan hay cá nhân đã “tậu” một cách bất hợp
pháp!)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ về cách viết đoạn văn
này như sau: “All data analysis was carried out according to a pre-established
analysis plan. Proportions were compared by using Chi-squared tests with
continuity correction or Fisher's exact test when appropriate.
Multivariate analyses were conducted with logistic regression. The
durations of episodes and signs of disease were compared by using proportional
hazards regression. Mean serum retinol concentrations were compared by
t-test and analysis of covariance ... Two-sided significance tests were
used throughout. The analysis was performed with the SAS system (SAS
Institute, Inc, Cary, NC, USA.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nói chung, phần Phương pháp thường
dài gấp 2 hay 3 lần phần Dẫn nhập. Sẽ không có vấn đề gì nếu tác giả mô tả phần
Phương pháp một cách chi tiết, vì nếu tập san thấy không cần thiết thì họ sẽ cắt
bỏ hay đưa vào phần phụ chú (appendix). Nhưng sẽ là vấn đề nếu tác giả cố
tình mô tả phần Phương pháp một cách mù mờ và vắn tắt, bởi vì người duyệt bài sẽ
nghĩ tác giả hoặc là muốn dấu diếm vấn đề hoặc là thiếu thành thật! Xin
nhắc lại rằng gần 70% bài báo khoa học bị từ chối là do phương pháp không đúng
hay mô tả không đầy đủ. Vì thế, tác giả cần phải hết sức thận trọng trong
phần mô tả Phương pháp nghiên cứu, làm sao nói cho được là “what did you do” (bạn
đã làm gì trong nghiên cứu này).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong các phần kế tiếp, tôi sẽ chỉ
cách viết phần kết quả và mô tả các dữ liệu. Thể theo yêu cầu của nhiều bạn
đọc, tôi cũng sẽ cố gắng chỉ ra những chữ, câu văn, những đoạn văn quen thuộc
trong cách viết một bài báo khoa học. Tôi nghĩ những chữ, câu văn và đoạn
văn đặc thù này sẽ rất có ích cho các bạn đang muốn hay trong quá trình “phải
có danh gì với núi sông” (tức là công bố cho được một vài bài báo khoa học để
lưu danh cùng hậu thế :-)).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=76:cach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-4-ket-qua&catid=46:report-skill&Itemid=61">Cách
viết một bài báo khoa học (Phần 4 – Kết quả)</a><o:p></o:p></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_31" o:spid="_x0000_s1034" alt="Description: Bản để in"
href="http://statistics.vn/index.php?view=article&catid=46%3Areport-skill&id=76%3Acach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-4-ket-qua&tmpl=component&print=1&layout=default&page=&option=com_content&Itemid=61"
title=""Bản để in"" style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;
mso-wrap-style:square;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
mso-position-horizontal:absolute;mso-position-horizontal-relative:char;
mso-position-vertical:absolute;mso-position-vertical-relative:line;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEA0IGKFD4DAAAoBwAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVUtu2zAQ3RfoHQguulMkObJjqVGC
xJ8iQNoGcXMAhqItIhSpkPSvRVc9Qc/QW7TbXiQ36ZCSYycpWiDRwiaHw8d582bIw+NVJdCCacOV
zHG8F2HEJFUFl7McX30aB32MjCWyIEJJluM1M/j46PWrQ5LNNKlLThEgSJORHJfW1lkYGlqyipg9
VTMJa1OlK2JhqmdhockSkCsRdqKoF1aES3y0hRoSS9Bc82dACUVvWDEgckEMQAqa7VraGAV9OTLJ
5OKdrif1hXaR0w+LC414kWPInCQVpAiH7ULrBtPw0a7ZFmA11ZXzV9MpWnmUtfv1GGxlEQXjftTp
9ACfwlI7bs4oP/5lFy1H/9wHwTSHwmAnEFO7MOTiKbP9eEPtklGohZlgyNkKZqjO8endzx8S/f5+
9+sbavUsBZc3A8HpTZt5cPt/dUAKOGVDRecVk7YpEc0EsVCbpuS1wUhnLtX6rIDjrVLC8jrHb27n
yr59GEZjc2kEll6kVpQNPVOfQ8kYJNWgBErsxNRADloAuG5MWqtlyUhhnPkeqkHwkm7BoAiul+9V
AfqTuVW+qp8v7b1EJKu1se+YqpAbAHUI0oOTxbmxTUwbF6+fGnMhfHUI+cAAmI0Fqgq2ujVXX77d
vqRROuqP+kmQdHqjIImGw+BkPEiC3jg+6A73h4PBMP7qzo2TrORFwaQ7ZtP6cfJE3opTrYya2j2q
qrBRdtP+oGwcbZvfKMELB+dCMnp2PRAaLYjI8dh/beZ33MKHYXiNgcsjSnEniU47aTDu9Q+CZJx0
g/Qg6gdRnJ6mvShJk+H4IaVzLtnLKaFljtNup+tV2gn6EbfIf0+5kazilmkkeJXj/r0TyVwhjmTh
pbWEi2a8kwoX/jYVIPdGaBia9rqyq4lvc7s6VcXaJewa/qF4tYLigisGngIYlEp/xmgJF3yOze2c
aIaROJPQB2mcJOBm/STpHnRgondXrndXiKQAlWOLUTMcWJjBlnmt+ayEk2KfJqlOoGmmvC3oJiYX
nTB2YteCedY+ciaLC6LJJcQsoG9zzGRwNWnzCB5AdktubtikdpdW0ygNe58OcHz0Rvit7ZvmHqLd
+dEfAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAGNsaXBib2FyZC90aGVtZS90
aGVtZTEueG1s7FlPbxtFFL8j8R1Ge2/j/42jOlXs2A20aaPYLepxvB7vTjO7s5oZJ/UNtUckJERB
HKjEjQMCKrUSl/JpAkVQpH4F3szsrnfiNUnbCCpoDvHu29+8/+/Nm93LV+5FDB0SISmPO171YsVD
JPb5hMZBx7s1GlxY95BUOJ5gxmPS8eZEelc233/vMt7wGU3GHIvJKCQRQcAolhu444VKJRtra9IH
MpYXeUJieDblIsIKbkWwNhH4CAREbK1WqbTWIkxjbxM4Ks2oz+BfrKQm+EwMNRuCYhyB9JvTKfWJ
wU4Oqhoh57LHBDrErOMBzwk/GpF7ykMMSwUPOl7F/Hlrm5fX8Ea6iKkVawvrBuYvXZcumBzUjEwR
jHOh1UGjfWk7528ATC3j+v1+r1/N+RkA9n2w1OpS5NkYrFe7Gc8CyF4u8+5VmpWGiy/wry/p3O52
u812qotlakD2srGEX6+0Gls1B29AFt9cwje6W71ey8EbkMW3lvCDS+1Ww8UbUMhofLCE1gEdDFLu
OWTK2U4pfB3g65UUvkBBNuTZpUVMeaxW5VqE73IxAIAGMqxojNQ8IVPsQ072cDQWFGsBeIPgwhNL
8uUSSctC0hc0UR3vwwTHXgHy8tn3L589Qcf3nx7f/+n4wYPj+z9aRs6qHRwHxVUvvv3sz0cfoz+e
fPPi4RfleFnE//rDJ7/8/Hk5EMpnYd7zLx//9vTx868+/f27hyXwLYHHRfiIRkSiG+QI7fMIDDNe
cTUnY/FqK0YhpsUVW3EgcYy1lBL+fRU66BtzzNLoOHp0ievB2wLaRxnw6uyuo/AwFDNFSyRfCyMH
uMs563JR6oVrWlbBzaNZHJQLF7Mibh/jwzLZPRw78e3PEuibWVo6hvdC4qi5x3CscEBiopB+xg8I
KbHuDqWOX3epL7jkU4XuUNTFtNQlIzp2smmxaIdGEJd5mc0Qb8c3u7dRl7Myq7fJoYuEqsCsRPkR
YY4br+KZwlEZyxGOWNHh17EKy5QczoVfxPWlgkgHhHHUnxApy9bcFGBvIejXMHSs0rDvsnnkIoWi
B2U8r2POi8htftALcZSUYYc0DovYD+QBpChGe1yVwXe5WyH6HuKA45Xhvk2JE+7Tu8EtGjgqLRJE
P5mJklheJdzJ3+GcTTExrQaautOrIxr/XeNmFDq3lXB+jRta5fOvH5Xo/ba27C3YvcpqZudEo16F
O9mee1xM6NvfnbfxLN4jUBDLW9S75vyuOXv/+ea8qp7PvyUvujA0aD2L2EHbjN3Ryql7Shkbqjkj
16UZvCXsPZMBEPU6c7ok+SksCeFSVzIIcHCBwGYNElx9RFU4DHECQ3vV00wCmbIOJEq4hMOiIZfy
1ngY/JU9ajb1IcR2DonVLp9Ycl2Ts7NGzsZoFZgDbSaorhmcVVj9UsoUbHsdYVWt1JmlVY1qpik6
0nKTtYvNoRxcnpsGxNybMNQgGIXAyy0432vRcNjBjEy0322MsrCYKJxniGSIJySNkbZ7OUZVE6Qs
V5YM0XbYZNAHx1O8VpDW1mzfQNpZglQU11ghLovem0Qpy+BFlIDbyXJkcbE4WYyOOl67WWt6yMdJ
x5vCORkuowSiLvUciVkAb5h8JWzan1rMpsoX0WxnhrlFUIVXH9bvSwY7fSARUm1jGdrUMI/SFGCx
lmT1rzXBredlQEk3OpsW9XVIhn9NC/CjG1oynRJfFYNdoGjf2du0lfKZImIYTo7QmM3EPobw61QF
eyZUwusO0xH0Dbyb0942j9zmnBZd8Y2YwVk6ZkmI03arSzSrZAs3DSnXwdwV1APbSnU3xr26Kabk
z8mUYhr/z0zR+wm8fahPdAR8eNErMNKV0vG4UCGHLpSE1B8IGBxM74Bsgfe78BiSCt5Km19BDvWv
rTnLw5Q1HCLVPg2QoLAfqVAQsgdtyWTfKcyq6d5lWbKUkcmogroysWqPySFhI90DW3pv91AIqW66
SdoGDO5k/rn3aQWNAz3kFOvN6WT53mtr4J+efGwxg1FuHzYDTeb/XMV8PFjsqna9WZ7tvUVD9IPF
mNXIqgKEFbaCdlr2r6nCK261tmMtWVxrZspBFJctBmI+ECXwDgnpf7D/UeEz+wVDb6gjvg+9FcHH
C80M0gay+oIdPJBukJY4hsHJEm0yaVbWtenopL2WbdbnPOnmck84W2t2lni/orPz4cwV59TieTo7
9bDja0tb6WqI7MkSBdI0O8iYwJR9ydrFCRoH1Y4HX5Mg0PfgCr5HeUCraVpN0+AKPjLBsGS/DHW8
9CKjwHNLyTH1jFLPMI2M0sgozYwCw1n6DSajtKBT6c8m8NlO/3go+0ICE1z6RSVrqs7nvs2/AAAA
//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAKdMBCmUBAACUAgAAKgAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVs
cy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc6xSwWobMRC9F/IPi6C9aWUnwQlpZFNoAz70UtJzmWrHllhJo0hj
x/77jjcNTSCQSw8S0jy9N29mdLs6pNjtsbZA2ap5P1MdZkdDyFurft7f6WvVNYY8QKSMVh2xqdXy
7MPtD4zAQmo+lNaJSm5WeeZyY0xzHhO0ngpmQTZUE7Bc69YUcCNs0ZzPZgtTX2qo5SvNbj1YVdfD
ueruj0Uyv69Nm01w+JXcLmHmN1IYFl8oglC3yFb1/VPkaZ/34lWZt23M/6cNLwXVGPL4z8pzdSxN
bRxc6/fZhDzgoS++rPYBHy1UASJ+glQ+O3k32MvFx4svFQtV1m0MMU6YAFcnwIHzWpisE7H+DUEW
6dETaE9OFw9ZX+pR8IcdTExOJVpHqcisM0+hUkNmO5/OEY60YzvgBnbxLyzDtBNI5fQdTuxfjjI/
89eMSQwtTg2c2v6dBpnmtwNjzTD127z6S8s/AAAA//8DAFBLAQItABQABgAIAAAAIQC75UiUBQEA
AB4CAAATAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAABbQ29udGVudF9UeXBlc10ueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAh
AK0wP/HBAAAAMgEAAAsAAAAAAAAAAAAAAAAANgEAAF9yZWxzLy5yZWxzUEsBAi0AFAAGAAgAAAAh
ANCBihQ+AwAAKAcAAB8AAAAAAAAAAAAAAAAAIAIAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5n
MS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAAAAAAAAAAAAAACbBQAAY2xpcGJv
YXJkL3RoZW1lL3RoZW1lMS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAKdMBCmUBAACUAgAAKgAAAAAAAAAA
AAAAAAC1DAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzUEsFBgAA
AAAFAAUAZwEAAGIOAAAAAA==
" o:button="t" filled="f" stroked="f">
<v:fill o:detectmouseclick="t"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if !vml]--><a href="http://statistics.vn/index.php?view=article&catid=46%3Areport-skill&id=76%3Acach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-4-ket-qua&tmpl=component&print=1&layout=default&page=&option=com_content&Itemid=61"><img alt="Description: Bản để in" border="0" height="32" src="file:///C:\Users\HUYNGU~1\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.png" title=""Bản để in"" v:shapes="Rectangle_x0020_31" width="32" /></a><!--[endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1033" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_30" o:spid="_x0000_s1033" alt="Description: Email"
href="http://statistics.vn/index.php?option=com_mailto&tmpl=component&link=aHR0cDovL3N0YXRpc3RpY3Mudm4vaW5kZXgucGhwP29wdGlvbj1jb21fY29udGVudCZ2aWV3PWFydGljbGUmaWQ9NzY6Y2FjaC12aWV0LW1vdC1iYWktYmFvLWtob2EtaG9jLXBoYW4tNC1rZXQtcXVhJmNhdGlkPTQ2OnJlcG9ydC1za2lsbCZJdGVtaWQ9NjE="
title=""Email"" style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;
mso-wrap-style:square;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
mso-position-horizontal:absolute;mso-position-horizontal-relative:char;
mso-position-vertical:absolute;mso-position-vertical-relative:line;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAKebC+ScDAAAWBwAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVdtu3CAQfa/Uf0A89M2xvfFe7MaJ
kr1UkdI2yjYfwGJ2jYLBAfbWqv/eAXsv2VStlPhhd4DhMGfODFxcbSqBVkwbrmSO47MIIyapKrhc
5PjxxyQYYGQskQURSrIcb5nBV5cfP1yQbKFJXXKKAEGajOS4tLbOwtDQklXEnKmaSVibK10RC0O9
CAtN1oBcibATRb2wIlziywPUiFiClpq/AUoo+sSKIZErYgBS0Ox4po1R0Pcjk0yuvuh6Wt9rFzn9
trrXiBc5hsxJUkGKcNgutG4wDE92LQ4Am7munL+az9HGo2zdr8dgG4soTJ5HnU4P8CkstXZzRvn9
L7toOf7nPgimORSMo0BM7cKQq9fMzvfUHhiFWlgIhtxcwQzVOR6DjMLLWAoun4aC06c24bD6/6IA
5pyykaLLiknbVIZmglgoSVPy2mCkM5dhfVvEGFmlhOV1jj89L5X97E9vTJc04OQlaSXYkTH1HRSI
QVINSyDArk0NVKDgQbTdlNZqXTJSGDe9h2oQvIAHMJB8tv6qClCbLK3y5N8u5F4QktXa2C9MVcgZ
wBiC9OBkdWdsE9POxaulJlwIXwtCvpgAzGYGagi2ujVXTb65fqVROh6MB0mQdHrjIIlGo+B6MkyC
3iTud0fno+FwFP9258ZJVvKiYNIds2v0OHmlasWpVkbN7RlVVdgIumt2EDSODq1ulOCFg3MhGb2Y
DYVGKyJyPPFfm/kjt/BlGF5j4HJCKe4k0U0nDSa9QT9IJkk3SPvRIIji9CbtRUmajCYvKd1xyd5P
Ca1znHY7Xa/SUdAn3CL/veZGsopbppHgVY4HeyeSuUIcy8JLa6G/GvsoFS78QypA7p3QYJr2crKb
qW9qu7lRxdYlbAb/ULxaQXFBB8PFD0ap9E+M1nCd59g8L4lmGIlbCX2QxkkCbtYPkm6/AwN9vDI7
XiGSAlSOLUaNObQwgi3LWvNFCSfFPk1SXUPTzHlb0E1MLjph7NRuBfOsfeRMFvdEkweIWUDf5pjJ
4HHa5hE8gOyB3NKwae2uqKZRGvY+HeB48iL4re0L5p6d4/HlHwAAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAh
AJxOXiHiBgAAOhwAABoAAABjbGlwYm9hcmQvdGhlbWUvdGhlbWUxLnhtbOxZT28bRRS/I/EdRntv
4/+NozpV7NgNtGmj2C3qcbwe704zu7OaGSf1DbVHJCREQRyoxI0DAiq1EpfyaQJFUKR+Bd7M7K53
4jVJ2wgqaA7x7tvfvP/vzZvdy1fuRQwdEiEpjzte9WLFQyT2+YTGQce7NRpcWPeQVDieYMZj0vHm
RHpXNt9/7zLe8BlNxhyLySgkEUHAKJYbuOOFSiUba2vSBzKWF3lCYng25SLCCm5FsDYR+AgERGyt
Vqm01iJMY28TOCrNqM/gX6ykJvhMDDUbgmIcgfSb0yn1icFODqoaIeeyxwQ6xKzjAc8JPxqRe8pD
DEsFDzpexfx5a5uX1/BGuoipFWsL6wbmL12XLpgc1IxMEYxzodVBo31pO+dvAEwt4/r9fq9fzfkZ
APZ9sNTqUuTZGKxXuxnPAsheLvPuVZqVhosv8K8v6dzudrvNdqqLZWpA9rKxhF+vtBpbNQdvQBbf
XMI3ulu9XsvBG5DFt5bwg0vtVsPFG1DIaHywhNYBHQxS7jlkytlOKXwd4OuVFL5AQTbk2aVFTHms
VuVahO9yMQCABjKsaIzUPCFT7ENO9nA0FhRrAXiD4MITS/LlEknLQtIXNFEd78MEx14B8vLZ9y+f
PUHH958e3//p+MGD4/s/WkbOqh0cB8VVL7797M9HH6M/nnzz4uEX5XhZxP/6wye//Px5ORDKZ2He
8y8f//b08fOvPv39u4cl8C2Bx0X4iEZEohvkCO3zCAwzXnE1J2PxaitGIabFFVtxIHGMtZQS/n0V
Ougbc8zS6Dh6dInrwdsC2kcZ8OrsrqPwMBQzRUskXwsjB7jLOetyUeqFa1pWwc2jWRyUCxezIm4f
48My2T0cO/HtzxLom1laOob3QuKoucdwrHBAYqKQfsYPCCmx7g6ljl93qS+45FOF7lDUxbTUJSM6
drJpsWiHRhCXeZnNEG/HN7u3UZezMqu3yaGLhKrArET5EWGOG6/imcJRGcsRjljR4dexCsuUHM6F
X8T1pYJIB4Rx1J8QKcvW3BRgbyHo1zB0rNKw77J55CKFogdlPK9jzovIbX7QC3GUlGGHNA6L2A/k
AaQoRntclcF3uVsh+h7igOOV4b5NiRPu07vBLRo4Ki0SRD+ZiZJYXiXcyd/hnE0xMa0GmrrTqyMa
/13jZhQ6t5Vwfo0bWuXzrx+V6P22tuwt2L3KambnRKNehTvZnntcTOjb35238SzeI1AQy1vUu+b8
rjl7//nmvKqez78lL7owNGg9i9hB24zd0cqpe0oZG6o5I9elGbwl7D2TARD1OnO6JPkpLAnhUlcy
CHBwgcBmDRJcfURVOAxxAkN71dNMApmyDiRKuITDoiGX8tZ4GPyVPWo29SHEdg6J1S6fWHJdk7Oz
Rs7GaBWYA20mqK4ZnFVY/VLKFGx7HWFVrdSZpVWNaqYpOtJyk7WLzaEcXJ6bBsTcmzDUIBiFwMst
ON9r0XDYwYxMtN9tjLKwmCicZ4hkiCckjZG2ezlGVROkLFeWDNF22GTQB8dTvFaQ1tZs30DaWYJU
FNdYIS6L3ptEKcvgRZSA28lyZHGxOFmMjjpeu1lresjHScebwjkZLqMEoi71HIlZAG+YfCVs2p9a
zKbKF9FsZ4a5RVCFVx/W70sGO30gEVJtYxna1DCP0hRgsZZk9a81wa3nZUBJNzqbFvV1SIZ/TQvw
oxtaMp0SXxWDXaBo39nbtJXymSJiGE6O0JjNxD6G8OtUBXsmVMLrDtMR9A28m9PeNo/c5pwWXfGN
mMFZOmZJiNN2q0s0q2QLNw0p18HcFdQD20p1N8a9uimm5M/JlGIa/89M0fsJvH2oT3QEfHjRKzDS
ldLxuFAhhy6UhNQfCBgcTO+AbIH3u/AYkgreSptfQQ71r605y8OUNRwi1T4NkKCwH6lQELIHbclk
3ynMquneZVmylJHJqIK6MrFqj8khYSPdA1t6b/dQCKluuknaBgzuZP6592kFjQM95BTrzelk+d5r
a+CfnnxsMYNRbh82A03m/1zFfDxY7Kp2vVme7b1FQ/SDxZjVyKoChBW2gnZa9q+pwitutbZjLVlc
a2bKQRSXLQZiPhAl8A4J6X+w/1HhM/sFQ2+oI74PvRXBxwvNDNIGsvqCHTyQbpCWOIbByRJtMmlW
1rXp6KS9lm3W5zzp5nJPOFtrdpZ4v6Kz8+HMFefU4nk6O/Ww42tLW+lqiOzJEgXSNDvImMCUfcna
xQkaB9WOB1+TIND34Aq+R3lAq2laTdPgCj4ywbBkvwx1vPQio8BzS8kx9YxSzzCNjNLIKM2MAsNZ
+g0mo7SgU+nPJvDZTv94KPtCAhNc+kUla6rO577NvwAAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAhACz7Uciu
AQAAwwIAACoAAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHOskk1r
20AQhu+F/gexh96qL6chaiMbqthqjOPaxrEkX8pqd63P/UA7Uuz8+q4dQhsI9NLLwswwz/vOzN5O
jry1BtbpSooQebaLLCaIpJUoQvS4nX2+QZYGLChupWAhOjGNJuOPH243rMVgmnRZKW0ZitAhKgHU
V8fRpGQca1sqJkzlIDuOwYRd4ShMGlwwx3fda6f7m4HGb5jWPQ1Rd099ZG1Pyij/my0Ph4qwO0l6
zgS8I+GA8cUMEHcFgxDZ9kvm5fVs4xU579vw/qeN0gzUtZVo/lh5nQ7MUjVURNuDcCpB2dFWpZpI
dd51SCT/xXHVgvyEufoGXLXnnDKnEXBJnakh/rFxyZ0cFqOlm6UbRUYblY0eesqvBpx8afZp0ZO4
fFr5wRON2yGvvTr3vUPmBz2Ndz2N9j5OdqNVMjuZep3Hjxwn62D5nF1n/qzGkXeuu4vEG2jkVVnS
QMZnwyIBmftTwHFQL9LvMkuuYBl53T5dA0l35ZwvS8NrVtu1/1PMWxIHJ9P/jP1W59F+brTholNP
w9fVPEhqjj89AusEvpzHefP1xr8BAAD//wMAUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhALvlSJQFAQAAHgIAABMA
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAFtDb250ZW50X1R5cGVzXS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEArTA/8cEA
AAAyAQAACwAAAAAAAAAAAAAAAAA2AQAAX3JlbHMvLnJlbHNQSwECLQAUAAYACAAAACEAKebC+ScD
AAAWBwAAHwAAAAAAAAAAAAAAAAAgAgAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL2RyYXdpbmcxLnhtbFBL
AQItABQABgAIAAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAAAAAAAAAAAAAAIQFAABjbGlwYm9hcmQvdGhl
bWUvdGhlbWUxLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQAs+1HIrgEAAMMCAAAqAAAAAAAAAAAAAAAAAJ4M
AABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHNQSwUGAAAAAAUABQBn
AQAAlA4AAAAA
" o:button="t" filled="f" stroked="f">
<v:fill o:detectmouseclick="t"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if !vml]--><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_mailto&tmpl=component&link=aHR0cDovL3N0YXRpc3RpY3Mudm4vaW5kZXgucGhwP29wdGlvbj1jb21fY29udGVudCZ2aWV3PWFydGljbGUmaWQ9NzY6Y2FjaC12aWV0LW1vdC1iYWktYmFvLWtob2EtaG9jLXBoYW4tNC1rZXQtcXVhJmNhdGlkPTQ2OnJlcG9ydC1za2lsbCZJdGVtaWQ9NjE="><img alt="Description: Email" border="0" height="32" src="file:///C:\Users\HUYNGU~1\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.png" title=""Email"" v:shapes="Rectangle_x0020_30" width="32" /></a><!--[endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1032" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tiếp theo phần phương pháp là phần
trình bày kết quả nghiên cứu. Một khó khăn mà phần lớn nghiên cứu sinh mắc
phải là không biết trình bày kết quả ra sao và như thế nào trong đống rừng dữ
liệu thí nghiệm thu thập và phân tích. Vì thế, trong phần này, tôi sẽ chỉ
cho các bạn một vài mẹo nhỏ và cách thức viết phần kết quả sao cho thuyết phục
và nhất là phải ăn khớp với phần dẫn nhập. Đây là phần 4 của loạt bài này, mà
tôi đã "mắc nợ" với rất nhiều bạn nghiên cứu trên thế giới vì trót hứa
là phải "ra lò" mỗi bài một tuần!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Chỉ dẫn chung<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Về nguyên tắc, trong phần kết quả, tác
giả phải trả lời cho được câu hỏi “Đã phát hiện những gì?” (Tức là trả lời
câu hỏi "What did you find?") Cần phải phân biệt rõ đâu là
kết quả chính và đâu là kết quả phụ. Phần kết quả phải có biểu đồ và bảng
số liệu, và những dữ liệu này phải được diễn giải một cách ngắn gọn trong văn bản.
Những số liệu phải được trình bày để lần lượt trả lời các mục đích nghiên cứu
(hay câu hỏi nghiên cứu) mà tác giả đã nêu ra trong phần dẫn nhập.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phần kết quả phải được viết một
cách ngắn gọn và đi thẳng vào vấn đề nêu ra trong phần dẫn nhập. Tất cả
các bảng thống kê, biểu đồ, và hình ảnh phải được chú thích rõ ràng; tất cả những
kí hiệu phải được đánh vần hay chú giải một cách cụ thể để người đọc có thể hiểu
được ý nghĩa của những dữ kiện này. Trong phần kết quả, tác giả chỉ trình
bày sự thật và chỉ sự thật (facts), kể cả những sự thật mà nhà nghiên cứu không
tiên đoán trước được hay những kết quả “tiêu cực” (ngược lại với điều mình mong
đợi). Tác giả không nên bình luận hay diễn dịch những kết quả này cao hay
thấp, xấu hay tốt, v.v.. vì những nhận xét này sẽ được đề cập đến trong
phần thảo luận (Discussion).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Chỉ dẫn cụ thể<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phần kết quả có thể ví von là
“trái tim” của một bài báo khoa học. Cái khó khăn lớn nhất là làm sao
trình bày rất nhiều dữ liệu và phân tích trong vòng vài trang giấy. Thông
thường, tác giả có thể bắt đầu trình bày những dữ liệu đơn giản nhất, những dữ
liệu dễ hiểu nhất, và dần dần cung cấp những dữ liệu phức tạp hơn. Sau đây
là một số chỉ dẫn cụ thể để các bạn có thể trình bày phần kết quả một cách thuyết
phục:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
1. Trước hết, sắp
xếp những kết quả quan trọng trong một loạt bảng số liệu và biểu đồ mà tác
giả muốn đưa vào bài báo khoa học. Tác giả nên viết xuống giấy những kết
quả được xem là thú vị, là quan trọng, nhưng chưa có cơ sở vững vàng. Những
kết quả này sẽ là đầu đề để bàn luận sau này. Nếu kết quả nghiên cứu đơn
giản (như bao nhiêu nam, bao nhiêu nữ, độ tuổi trung bình, v.v…), thì không cần
phải trình bày trong bảng số liệu, mà chỉ cần mô tả trong bài báo là đủ.
Nhưng những kết quả mang tính phức tạo thì cần phải cần đến bảng số liệu và biểu
đồ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Làm sao biết nên chọn cách trình
bày bằng bảng số liệu hay biểu đồ? Kinh nghiệm của tôi cho thấy nếu số liệu
chính xác là quan trọng cho bài báo, thì nên dùng bảng số liệu; nếu xu hướng
(pattern) là quan trọng hơn là độ chính xác thì nên trình bày bằng biểu đồ.
Dù là bảng số liệu hay biểu đồ, cần phải cẩn thận đặt tên và ghi chú cẩn thận,
sao cho người đọc không cần đọc phần chi tiết trong bài báo vẫn có thể nắm được
ý nghĩa của dữ liệu.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ: bảng số liệu sau đây có
tiêu đề rõ ràng, chỉ ra năm thu thập dữ liệu, địa điểm, và nội dung của dữ liệu:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_29" o:spid="_x0000_s1032" alt="Description: http://nguyenvantuan.net/images/stories/table%201.jpg"
style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAePGlvgkDAAC4BgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVclu2zAQvRfoPxAEepS1RHYsIUqQ
eCkKpG0QNx9AS7TEliJVkt5a9N87pCTbcYoeEh0kLsM3b97MUFc3u5qjDVWaSZHhcBBgREUuCybK
DD99m3tjjLQhoiBcCprhPdX45vr9uyuSloo0FcsRIAidkgxXxjSp7+u8ojXRA9lQAXsrqWpiYKpK
v1BkC8g196MgGPk1YQJfH6GmxBC0VuwVUFzmP2gxIWJDNEDyPD1d6Tjy/O3IJBWbj6pZNA/KMs+/
bB4UYkWGQTlBapAI+91GZwZT/+xUeQTYrVRt7eVqhXYOZW/fDoPuDMph8SKIohHg57DVjVsf1dd/
nMqr2X/PAZnWKQxOiOjG0hCbl5FFSR/aI82hFkpOkV0rqM7VQVFRrvcU5BdmTcRAUOOzmpRU+9pI
xeBryJLTD1EQDr435UGk3p1u7iGFGgk5qcAFvdUNOIOSBN/9klJyW1FSaLvcygr6twhO4iMYJGW5
/SwLyAdZG+mq7PVSHyQjaaO0+UhljewgwwpIOnCyudem5dSbOD3lnHHussXFswXAbFcgy3DU7tl8
u/L/nQTJbDwbx14cjWZeHEyn3u18EnujeXg5nF5MJ5Np+Mf6DeO0YkVBhXXTt2IYH7LSN2PNciW1
XJlBLmsfio3ltG9HaMYwODajlpwVFs5S0qpcTrhCG8IzPHdPp/yJmf+chqt3iOUspDCKg7so8eaj
8aUXz+Ohl1wGYy8Ik7tkFMRJPJ0/D+meCfr2kNA2w8kwGrosnZA+iy1wz8vYSFozQxXirM7w+GBE
UluIM1G41BrCeDs+kcLSP0oB6e4TDUPdXR9mt3BtZ3Z3sthbwZbwheJVEooLWh6uZhhUUv3CaAsX
bob1zzVRFCP+SUAfJGEcg5lxk3h4GcFEne4sT3eIyAEqwwajdjgxMIMj60axsgJPoZNJyFtomhXr
CrrlZNlxbRZmz6mL2jGnonggijwCZw59m2EqvKdFpyNYQLDH4NaaLhp7ibSN0kbv5ADDszvbHe3+
MfbHcDq//gsAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAhAJxOXiHiBgAAOhwAABoAAABjbGlwYm9hcmQvdGhl
bWUvdGhlbWUxLnhtbOxZT28bRRS/I/EdRntv4/+NozpV7NgNtGmj2C3qcbwe704zu7OaGSf1DbVH
JCREQRyoxI0DAiq1EpfyaQJFUKR+Bd7M7K534jVJ2wgqaA7x7tvfvP/vzZvdy1fuRQwdEiEpjzte
9WLFQyT2+YTGQce7NRpcWPeQVDieYMZj0vHmRHpXNt9/7zLe8BlNxhyLySgkEUHAKJYbuOOFSiUb
a2vSBzKWF3lCYng25SLCCm5FsDYR+AgERGytVqm01iJMY28TOCrNqM/gX6ykJvhMDDUbgmIcgfSb
0yn1icFODqoaIeeyxwQ6xKzjAc8JPxqRe8pDDEsFDzpexfx5a5uX1/BGuoipFWsL6wbmL12XLpgc
1IxMEYxzodVBo31pO+dvAEwt4/r9fq9fzfkZAPZ9sNTqUuTZGKxXuxnPAsheLvPuVZqVhosv8K8v
6dzudrvNdqqLZWpA9rKxhF+vtBpbNQdvQBbfXMI3ulu9XsvBG5DFt5bwg0vtVsPFG1DIaHywhNYB
HQxS7jlkytlOKXwd4OuVFL5AQTbk2aVFTHmsVuVahO9yMQCABjKsaIzUPCFT7ENO9nA0FhRrAXiD
4MITS/LlEknLQtIXNFEd78MEx14B8vLZ9y+fPUHH958e3//p+MGD4/s/WkbOqh0cB8VVL7797M9H
H6M/nnzz4uEX5XhZxP/6wye//Px5ORDKZ2He8y8f//b08fOvPv39u4cl8C2Bx0X4iEZEohvkCO3z
CAwzXnE1J2PxaitGIabFFVtxIHGMtZQS/n0VOugbc8zS6Dh6dInrwdsC2kcZ8OrsrqPwMBQzRUsk
XwsjB7jLOetyUeqFa1pWwc2jWRyUCxezIm4f48My2T0cO/HtzxLom1laOob3QuKoucdwrHBAYqKQ
fsYPCCmx7g6ljl93qS+45FOF7lDUxbTUJSM6drJpsWiHRhCXeZnNEG/HN7u3UZezMqu3yaGLhKrA
rET5EWGOG6/imcJRGcsRjljR4dexCsuUHM6FX8T1pYJIB4Rx1J8QKcvW3BRgbyHo1zB0rNKw77J5
5CKFogdlPK9jzovIbX7QC3GUlGGHNA6L2A/kAaQoRntclcF3uVsh+h7igOOV4b5NiRPu07vBLRo4
Ki0SRD+ZiZJYXiXcyd/hnE0xMa0GmrrTqyMa/13jZhQ6t5Vwfo0bWuXzrx+V6P22tuwt2L3Kambn
RKNehTvZnntcTOjb35238SzeI1AQy1vUu+b8rjl7//nmvKqez78lL7owNGg9i9hB24zd0cqpe0oZ
G6o5I9elGbwl7D2TARD1OnO6JPkpLAnhUlcyCHBwgcBmDRJcfURVOAxxAkN71dNMApmyDiRKuITD
oiGX8tZ4GPyVPWo29SHEdg6J1S6fWHJdk7OzRs7GaBWYA20mqK4ZnFVY/VLKFGx7HWFVrdSZpVWN
aqYpOtJyk7WLzaEcXJ6bBsTcmzDUIBiFwMstON9r0XDYwYxMtN9tjLKwmCicZ4hkiCckjZG2ezlG
VROkLFeWDNF22GTQB8dTvFaQ1tZs30DaWYJUFNdYIS6L3ptEKcvgRZSA28lyZHGxOFmMjjpeu1lr
esjHScebwjkZLqMEoi71HIlZAG+YfCVs2p9azKbKF9FsZ4a5RVCFVx/W70sGO30gEVJtYxna1DCP
0hRgsZZk9a81wa3nZUBJNzqbFvV1SIZ/TQvwoxtaMp0SXxWDXaBo39nbtJXymSJiGE6O0JjNxD6G
8OtUBXsmVMLrDtMR9A28m9PeNo/c5pwWXfGNmMFZOmZJiNN2q0s0q2QLNw0p18HcFdQD20p1N8a9
uimm5M/JlGIa/89M0fsJvH2oT3QEfHjRKzDSldLxuFAhhy6UhNQfCBgcTO+AbIH3u/AYkgreSptf
QQ71r605y8OUNRwi1T4NkKCwH6lQELIHbclk3ynMquneZVmylJHJqIK6MrFqj8khYSPdA1t6b/dQ
CKluuknaBgzuZP6592kFjQM95BTrzelk+d5ra+CfnnxsMYNRbh82A03m/1zFfDxY7Kp2vVme7b1F
Q/SDxZjVyKoChBW2gnZa9q+pwitutbZjLVlca2bKQRSXLQZiPhAl8A4J6X+w/1HhM/sFQ2+oI74P
vRXBxwvNDNIGsvqCHTyQbpCWOIbByRJtMmlW1rXp6KS9lm3W5zzp5nJPOFtrdpZ4v6Kz8+HMFefU
4nk6O/Ww42tLW+lqiOzJEgXSNDvImMCUfcnaxQkaB9WOB1+TIND34Aq+R3lAq2laTdPgCj4ywbBk
vwx1vPQio8BzS8kx9YxSzzCNjNLIKM2MAsNZ+g0mo7SgU+nPJvDZTv94KPtCAhNc+kUla6rO577N
vwAAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAhAJxmRkG7AAAAJAEAACoAAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3Mv
X3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHOEj80KwjAQhO+C7xD2btJ6EJEmvYjQq9QHCMk2LTY/JFHs
2xvoRUHwsjCz7DezTfuyM3liTJN3HGpaAUGnvJ6c4XDrL7sjkJSl03L2DjksmKAV201zxVnmcpTG
KSRSKC5xGHMOJ8aSGtHKRH1AVzaDj1bmIqNhQaq7NMj2VXVg8ZMB4otJOs0hdroG0i+hJP9n+2GY
FJ69elh0+UcEy6UXFqCMBjMHSldnnTUtXYGJhn39Jt4AAAD//wMAUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhALvl
SJQFAQAAHgIAABMAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAFtDb250ZW50X1R5cGVzXS54bWxQSwECLQAUAAYA
CAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAAAAAAAAAAAAAAA2AQAAX3JlbHMvLnJlbHNQSwECLQAUAAYA
CAAAACEAePGlvgkDAAC4BgAAHwAAAAAAAAAAAAAAAAAgAgAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL2Ry
YXdpbmcxLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAAAAAAAAAAAAAAGYFAABj
bGlwYm9hcmQvdGhlbWUvdGhlbWUxLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQCcZkZBuwAAACQBAAAqAAAA
AAAAAAAAAAAAAIAMAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHNQ
SwUGAAAAAAUABQBnAQAAgw0AAAAA
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1031" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Biểu đồ dưới đây, tác giả giải
thích các kí hiệu trong biểu đồ một cách ngắn gọn mà người đọc có thể nắm lấy
những nét chính của mô hình:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_28" o:spid="_x0000_s1031" alt="Description: http://nguyenvantuan.net/images/stories/figure%201.jpg"
style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAePYhZwsDAAC5BgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVdtunDAQfa/Uf7As9ZHlEvYCComS
vVSV0jbKNh/ggBfcGpvaZi+t+u8dG/aSTdWHhAfwZXzmzJkZc3m9rTlaU6WZFBkOBwFGVOSyYKLM
8OO3hTfBSBsiCsKloBneUY2vr96/uyRpqUhTsRwBgtApyXBlTJP6vs4rWhM9kA0VsLeSqiYGpqr0
C0U2gFxzPwqCkV8TJvDVEWpGDEGtYq+A4jL/QYspEWuiAZLn6elKz5Hnb0cmqVh/VM2yuVeWef5l
fa8QKzIMyglSg0TY7zd6M5j6Z6fKI8B2pWprL1crtHUoO/t2GHRrUA6LF0EUjQA/h61+3Pmovv7j
VF7N/3sOyHROYXBCRDeWhli/jCyCGuhCe6A51ELJKbJrBdW5OigqynZHQX5hWiIGghqf1aSk2tdG
KgbfFStbRT9EQTj43pQHlfb+dHMHOdRIyGkFPuiNbsAb1CQ43y8pJTcVJYW2y52ukIAOwWl8BIOs
PG0+ywISQlojXZm9XuuDZiRtlDYfqayRHWRYAUkHTtZ32nSc9iZOULlgnLt0cfFsATC7FUgzHLV7
NuGu/n8nQTKfzCexF0ejuRcHs5l3s5jG3mgRjoezi9l0Ogv/WL9hnFasKKiwbva9GMaHtOy7sWa5
klquzCCXtQ/VxnK670foxjA4dqOWnBUWzlLSqnyacoXWhGd44Z5e+RMz/zkNV/AQy1lIYRQHt1Hi
LUaTsRcv4qGXjIOJF4TJbTIK4iSeLZ6HdMcEfXtIaJPhZBgNXZZOSJ/FFrjnZWwkrZmhCnFWZ3hy
MCKpLcS5KFxqDWG8G59IYekfpYB07xMNQ93fH2a7dH1ntrey2FnBnuALxaskFBf0PNzNMKik+oXR
Bm7cDOufLVEUI/5JQB8kYRyDmXGTeDiOYKJOd55Od4jIASrDBqNuODUwgyNto1hZgafQySTkDTTN
ivUF3XGy7Lg2S7Pj1EXtmFNR3BNFHoAzh77NMBXe47LXESwg2GNwrabLxt4iXaN00Ts5wPDs0nZH
+5+M/TOczq/+AgAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAGNsaXBib2FyZC90
aGVtZS90aGVtZTEueG1s7FlPbxtFFL8j8R1Ge2/j/42jOlXs2A20aaPYLepxvB7vTjO7s5oZJ/UN
tUckJERBHKjEjQMCKrUSl/JpAkVQpH4F3szsrnfiNUnbCCpoDvHu29+8/+/Nm93LV+5FDB0SISmP
O171YsVDJPb5hMZBx7s1GlxY95BUOJ5gxmPS8eZEelc233/vMt7wGU3GHIvJKCQRQcAolhu444VK
JRtra9IHMpYXeUJieDblIsIKbkWwNhH4CAREbK1WqbTWIkxjbxM4Ks2oz+BfrKQm+EwMNRuCYhyB
9JvTKfWJwU4Oqhoh57LHBDrErOMBzwk/GpF7ykMMSwUPOl7F/Hlrm5fX8Ea6iKkVawvrBuYvXZcu
mBzUjEwRjHOh1UGjfWk7528ATC3j+v1+r1/N+RkA9n2w1OpS5NkYrFe7Gc8CyF4u8+5VmpWGiy/w
ry/p3O52u812qotlakD2srGEX6+0Gls1B29AFt9cwje6W71ey8EbkMW3lvCDS+1Ww8UbUMhofLCE
1gEdDFLuOWTK2U4pfB3g65UUvkBBNuTZpUVMeaxW5VqE73IxAIAGMqxojNQ8IVPsQ072cDQWFGsB
eIPgwhNL8uUSSctC0hc0UR3vwwTHXgHy8tn3L589Qcf3nx7f/+n4wYPj+z9aRs6qHRwHxVUvvv3s
z0cfoz+efPPi4RfleFnE//rDJ7/8/Hk5EMpnYd7zLx//9vTx868+/f27hyXwLYHHRfiIRkSiG+QI
7fMIDDNecTUnY/FqK0YhpsUVW3EgcYy1lBL+fRU66BtzzNLoOHp0ievB2wLaRxnw6uyuo/AwFDNF
SyRfCyMHuMs563JR6oVrWlbBzaNZHJQLF7Mibh/jwzLZPRw78e3PEuibWVo6hvdC4qi5x3CscEBi
opB+xg8IKbHuDqWOX3epL7jkU4XuUNTFtNQlIzp2smmxaIdGEJd5mc0Qb8c3u7dRl7Myq7fJoYuE
qsCsRPkRYY4br+KZwlEZyxGOWNHh17EKy5QczoVfxPWlgkgHhHHUnxApy9bcFGBvIejXMHSs0rDv
snnkIoWiB2U8r2POi8htftALcZSUYYc0DovYD+QBpChGe1yVwXe5WyH6HuKA45Xhvk2JE+7Tu8Et
GjgqLRJEP5mJklheJdzJ3+GcTTExrQaautOrIxr/XeNmFDq3lXB+jRta5fOvH5Xo/ba27C3Yvcpq
ZudEo16FO9mee1xM6NvfnbfxLN4jUBDLW9S75vyuOXv/+ea8qp7PvyUvujA0aD2L2EHbjN3Ryql7
Shkbqjkj16UZvCXsPZMBEPU6c7ok+SksCeFSVzIIcHCBwGYNElx9RFU4DHECQ3vV00wCmbIOJEq4
hMOiIZfy1ngY/JU9ajb1IcR2DonVLp9Ycl2Ts7NGzsZoFZgDbSaorhmcVVj9UsoUbHsdYVWt1Jml
VY1qpik60nKTtYvNoRxcnpsGxNybMNQgGIXAyy0432vRcNjBjEy0322MsrCYKJxniGSIJySNkbZ7
OUZVE6QsV5YM0XbYZNAHx1O8VpDW1mzfQNpZglQU11ghLovem0Qpy+BFlIDbyXJkcbE4WYyOOl67
WWt6yMdJx5vCORkuowSiLvUciVkAb5h8JWzan1rMpsoX0WxnhrlFUIVXH9bvSwY7fSARUm1jGdrU
MI/SFGCxlmT1rzXBredlQEk3OpsW9XVIhn9NC/CjG1oynRJfFYNdoGjf2du0lfKZImIYTo7QmM3E
Pobw61QFeyZUwusO0xH0Dbyb0942j9zmnBZd8Y2YwVk6ZkmI03arSzSrZAs3DSnXwdwV1APbSnU3
xr26Kabkz8mUYhr/z0zR+wm8fahPdAR8eNErMNKV0vG4UCGHLpSE1B8IGBxM74Bsgfe78BiSCt5K
m19BDvWvrTnLw5Q1HCLVPg2QoLAfqVAQsgdtyWTfKcyq6d5lWbKUkcmogroysWqPySFhI90DW3pv
91AIqW66SdoGDO5k/rn3aQWNAz3kFOvN6WT53mtr4J+efGwxg1FuHzYDTeb/XMV8PFjsqna9WZ7t
vUVD9IPFmNXIqgKEFbaCdlr2r6nCK261tmMtWVxrZspBFJctBmI+ECXwDgnpf7D/UeEz+wVDb6gj
vg+9FcHHC80M0gay+oIdPJBukJY4hsHJEm0yaVbWtenopL2WbdbnPOnmck84W2t2lni/orPz4cwV
59TieTo79bDja0tb6WqI7MkSBdI0O8iYwJR9ydrFCRoH1Y4HX5Mg0PfgCr5HeUCraVpN0+AKPjLB
sGS/DHW89CKjwHNLyTH1jFLPMI2M0sgozYwCw1n6DSajtKBT6c8m8NlO/3go+0ICE1z6RSVrqs7n
vs2/AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAnGZGQbsAAAAkAQAAKgAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5n
cy9fcmVscy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc4SPzQrCMBCE74LvEPZu0noQkSa9iNCr1AcIyTYtNj8k
UezbG+hFQfCyMLPsN7NN+7IzeWJMk3ccaloBQae8npzhcOsvuyOQlKXTcvYOOSyYoBXbTXPFWeZy
lMYpJFIoLnEYcw4nxpIa0cpEfUBXNoOPVuYio2FBqrs0yPZVdWDxkwHii0k6zSF2ugbSL6Ek/2f7
YZgUnr16WHT5RwTLpRcWoIwGMwdKV2edNS1dgYmGff0m3gAAAP//AwBQSwECLQAUAAYACAAAACEA
u+VIlAUBAAAeAgAAEwAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbFBLAQItABQA
BgAIAAAAIQCtMD/xwQAAADIBAAALAAAAAAAAAAAAAAAAADYBAABfcmVscy8ucmVsc1BLAQItABQA
BgAIAAAAIQB49iFnCwMAALkGAAAfAAAAAAAAAAAAAAAAACACAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3Mv
ZHJhd2luZzEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAJxOXiHiBgAAOhwAABoAAAAAAAAAAAAAAAAAaAUA
AGNsaXBib2FyZC90aGVtZS90aGVtZTEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAJxmRkG7AAAAJAEAACoA
AAAAAAAAAAAAAAAAggwAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVscy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVs
c1BLBQYAAAAABQAFAGcBAACFDQAAAAA=
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1030" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cố nhiên, những bảng số liệu và
biểu đồ bắt buộc phải đề cập trong phần kết quả. Dùng chữ số để đề cập đến
biểu đồ hay bảng số liệu. Ví dụ, nên viết: "An exponential increase
in egg production of Acartia tonsa was found for algal concentrations between
10 and 1,000 cells per ml r2 =0.779, p= 0.05 (Figure 1)", thay vì viết
"Figure 1 shows an exponential increase in egg production of Acartia tonsa
was found for algal concentrations between 10 and 1,000 cells per ml r2 =0.779,
p= 0.05."<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2. Phần kết quả nên
trình bày những dữ liệu để “yểm trợ” cho các mục tiêu đề ra trong phần dẫn nhập.Phần
kết quả chính là nơi để tác giả trình bày cái “ca” của mình. Do đó, sự
khúc chiết ở đây rất quan trọng. Tác giả cần phải thuyết phục người đọc rằng
lí giải của mình là logic. Nếu người đọc cảm thấy lẫn lộn do dữ liệu
trình bày, hoặc không thể nào theo dõi những diễn giải của tác giả, họ có thể
không chấp nhận kết luận của tác giả (và đó là một điều nguy hiểm).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Chẳng hạn như tác giả đặt câu hỏi
“chiều cao của nam sinh viên bằng chiều cao của nữ sinh viên theo học ngành
sinh học”, thì việc đầu tiên tác giả phải thu thập chiều cao từ một nhóm sinh
viên được chọn ngẫu nhiên trong các khoa sinh học. Sau đó tác giả tính
toán các chỉ số thống kê (trung bình, độ lệch chuẩn, v.v…) và thể hiện các dữ
liệu này bằng biểu đồ. Giả dụ rằng sau khi phân tích tác giả phát hiện
nam sinh viên cao hơn nữ sinh viên 12.5 cm, và đó chính là câu trả lời cho câu
hỏi nghiên cứu.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cần phải nhìn vào dữ liệu và suy
nghĩ cẩn thận về ý nghĩa của chúng là gì. Nếu tác giả mà không biết dữ liệu
mình nói gì, thì người đọc cũng khó có thể hiểu được ý nghĩa của dữ liệu.
Một khi tác giả đã biết dữ liệu của mình nói lên ý gì, thì mới có thể thiết kế
một cách trình bày cho thích hợp và rõ ràng.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
3. Khi mô tả kết quả
nghiên cứu, cần phải đề cập đến xu hướng khác biệt (directionality) và mức độ
khác biệt (magnitude). Trong phần kết quả, tác giả nên cung cấp
thông tin quan trọng về mối liên hệ, và khác biệt. Hai đặc điểm cần chú ý
là xu hướng và mức độ khác biệt. Chẳng hạn như không nên viết "groups
A and B were significantly different". Câu hỏi đặt ra là khác biệt
như thế nào? Do đó, câu văn trên cần phải viết lại cho có thông tin hơn,
ví dụ như: "Group A individuals were 23% larger than those in Group B",
hay, "Group B patients gained weight at twice the rate of Group A patients."<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
4. Khi mô tả một bảng
số liệu, tránh cách viết liệt kê. Một bảng số liệu có khi có rất nhiều số
liệu phức tạp, mà tác giả có khi cảm thấy lúng túng không biết nên mô tả số liệu
nào trước, và số liệu nào sau. Nguyên lí là chọn số liệu nào nổi trội,
quan trọng, và có liên quan đến mục tiêu nghiên cứu để trình bày. Nói
chung, khi trình bày bảng số liệu, cần (a) tối thiểu hóa lặp lại những con số
trong bảng số liệu; (b) cung cấp cho độc giả những thông tin bổ sung cho bảng số
liệu (nhưng không có trong bảng số liệu); và (c) cố gắng súc tích.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ: "Data from 1194 women
and 761 men, whose BMD measurements were available, were analysed. The
average (and standard deviation, SD) of age for both sexes was 69.5 (6.5) years
old (Table 1), with an above-average concentration of subjects in the younger
age group of 60-69 years (58%), followed by 70-79 years (33%) and 80+ years
(9%). The distribution of body mass index (BMI) in the sample was
normally distributed for both sexes, with mean of 26 (3.6) kg/m2 for men, almost
identical to that of in women (25.4 (4.6) kg/m2). Approximately one-third
of women and 36% of men had BMI greater than 27 kg/cm2. Dietary calcium
intake was skewed toward the lower level, with median for men (592 mg/day) was
not significantly different from women (573 mg/day). In both sexes,
approximately 75% of intakes was below 800 mg/day. Quadriceps strength in
men (33 (13) kg) was significantly higher (p < 0.0001) than women (20 (8)
kg). Physical activity index (PAI) in men was also higher (p < 0.001)
in men (35 + 8.9) compared to women (30 (4.4)); 75% of men and women
had PAI lower than 38 and 32, respectively."<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đối với những bảng số liệu phức tạp,
tác giả cần phải viết vài dòng giải thích trước khi mô tả dữ liệu. Chẳng
hạn như trong bảng số liệu sau đây trình bày về ảnh hưởng của genes và môi trường
đến thành phần cơ thể (body composition) và khối lượng xương:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_27" o:spid="_x0000_s1030" alt="Description: http://nguyenvantuan.net/images/stories/table%202.jpg"
style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAkF78NQkDAAC4BgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVclu2zAQvRfoPxAEepS1RF4kRAkS
L0WBtA3i5gNoiZbYUqRK0luL/nuHlGQ7SdFDooPEZfjmzZsZ6vJ6X3O0pUozKTIcDgKMqMhlwUSZ
4cdvC2+CkTZEFIRLQTN8oBpfX71/d0nSUpGmYjkCBKFTkuHKmCb1fZ1XtCZ6IBsqYG8tVU0MTFXp
F4rsALnmfhQEI78mTOCrE9SMGII2ir0Cisv8By2mRGyJBkiep+crHUeevx2ZpGL7UTXL5l5Z5vmX
7b1CrMgwKCdIDRJhv9vozGDqPztVngD2a1Vbe7leo71DOdi3w6B7g3JYvAiiaAT4OWx149ZH9fUf
p/Jq/t9zQKZ1CoMzIrqxNMT2ZWTRuA/tgeZQCyWnyK4VVOfqqKgoNwcK8guzIWIgqPFZTUqqfW2k
YvA1ZMXphyiIBt+b8ihS7043d5BCjYScVuCC3ugGnEFJgu9+SSm5qygptF1uZQX9WwQn8QkMkrLa
fZYF5INsjHRV9nqpj5KRtFHafKSyRnaQYQUkHTjZ3mnTcupNnJ5ywTh32eLiyQJgtiuQZThq92y+
Xfn/ToJkPplPYi+ORnMvDmYz72Yxjb3RIhwPZxez6XQW/rF+wzitWFFQYd30rRjGx6z0zVizXEkt
12aQy9qHYmM57dsRmjEMTs2oJWeFhbOUtCpXU67QlvAML9zTKX9m5j+l4eodYnkWUhjFwW2UeIvR
ZOzFi3joJeNg4gVhcpuMgjiJZ4unId0xQd8eEtplOBlGQ5elM9LPYgvc8zI2ktbMUIU4qzM8ORqR
1BbiXBQutYYw3o7PpLD0T1JAuvtEw1B314fZL13bmf2tLA5WsBV8oXiVhOKCloerGQaVVL8w2sGF
m2H9c0MUxYh/EtAHSRjHYGbcJB6OI5io853V+Q4ROUBl2GDUDqcGZnBk0yhWVuApdDIJeQNNs2Zd
QbecLDuuzdIcOHVRO+ZUFPdEkQfgzKFvM0yF97jsdAQLCPYU3EbTZWMvkbZR2uidHGD47M52R7t/
jP0xnM+v/gIAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAhAJxOXiHiBgAAOhwAABoAAABjbGlwYm9hcmQvdGhl
bWUvdGhlbWUxLnhtbOxZT28bRRS/I/EdRntv4/+NozpV7NgNtGmj2C3qcbwe704zu7OaGSf1DbVH
JCREQRyoxI0DAiq1EpfyaQJFUKR+Bd7M7K534jVJ2wgqaA7x7tvfvP/vzZvdy1fuRQwdEiEpjzte
9WLFQyT2+YTGQce7NRpcWPeQVDieYMZj0vHmRHpXNt9/7zLe8BlNxhyLySgkEUHAKJYbuOOFSiUb
a2vSBzKWF3lCYng25SLCCm5FsDYR+AgERGytVqm01iJMY28TOCrNqM/gX6ykJvhMDDUbgmIcgfSb
0yn1icFODqoaIeeyxwQ6xKzjAc8JPxqRe8pDDEsFDzpexfx5a5uX1/BGuoipFWsL6wbmL12XLpgc
1IxMEYxzodVBo31pO+dvAEwt4/r9fq9fzfkZAPZ9sNTqUuTZGKxXuxnPAsheLvPuVZqVhosv8K8v
6dzudrvNdqqLZWpA9rKxhF+vtBpbNQdvQBbfXMI3ulu9XsvBG5DFt5bwg0vtVsPFG1DIaHywhNYB
HQxS7jlkytlOKXwd4OuVFL5AQTbk2aVFTHmsVuVahO9yMQCABjKsaIzUPCFT7ENO9nA0FhRrAXiD
4MITS/LlEknLQtIXNFEd78MEx14B8vLZ9y+fPUHH958e3//p+MGD4/s/WkbOqh0cB8VVL7797M9H
H6M/nnzz4uEX5XhZxP/6wye//Px5ORDKZ2He8y8f//b08fOvPv39u4cl8C2Bx0X4iEZEohvkCO3z
CAwzXnE1J2PxaitGIabFFVtxIHGMtZQS/n0VOugbc8zS6Dh6dInrwdsC2kcZ8OrsrqPwMBQzRUsk
XwsjB7jLOetyUeqFa1pWwc2jWRyUCxezIm4f48My2T0cO/HtzxLom1laOob3QuKoucdwrHBAYqKQ
fsYPCCmx7g6ljl93qS+45FOF7lDUxbTUJSM6drJpsWiHRhCXeZnNEG/HN7u3UZezMqu3yaGLhKrA
rET5EWGOG6/imcJRGcsRjljR4dexCsuUHM6FX8T1pYJIB4Rx1J8QKcvW3BRgbyHo1zB0rNKw77J5
5CKFogdlPK9jzovIbX7QC3GUlGGHNA6L2A/kAaQoRntclcF3uVsh+h7igOOV4b5NiRPu07vBLRo4
Ki0SRD+ZiZJYXiXcyd/hnE0xMa0GmrrTqyMa/13jZhQ6t5Vwfo0bWuXzrx+V6P22tuwt2L3Kambn
RKNehTvZnntcTOjb35238SzeI1AQy1vUu+b8rjl7//nmvKqez78lL7owNGg9i9hB24zd0cqpe0oZ
G6o5I9elGbwl7D2TARD1OnO6JPkpLAnhUlcyCHBwgcBmDRJcfURVOAxxAkN71dNMApmyDiRKuITD
oiGX8tZ4GPyVPWo29SHEdg6J1S6fWHJdk7OzRs7GaBWYA20mqK4ZnFVY/VLKFGx7HWFVrdSZpVWN
aqYpOtJyk7WLzaEcXJ6bBsTcmzDUIBiFwMstON9r0XDYwYxMtN9tjLKwmCicZ4hkiCckjZG2ezlG
VROkLFeWDNF22GTQB8dTvFaQ1tZs30DaWYJUFNdYIS6L3ptEKcvgRZSA28lyZHGxOFmMjjpeu1lr
esjHScebwjkZLqMEoi71HIlZAG+YfCVs2p9azKbKF9FsZ4a5RVCFVx/W70sGO30gEVJtYxna1DCP
0hRgsZZk9a81wa3nZUBJNzqbFvV1SIZ/TQvwoxtaMp0SXxWDXaBo39nbtJXymSJiGE6O0JjNxD6G
8OtUBXsmVMLrDtMR9A28m9PeNo/c5pwWXfGNmMFZOmZJiNN2q0s0q2QLNw0p18HcFdQD20p1N8a9
uimm5M/JlGIa/89M0fsJvH2oT3QEfHjRKzDSldLxuFAhhy6UhNQfCBgcTO+AbIH3u/AYkgreSptf
QQ71r605y8OUNRwi1T4NkKCwH6lQELIHbclk3ynMquneZVmylJHJqIK6MrFqj8khYSPdA1t6b/dQ
CKluuknaBgzuZP6592kFjQM95BTrzelk+d5ra+CfnnxsMYNRbh82A03m/1zFfDxY7Kp2vVme7b1F
Q/SDxZjVyKoChBW2gnZa9q+pwitutbZjLVlca2bKQRSXLQZiPhAl8A4J6X+w/1HhM/sFQ2+oI74P
vRXBxwvNDNIGsvqCHTyQbpCWOIbByRJtMmlW1rXp6KS9lm3W5zzp5nJPOFtrdpZ4v6Kz8+HMFefU
4nk6O/Ww42tLW+lqiOzJEgXSNDvImMCUfcnaxQkaB9WOB1+TIND34Aq+R3lAq2laTdPgCj4ywbBk
vwx1vPQio8BzS8kx9YxSzzCNjNLIKM2MAsNZ+g0mo7SgU+nPJvDZTv94KPtCAhNc+kUla6rO577N
vwAAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAhAJxmRkG7AAAAJAEAACoAAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3Mv
X3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHOEj80KwjAQhO+C7xD2btJ6EJEmvYjQq9QHCMk2LTY/JFHs
2xvoRUHwsjCz7DezTfuyM3liTJN3HGpaAUGnvJ6c4XDrL7sjkJSl03L2DjksmKAV201zxVnmcpTG
KSRSKC5xGHMOJ8aSGtHKRH1AVzaDj1bmIqNhQaq7NMj2VXVg8ZMB4otJOs0hdroG0i+hJP9n+2GY
FJ69elh0+UcEy6UXFqCMBjMHSldnnTUtXYGJhn39Jt4AAAD//wMAUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhALvl
SJQFAQAAHgIAABMAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAFtDb250ZW50X1R5cGVzXS54bWxQSwECLQAUAAYA
CAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAAAAAAAAAAAAAAA2AQAAX3JlbHMvLnJlbHNQSwECLQAUAAYA
CAAAACEAkF78NQkDAAC4BgAAHwAAAAAAAAAAAAAAAAAgAgAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL2Ry
YXdpbmcxLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAAAAAAAAAAAAAAGYFAABj
bGlwYm9hcmQvdGhlbWUvdGhlbWUxLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQCcZkZBuwAAACQBAAAqAAAA
AAAAAAAAAAAAAIAMAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHNQ
SwUGAAAAAAUABQBnAQAAgw0AAAAA
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1029" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_26" o:spid="_x0000_s1029" alt="Description: http://nguyenvantuan.net/images/stories/figure%202.jpg"
style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAMbn6PAoDAAC5BgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVclu2zAQvRfoPxAEepS1RF4kRAkS
L0WBtA3i5gMYiZbYUqRK0luL/nuHlGQ7TtFDooPEZfjmzZsZ6vJ6V3O0oUozKTIcDgKMqMhlwUSZ
4cdvC2+CkTZEFIRLQTO8pxpfX71/d0nSUpGmYjkCBKFTkuHKmCb1fZ1XtCZ6IBsqYG8lVU0MTFXp
F4psAbnmfhQEI78mTOCrI9SMGILWir0Cisv8By2mRGyIBkiep6crHUeevx2ZpGLzUTXL5l5Z5vmX
zb1CrMgwKCdIDRJhv9vozGDqn50qjwC7laqtvVyt0M6h7O3bYdCdQTksXgRRNAL8HLa6ceuj+vqP
U3k1/+85INM6hcEJEd1YGmLzMrJo1If2QHOohZJTZNcKqnN1UFSU6z0F+YVZEzEQ1PisJiXVvjZS
MfiuWLlW9EMURIPvTXlQqfenmzvIoUZCTivwQW90A96gJsF5v6SU3FaUFNout7pCAloEp/ERDLLy
tP0sC0gIWRvpyuz1Wh80I2mjtPlIZY3sIMMKSDpwsrnTpuXUmzhB5YJx7tLFxbMFwGxXIM1w1O7Z
hLv6/50EyXwyn8ReHI3mXhzMZt7NYhp7o0U4Hs4uZtPpLPxj/YZxWrGioMK66XsxjA9p6buxZrmS
Wq7MIJe1D9XGctr3I3RjGBy7UUvOCgtnKWlVPk25QhvCM7xwT6f8iZn/nIYreIjlLKQwioPbKPEW
o8nYixfx0EvGwcQLwuQ2GQVxEs8Wz0O6Y4K+PSS0zXAyjIYuSyekz2IL3PMyNpLWzFCFOKszPDkY
kdQW4lwULrWGMN6OT6Sw9I9SQLr7RMNQd/eH2S1d35ndrSz2VrAn+ELxKgnFBT0PdzMMKql+YbSF
GzfD+ueaKIoR/ySgD5IwjsHMuEk8HEcwUac7T6c7ROQAlWGDUTucGpjBkXWjWFmBp9DJJOQNNM2K
dQXdcrLsuDZLs+fURe2YU1HcE0UegDOHvs0wFd7jstMRLCDYY3BrTZeNvUXaRmmjd3KA4dml7Y52
Pxn7ZzidX/0FAAD//wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAY2xpcGJvYXJkL3Ro
ZW1lL3RoZW1lMS54bWzsWU9vG0UUvyPxHUZ7b+P/jaM6VezYDbRpo9gt6nG8Hu9OM7uzmhkn9Q21
RyQkREEcqMSNAwIqtRKX8mkCRVCkfgXezOyud+I1SdsIKmgO8e7b37z/782b3ctX7kUMHRIhKY87
XvVixUMk9vmExkHHuzUaXFj3kFQ4nmDGY9Lx5kR6Vzbff+8y3vAZTcYci8koJBFBwCiWG7jjhUol
G2tr0gcylhd5QmJ4NuUiwgpuRbA2EfgIBERsrVaptNYiTGNvEzgqzajP4F+spCb4TAw1G4JiHIH0
m9Mp9YnBTg6qGiHnsscEOsSs4wHPCT8akXvKQwxLBQ86XsX8eWubl9fwRrqIqRVrC+sG5i9dly6Y
HNSMTBGMc6HVQaN9aTvnbwBMLeP6/X6vX835GQD2fbDU6lLk2RisV7sZzwLIXi7z7lWalYaLL/Cv
L+nc7na7zXaqi2VqQPaysYRfr7QaWzUHb0AW31zCN7pbvV7LwRuQxbeW8INL7VbDxRtQyGh8sITW
AR0MUu45ZMrZTil8HeDrlRS+QEE25NmlRUx5rFblWoTvcjEAgAYyrGiM1DwhU+xDTvZwNBYUawF4
g+DCE0vy5RJJy0LSFzRRHe/DBMdeAfLy2fcvnz1Bx/efHt//6fjBg+P7P1pGzqodHAfFVS++/ezP
Rx+jP5588+LhF+V4WcT/+sMnv/z8eTkQymdh3vMvH//29PHzrz79/buHJfAtgcdF+IhGRKIb5Ajt
8wgMM15xNSdj8WorRiGmxRVbcSBxjLWUEv59FTroG3PM0ug4enSJ68HbAtpHGfDq7K6j8DAUM0VL
JF8LIwe4yznrclHqhWtaVsHNo1kclAsXsyJuH+PDMtk9HDvx7c8S6JtZWjqG90LiqLnHcKxwQGKi
kH7GDwgpse4OpY5fd6kvuORThe5Q1MW01CUjOnayabFoh0YQl3mZzRBvxze7t1GXszKrt8mhi4Sq
wKxE+RFhjhuv4pnCURnLEY5Y0eHXsQrLlBzOhV/E9aWCSAeEcdSfECnL1twUYG8h6NcwdKzSsO+y
eeQihaIHZTyvY86LyG1+0AtxlJRhhzQOi9gP5AGkKEZ7XJXBd7lbIfoe4oDjleG+TYkT7tO7wS0a
OCotEkQ/mYmSWF4l3Mnf4ZxNMTGtBpq606sjGv9d42YUOreVcH6NG1rl868flej9trbsLdi9ympm
50SjXoU72Z57XEzo29+dt/Es3iNQEMtb1Lvm/K45e//55ryqns+/JS+6MDRoPYvYQduM3dHKqXtK
GRuqOSPXpRm8Jew9kwEQ9TpzuiT5KSwJ4VJXMghwcIHAZg0SXH1EVTgMcQJDe9XTTAKZsg4kSriE
w6Ihl/LWeBj8lT1qNvUhxHYOidUun1hyXZOzs0bOxmgVmANtJqiuGZxVWP1SyhRsex1hVa3UmaVV
jWqmKTrScpO1i82hHFyemwbE3Jsw1CAYhcDLLTjfa9Fw2MGMTLTfbYyysJgonGeIZIgnJI2Rtns5
RlUTpCxXlgzRdthk0AfHU7xWkNbWbN9A2lmCVBTXWCEui96bRCnL4EWUgNvJcmRxsThZjI46XrtZ
a3rIx0nHm8I5GS6jBKIu9RyJWQBvmHwlbNqfWsymyhfRbGeGuUVQhVcf1u9LBjt9IBFSbWMZ2tQw
j9IUYLGWZPWvNcGt52VASTc6mxb1dUiGf00L8KMbWjKdEl8Vg12gaN/Z27SV8pkiYhhOjtCYzcQ+
hvDrVAV7JlTC6w7TEfQNvJvT3jaP3OacFl3xjZjBWTpmSYjTdqtLNKtkCzcNKdfB3BXUA9tKdTfG
vboppuTPyZRiGv/PTNH7Cbx9qE90BHx40Ssw0pXS8bhQIYculITUHwgYHEzvgGyB97vwGJIK3kqb
X0EO9a+tOcvDlDUcItU+DZCgsB+pUBCyB23JZN8pzKrp3mVZspSRyaiCujKxao/JIWEj3QNbem/3
UAipbrpJ2gYM7mT+ufdpBY0DPeQU683pZPnea2vgn558bDGDUW4fNgNN5v9cxXw8WOyqdr1Znu29
RUP0g8WY1ciqAoQVtoJ2WvavqcIrbrW2Yy1ZXGtmykEUly0GYj4QJfAOCel/sP9R4TP7BUNvqCO+
D70VwccLzQzSBrL6gh08kG6QljiGwckSbTJpVta16eikvZZt1uc86eZyTzhba3aWeL+is/PhzBXn
1OJ5Ojv1sONrS1vpaojsyRIF0jQ7yJjAlH3J2sUJGgfVjgdfkyDQ9+AKvkd5QKtpWk3T4Ao+MsGw
ZL8Mdbz0IqPAc0vJMfWMUs8wjYzSyCjNjALDWfoNJqO0oFPpzybw2U7/eCj7QgITXPpFJWuqzue+
zb8AAAD//wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCcZkZBuwAAACQBAAAqAAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdz
L19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7SehCRJr2I0KvUBwjJNi02PyRR
7Nsb6EVB8LIws+w3s037sjN5YkyTdxxqWgFBp7yenOFw6y+7I5CUpdNy9g45LJigFdtNc8VZ5nKU
xikkUigucRhzDifGkhrRykR9QFc2g49W5iKjYUGquzTI9lV1YPGTAeKLSTrNIXa6BtIvoST/Z/th
mBSevXpYdPlHBMulFxagjAYzB0pXZ501LV2BiYZ9/SbeAAAA//8DAFBLAQItABQABgAIAAAAIQC7
5UiUBQEAAB4CAAATAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAABbQ29udGVudF9UeXBlc10ueG1sUEsBAi0AFAAG
AAgAAAAhAK0wP/HBAAAAMgEAAAsAAAAAAAAAAAAAAAAANgEAAF9yZWxzLy5yZWxzUEsBAi0AFAAG
AAgAAAAhADG5+jwKAwAAuQYAAB8AAAAAAAAAAAAAAAAAIAIAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9k
cmF3aW5nMS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAAAAAAAAAAAAAABnBQAA
Y2xpcGJvYXJkL3RoZW1lL3RoZW1lMS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAnGZGQbsAAAAkAQAAKgAA
AAAAAAAAAAAAAACBDAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxz
UEsFBgAAAAAFAAUAZwEAAIQNAAAAAA==
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1028" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trước hết, tác giả giải thích về
mục tiêu một cách ngắn gọn: “To assess whether the observed relationships
between BMD at various sites and body composition were attributable to genetic
or environmental factors, multivariate genetic model-fitting analysis (as
described in Figure 1) was performed.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sau đó là giải thích ý nghĩa của
các kết quả trong bảng số liệu: “Squared standardised path coefficients (Table
2) can be interpreted as estimates of heritability of specific and decomposed
in terms of the portion in common with and independent of other genetic
factors. Off-diagonal elements of this analysis were small relative to
diagonal elements, which indicate that the majority of heritability of each
variable trait is due to specific genetic factors.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Và sau cùng là mô tả dữ liệu
trong bảng số liệu: “The heritability of fat mass in this sample was 0.65,
and the portion of this due to shared genetic factors with lean mass was 0.02,
whereas approximately a third of the environmental variance of FM was due to
shared environment with lean mass. This is consistent with the
non-significant genetic correlation between lean and fat mass (0.16; p = 0.24),
and the significant environmental correlation (0.51; p < 0.001, Table 3)."<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_25" o:spid="_x0000_s1028" alt="Description: http://nguyenvantuan.net/images/stories/table%203.jpg"
style='width:442pt;height:365pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAQgPoxQ0DAAC+BgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVW1vmzAQ/j5p/8GytI8ESCEJqLRq
8zJN6raqWX+AAw54MzaznbdN++87G0jSdtOklQ/gl/Nzzz13Zy6v9zVHW6o0kyLD4SDAiIpcFkyU
GX78svAmGGlDREG4FDTDB6rx9dXbN5ckLRVpKpYjQBA6JRmujGlS39d5RWuiB7KhAvbWUtXEwFSV
fqHIDpBr7g+DYOTXhAl8dYKaEUPQRrH/gOIy/0aLKRFbogGS5+n5SseR569HJqnYvlfNsrlXlnn+
aXuvECsyDMoJUoNE2O82OjOY+s9OlSeA/VrV1l6u12jvUA727TDo3qAcFuNReBEF4CCHvWh0Eccw
ab1Un/9wLq/m/zgJhFrHMDgjoxtLRWxfRjeM+/AeaA71UHKK7FpBda6Oqopyc6CQAmE2RAwENT6r
SUm1r41UDL6GrDh9NwwuBl+b8ihU7043d5BGjYScVuCC3ugGnEFZgu9+SSm5qygptF1upYUctAhO
5hMYJGa1+ygLyAnZGOkq7TVyH0UjaaO0eU9ljewgwwpoOniyvdOmZdWbOEXlgnHuMsbFkwXAbFcg
13DU7tmsuyb4mQTJfDKfRF40HM29KJjNvJvFNPJGi3Aczy5m0+ks/GX9hlFasaKgwrrpGzKMjnnp
W7JmuZJars0gl7UPJcdy2jcltGQYnFpSS84KC2cpaVWuplyhLeEZXrin0/7MzH9Kw1U9xPIspHAY
BbfDxFuMJmMvWkSxl4yDiReEyW0yCqIkmi2ehnTHBH19SGiX4SSGinXh/DW2wD0vYyNpzQxViLM6
w5OjEUltKc5F4VJrCOPt+EwKS/8kBaS7TzQMdXeJmP3SNZ7Z38riYBmu4AvlqyQUF/Q9XNAwqKT6
gdEOrt0M6+8boihG/IOATkjCKAIz4yZRPB7CRJ3vrM53iMgBKsMGo3Y4NTCDI5tGsbICT6GTScgb
aJs16wq65WTZcW2W5sCpi9oxp6K4J4o8AGcOnZthKrzHZacjWECwp+A2mi4be420jdJG7+QAw2c3
tzva/Wns7+F8fvUbAAD//wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAY2xpcGJvYXJk
L3RoZW1lL3RoZW1lMS54bWzsWU9vG0UUvyPxHUZ7b+P/jaM6VezYDbRpo9gt6nG8Hu9OM7uzmhkn
9Q21RyQkREEcqMSNAwIqtRKX8mkCRVCkfgXezOyud+I1SdsIKmgO8e7b37z/782b3ctX7kUMHRIh
KY87XvVixUMk9vmExkHHuzUaXFj3kFQ4nmDGY9Lx5kR6Vzbff+8y3vAZTcYci8koJBFBwCiWG7jj
hUolG2tr0gcylhd5QmJ4NuUiwgpuRbA2EfgIBERsrVaptNYiTGNvEzgqzajP4F+spCb4TAw1G4Ji
HIH0m9Mp9YnBTg6qGiHnsscEOsSs4wHPCT8akXvKQwxLBQ86XsX8eWubl9fwRrqIqRVrC+sG5i9d
ly6YHNSMTBGMc6HVQaN9aTvnbwBMLeP6/X6vX835GQD2fbDU6lLk2RisV7sZzwLIXi7z7lWalYaL
L/CvL+nc7na7zXaqi2VqQPaysYRfr7QaWzUHb0AW31zCN7pbvV7LwRuQxbeW8INL7VbDxRtQyGh8
sITWAR0MUu45ZMrZTil8HeDrlRS+QEE25NmlRUx5rFblWoTvcjEAgAYyrGiM1DwhU+xDTvZwNBYU
awF4g+DCE0vy5RJJy0LSFzRRHe/DBMdeAfLy2fcvnz1Bx/efHt//6fjBg+P7P1pGzqodHAfFVS++
/ezPRx+jP5588+LhF+V4WcT/+sMnv/z8eTkQymdh3vMvH//29PHzrz79/buHJfAtgcdF+IhGRKIb
5Ajt8wgMM15xNSdj8WorRiGmxRVbcSBxjLWUEv59FTroG3PM0ug4enSJ68HbAtpHGfDq7K6j8DAU
M0VLJF8LIwe4yznrclHqhWtaVsHNo1kclAsXsyJuH+PDMtk9HDvx7c8S6JtZWjqG90LiqLnHcKxw
QGKikH7GDwgpse4OpY5fd6kvuORThe5Q1MW01CUjOnayabFoh0YQl3mZzRBvxze7t1GXszKrt8mh
i4SqwKxE+RFhjhuv4pnCURnLEY5Y0eHXsQrLlBzOhV/E9aWCSAeEcdSfECnL1twUYG8h6NcwdKzS
sO+yeeQihaIHZTyvY86LyG1+0AtxlJRhhzQOi9gP5AGkKEZ7XJXBd7lbIfoe4oDjleG+TYkT7tO7
wS0aOCotEkQ/mYmSWF4l3Mnf4ZxNMTGtBpq606sjGv9d42YUOreVcH6NG1rl868flej9trbsLdi9
ympm50SjXoU72Z57XEzo29+dt/Es3iNQEMtb1Lvm/K45e//55ryqns+/JS+6MDRoPYvYQduM3dHK
qXtKGRuqOSPXpRm8Jew9kwEQ9TpzuiT5KSwJ4VJXMghwcIHAZg0SXH1EVTgMcQJDe9XTTAKZsg4k
SriEw6Ihl/LWeBj8lT1qNvUhxHYOidUun1hyXZOzs0bOxmgVmANtJqiuGZxVWP1SyhRsex1hVa3U
maVVjWqmKTrScpO1i82hHFyemwbE3Jsw1CAYhcDLLTjfa9Fw2MGMTLTfbYyysJgonGeIZIgnJI2R
tns5RlUTpCxXlgzRdthk0AfHU7xWkNbWbN9A2lmCVBTXWCEui96bRCnL4EWUgNvJcmRxsThZjI46
XrtZa3rIx0nHm8I5GS6jBKIu9RyJWQBvmHwlbNqfWsymyhfRbGeGuUVQhVcf1u9LBjt9IBFSbWMZ
2tQwj9IUYLGWZPWvNcGt52VASTc6mxb1dUiGf00L8KMbWjKdEl8Vg12gaN/Z27SV8pkiYhhOjtCY
zcQ+hvDrVAV7JlTC6w7TEfQNvJvT3jaP3OacFl3xjZjBWTpmSYjTdqtLNKtkCzcNKdfB3BXUA9tK
dTfGvboppuTPyZRiGv/PTNH7Cbx9qE90BHx40Ssw0pXS8bhQIYculITUHwgYHEzvgGyB97vwGJIK
3kqbX0EO9a+tOcvDlDUcItU+DZCgsB+pUBCyB23JZN8pzKrp3mVZspSRyaiCujKxao/JIWEj3QNb
em/3UAipbrpJ2gYM7mT+ufdpBY0DPeQU683pZPnea2vgn558bDGDUW4fNgNN5v9cxXw8WOyqdr1Z
nu29RUP0g8WY1ciqAoQVtoJ2WvavqcIrbrW2Yy1ZXGtmykEUly0GYj4QJfAOCel/sP9R4TP7BUNv
qCO+D70VwccLzQzSBrL6gh08kG6QljiGwckSbTJpVta16eikvZZt1uc86eZyTzhba3aWeL+is/Ph
zBXn1OJ5Ojv1sONrS1vpaojsyRIF0jQ7yJjAlH3J2sUJGgfVjgdfkyDQ9+AKvkd5QKtpWk3T4Ao+
MsGwZL8Mdbz0IqPAc0vJMfWMUs8wjYzSyCjNjALDWfoNJqO0oFPpzybw2U7/eCj7QgITXPpFJWuq
zue+zb8AAAD//wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCcZkZBuwAAACQBAAAqAAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdp
bmdzL19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7SehCRJr2I0KvUBwjJNi02
PyRR7Nsb6EVB8LIws+w3s037sjN5YkyTdxxqWgFBp7yenOFw6y+7I5CUpdNy9g45LJigFdtNc8VZ
5nKUxikkUigucRhzDifGkhrRykR9QFc2g49W5iKjYUGquzTI9lV1YPGTAeKLSTrNIXa6BtIvoST/
Z/thmBSevXpYdPlHBMulFxagjAYzB0pXZ501LV2BiYZ9/SbeAAAA//8DAFBLAQItABQABgAIAAAA
IQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAABbQ29udGVudF9UeXBlc10ueG1sUEsBAi0A
FAAGAAgAAAAhAK0wP/HBAAAAMgEAAAsAAAAAAAAAAAAAAAAANgEAAF9yZWxzLy5yZWxzUEsBAi0A
FAAGAAgAAAAhAEID6MUNAwAAvgYAAB8AAAAAAAAAAAAAAAAAIAIAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5n
cy9kcmF3aW5nMS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAAAAAAAAAAAAAABq
BQAAY2xpcGJvYXJkL3RoZW1lL3RoZW1lMS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAnGZGQbsAAAAkAQAA
KgAAAAAAAAAAAAAAAACEDAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnhtbC5y
ZWxzUEsFBgAAAAAFAAUAZwEAAIcNAAAAAA==
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1027" type="#_x0000_t75" style='width:442pt;height:365pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
5. Tác giả nên báo cáo
kết quả “âm tính” (negative results) – vì đây là những kết quả có khi rất
quan trọng! Đôi khi kết quả thí nghiệm không xảy ra như tác giả tiên lượng
lúc ban đầu, hoặc không phù hợp với giả thuyết nghiên cứu, và tác giả sợ khó
công bố bài báo nên cố tình dấu! Nhưng đó là điều không chấp nhận được
trong khoa học. Những kết quả như thế có thể nói lên rằng giả thuyết
nghiên cứu không đúng và cần phải phát biểu lại, hoặc phương pháp đo lường có vấn
đề, hoặc tác giả đang ngồi trên một khám phá rất quan trọng. Bất cứ lí do
gì, tác giả cần phải thành thật trình bày những kết quả “âm tính”, và đừng bao
giờ nghĩ rằng chỉ vì kết quả không như mình tiên lượng là những “kết quả xấu”.
Nếu tác giả thiết kế công trình nghiên cứu tốt, thì những dữ liệu kết quả đó là
thật, và cần phải được trình bày và diễn giải một cách thích hợp.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Những “không nên” trong phần kết
quả<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
1. Không nên đưa vào
bài báo những thông tin và dữ liệu “lặt vặt”. Những thông tin không quan
trọng và nhỏ nhặt có thể làm người đọc lạc hướng vấn đề. Chẳng hạn như nếu
trình bày kết quả về mối liên hệ giữa gene và bệnh tiểu đường, không cần phải
trình bày thành phần kinh tế của đối tượng nghiên cứu trong bài báo. Nên
nhớ rằng lúc nào cũng chú tâm đến dữ liệu nhằm yểm trợ cho mục đích đặt ra lúc
ban đầu, chứ không nên tự đi ra ngoài mục tiêu của công trình nghiên cứu!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2. Tránh trình bày một
loạt dữ liệu mà không có ý nghĩa gì lớn hay không diễn giải. Chẳng hạn như
cách viết sau đây là phải tránh: "Hours in sunlight significantly
affected growth (Table 1). Soil moisture significantly affected growth (Table
2). Soil nitrogen also had a significant effect on plant growth (Table 3)."
Thay vì viết như thế, tác giả nên phát triển mỗi ý tưởng trong bài báo: mô tả ảnh
hưởng hay hệ quả; mức độ ảnh hưởng ra sao; và những thông tin liên quan đến đơn
vị so sánh. Một bài báo dài nên có những tiêu đề nhỏ trong phần kết quả để
người đọc có thể theo dõi và đối chiếu với phần phương pháp.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
3. Không nên dùng những
tính từ mang tính áp đặt trong phần kết quả. Chẳng hạn như không nên viết
"This difference was highly significant (p = 0.001)," mà chỉ cần đơn
giản viết rằng "This difference was significant (p = 0.001)."
Người đọc sẽ rất khó chịu khi tác giả dùng từ “highly” vì họ xem đó là cách đặt
chữ vào miệng người đọc. Tác giả chỉ nền trình bày con số, dữ liệu; người
đọc sẽ đánh giá dữ liệu đó cao hay thấp.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
4. Không nên diễn giải
dữ liệu trong phần kết quả. Những bình luận như "the data suggest
that ...." chẳng có ý nghĩa gì cả, mà còn mang tiếng là nhét chữ vào miệng
người đọc! Phần diễn giải dữ liệu nên để dành cho phần bàn luận
(discussion); trong phần kết quả, tác giả chỉ trình bày sự thật.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
5. Phân tích không chỉ
dạy điều gì cả. Nhiều tác giả phạm phải những lỗi lầm sơ đẳng như câu
"The ANOVA showed that.…" Phương pháp phân tích thống kê không
“show”, không chỉ cái gì cả; tác giả mới chính là người “chỉ” ra kết quả đó có
ý nghĩa gì!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Vài lới khuyên về văn phong trong
phần kết quả<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
1. Về cách viết trong
phần kết quả, nên dùng thì quá khứ và thể thụ động (passive voice). Phần
lớn các tập san y khoa và khoa học nói chung yêu cầu tác giả dùng thì quá khứ để
báo cáo những kết quả thí nghiệm. Tuy phần lớn các bài báo đều viết theo
thể thụ động, nhưng cũng có một số ít tập san (như Lancet và New
England Journal of Medicine) yêu cầu tác giả viết theo thể chủ động (active
voice).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ dưới đây nhấn mạnh đến xu
hướng (trend) và sự khác biệt mà tác giả muốn người đọc tập trung vào:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
“The duration of exposure to
running water had a pronounced effect on cumulative seed germination
percentages (Fig. 2). Seeds exposed to the 2-day treatment had the highest
cumulative germination (84%), 1.25 times that of the 12-h or 5-day groups and 4
times that of controls.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ngược lại, trong ví dụ dưới đây,
tác giả ngầm diễn giải số liệu và muốn “lôi kéo” người đọc tin vào mô hình / ý
tưởng của tác giả.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
“The results of the germination
experiment (Fig. 2) suggest that the optimal time for running-water treatment
is 2 days. This group showed the highest cumulative germination (84%), with
longer (5 d) or shorter (12 h) exposures producing smaller gains in germination
when compared to the control group.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2. Khi trình bày các kết
quả phân tích thống kê mang tính mô tả (như tên của test, trị số P) nên viết
trong ngoặc cùng với kết quả chính mà các phương pháp test “yểm trợ”. Chẳng
hạn như chiều cao của nam sinh viên cao hơn nữ sinh viên, tác giả có thể viết
như sau:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
"Men (180.5 ± 5.1 cm; n=34)
averaged 12.5 cm taller than women (168 ± 7.6 cm; n=34) in the AY pool of
Biology majors (two-sample t-test, t = 5.78, 33 d.f., p < 0.001)."<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nếu các số liệu thống kê được
trình bày trong một biểu đồ, câu văn trên có thể viết lại như sau:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
"Men averaged 12.5 cm taller
than women in the AY 1995 pool of Biology majors (two-sample t-test, t = 5.78,
33 d.f., p < 0.001; Figure 1)."<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Chú ý rằng các kết quả chính
trình bày ngoài dấu ngoặc, còn kết quả phân tích thống kê thì trình bày trong dấu
ngoặc.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
3. Luôn luôn trình bày đơn vị
đo lường (không có gì đáng “ghét” hơn là đọc một dữ liệu mà không biết đơn vị
đo lường là gì!). Đối với giá trị đơn, tác giả có thể viết "the mean
length was 10 m", or, "the maximum time was 140 min". Khi
báo cáo các chỉ số về dao động và khác biệt, nên viết rõ dấu phía sau là SD hay
SE: “10 ± 2.3 m (mean ± SD)". Tương tự, đặt đơn vị đo lường sau cùng
trong dãy số liệu có cùng đơn vị đo lường, ví dụ như: "lengths of 5, 10,
15, and 20 m", or "no differences were observed after 2, 4, 6, or 8
min. of incubation".<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tuy đóng vai trò “trái tim” của một
bài báo khoa học, phần kết quả cũng chỉ dài khoảng 2-3 trang. Do đó, việc
chọn dữ liệu để trình bày cũng như kĩ thuật viết rất quan trọng trong việc viết
phần kết quả cho đầy đủ và thuyết phục. Hi vọng rằng những hướng dẫn trên
đây giúp cho các bạn soạn bài báo khoa học hay luận án tốt hơn. Cố nhiên,
những hướng dẫn này thích hợp cho ngành y khoa và sinh học, có thể không hẳn
thích hợp cho các ngành khác như kinh tế học chẳng hạn. Tuy nhiên, về
nguyên tắc, tôi nghĩ cách viết cũng không khác nhau mấy giữa các ngành khoa học
thực nghiệm.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<b><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=77:cach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-5-ban-luan&catid=46:report-skill&Itemid=61">Cách
viết một bài báo khoa học (Phần 5 – Bàn luận)</a><o:p></o:p></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_33" o:spid="_x0000_s1027" alt="Description: Bản để in"
href="http://statistics.vn/index.php?view=article&catid=46%3Areport-skill&id=77%3Acach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-5-ban-luan&tmpl=component&print=1&layout=default&page=&option=com_content&Itemid=61"
title=""Bản để in"" style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;
mso-wrap-style:square;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
mso-position-horizontal:absolute;mso-position-horizontal-relative:char;
mso-position-vertical:absolute;mso-position-vertical-relative:line;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEA+m3G2z4DAAAoBwAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVUtu2zAQ3RfoHQguulMkObJjqVGC
xJ8iQNoGcXMAhqItIhSpkPSvRVc9Qc/QW7TbXiQ36ZCSYycpWiDRwiaHw8d582bIw+NVJdCCacOV
zHG8F2HEJFUFl7McX30aB32MjCWyIEJJluM1M/j46PWrQ5LNNKlLThEgSJORHJfW1lkYGlqyipg9
VTMJa1OlK2JhqmdhockSkCsRdqKoF1aES3y0hRoSS9Bc82dACUVvWDEgckEMQAqa7VraGAV9OTLJ
5OKdrif1hXaR0w+LC414kWPInCQVpAiH7ULrBtPw0a7ZFmA11ZXzV9MpWnmUtfv1GGxlEQXjftTp
9ACfwlI7bs4oP/5lFy1H/9wHwTSHwmAnEFO7MOTiKbP9/Q21S0ahFmaCIWcrmKE6x6d3P39I9Pv7
3a9vqNWzFFzeDASnN23mwe3/1QEp4JQNFZ1XTNqmRDQTxEJtmpLXBiOduVTrsyLGyColLK9z/OZ2
ruzbh2E0NpdGYOlFakXZ0DP1OZSMQVINSqDETkwN5KAFgOvGpLValowUxpnvoRoEL+kWDIrgevle
FaA/mVvlq/r50t5LRLJaG/uOqQq5AVCHID04WZwb28S0cfH6qTEXwleHkA8MgNlYoKpgq1tz9eXb
7UsapaP+qJ8ESac3CpJoOAxOxoMk6I3jg+5wfzgYDOOv7tw4yUpeFEy6YzatHydP5K041cqoqd2j
qgobZTftD8rG0bb5jRK8cHAuJKNn1wOh0YKIHI/912Z+xy18GIbXGLg8ohR3kui0kwbjXv8gSMZJ
N0gPon4Qxelp2ouSNBmOH1I655K9nBJa5jjtdrpepZ2gH3GL/PeUG8kqbplGglc57t87kcwV4kgW
XlpLuGjGO6lw4W9TAXJvhIahaa8ru5r4NrerU1WsXcKu4R+KVysoLrhi4CmAQan0Z4yWcMHn2NzO
iWYYiTMJfZDGSQJu1k+S7kEHJnp35Xp3hUgKUDm2GDXDgYUZbJnXms9KOCn2aZLqBJpmytuCbmJy
0QljJ3YtmGftI2eyuCCaXELMAvo2x0wGV5M2j+ABZLfk5oZNandpNY3SsPfpAMdHb4Tf2r5p7iHa
nR/9AQAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAGNsaXBib2FyZC90aGVtZS90
aGVtZTEueG1s7FlPbxtFFL8j8R1Ge2/j/42jOlXs2A20aaPYLepxvB7vTjO7s5oZJ/UNtUckJERB
HKjEjQMCKrUSl/JpAkVQpH4F3szsrnfiNUnbCCpoDvHu29+8/+/Nm93LV+5FDB0SISmPO171YsVD
JPb5hMZBx7s1GlxY95BUOJ5gxmPS8eZEelc233/vMt7wGU3GHIvJKCQRQcAolhu444VKJRtra9IH
MpYXeUJieDblIsIKbkWwNhH4CAREbK1WqbTWIkxjbxM4Ks2oz+BfrKQm+EwMNRuCYhyB9JvTKfWJ
wU4Oqhoh57LHBDrErOMBzwk/GpF7ykMMSwUPOl7F/Hlrm5fX8Ea6iKkVawvrBuYvXZcumBzUjEwR
jHOh1UGjfWk7528ATC3j+v1+r1/N+RkA9n2w1OpS5NkYrFe7Gc8CyF4u8+5VmpWGiy/wry/p3O52
u812qotlakD2srGEX6+0Gls1B29AFt9cwje6W71ey8EbkMW3lvCDS+1Ww8UbUMhofLCE1gEdDFLu
OWTK2U4pfB3g65UUvkBBNuTZpUVMeaxW5VqE73IxAIAGMqxojNQ8IVPsQ072cDQWFGsBeIPgwhNL
8uUSSctC0hc0UR3vwwTHXgHy8tn3L589Qcf3nx7f/+n4wYPj+z9aRs6qHRwHxVUvvv3sz0cfoz+e
fPPi4RfleFnE//rDJ7/8/Hk5EMpnYd7zLx//9vTx868+/f27hyXwLYHHRfiIRkSiG+QI7fMIDDNe
cTUnY/FqK0YhpsUVW3EgcYy1lBL+fRU66BtzzNLoOHp0ievB2wLaRxnw6uyuo/AwFDNFSyRfCyMH
uMs563JR6oVrWlbBzaNZHJQLF7Mibh/jwzLZPRw78e3PEuibWVo6hvdC4qi5x3CscEBiopB+xg8I
KbHuDqWOX3epL7jkU4XuUNTFtNQlIzp2smmxaIdGEJd5mc0Qb8c3u7dRl7Myq7fJoYuEqsCsRPkR
YY4br+KZwlEZyxGOWNHh17EKy5QczoVfxPWlgkgHhHHUnxApy9bcFGBvIejXMHSs0rDvsnnkIoWi
B2U8r2POi8htftALcZSUYYc0DovYD+QBpChGe1yVwXe5WyH6HuKA45Xhvk2JE+7Tu8EtGjgqLRJE
P5mJklheJdzJ3+GcTTExrQaautOrIxr/XeNmFDq3lXB+jRta5fOvH5Xo/ba27C3YvcpqZudEo16F
O9mee1xM6NvfnbfxLN4jUBDLW9S75vyuOXv/+ea8qp7PvyUvujA0aD2L2EHbjN3Ryql7Shkbqjkj
16UZvCXsPZMBEPU6c7ok+SksCeFSVzIIcHCBwGYNElx9RFU4DHECQ3vV00wCmbIOJEq4hMOiIZfy
1ngY/JU9ajb1IcR2DonVLp9Ycl2Ts7NGzsZoFZgDbSaorhmcVVj9UsoUbHsdYVWt1JmlVY1qpik6
0nKTtYvNoRxcnpsGxNybMNQgGIXAyy0432vRcNjBjEy0322MsrCYKJxniGSIJySNkbZ7OUZVE6Qs
V5YM0XbYZNAHx1O8VpDW1mzfQNpZglQU11ghLovem0Qpy+BFlIDbyXJkcbE4WYyOOl67WWt6yMdJ
x5vCORkuowSiLvUciVkAb5h8JWzan1rMpsoX0WxnhrlFUIVXH9bvSwY7fSARUm1jGdrUMI/SFGCx
lmT1rzXBredlQEk3OpsW9XVIhn9NC/CjG1oynRJfFYNdoGjf2du0lfKZImIYTo7QmM3EPobw61QF
eyZUwusO0xH0Dbyb0942j9zmnBZd8Y2YwVk6ZkmI03arSzSrZAs3DSnXwdwV1APbSnU3xr26Kabk
z8mUYhr/z0zR+wm8fahPdAR8eNErMNKV0vG4UCGHLpSE1B8IGBxM74Bsgfe78BiSCt5Km19BDvWv
rTnLw5Q1HCLVPg2QoLAfqVAQsgdtyWTfKcyq6d5lWbKUkcmogroysWqPySFhI90DW3pv91AIqW66
SdoGDO5k/rn3aQWNAz3kFOvN6WT53mtr4J+efGwxg1FuHzYDTeb/XMV8PFjsqna9WZ7tvUVD9IPF
mNXIqgKEFbaCdlr2r6nCK261tmMtWVxrZspBFJctBmI+ECXwDgnpf7D/UeEz+wVDb6gjvg+9FcHH
C80M0gay+oIdPJBukJY4hsHJEm0yaVbWtenopL2WbdbnPOnmck84W2t2lni/orPz4cwV59TieTo7
9bDja0tb6WqI7MkSBdI0O8iYwJR9ydrFCRoH1Y4HX5Mg0PfgCr5HeUCraVpN0+AKPjLBsGS/DHW8
9CKjwHNLyTH1jFLPMI2M0sgozYwCw1n6DSajtKBT6c8m8NlO/3go+0ICE1z6RSVrqs7nvs2/AAAA
//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEANFLA/WUBAACVAgAAKgAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVs
cy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc6xSwU4bMRC9V+IfVpbozeuEtgEBToREkXLopYIzGryT2Io9tuxJ
mvw9k6WoRULiwsGWPc/vzZsZXy/2KXY7rC1ksmraT1SH5PIQaG3Vw/2dvlBdY6ABYia06oBNLeYn
X65/YwQWUvOhtE5UqFnlmculMc15TND6XJAEWeWagOVa16aA28AazdlkMjP1fw01f6PZLQer6nI4
U939oUjmj7XzahUc3ma3TUj8TgrD4gtFEOoa2aq+f4m87NNevCrzvo3pZ9rwUlCNgTb/rLxWx9LU
xsG1fkcm0ID7vviy2AX8Y6EKEPErpHLl5N1gv89Ov91ULLmybpsQ44gJcH4ugAPntTBZp8z6CYKs
rDc+g/bZ6eKB9A+JkY5boJHKqUTrcioybOIxVGogttPxHOGQt2wHXME2/oVlmnYEczn+hyP70WXi
V/6SMYmj2bGDY99/5UHG+XPPWAnGhps3n2n+DAAA//8DAFBLAQItABQABgAIAAAAIQC75UiUBQEA
AB4CAAATAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAABbQ29udGVudF9UeXBlc10ueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAh
AK0wP/HBAAAAMgEAAAsAAAAAAAAAAAAAAAAANgEAAF9yZWxzLy5yZWxzUEsBAi0AFAAGAAgAAAAh
APptxts+AwAAKAcAAB8AAAAAAAAAAAAAAAAAIAIAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5n
MS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAAAAAAAAAAAAAACbBQAAY2xpcGJv
YXJkL3RoZW1lL3RoZW1lMS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEANFLA/WUBAACVAgAAKgAAAAAAAAAA
AAAAAAC1DAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzUEsFBgAA
AAAFAAUAZwEAAGIOAAAAAA==
" o:button="t" filled="f" stroked="f">
<v:fill o:detectmouseclick="t"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if !vml]--><a href="http://statistics.vn/index.php?view=article&catid=46%3Areport-skill&id=77%3Acach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-5-ban-luan&tmpl=component&print=1&layout=default&page=&option=com_content&Itemid=61"><img alt="Description: Bản để in" border="0" height="32" src="file:///C:\Users\HUYNGU~1\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.png" title=""Bản để in"" v:shapes="Rectangle_x0020_33" width="32" /></a><!--[endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1026" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_32" o:spid="_x0000_s1026" alt="Description: Email"
href="http://statistics.vn/index.php?option=com_mailto&tmpl=component&link=aHR0cDovL3N0YXRpc3RpY3Mudm4vaW5kZXgucGhwP29wdGlvbj1jb21fY29udGVudCZ2aWV3PWFydGljbGUmaWQ9Nzc6Y2FjaC12aWV0LW1vdC1iYWktYmFvLWtob2EtaG9jLXBoYW4tNS1iYW4tbHVhbiZjYXRpZD00NjpyZXBvcnQtc2tpbGwmSXRlbWlkPTYx"
title=""Email"" style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;
mso-wrap-style:square;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
mso-position-horizontal:absolute;mso-position-horizontal-relative:char;
mso-position-vertical:absolute;mso-position-vertical-relative:line;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAjGQJticDAAAWBwAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVdtu3CAQfa/Uf0A89M3xJd6L3ThR
spcqUtpG2eYDCGbXKBgcYG+t+u8dsDe72VStlPhhd4DhMGfODJxdbGqBVkwbrmSB45MIIyapKrlc
FPj+xzQYYmQskSURSrICb5nBF+cfP5yRfKFJU3GKAEGanBS4srbJw9DQitXEnKiGSVibK10TC0O9
CEtN1oBcizCJon5YEy7x+R5qTCxBS83fACUUfWTliMgVMQApaH4408Uo6PuRSS5XX3Qza261i5x+
W91qxMsCQ+YkqSFFOOwWOjcYhke7FnuAzVzXzl/N52jjUbbu12OwjUUUJk+jJOkDPoWlzm7PqL7/
ZRetJv/cB8G0h4JxEIhpXBhy9ZrZabKjdsco1MJCMOTmSmaoLvAEZBRexkpw+TgSnD52CYfV/xcF
MOeUjRVd1kzatjI0E8RCSZqKNwYjnbsM6+syxsgqJSxvCvzpaansZ396a7qkAScvSSfBjoxpbqBA
DJJqVAEBdmkaoAIFD8x2U1qrdcVIadz0M1SL4AXcg4HkD+uvqgS1ydIqT/7tQj4LQvJGG/uFqRo5
AxhDkB6crG6MbWPauXi11JQL4WtByBcTgNnOQA3BVrfmqsk3168syibDyTAN0qQ/CdJoPA4up6M0
6E/jQW98Oh6NxvFvd26c5hUvSybdMbtGj9NXqtacamXU3J5QVYetoLtmB0HjaN/qRgleOjgXktGL
h5HQaEVEgaf+6zJ/4Ba+DMNrDFyOKMVJGl0lWTDtDwdBOk17QTaIhkEUZ1dZP0qzdDx9SemGS/Z+
Smhd4KyX9LxKB0EfcYv895obyWtumUaC1wUePjuR3BXiRJZeWgv91doHqXDh71MBcu+EBtN0l5Pd
zHxT282VKrcuYQ/wD8WrFRQXXChw8YNRKf0TozVc5wU2T0uiGUbiWkIfZHGagpv1g7Q3SGCgD1ce
DleIpABVYItRa44sjGDLstF8UcFJsU+TVJfQNHPeFXQbk4tOGDuzW8E8ax85k+Ut0eQOYhbQtwVm
MrifdXkEDyC7J7c0bNa4K6ptlJa9Twc4Hr0Ifmv3grln53B8/gcAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAh
AJxOXiHiBgAAOhwAABoAAABjbGlwYm9hcmQvdGhlbWUvdGhlbWUxLnhtbOxZT28bRRS/I/EdRntv
4/+NozpV7NgNtGmj2C3qcbwe704zu7OaGSf1DbVHJCREQRyoxI0DAiq1EpfyaQJFUKR+Bd7M7K53
4jVJ2wgqaA7x7tvfvP/vzZvdy1fuRQwdEiEpjzte9WLFQyT2+YTGQce7NRpcWPeQVDieYMZj0vHm
RHpXNt9/7zLe8BlNxhyLySgkEUHAKJYbuOOFSiUba2vSBzKWF3lCYng25SLCCm5FsDYR+AgERGyt
Vqm01iJMY28TOCrNqM/gX6ykJvhMDDUbgmIcgfSb0yn1icFODqoaIeeyxwQ6xKzjAc8JPxqRe8pD
DEsFDzpexfx5a5uX1/BGuoipFWsL6wbmL12XLpgc1IxMEYxzodVBo31pO+dvAEwt4/r9fq9fzfkZ
APZ9sNTqUuTZGKxXuxnPAsheLvPuVZqVhosv8K8v6dzudrvNdqqLZWpA9rKxhF+vtBpbNQdvQBbf
XMI3ulu9XsvBG5DFt5bwg0vtVsPFG1DIaHywhNYBHQxS7jlkytlOKXwd4OuVFL5AQTbk2aVFTHms
VuVahO9yMQCABjKsaIzUPCFT7ENO9nA0FhRrAXiD4MITS/LlEknLQtIXNFEd78MEx14B8vLZ9y+f
PUHH958e3//p+MGD4/s/WkbOqh0cB8VVL7797M9HH6M/nnzz4uEX5XhZxP/6wye//Px5ORDKZ2He
8y8f//b08fOvPv39u4cl8C2Bx0X4iEZEohvkCO3zCAwzXnE1J2PxaitGIabFFVtxIHGMtZQS/n0V
Ougbc8zS6Dh6dInrwdsC2kcZ8OrsrqPwMBQzRUskXwsjB7jLOetyUeqFa1pWwc2jWRyUCxezIm4f
48My2T0cO/HtzxLom1laOob3QuKoucdwrHBAYqKQfsYPCCmx7g6ljl93qS+45FOF7lDUxbTUJSM6
drJpsWiHRhCXeZnNEG/HN7u3UZezMqu3yaGLhKrArET5EWGOG6/imcJRGcsRjljR4dexCsuUHM6F
X8T1pYJIB4Rx1J8QKcvW3BRgbyHo1zB0rNKw77J55CKFogdlPK9jzovIbX7QC3GUlGGHNA6L2A/k
AaQoRntclcF3uVsh+h7igOOV4b5NiRPu07vBLRo4Ki0SRD+ZiZJYXiXcyd/hnE0xMa0GmrrTqyMa
/13jZhQ6t5Vwfo0bWuXzrx+V6P22tuwt2L3KambnRKNehTvZnntcTOjb35238SzeI1AQy1vUu+b8
rjl7//nmvKqez78lL7owNGg9i9hB24zd0cqpe0oZG6o5I9elGbwl7D2TARD1OnO6JPkpLAnhUlcy
CHBwgcBmDRJcfURVOAxxAkN71dNMApmyDiRKuITDoiGX8tZ4GPyVPWo29SHEdg6J1S6fWHJdk7Oz
Rs7GaBWYA20mqK4ZnFVY/VLKFGx7HWFVrdSZpVWNaqYpOtJyk7WLzaEcXJ6bBsTcmzDUIBiFwMst
ON9r0XDYwYxMtN9tjLKwmCicZ4hkiCckjZG2ezlGVROkLFeWDNF22GTQB8dTvFaQ1tZs30DaWYJU
FNdYIS6L3ptEKcvgRZSA28lyZHGxOFmMjjpeu1lresjHScebwjkZLqMEoi71HIlZAG+YfCVs2p9a
zKbKF9FsZ4a5RVCFVx/W70sGO30gEVJtYxna1DCP0hRgsZZk9a81wa3nZUBJNzqbFvV1SIZ/TQvw
oxtaMp0SXxWDXaBo39nbtJXymSJiGE6O0JjNxD6G8OtUBXsmVMLrDtMR9A28m9PeNo/c5pwWXfGN
mMFZOmZJiNN2q0s0q2QLNw0p18HcFdQD20p1N8a9uimm5M/JlGIa/89M0fsJvH2oT3QEfHjRKzDS
ldLxuFAhhy6UhNQfCBgcTO+AbIH3u/AYkgreSptfQQ71r605y8OUNRwi1T4NkKCwH6lQELIHbclk
3ynMquneZVmylJHJqIK6MrFqj8khYSPdA1t6b/dQCKluuknaBgzuZP6592kFjQM95BTrzelk+d5r
a+CfnnxsMYNRbh82A03m/1zFfDxY7Kp2vVme7b1FQ/SDxZjVyKoChBW2gnZa9q+pwitutbZjLVlc
a2bKQRSXLQZiPhAl8A4J6X+w/1HhM/sFQ2+oI74PvRXBxwvNDNIGsvqCHTyQbpCWOIbByRJtMmlW
1rXp6KS9lm3W5zzp5nJPOFtrdpZ4v6Kz8+HMFefU4nk6O/Ww42tLW+lqiOzJEgXSNDvImMCUfcna
xQkaB9WOB1+TIND34Aq+R3lAq2laTdPgCj4ywbBkvwx1vPQio8BzS8kx9YxSzzCNjNLIKM2MAsNZ
+g0mo7SgU+nPJvDZTv94KPtCAhNc+kUla6rO577NvwAAAP//AwBQSwMEFAAGAAgAAAAhAEuIpA2u
AQAAwwIAACoAAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHOsUslu
2zAUvBfoPwg89FZtdoM4jWwgdqwEcAxHcazlUlAkLVEWF0hPst2vL5UgSAME6KUXApwB582b4fXs
JGqrZ03LlQyQZ7vIYpIoymURoOft8vslslrAkuJaSRagM2vRbPr1y3XEagzmUVty3VpGRbYBKgH0
leO0pGQCt7bSTBpmrxqBwVybwtGYHHDBHN91L5zmbw00/aBp3dMANffUR9b2rM3kf2ur/Z4TtlCk
E0zCJyMcML6YEcRNwSBAtv2KvJ6ebbwi53Mb3v+0UZqFmprLw7uVt+3AhNoCJ63dS4dLyk62LvVM
6SHrgCjxS2Beg/qGhf4JQtcDpk01El6gQTXAd5FLFqpfjdZumkSajCKdjh46KsY9jn8csqToSFge
N/7kSMO6zyuvyn1vn/qTjoa7js4zH8e70SZeng1f5eGzwPHjZP2bXKT+ssJzb+DdVez1dO7xND5A
Kpb9KgaV+7eAw0m1Sm5UGo9h/TTwY8jvdmXOs2rwky1cd13pc5bc9EQ+AvFB5+FRPCVRncf1YbNN
T2/RPChqyr89AWskfqnH+fD1pn8AAAD//wMAUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhALvlSJQFAQAAHgIAABMA
AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAFtDb250ZW50X1R5cGVzXS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEArTA/8cEA
AAAyAQAACwAAAAAAAAAAAAAAAAA2AQAAX3JlbHMvLnJlbHNQSwECLQAUAAYACAAAACEAjGQJticD
AAAWBwAAHwAAAAAAAAAAAAAAAAAgAgAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL2RyYXdpbmcxLnhtbFBL
AQItABQABgAIAAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAAAAAAAAAAAAAAIQFAABjbGlwYm9hcmQvdGhl
bWUvdGhlbWUxLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQBLiKQNrgEAAMMCAAAqAAAAAAAAAAAAAAAAAJ4M
AABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHNQSwUGAAAAAAUABQBn
AQAAlA4AAAAA
" o:button="t" filled="f" stroked="f">
<v:fill o:detectmouseclick="t"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if !vml]--><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_mailto&tmpl=component&link=aHR0cDovL3N0YXRpc3RpY3Mudm4vaW5kZXgucGhwP29wdGlvbj1jb21fY29udGVudCZ2aWV3PWFydGljbGUmaWQ9Nzc6Y2FjaC12aWV0LW1vdC1iYWktYmFvLWtob2EtaG9jLXBoYW4tNS1iYW4tbHVhbiZjYXRpZD00NjpyZXBvcnQtc2tpbGwmSXRlbWlkPTYx"><img alt="Description: Email" border="0" height="32" src="file:///C:\Users\HUYNGU~1\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.png" title=""Email"" v:shapes="Rectangle_x0020_32" width="32" /></a><!--[endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1025" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phần Bàn luận (Discussion) là phần
cuối của nội dung của một bài báo khoa học, và nó có chức năng giống như là một
diễn giải kết quả nghiên cứu. Chúng ta đã biết rằng phần Dẫn nhập trả lời
câu hỏi “Tại sao làm nghiên cứu này”; phần Phương pháp trả lời câu hỏi “Đã làm
gì và làm ra sao”; phần Kết quả là nhằm trả lời câu hỏi “Đã phát hiện những gì”;
và phần Bàn luận tập trung vào trả lời cho được câu hỏi “Những phát hiện đó có
ý nghĩa gì”?<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong bài báo khoa học, phần Bản
luận là phần khó viết nhất. Các nghiên cứu sinh khi mới bắt đầu viết thường
lúng túng không biết bắt đầu như thế nào, mà đọc những bài báo trong y văn thì
cũng không nắm được nội dung và cấu trúc ra sao. Ngay cả nhiều giáo sư có
kinh nghiệm cũng có khi cảm thấy khó khăn khi viết phần Bàn luận, vì họ không
biết nhấn mạnh vào khía cạnh nào, và viết như thế nào cho thuyết phục. Một
trong những khó khăn lớn nhất là phần Bàn luận không có một cấu trúc cụ thể
nào. Thật vậy, trong khi phần Phương pháp và Kết quả còn có cấu trúc, còn
phần Bàn luận thì tác giả có thể viết bất cứ gì mình thích (nhưng người đọc có
thích hay không là chuyện khác!)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tuy không có qui định cấu trúc cụ
thể, nhưng chúng ta có thể học từ bài báo hay để đi đến một qui luật.
Kinh nghiệm của tôi cho thấy những bài báo hay thường viết phần bàn luận theo cấu
trúc 6 điểm sau đây:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(a) tóm lược giả thuyết, mục
tiêu, và phát hiện chính trong đoạn văn đầu tiên;<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(b) so sánh những kết quả này với
các nghiên cứu trước;<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(c) giải thích kết quả bằng cách
đề ra mô hình mới hay giả thuyết mới;<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(d) khái quát hóa và ý nghĩa của
kết quả;<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(e) bàn qua những ưu điểm và khuyết
điểm của công trình nghiên cứu; và<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
(f) và sau cùng là một kết luận
sao cho người đọc có thể lĩnh hội được một cách dễ dàng.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong phần thảo luận, tác giả phải
giải thích, hay đề nghị một mô hình giải thích, tại sao những dữ kiện thu thập
được có xu hướng đã quan sát trong cuộc nghiên cứu. Nếu không giải thích
được thì nhà nghiên cứu phải thành thật nói y như thế: không biết. Tác giả
còn phải so sánh với kết quả của những nghiên cứu trước và giải thích tại sao
chúng (những kết quả) khác nhau, hay tại sao chúng lại giống nhau, và ý nghĩa của
chúng là gì. Ngoài ra, nhà nghiên cứu còn phải có trách nhiệm tự mình vạch
ra những thiếu sót, những trắc trở, khó khăn trong cuộc nghiên cứu, cùng những
ưu điểm của cuộc nghiên cứu, cũng như đưa ra các giải pháp khắc phục hay những
đề xuất hướng nghiên cứu trong tương lai. Sơ đồ 2 sau đây có thể
dùng để làm dàn bài để viết phần thảo luận.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sơ đồ cho phần thảo luận<o:p></o:p></div>
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="background: #E3E3E3; mso-cellspacing: 0cm; mso-padding-alt: 0cm 0cm 0cm 0cm; mso-yfti-tbllook: 1184; width: 561px;">
<tbody>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 149.25pt;" valign="top" width="199"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Câu hỏi cần phải trả lời<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 315.0pt;" valign="top" width="420"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nội dung<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 149.25pt;" valign="top" width="199"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phát hiện chính là gì?<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 315.0pt;" valign="top" width="420"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phát biểu những phát hiện
chính; đặt những phát hiện này vào bối cảnh của các nghiên cứu trước đây.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 149.25pt;" valign="top" width="199"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Kết quả có nhất quán
(consistent) với nghiên cứu trước?<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 315.0pt;" valign="top" width="420"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Giải thích tại sao không nhất
quán. Có phải do vấn đề địa phương, bệnh nhân, chẩn đoán, đo lường,
phân tích, v.v… Phải suy nghĩ và giải thích.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 149.25pt;" valign="top" width="199"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Giải thích tại sao có kết quả
như trong nghiên cứu, mối liên hệ đó có phù hợp với giả thuyết?<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 315.0pt;" valign="top" width="420"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đây là đoạn văn khó nhất, vì
tác giả phải suy nghĩ, vận dụng kiến thức hiện hành, và tìm mô hình để giải
thích kết quả nghiên cứu của mình. Nếu kết quả là một mối tương quan
(như gien và bệnh), phải thuyết phục người đọc rằng mối tương quan này không
phải ngẫu nhiên, mà có cơ chế sinh học. Bàn về cơ chế của mối liên hệ một
cách thuyết phục bằng cách sử dụng các nghiên cứu trước hay đề ra giả thuyết
mới.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 149.25pt;" valign="top" width="199"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu
là gì?<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 315.0pt;" valign="top" width="420"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đây là phần “generalization”,
khái quát hóa. Đặt kết quả của nghiên cứu vào bối cảnh lớn hơn, và so
sánh với các nghiên cứu trước đây. Suy luận về cơ chế (nhưng không nên
quá lời hay quá xa xỉ trong khi suy luận, mà phải nằm trong khuôn khổ của dữ
kiện thật).<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 149.25pt;" valign="top" width="199"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phát hiện đó có khả năng sai lầm
không? Điểm mạnh và khiếm khuyết của nghiên cứu là gì?<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 315.0pt;" valign="top" width="420"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Xem xét những yếu tố sau đây:
thiếu khách quan trong đo lường và thu thập số liệu? Số lượng đối tượng ít?
Cách chọn mẫu có vấn đề? Các yếu tố khác chưa xem xét đến? Phân tích chưa đầy
đủ? Chưa điều chỉnh cho các yếu tố phụ? V.v…<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 149.25pt;" valign="top" width="199"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Kết luận có phù hợp với dữ kiện
hay không?<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 315.0pt;" valign="top" width="420"><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Kết luận phải rõ ràng, nhưng
không nên đi ra ngoài khuôn khổ của dữ kiện. Chẳng hạn như nếu kết quả
cho thấy hút thuốc lá làm tăng ung thư phổi, tác giả không nên kết luận rằng
ngưng hút thuốc lá sẽ giảm ung thư phổi.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
1. Mở đầu phần bàn luận
bằng cách tóm tắt bối cảnh, giả thuyết, mục tiêu và phát hiện chính của nghiên
cứu.Đây thực chất là một đoạn văn tóm tắt những ý chính trong phần dẫn nhập và
kết quả để một lần nữa nhấn mạnh rằng giả thuyết của tác giả đã được “minh chứng”.
Người đọc cảm thấy dễ theo dõi khi những kết quả chính được tóm lược trong phần
mở đầu của bàn luận. Do đó, tác giả cần phải viết ra kết quả bằng con số
(có thể lặp lại ở phần kết quả) để nhấn mạnh. Chú ý rằng, một bài báo
khoa học đôi khi cũng cần “điệp khúc” để nhấn mạnh, nhưng đừng có quá nhiều điệp
khúc như nhạc vì sẽ gây phản cảm.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ: Đoạn sau đây mở đầu bằng
câu văn nói về lí do nghiên cứu, kế đến là câu văn mô tả kết quả chính, và nhấn
mạnh đến cái mới của kết quả: "There has been little doubt that
BMD measured at various sites is one of the best measureable determinants of
fracture risk [28-30]. BMD is, in turn, regulated by genetic, hormonal,
dietary and mechanical factors. The present study addressed a small part
of this complex system by using the classical twin design. It was found
that (i) both lean mass and fat mass were associated with areal BMD; however,
fat mass alone appeared to have an independent effect on BMD/height ratios and
volumetric BMD; (ii) both lean mass and fat mass as well as BMD were under
strong genetic influence and (iii) the association between fat mass (and lean
mass) and BMD were mainly mediated through environmental influences."<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2. So sánh kết quả của
nghiên cứu với các nghiên cứu trước. Trong đoạn văn này, ngoài so sánh,
tác giả còn phải có trách nhiệm phải giải thích tại sao kết quả của nghiên cứu
khác (hay không nhất quán) với nghiên cứu trước. Khi bàn luận về kết quả
nghiên cứu trước, nếu cần, tác giả có thể trích dẫn con số cụ thể và giải thích
kết quả đó có thật sự nằm trong sự kì vọng chung của vấn đề. Khi xem xét
đến các yếu tố có thể giải thích sự khác biệt giữa các kết quả nghiên cứu, cần
chú ý đến những khác biệt về quần thể nghiên cứu (tuổi, giới tính, đặc tính lâm
sàng …), điều kiện địa phương, phương pháp đo lường, phương pháp phân tích,
v.v… Nếu không thể giải thích tại sao có sự khác biệt, tác giả có thể thành thật
nói như thế: không biết! <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ: "This study
confirms the familial influence on bone density with estimates of heritability
for the lumbar spine, femoral neck and total body BMD of 78%, 76% and 79%,
respectively, comparable with previous estimates [12-16]. However, the present
study also indicates that a common source of genetic and ... ."<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
3. Giải thích kết quả
và cơ chế của những mối liên hệ phát hiện trong nghiên cứu. Trong phần
này, tác giải phải giải thích những kết quả có thể giải thích bằng kiến thức hiện
hành. Trong đoạn văn này, tác giả có thể trích dẫn các nghiên cứu khác và
hệ thống hóa thông tin để giải thích kết quả của nghiên cứu mình. Tác giả
có thể đề ra giả thuyết mới để giải thích. Chẳng hạn như nếu nghiên cứu
phát hiện ảnh hưởng của thuốc bisphosphonates và ung thư vú, thì tác giả phải
tìm những thông tin nghiên cứu trước về cơ chế của mối liên hệ. Có thể
nói rằng đây cũng là đoạn văn khó viết nhất, vì phải hệ thống hóa nhiều kiến thức
hiện hành mà không đi ra ngoài phạm vi của nghiên cứu.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ: Đoạn sau đây tôi
trích từ một bài báo mới nhất từ tập san Archives of Internal Medicine về
nghiên cứu so sánh tác hại của 2 thuốc rosiglitazone và pioglitazone đến bệnh
tim mạch. Các tác giả giải thích tại sao sao thuốc rosiglitazone gây tác
hại cao hơn thuốc pioglitazone. Thật ra, họ không giải thích được, nhưng
họ đề nghị giả thuyết để giải thích: <o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
“The potential mechanism(s) for
cardiovascular (CV) harm from rosiglitazone use (and the differences from
pioglitazone use) remains to be elucidated, but there are several reasonable
hypotheses. Rosiglitazone therapy increased low-density lipoprotein cholesterol
(LDL-C) levels as much as 23% in trials, leading to approval.21 Current FDA
guidelines consider a drug that lowers LDL-C levels by at least 15%
“approvable” for presumed CV benefits. Although the FDA has not established a
level of increase in LDL-C that is presumed to cause harm, a drug that
increases LDL-C levels would reasonably be expected to increase CV adverse
events. Interestingly, the lipid effects of the 2 marketed thiazolidinediones,
pioglitazone and rosiglitazone, are markedly different.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
4. Khái quát hóa kết
quả nghiên cứu và giải thích ý nghĩa của kết quả. Trong đoạn văn này, tác
giả cần phải bàn về khả năng mà những phát hiện của nghiên cứu có thể áp dụng
cho một quần thể khác hay không. Nếu áp dụng cho quần thể khác, thì phải
dựa vào giả định (assumptions) nào. Nếu là nghiên cứu về tiên lượng và chẩn
đoán, tác giả có thể bàn về giá trị kinh tế và lâm sàng của phương pháp chẩn
đoán.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ: Đoạn văn sau đây cố gắng
thuyết phục tại sao mối liên hệ giữa vitamin D và TB là quan trọng và có ý
nghĩa lâm sàng: “The finding of high prevalence of vitamin D
insufficiency in TB patients has a number of clinical implications.
Vitamin D in the form of cod liver oil and sunlight exposure was once a therapy
for tuberculosis prior to the Robert Koch’s discovery of the etiology of this
disease. The association between vitamin D insufficiency and the risk of
tuberculosis suggests that supplementation of vitamin D may help prevent and
reduce the severity of tuberculosis. Indeed, a recent randomized
controlled trial has shown that the severity of TB at the end of treatment was
less for patients with normal vitamin D status at baseline than for those with
vitamin D insufficiency, without adverse effects. However, the vitamin D
dose used in the intervention (100,000 IU) is probably too low to warrant a
clinical effect. These results taken together suggest that low
vitamin D status in TB patients, whether cause or effect, might be an important
determinant of treatment outcome and comorbidities.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
5. Bàn luận về điểm mạnh
và điểm yếu của công trình nghiên cứu. Trong nghiên cứu khoa học, bên cạnh
thành công, lúc nào cũng có hạn chế. Một trong những lí do mà người bình
duyệt và chủ biên tập san từ chối bài báo là do tác giả không chịu bàn luận về
những điểm mạnh và hạn chế của công trình nghiên cứu. Do đó, trong đoạn
văn này, tác giải cố gắng suy nghĩ ra những lợi điểm và khuyết điểm của nghiên
cứu mình. Những điểm này (cả mạnh và yếu) có thể là cách thiết kế, quần
thể nghiên cứu, bệnh nhân, cách đo lường, phương pháp phần tích, v.v… Chẳng hạn
như nếu nghiên cứu làm ở quần thể người Việt, thì “điểm yếu” có thể là kết quả
này không thể khái quát hóa cho các quần thể người da trắng. Cố nhiên, những
kết quả không như dự đoán cũng bên được bàn luận đến nơi đến chốn. Mở đầu
đoạn văn này bằng một câu như "The present findings must be
interpreted in the context of a number of potential limitations. The data were
obtained from a Caucasian population in Sydney, among whom, cultural
backgrounds and ... ." Chú ý là tác giả dùng chữ “potential
limitations”!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thỉnh thoảng, tác giả có thể dùng
kĩ thuật tranh luận “người rơm” (straw man argument). Kĩ thuật này có thể
nôm nà mô tả như sau: dựng nên một hình nộm bằng rơm, rồi phê bình hình nộm đó
để chứng minh rằng nghiên cứu mình không có vấn đề. Ví dụ: trong đoạn văn
sau đây, tác giả đặt ra một vấn đề (mà thật ra không quan trọng) để làm như
quan trọng! “A limitation of this study was that we could not measure
vitamin D2 (ergocalciferol) and 1,25D in this study; however, the occurrence of
this vitamin D (less than 10% of sera) seems not to be a major problem.”
Đoạn đầu, tác giả dựng nên “hình nộm” 1,25D, rồi ngay sau đó đánh đổ hình nộm
đó bằng cách lí giải rằng không có vấn đề gì cả! Cách bàn luận này chứng
tỏ cho người đọc, người bình duyệt thấy rằng tác giả đã suy nghĩ trước mọi tình
huống có thể xảy ra, đã xem xét hết những vấn đề có thể ảnh hưởng đến nghiên cứu,
nhưng … chẳng có vấn đề nào cả. Cách viết như thế cũng chứng tỏ tác giả
suy nghĩ đến kết quả của mình một cách nghiêm chỉnh, và có tính toán đến cách
diễn giải khác. Chú ý, để có kĩ thuật này, tác giả phải cẩn thận, chứ nếu
không thì dễ gây ra phản tác dụng.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
6. Sau cùng là một đoạn
văn kết luận, gọi là "big" bottom line. Đây cũng có thể là đoạn
văn khó viết nhất vì nó phải mang tính cô động (chỉ vài mươi từ thôi), mà phải
chuyển tải được kết quả và ý nghĩa của nghiên cứu. Tôi thường hay nói đùa
rằng phải viết làm sao mà khi người ta đọc xong đoạn văn này, ban đêm về ngủ nằm
để tay lên trán, họ vẫn nhớ đến công trình nghiên cứu của mình! Tiếng Anh
gọi đây là "take home message," tức là thông điệp mà tác giả muốn
chuyển tải đến người đọc.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Vì dụ về đoạn văn kết luận: "In
conclusion, these data indicate that the clinically relevant association
between volumetric BMD and body composition is mediated only through fat mass.
Furthermore, lean mass and fat mass, as with .... These data also suggest that
modulation of environmental factors could translate to clinically relevant
changes in BMD and presumably fracture risk." Chú ý đoạn văn này có 2
câu: câu đầu (“in conclusion”) tóm lược kết quả, và câu hai (“these data
suggest”) có nội dung diễn giải kết quả.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong đoạn văn quan trọng này, cố
tránh cách viết vô duyên (nhưng rất phổ biến trong các tập san y khoa) như"Further
research is needed", vì câu văn này chẳng những thừa, mà còn chẳng có
ý nghĩa gì. Đương nhiên là trong khoa học, một nghiên cứu sao khi hoàn tất
đều mở ra một cánh cửa mới, một ý tưởng mới, cho nên chắc chắn sẽ có thêm
nghiên cứu. Câu văn như thế còn cho thấy tác giả chưa đầu tư thì giờ suy
nghĩ đến nơi đến chốn mình muốn nói điều gì!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Một trong những cách viết cũng có
thể làm người đọc “bực mình” là cách viết quá bất định trong phần kết luận,
như "This seems to suggest ..." (chú ý chữ
“seem”) vì nó cho thấy tác giả không chắc chắn về ý nghĩa của nghiên cứu
mình. Nếu tác giả không chắc chắn thì tác giả đã làm phí thì giờ người đọc!
Một kết quả có nhiều cách diễn giải, và người đọc muốn biết theo quan điểm của
tác giả, cách diễn giả là gì, chứ không phải “seem” (dường như là)!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cảm tạ (Acknowledgments). Thông
thường ngay sau phần bàn luận là phần nhỏ để tác giả viết vài dòng cảm tạ.
Cảm tạ những đồng nghiệp đã giúp đỡ cho công trình nghiên cứu, nhưng họ không đủ
tiêu chuẩn để đứng tên tác giả. Cảm tạ những cơ quan đã tài trợ cho
nghiên cứu, hay nhà hảo tâm giúp đỡ tiền bạc cho tác giả trong quá trình làm việc.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Mấy năm gần đây, một số tập san
yêu cầu tác giả phải có sự đồng ý của người được cảm tạ. Sở dĩ có trường
hợp này là vì trong quá khứ có tác giả lợi dụng phần này để trưng bày những cái
tên lớn trong ngành nhằm tăng giá trị khoa học của bài báo (và một phần nhằm ngầm
thuyết phục người bình duyệt rằng “bài báo của chúng tôi có sự ủng hộ của tổ
sư”), nhưng các nhân vật được trưng bày không hế biết!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
***<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nên nhớ rằng phần bàn luận là nơi
thể hiện sự đóng góp tri thức của tác giả vào kho tàng tri thức hiện
hành. Đây là phần mà tác giả có thể đặt ra giả thuyết mới, hoặc mô hình mới,
hoặc qui luật mới để giải thích hiện tượng qua kết quả nghiên cứu của
mình. Do đó, nếu phần bàn luận được viết tốt, giá trị bài báo sẽ tăng rất
cao.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Riêng những chỉ dẫn trên đây là
kinh nghiệm của cá nhân tôi đúc kết sau nhiều năm cọ sát, mà có lẽ các bạn
không tìm thấy trong bất cứ sách nào hay bất cứ bài chỉ dẫn nào từ các chuyên
gia phương Tây. Tôi đã làm “thí nghiệm” với nhiều nghiên cứu sinh của
tôi và đồng nghiệp của tôi về cấu trúc đó, và tôi có thể hãnh diện nói rằng rất
có hiệu quả. Khi nghiên cứu sinh tuân thủ theo những đoạn văn theo chỉ dẫn
trên đây, họ đều được người bình duyệt khen là bài báo “well written”. Lời
khen mới nhất là cách đây 3 tuần! Do đó, các bạn có thể làm thử bằng cách
viết phần thảo luận theo cấu trúc trên và xác suất thành công có thể lên đến
95%, nếu sử tiếng Anh cho tốt. Trong các bài tiếp theo, tôi sẽ chỉ các bạn
cách sử dụng tiếng Anh trong từng phần của bài báo khoa học.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Chú thích:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sau đây là phần bàn luận của một
bài báo mới nhất trên tập san Archives of Internal Medicine mà tôi
nghĩ tiêu biểu cho một bàn luận tốt. Bài này thật ra là một phân tích tổng
hợp (meta-analysis) về tác hại của rosiglitazone (một thuốc điều trị tiểu đường)
đến các bệnh tim mạch. Tôi sẽ trích và có vài ghi chú ngắn:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Mớ đầu phần bàn luận tác giả cung
cấp bối cảnh của “câu chuyện”, và tóm lược kết quả chính:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
“The CV safety of rosiglitazone
therapy has remained controversial after the publication of initial
reports that suggested that the use of rosiglitazone increases the risk
for MI and other ischemic myocardial events.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-1">1</a>, <a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-14">14</a>, <a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-20">20</a> Despite
11 years on the market, rosiglitazone has not been studied in any
definitive randomized controlled CV outcomes trials. Accordingly, a
meta-analysis of existing clinical trials represents the most robust
available approach to determining the CV safety of this drug. The current study
analyzed MI and CV mortality for 56 randomized trials involving
35 531 patients. Using a study-level meta-analysis, the OR for MI was
significantly increased but without evidence of an increase in CV or
all-cause mortality. An alternative analysis that included trials with no CV
events found a similar hazard (<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#IRA05005F3">Figure
3</a>). Subgroups classified by study duration and comparator drug also
showed elevated OR estimates (<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#IRA05005F2">Figure
2</a>). These findings are consistent with prior meta-analyses conducted by
GSK, the FDA, and most independent investigators demonstrating an
increased risk of MI in patients treated with rosiglitazone.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-1">1</a>, <a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-10">10</a>, <a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-14">14</a>, <a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-20">20</a> The
FDA has announced that it will conduct anadvisory committee meeting in July
2010 to consider whether to remove rosiglitazone from the market.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đoạn dưới đây, tác giả bàn về ý
nghĩa của nghiên cứu, như tuyên bố trong câu văn đầu. Các câu văn kế tiếp
nhằm chứng minh cho câu tuyên bố đó:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
The public health implications of
these results are considerable. There are more than 23 million persons
with diabetes in the United States alone and nearly 300 million worldwide.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-30">30</a>-<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-31">31</a>Cardiovascular disease
is the leading cause of death in patients with type 2 diabetes,
representing approximately 68% of all causes of mortality.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-30">30</a> The
estimated 28% to 39% increase in the risk for MI observed for
rosiglitazone use in the current analysis and the NNH of 52 or 37 (with
and without the RECORD trial) represent a significant potential health
burden. The magnitude of the observed effect is larger than might be
anticipated in a safety analysis using intent-to-treat (ITT) methods. In
ITT efficacystudies, discontinuation of therapy or crossovers between treatment groups
bias the study toward the null hypothesis, thereby favoring the control
treatment. However, in safety studies, similar flaws in study conduct bias
the investigation toward a relative risk of 1.0, providing the potential
for a false declaration of safety. Accordingly, using standardized ITT
methods, it is statistically much more difficult to conclude that a
therapy is unsafe than to demonstrate efficacy. Because we did not have
access to patient-level data, we were unable to perform a useful
alternative analysis that is commonly used in drug-safety studies, a
"per protocol" approach that includes events that occurred
"on-treatment" or within 30 days after discontinuation of
treatment.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đoạn này giải thích tại sao tác
giả sử dụng phương pháp phân tích, và chỉ ra rằng dùng phương pháp nào thì kết
quả vẫn không khác nhau:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
We elected to present analyses
with and without the RECORD trial. Several of the concerns about the
RECORD trial have been reported elsewhere.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-5">5</a>-<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-8">8</a> The
study was an open-label, randomized noninferiority trial that compared
rosiglitazone with metformin or sulfonlyurea. The primary efficacy
parameter was unconventional, CV hospitalization or death. The study
postulated an annual event rate of 11% but observed an event rate of only
2.6%, a large mismatch that substantially reduced statistical power. The
MI rate for the control group in the RECORD trial was 0.52% per year
compared with 1.38% for a similar population in the ACCORD trial, raising
the concern that MIs may have been incompletely ascertained. By the end of
the trial, 40% of patients randomized to rosiglitazone therapywere no longer
taking the drug. Nonadherence to randomized therapy represents an
important issue in a safety trial because, as noted above, dropouts and
crossovers bias the result toward the null hypothesis. Finally, the
company compromised data integrity by publishing an unplanned interim
analysis<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-32">32</a> and
appears to have had access to ongoing study data at a time when the trial should
have remained blinded.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-2">2</a>, <a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-6">6</a>-<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-7">7</a><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đoạn này tác giả bàn về những hạn
chế của nghiên cứu:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
The limitations of our
meta-analysis are notable. We had access to study-level data that were
diclosed as a result of a court settlement and subsequently posted on a
company Web site. The unavailability of patient-level data precluded a
more statistically powerful analysis using time-to-event methods. However,
it should be noted that the original 2007 meta-analysis was subsequently replicated
by the FDA using time-to-event data, resulting a nearly identical relative
risk. There are important strengthsto the study. The number of patients and
studies included in the analysis is substantially larger than was
available for our original meta-analysis, which was completed in 2007.
Furthermore, because disclosure of all clinical trials by the maker of
rosiglitazone was mandated by a court order, the common problem of
publication bias did not confound our analyses. The original 2007 analysis was
criticized by some authors because it did not include clinical trials in
which there were no events.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-13">13</a>Therefore,
in the current effort, we provided an alternative approach that includes
all 56 trials, regardless of whether there were adverse events. With
both methods, the OR was nearly identical.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
A related issue involves the
question of whether use of the other marketed thiazolidinedione,
pioglitazone, carries similar risks. A large CV outcomes trial with
pioglitazone, the PROACTIVE(Prospective Pioglitazone Clinical Trial in
Macrovascular Events) trial, which was published in 2005, did not show
statistically significant benefits.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-33">33</a> It
showed a trend toward reduction in the primary efficacy parameter, a broad
composite of CV events (HR, 0.90; 95% CI, 0.80-1.02; P = .10).
However, aprespecified secondary end point of death, MI, and stroke showed a
benefit (HR, 0.84; 95% CI, 0.72-0.98; P = .03). A
patient-level meta-analysis of CV outcomes with pioglitazone analyzed 19
trials, with a total enrollment of 16 390 patients, and showed a
statistically significant benefit on the composite of death, MI, and
stroke (OR, 0.82; 95% CI, 0.72-0.94; P = .005). These
findings effectively rule out a CV hazard for pioglitazone use and suggest
the possibility of a CV benefit. However, it must be noted that the use of
both rosiglitazone and pioglitazone has been associated with an increased
risk of congestive heart failure.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đoạn này tác giả bàn về cơ chế tại
sao rosiglitazone có thể gây tác hại:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
The potential mechanism(s) for CV
harm from rosiglitazone use (and the differences from pioglitazone use)
remains to be elucidated, but there are several reasonable hypotheses.
Rosiglitazone therapyincreased low-density lipoprotein cholesterol (LDL-C)
levels as much as 23% in trials, leading to approval.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-21">21</a> Current
FDA guidelines consider a drug that lowers LDL-C levels by at least 15%
"approvable" for presumed CV benefits. Although the FDA has not
established a level of increase in LDL-C that is presumed to cause harm, a
drug that increases LDL-C levels would reasonably be expected to increase
CV adverse events. Interestingly, the lipid effects of the 2 marketed
thiazolidinediones, pioglitazone and rosiglitazone, are markedly
different.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-34">34</a> In
a comparative efficacy trial, rosiglitazone therapy produced greater
increases in LDL-C levels and raised triglyceride levels, while
pioglitazone therapy reduced triglyceride levels. Pioglitazone therapy
also produced significantly greater increases in high-density lipoprotein cholesterol
compared with rosiglitazone therapy. Thiazolidinediones are nuclear
receptor agonists that modulate expression of a large number of genes.
There are major differences in the pattern of gene modulation for
pioglitazone vs rosiglitazone.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-35">35</a> Rosiglitazone activates
a gene associated with production of matrix metalloproteinase 3, an enzyme
linked to plaque rupture.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-36">36</a><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Và quay lại phần ý nghĩa.
Tôi nghĩ tác giả muốn viết theo cách “điệp khúc”, tức là nhắc lại tầm quan trọng
của nghiên cứu:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
There are also implications of
these findings on the traditional approach used by regulatory authorities
to approve drugs that are used to treat diabetes. Historically, evidence
of a glucose-lowering effect, with no evidence for obvious safety issues,
was sufficient for approval. In the wake of the rosiglitazone controversy, the
FDA has mandated that sponsors of all new diabetes drugs perform CV
outcomes studies sufficient to rule out an HR with an upper 95% CI of 1.8
before approval and 1.3 after approval.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-37">37</a> Had
such requirements been in place at the time rosiglitazone was developed,
it seems likely that the drug would never have been approved.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Và đoạn kết luận. Nhưng tôi
thì nghĩ tác giả viết đoạn này dài quá. Đáng lẽ ngắn hơn. Nhưng văn là
người, nên có thể đây là phong cách của tác giả!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
The results of the current
meta-analysis suggest an unfavorable benefit to risk ratio for
rosiglitazone use. The implications of this finding warrant further
discussion. Even a modest increase in the risk of MI in a diabetic
population would have serious consequences. Reviewers within the FDA
Office of Surveillance and Epidemiology calculated the number of major CV
events potentially attributable to rosiglitazone therapy from 1999 to
2006, reporting a range from 41 000 to 205 000.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-2">2</a> More
recently, using lower estimates of the rate of drug use after the 2007
controversy, FDA reviewers have calculated the number of excess MIs (6000 annually)
potentially attributable to rosiglitazone use relative to treatment with
the alternative thiazolidinedione, pioglitazone.<a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1#REF-IRA05005-3">3</a> Although
hyperglycemia has been associated with an increased risk of microvascular
adverse events, there are now 12 classesof drugs that are approved to lower
blood glucose levels, including insulin. Because no unique benefits of
rosiglitazone use have been identified, administration of this agent
solely to lower blood glucose levels is difficult to justify.”<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nguồn: Nissen SE, Wolski K. <a href="http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/2010.207v1">Rosiglitazone
Revisited</a>. Arch Intern Med. 2010;170(14).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nguyễn Văn Tuấn<o:p></o:p></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<o:p> Nguồn:</o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<o:p><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=73:cach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-1&catid=46:report-skill&Itemid=61">http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=73:cach-viet-mot-bai-bao-khoa-hoc-phan-1&catid=46:report-skill&Itemid=61</a></o:p></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-76258418160908614082013-08-15T20:57:00.000-07:002013-08-15T20:57:00.719-07:00Sai sót trong so sánh<br /><br /><div class="MsoNormal">
Hôm nay, chúng ta bàn về tiếng Anh trong báo cáo khoa học.
Khi đọc bản thảo của các nghiên cứu sinh Á châu, tôi phát hiện một sai sót rất
phổ biến trong những câu văn có nội dung so sánh. Chính tôi trước đây cũng từng
phạm phải những sai sót này. Trong tiếng Việt, chúng ta có thể nói “Ông A được
xếp hạng cao hơn ông B”, và câu văn đó hoàn toàn đúng. Nhưng trong tiếng Anh
thì câu văn đó chưa đủ. Trong tiếng Anh, khi viết về so sánh chúng ta cần để ý
đến động từ đi kèm theo đối tượng được so sánh.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
Câu văn so sánh thường có chủ thể (subject) và đối tượng so
sánh (evaluator). Trong câu trên, ông A là chủ thể, và ông B là đối tượng so
sánh.<br />
<br />
Sai: Trang ranks Michael Jackson higher than Janet Jackson. (Trong
câu này, Janet Jackson là đối tượng so sánh, và câu văn này chưa đầy đủ).<br />
<br />
Đúng: Trang ranks Michael Jackson higher than she ranks Janet
Jackson.<br />
<br />
1. So sánh phải cụ thể<br />
<br />
Trong tiếng Anh, nhất là tiếng Anh cho khoa học, so sánh phải cụ thể, chứ không
nên chung chung. Chẳng hạn như câu sau đây:<br />
<br />
The mountains in Vietnam are lower and greener than Cambodia<br />
<br />
là so sánh kiểu chung chung vì chúng ta không biết so sánh với cái gì ở
Cambodia (tiếng Việt ta thì ok vì có thể nói những rặng núi ở Việt Nam cao hơn
và xanh hơn Cambodia nhưng trong tiếng Anh thì không được nói như thế). Câu này
nên được sửa lại là:<br />
<br />
The mountains in Vietnam are lower and greener than the mountains in Cambodia<br />
<br />
Hay “văn hoa” hơn một chút bằng sách sử dụng those:<br />
<br />
The mountains in Vietnam are lower and greener than those in Cambodia<br />
<br />
2. Có thể bỏ as trong so sánh kép<br />
<br />
Cả hai as và than thường được sử dụng trong các câu văn so
sánh:<br />
<br />
In vietnam, the spread of infectious diseases is as ferocious as, if not more
ferocious than, in Europe<br />
<br />
Cấu trúc câu này khá “nặng nề” (nhưng không sai). Chúng ta có thể bỏ as mà câu
văn vẫn đúng (chú ý cách dùng dấu phẩy):<br />
<br />
In vietnam, the spread of infectious diseases is as ferocious, if not more
ferocious, than in Europe<br />
<br />
Nhưng thật ra, câu trên, theo tôi có thể viết gọn gàng hơn:<br />
<br />
In vietnam, the spread of infectious diseases is at least as ferocious as in
Europe<br />
<br />
3. Comparative và superlative<br />
<br />
Qui luật là thế này: câu văn so sánh (comparative) bao gồm 2 đối tượng, còn cấp
so sánh (superlative) thì có nhiều đối tượng. Trong ngôn ngữ nói hàng ngày,
chúng ta có thể nói<br />
<br />
She was the tallest of the twins<br />
<br />
thì chấp nhận được, nhưng trong văn viết thì câu đó chưa chỉnh. Phải viết:<br />
<br />
She was the taller of the twins<br />
<br />
hay tương tự:<br />
<br />
I am the oldest of three brothers (chứ không phải I am the older of
three brothers).<br />
<br />
4. Lạm dụng other<br />
<br />
Câu văn so sánh dưới hình thức tính từ thường có một đối tượng được lấy làm chủ
thể để so sánh với các đối tượng khác trong nhóm. Có thể sử dụng other trong
câu văn viết, nhưng coi chừng sai! Hãy xem ví dụ sau đây:<br />
<br />
Ho Chi Minh City is larger than any city in Vietnam<br />
(Câu này có thể hiểu là thành phố Hồ Chí Minh không thuộc nước Việt Nam!)<br />
<br />
Nên sửa lại cho rõ ràng hơn:<br />
<br />
Ho Chi Minh City is larger than any other city in Vietnam<br />
<br />
Câu sau đây có thể khó hiểu:<br />
<br />
Hoang is older than any boy in the class<br />
(Hoang là nam hay nữ?)<br />
<br />
Sửa lại:<br />
<br />
Hoang is older than any other boy in the class<br />
<br />
Nhưng câu văn sau đây thì thể hiện sự lạm dùng other:<br />
<br />
Hoang is the oldest of all the other boys in the class.<br />
(All ở đây bao gồm Hoang; other thì lại loại bỏ Hoang!)<br />
<br />
Do đó, cần sửa lại như sau (bỏ other):<br />
<br />
Hoang is the oldest of all the boys in the class.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
Nguyễn Văn Tuấn<o:p></o:p></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<o:p> Nguồn:</o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<o:p><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=85:sai-sot-trong-so-sanh&catid=46:report-skill&Itemid=61">http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=85:sai-sot-trong-so-sanh&catid=46:report-skill&Itemid=61</a></o:p></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-58966632569146686082013-08-15T20:54:00.004-07:002013-08-15T20:54:55.371-07:00Quản lý các chỉ số tham khảo tài liệu trong Word<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nhiều anh chị em trình bày luận
văn hay nghiên cứu bằng Word rất hay gặp vấn đề này<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Giả sử ta có luận văn sau:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Theo nghiên cứu của Hoàng Văn A
[1] thì v.v. và v.v… Nhưng theo Trần Văn D [3] và Nguyễn Văn C. [2] thì
v.v.. và v.v… v.v và v.v…<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
TÀI LIỆU THAM KHẢO<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
[1] - Hoàng Văn A., Nghiên
cứu các cas ngộ độc Bacbituric tại BV Y….<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
[2] – Nguyễn Văn C,, Cấp cứu
ngộ độc, ….<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
[3] - Trần Văn D., Ngộ độc
thuốc ngủ họ Bacbiruric…<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br />
Nhưng sau đó ta có thêm một tài liệu của đồng chí Wilson nữa:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
TÀI LIỆU THAM KHẢO<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
[1] - Hoàng Văn A., Nghiên cứu
các cas ngộ độc Bacbituric tại BV Y….<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
[2] - Wilson B., Poisoning …<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
[3] – Nguyễn Văn C,, Cấp cứu
ngộ độc, ….<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
[4] - Trần Văn D., Ngộ độc
thuốc ngủ họ Bacbiruric…<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Vậy trong luận văn những chỗ nào
là [2] thì thành [3], [3] thì phải sửa là [4]…. Sửa bằng tay thì rất mất công
và dễ nhầm lẫn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Chúng tôi xin đề nghị cách làm
như sau. (Word XP, 2003 còn 2007 thì chắc cũng…vậy thôi)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
1) Đặt Bookmark cho các số thứ tự<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
1.1. Bôi đen số thứ tự trong
danh sách các TÀI LIỆU THAM KHẢO<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_13" o:spid="_x0000_s1030" alt="Description: http://statistics.vn/images/stories/quanlychiso1.png"
style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEA/tTvAwUDAAC3BgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVclu2zAQvRfoPxC8y1oiO5YQJUi8
FAXSNoibD6ApWiJKkSpJby367x1Scuw4RQ+JDhKX4Zs3b2aoq5tdI9CGacOVLHA8iDBikqqSy6rA
T9/nwRgjY4ksiVCSFXjPDL65/vjhiuSVJm3NKQIEaXJS4NraNg9DQ2vWEDNQLZOwt1K6IRamugpL
TbaA3IgwiaJR2BAu8fURakosQWvN3wAlFP3BygmRG2IAUtD8dKXnKOj7kUkuN590u2gftGNOv24e
NOJlgUE5SRqQCIf9Rm8G0/DsVHUE2K104+zVaoV2HmXv3h6D7SyisHgRJckI8Cls9ePOR/3tH6do
PfvvOSDTOYXBCRHTOhpy8zqy+OIQ2iOjUAuVYMitlcxQfVTUEsuN5dQMNjLkDamYCY1VmsP355pI
sac1NyoetLJ61ujgzbT3kEGDpJrU4IHdmhZ8QUWC68OS1mpbM1Iat9ypCvJ3CF7hIxjkZLn9okpI
B1lb5Yvs7Uo/K0byVhv7iakGuUGBNZD04GRzb2zH6WDi5VRzLoRPlpAvFgCzW4Ekw1G359Ltq/93
FmWz8WycBmkymgVpNJ0Gt/NJGozm8eVwejGdTKbxH+c3TvOalyWTzs2hE+P0mJS+FxtOtTJqZQdU
NSHUGqfs0I3Qi3F07EWjBC8dnKNkdLWcCI02RBR47p9e+ROz8CUNX+4Qy1lIcZJGd0kWzEfjyyCd
p8Mgu4zGQRRnd9koSrN0On8Z0j2X7P0hoW2Bs2Ey9Fk6IX0WW+Sf17GRvOGWaSR4U+DxsxHJXSHO
ZOlTawkX3fhECkf/KAWk+5BoGJr+9rC7he86u7tT5d4JtoQvFK9WUFzQ8XAzw6BW+hdGW7hvC2yg
lTTDSHyW0AdZnKZgZv0kHV4mMNGnO8vTHSIpQBXYYtQNJxZmcGTdal7V4Cn2Mkl1C02z4n1Bd5wc
O2Hswu4F81F75kyWD0STR+AsoG8LzGTwtOh1BAsI9hjc2rBF6+6QrlG66L0cYHh2Zfuj/S/G/RdO
59d/AQAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAGNsaXBib2FyZC90aGVtZS90
aGVtZTEueG1s7FlPbxtFFL8j8R1Ge2/j/42jOlXs2A20aaPYLepxvB7vTjO7s5oZJ/UNtUckJERB
HKjEjQMCKrUSl/JpAkVQpH4F3szsrnfiNUnbCCpoDvHu29+8/+/Nm93LV+5FDB0SISmPO171YsVD
JPb5hMZBx7s1GlxY95BUOJ5gxmPS8eZEelc233/vMt7wGU3GHIvJKCQRQcAolhu444VKJRtra9IH
MpYXeUJieDblIsIKbkWwNhH4CAREbK1WqbTWIkxjbxM4Ks2oz+BfrKQm+EwMNRuCYhyB9JvTKfWJ
wU4Oqhoh57LHBDrErOMBzwk/GpF7ykMMSwUPOl7F/Hlrm5fX8Ea6iKkVawvrBuYvXZcumBzUjEwR
jHOh1UGjfWk7528ATC3j+v1+r1/N+RkA9n2w1OpS5NkYrFe7Gc8CyF4u8+5VmpWGiy/wry/p3O52
u812qotlakD2srGEX6+0Gls1B29AFt9cwje6W71ey8EbkMW3lvCDS+1Ww8UbUMhofLCE1gEdDFLu
OWTK2U4pfB3g65UUvkBBNuTZpUVMeaxW5VqE73IxAIAGMqxojNQ8IVPsQ072cDQWFGsBeIPgwhNL
8uUSSctC0hc0UR3vwwTHXgHy8tn3L589Qcf3nx7f/+n4wYPj+z9aRs6qHRwHxVUvvv3sz0cfoz+e
fPPi4RfleFnE//rDJ7/8/Hk5EMpnYd7zLx//9vTx868+/f27hyXwLYHHRfiIRkSiG+QI7fMIDDNe
cTUnY/FqK0YhpsUVW3EgcYy1lBL+fRU66BtzzNLoOHp0ievB2wLaRxnw6uyuo/AwFDNFSyRfCyMH
uMs563JR6oVrWlbBzaNZHJQLF7Mibh/jwzLZPRw78e3PEuibWVo6hvdC4qi5x3CscEBiopB+xg8I
KbHuDqWOX3epL7jkU4XuUNTFtNQlIzp2smmxaIdGEJd5mc0Qb8c3u7dRl7Myq7fJoYuEqsCsRPkR
YY4br+KZwlEZyxGOWNHh17EKy5QczoVfxPWlgkgHhHHUnxApy9bcFGBvIejXMHSs0rDvsnnkIoWi
B2U8r2POi8htftALcZSUYYc0DovYD+QBpChGe1yVwXe5WyH6HuKA45Xhvk2JE+7Tu8EtGjgqLRJE
P5mJklheJdzJ3+GcTTExrQaautOrIxr/XeNmFDq3lXB+jRta5fOvH5Xo/ba27C3YvcpqZudEo16F
O9mee1xM6NvfnbfxLN4jUBDLW9S75vyuOXv/+ea8qp7PvyUvujA0aD2L2EHbjN3Ryql7Shkbqjkj
16UZvCXsPZMBEPU6c7ok+SksCeFSVzIIcHCBwGYNElx9RFU4DHECQ3vV00wCmbIOJEq4hMOiIZfy
1ngY/JU9ajb1IcR2DonVLp9Ycl2Ts7NGzsZoFZgDbSaorhmcVVj9UsoUbHsdYVWt1JmlVY1qpik6
0nKTtYvNoRxcnpsGxNybMNQgGIXAyy0432vRcNjBjEy0322MsrCYKJxniGSIJySNkbZ7OUZVE6Qs
V5YM0XbYZNAHx1O8VpDW1mzfQNpZglQU11ghLovem0Qpy+BFlIDbyXJkcbE4WYyOOl67WWt6yMdJ
x5vCORkuowSiLvUciVkAb5h8JWzan1rMpsoX0WxnhrlFUIVXH9bvSwY7fSARUm1jGdrUMI/SFGCx
lmT1rzXBredlQEk3OpsW9XVIhn9NC/CjG1oynRJfFYNdoGjf2du0lfKZImIYTo7QmM3EPobw61QF
eyZUwusO0xH0Dbyb0942j9zmnBZd8Y2YwVk6ZkmI03arSzSrZAs3DSnXwdwV1APbSnU3xr26Kabk
z8mUYhr/z0zR+wm8fahPdAR8eNErMNKV0vG4UCGHLpSE1B8IGBxM74Bsgfe78BiSCt5Km19BDvWv
rTnLw5Q1HCLVPg2QoLAfqVAQsgdtyWTfKcyq6d5lWbKUkcmogroysWqPySFhI90DW3pv91AIqW66
SdoGDO5k/rn3aQWNAz3kFOvN6WT53mtr4J+efGwxg1FuHzYDTeb/XMV8PFjsqna9WZ7tvUVD9IPF
mNXIqgKEFbaCdlr2r6nCK261tmMtWVxrZspBFJctBmI+ECXwDgnpf7D/UeEz+wVDb6gjvg+9FcHH
C80M0gay+oIdPJBukJY4hsHJEm0yaVbWtenopL2WbdbnPOnmck84W2t2lni/orPz4cwV59TieTo7
9bDja0tb6WqI7MkSBdI0O8iYwJR9ydrFCRoH1Y4HX5Mg0PfgCr5HeUCraVpN0+AKPjLBsGS/DHW8
9CKjwHNLyTH1jFLPMI2M0sgozYwCw1n6DSajtKBT6c8m8NlO/3go+0ICE1z6RSVrqs7nvs2/AAAA
//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAnGZGQbsAAAAkAQAAKgAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVs
cy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc4SPzQrCMBCE74LvEPZu0noQkSa9iNCr1AcIyTYtNj8kUezbG+hF
QfCyMLPsN7NN+7IzeWJMk3ccaloBQae8npzhcOsvuyOQlKXTcvYOOSyYoBXbTXPFWeZylMYpJFIo
LnEYcw4nxpIa0cpEfUBXNoOPVuYio2FBqrs0yPZVdWDxkwHii0k6zSF2ugbSL6Ek/2f7YZgUnr16
WHT5RwTLpRcWoIwGMwdKV2edNS1dgYmGff0m3gAAAP//AwBQSwECLQAUAAYACAAAACEAu+VIlAUB
AAAeAgAAEwAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAA
IQCtMD/xwQAAADIBAAALAAAAAAAAAAAAAAAAADYBAABfcmVscy8ucmVsc1BLAQItABQABgAIAAAA
IQD+1O8DBQMAALcGAAAfAAAAAAAAAAAAAAAAACACAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvZHJhd2lu
ZzEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAJxOXiHiBgAAOhwAABoAAAAAAAAAAAAAAAAAYgUAAGNsaXBi
b2FyZC90aGVtZS90aGVtZTEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAJxmRkG7AAAAJAEAACoAAAAAAAAA
AAAAAAAAfAwAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVscy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc1BLBQYA
AAAABQAFAGcBAAB/DQAAAAA=
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1029" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
1.2. Chọn trình đơn
Insert/Bookmark<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_12" o:spid="_x0000_s1029" alt="Description: http://statistics.vn/images/stories/quanlychiso2.png"
style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAvG3qkwUDAAC3BgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVclu2zAQvRfoPxC8y1oiO5YQJUi8
FAXSNoibD6ApWiJKkSpJby367x1Scuw4RQ+JDhKX4Zs3b2aoq5tdI9CGacOVLHA8iDBikqqSy6rA
T9/nwRgjY4ksiVCSFXjPDL65/vjhiuSVJm3NKQIEaXJS4NraNg9DQ2vWEDNQLZOwt1K6IRamugpL
TbaA3IgwiaJR2BAu8fURakosQWvN3wAlFP3BygmRG2IAUtD8dKXnKOj7kUkuN590u2gftGNOv24e
NOJlgUE5SRqQCIf9Rm8G0/DsVHUE2K104+zVaoV2HmXv3h6D7SyisHgRJckI8Cls9ePOR/3tH6do
PfvvOSDTOYXBCRHTOhpy8zqyODmE9sgo1EIlGHJrJTNUHxW1xHJjOTWDjQx5QypmQmOV5vD9uSZS
7GnNjUoGrayeNTp4M+09ZNAgqSY1eGC3pgVfUJHg+rCktdrWjJTGLXeqgvwdglf4CAY5WW6/qBLS
QdZW+SJ7u9LPipG81cZ+YqpBblBgDSQ9ONncG9txOph4OdWcC+GTJeSLBcDsViDJcNTtuXT76v+d
RdlsPBunQZqMZkEaTafB7XySBqN5fDmcXkwnk2n8x/mN07zmZcmkc3PoxDg9JqXvxYZTrYxa2QFV
TQi1xik7dCP0Yhwde9EowUsH5ygZXS0nQqMNEQWe+6dX/sQsfEnDlzvEchZSnKTRXZIF89H4Mkjn
6TDILqNxEMXZXTaK0iydzl+GdM8le39IaFvgbJgMfZZOSJ/FFvnndWwkb7hlGgneFHj8bERyV4gz
WfrUWsJFNz6RwtE/SgHpPiQahqa/Pexu4bvO7u5UuXeCLeELxasVFBd0PNzMMKiV/oXRFu7bAhto
Jc0wEp8l9EEWpymYWT9Jh5cJTPTpzvJ0h0gKUAW2GHXDiYUZHFm3mlc1eIq9TFLdQtOseF/QHSfH
Thi7sHvBfNSeOZPlA9HkETgL6NsCMxk8LXodwQKCPQa3NmzRujuka5Quei8HGJ5d2f5o/4tx/4XT
+fVfAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAGNsaXBib2FyZC90aGVtZS90
aGVtZTEueG1s7FlPbxtFFL8j8R1Ge2/j/42jOlXs2A20aaPYLepxvB7vTjO7s5oZJ/UNtUckJERB
HKjEjQMCKrUSl/JpAkVQpH4F3szsrnfiNUnbCCpoDvHu29+8/+/Nm93LV+5FDB0SISmPO171YsVD
JPb5hMZBx7s1GlxY95BUOJ5gxmPS8eZEelc233/vMt7wGU3GHIvJKCQRQcAolhu444VKJRtra9IH
MpYXeUJieDblIsIKbkWwNhH4CAREbK1WqbTWIkxjbxM4Ks2oz+BfrKQm+EwMNRuCYhyB9JvTKfWJ
wU4Oqhoh57LHBDrErOMBzwk/GpF7ykMMSwUPOl7F/Hlrm5fX8Ea6iKkVawvrBuYvXZcumBzUjEwR
jHOh1UGjfWk7528ATC3j+v1+r1/N+RkA9n2w1OpS5NkYrFe7Gc8CyF4u8+5VmpWGiy/wry/p3O52
u812qotlakD2srGEX6+0Gls1B29AFt9cwje6W71ey8EbkMW3lvCDS+1Ww8UbUMhofLCE1gEdDFLu
OWTK2U4pfB3g65UUvkBBNuTZpUVMeaxW5VqE73IxAIAGMqxojNQ8IVPsQ072cDQWFGsBeIPgwhNL
8uUSSctC0hc0UR3vwwTHXgHy8tn3L589Qcf3nx7f/+n4wYPj+z9aRs6qHRwHxVUvvv3sz0cfoz+e
fPPi4RfleFnE//rDJ7/8/Hk5EMpnYd7zLx//9vTx868+/f27hyXwLYHHRfiIRkSiG+QI7fMIDDNe
cTUnY/FqK0YhpsUVW3EgcYy1lBL+fRU66BtzzNLoOHp0ievB2wLaRxnw6uyuo/AwFDNFSyRfCyMH
uMs563JR6oVrWlbBzaNZHJQLF7Mibh/jwzLZPRw78e3PEuibWVo6hvdC4qi5x3CscEBiopB+xg8I
KbHuDqWOX3epL7jkU4XuUNTFtNQlIzp2smmxaIdGEJd5mc0Qb8c3u7dRl7Myq7fJoYuEqsCsRPkR
YY4br+KZwlEZyxGOWNHh17EKy5QczoVfxPWlgkgHhHHUnxApy9bcFGBvIejXMHSs0rDvsnnkIoWi
B2U8r2POi8htftALcZSUYYc0DovYD+QBpChGe1yVwXe5WyH6HuKA45Xhvk2JE+7Tu8EtGjgqLRJE
P5mJklheJdzJ3+GcTTExrQaautOrIxr/XeNmFDq3lXB+jRta5fOvH5Xo/ba27C3YvcpqZudEo16F
O9mee1xM6NvfnbfxLN4jUBDLW9S75vyuOXv/+ea8qp7PvyUvujA0aD2L2EHbjN3Ryql7Shkbqjkj
16UZvCXsPZMBEPU6c7ok+SksCeFSVzIIcHCBwGYNElx9RFU4DHECQ3vV00wCmbIOJEq4hMOiIZfy
1ngY/JU9ajb1IcR2DonVLp9Ycl2Ts7NGzsZoFZgDbSaorhmcVVj9UsoUbHsdYVWt1JmlVY1qpik6
0nKTtYvNoRxcnpsGxNybMNQgGIXAyy0432vRcNjBjEy0322MsrCYKJxniGSIJySNkbZ7OUZVE6Qs
V5YM0XbYZNAHx1O8VpDW1mzfQNpZglQU11ghLovem0Qpy+BFlIDbyXJkcbE4WYyOOl67WWt6yMdJ
x5vCORkuowSiLvUciVkAb5h8JWzan1rMpsoX0WxnhrlFUIVXH9bvSwY7fSARUm1jGdrUMI/SFGCx
lmT1rzXBredlQEk3OpsW9XVIhn9NC/CjG1oynRJfFYNdoGjf2du0lfKZImIYTo7QmM3EPobw61QF
eyZUwusO0xH0Dbyb0942j9zmnBZd8Y2YwVk6ZkmI03arSzSrZAs3DSnXwdwV1APbSnU3xr26Kabk
z8mUYhr/z0zR+wm8fahPdAR8eNErMNKV0vG4UCGHLpSE1B8IGBxM74Bsgfe78BiSCt5Km19BDvWv
rTnLw5Q1HCLVPg2QoLAfqVAQsgdtyWTfKcyq6d5lWbKUkcmogroysWqPySFhI90DW3pv91AIqW66
SdoGDO5k/rn3aQWNAz3kFOvN6WT53mtr4J+efGwxg1FuHzYDTeb/XMV8PFjsqna9WZ7tvUVD9IPF
mNXIqgKEFbaCdlr2r6nCK261tmMtWVxrZspBFJctBmI+ECXwDgnpf7D/UeEz+wVDb6gjvg+9FcHH
C80M0gay+oIdPJBukJY4hsHJEm0yaVbWtenopL2WbdbnPOnmck84W2t2lni/orPz4cwV59TieTo7
9bDja0tb6WqI7MkSBdI0O8iYwJR9ydrFCRoH1Y4HX5Mg0PfgCr5HeUCraVpN0+AKPjLBsGS/DHW8
9CKjwHNLyTH1jFLPMI2M0sgozYwCw1n6DSajtKBT6c8m8NlO/3go+0ICE1z6RSVrqs7nvs2/AAAA
//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAnGZGQbsAAAAkAQAAKgAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVs
cy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc4SPzQrCMBCE74LvEPZu0noQkSa9iNCr1AcIyTYtNj8kUezbG+hF
QfCyMLPsN7NN+7IzeWJMk3ccaloBQae8npzhcOsvuyOQlKXTcvYOOSyYoBXbTXPFWeZylMYpJFIo
LnEYcw4nxpIa0cpEfUBXNoOPVuYio2FBqrs0yPZVdWDxkwHii0k6zSF2ugbSL6Ek/2f7YZgUnr16
WHT5RwTLpRcWoIwGMwdKV2edNS1dgYmGff0m3gAAAP//AwBQSwECLQAUAAYACAAAACEAu+VIlAUB
AAAeAgAAEwAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAA
IQCtMD/xwQAAADIBAAALAAAAAAAAAAAAAAAAADYBAABfcmVscy8ucmVsc1BLAQItABQABgAIAAAA
IQC8beqTBQMAALcGAAAfAAAAAAAAAAAAAAAAACACAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvZHJhd2lu
ZzEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAJxOXiHiBgAAOhwAABoAAAAAAAAAAAAAAAAAYgUAAGNsaXBi
b2FyZC90aGVtZS90aGVtZTEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAJxmRkG7AAAAJAEAACoAAAAAAAAA
AAAAAAAAfAwAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVscy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc1BLBQYA
AAAABQAFAGcBAAB/DQAAAAA=
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1028" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong khung thoại Bookmark hãy đặt
một tên tùy ý, nên đặt cho dễ nhớ, ví dụ tên tắt của tác giả.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Như vậy ta có một Bookmark có tên
là HVA nội dung là [1]<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Lần lượt làm cho tất cả tài liệu
trong danh sách tham khảo.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2) Trích dẫn trong luận văn bằng
field Ref<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong luận văn thì khi muốn
reference đến tài liệu [1] thì bạn không gõ [1] mà chèn field Ref đến
bookmark HVA vào, như sau<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2.1. Để con nháy vào nơi muốn đưa
[1] vào, chọn trình đơn Insert/Fields<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_11" o:spid="_x0000_s1028" alt="Description: http://statistics.vn/images/stories/quanlychiso3.png"
style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAskMYTAUDAAC3BgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVclu2zAQvRfoPxC8y1oiO5YQJUi8
FAXSNoibD6ApWiJKkSpJby367x1Scuw4RQ+JDhKX4Zs3b2aoq5tdI9CGacOVLHA8iDBikqqSy6rA
T9/nwRgjY4ksiVCSFXjPDL65/vjhiuSVJm3NKQIEaXJS4NraNg9DQ2vWEDNQLZOwt1K6IRamugpL
TbaA3IgwiaJR2BAu8fURakosQWvN3wAlFP3BygmRG2IAUtD8dKXnKOj7kUkuN590u2gftGNOv24e
NOJlgUE5SRqQCIf9Rm8G0/DsVHUE2K104+zVaoV2HmXv3h6D7SyisHgRJckI8Cls9ePOR/3tH6do
PfvvOSDTOYXBCRHTOhpy8zqyOD6E9sgo1EIlGHJrJTNUHxW1xHJjOTWDjQx5QypmQmOV5vD9uSZS
7GnNjboYtLJ61ujgzbT3kEGDpJrU4IHdmhZ8QUWC68OS1mpbM1Iat9ypCvJ3CF7hIxjkZLn9okpI
B1lb5Yvs7Uo/K0byVhv7iakGuUGBNZD04GRzb2zH6WDi5VRzLoRPlpAvFgCzW4Ekw1G359Ltq/93
FmWz8WycBmkymgVpNJ0Gt/NJGozm8eVwejGdTKbxH+c3TvOalyWTzs2hE+P0mJS+FxtOtTJqZQdU
NSHUGqfs0I3Qi3F07EWjBC8dnKNkdLWcCI02RBR47p9e+ROz8CUNX+4Qy1lIcZJGd0kWzEfjyyCd
p8Mgu4zGQRRnd9koSrN0On8Z0j2X7P0hoW2Bs2Ey9Fk6IX0WW+Sf17GRvOGWaSR4U+DxsxHJXSHO
ZOlTawkX3fhECkf/KAWk+5BoGJr+9rC7he86u7tT5d4JtoQvFK9WUFzQ8XAzw6BW+hdGW7hvC2yg
lTTDSHyW0AdZnKZgZv0kHV4mMNGnO8vTHSIpQBXYYtQNJxZmcGTdal7V4Cn2Mkl1C02z4n1Bd5wc
O2Hswu4F81F75kyWD0STR+AsoG8LzGTwtOh1BAsI9hjc2rBF6+6QrlG66L0cYHh2Zfuj/S/G/RdO
59d/AQAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAGNsaXBib2FyZC90aGVtZS90
aGVtZTEueG1s7FlPbxtFFL8j8R1Ge2/j/42jOlXs2A20aaPYLepxvB7vTjO7s5oZJ/UNtUckJERB
HKjEjQMCKrUSl/JpAkVQpH4F3szsrnfiNUnbCCpoDvHu29+8/+/Nm93LV+5FDB0SISmPO171YsVD
JPb5hMZBx7s1GlxY95BUOJ5gxmPS8eZEelc233/vMt7wGU3GHIvJKCQRQcAolhu444VKJRtra9IH
MpYXeUJieDblIsIKbkWwNhH4CAREbK1WqbTWIkxjbxM4Ks2oz+BfrKQm+EwMNRuCYhyB9JvTKfWJ
wU4Oqhoh57LHBDrErOMBzwk/GpF7ykMMSwUPOl7F/Hlrm5fX8Ea6iKkVawvrBuYvXZcumBzUjEwR
jHOh1UGjfWk7528ATC3j+v1+r1/N+RkA9n2w1OpS5NkYrFe7Gc8CyF4u8+5VmpWGiy/wry/p3O52
u812qotlakD2srGEX6+0Gls1B29AFt9cwje6W71ey8EbkMW3lvCDS+1Ww8UbUMhofLCE1gEdDFLu
OWTK2U4pfB3g65UUvkBBNuTZpUVMeaxW5VqE73IxAIAGMqxojNQ8IVPsQ072cDQWFGsBeIPgwhNL
8uUSSctC0hc0UR3vwwTHXgHy8tn3L589Qcf3nx7f/+n4wYPj+z9aRs6qHRwHxVUvvv3sz0cfoz+e
fPPi4RfleFnE//rDJ7/8/Hk5EMpnYd7zLx//9vTx868+/f27hyXwLYHHRfiIRkSiG+QI7fMIDDNe
cTUnY/FqK0YhpsUVW3EgcYy1lBL+fRU66BtzzNLoOHp0ievB2wLaRxnw6uyuo/AwFDNFSyRfCyMH
uMs563JR6oVrWlbBzaNZHJQLF7Mibh/jwzLZPRw78e3PEuibWVo6hvdC4qi5x3CscEBiopB+xg8I
KbHuDqWOX3epL7jkU4XuUNTFtNQlIzp2smmxaIdGEJd5mc0Qb8c3u7dRl7Myq7fJoYuEqsCsRPkR
YY4br+KZwlEZyxGOWNHh17EKy5QczoVfxPWlgkgHhHHUnxApy9bcFGBvIejXMHSs0rDvsnnkIoWi
B2U8r2POi8htftALcZSUYYc0DovYD+QBpChGe1yVwXe5WyH6HuKA45Xhvk2JE+7Tu8EtGjgqLRJE
P5mJklheJdzJ3+GcTTExrQaautOrIxr/XeNmFDq3lXB+jRta5fOvH5Xo/ba27C3YvcpqZudEo16F
O9mee1xM6NvfnbfxLN4jUBDLW9S75vyuOXv/+ea8qp7PvyUvujA0aD2L2EHbjN3Ryql7Shkbqjkj
16UZvCXsPZMBEPU6c7ok+SksCeFSVzIIcHCBwGYNElx9RFU4DHECQ3vV00wCmbIOJEq4hMOiIZfy
1ngY/JU9ajb1IcR2DonVLp9Ycl2Ts7NGzsZoFZgDbSaorhmcVVj9UsoUbHsdYVWt1JmlVY1qpik6
0nKTtYvNoRxcnpsGxNybMNQgGIXAyy0432vRcNjBjEy0322MsrCYKJxniGSIJySNkbZ7OUZVE6Qs
V5YM0XbYZNAHx1O8VpDW1mzfQNpZglQU11ghLovem0Qpy+BFlIDbyXJkcbE4WYyOOl67WWt6yMdJ
x5vCORkuowSiLvUciVkAb5h8JWzan1rMpsoX0WxnhrlFUIVXH9bvSwY7fSARUm1jGdrUMI/SFGCx
lmT1rzXBredlQEk3OpsW9XVIhn9NC/CjG1oynRJfFYNdoGjf2du0lfKZImIYTo7QmM3EPobw61QF
eyZUwusO0xH0Dbyb0942j9zmnBZd8Y2YwVk6ZkmI03arSzSrZAs3DSnXwdwV1APbSnU3xr26Kabk
z8mUYhr/z0zR+wm8fahPdAR8eNErMNKV0vG4UCGHLpSE1B8IGBxM74Bsgfe78BiSCt5Km19BDvWv
rTnLw5Q1HCLVPg2QoLAfqVAQsgdtyWTfKcyq6d5lWbKUkcmogroysWqPySFhI90DW3pv91AIqW66
SdoGDO5k/rn3aQWNAz3kFOvN6WT53mtr4J+efGwxg1FuHzYDTeb/XMV8PFjsqna9WZ7tvUVD9IPF
mNXIqgKEFbaCdlr2r6nCK261tmMtWVxrZspBFJctBmI+ECXwDgnpf7D/UeEz+wVDb6gjvg+9FcHH
C80M0gay+oIdPJBukJY4hsHJEm0yaVbWtenopL2WbdbnPOnmck84W2t2lni/orPz4cwV59TieTo7
9bDja0tb6WqI7MkSBdI0O8iYwJR9ydrFCRoH1Y4HX5Mg0PfgCr5HeUCraVpN0+AKPjLBsGS/DHW8
9CKjwHNLyTH1jFLPMI2M0sgozYwCw1n6DSajtKBT6c8m8NlO/3go+0ICE1z6RSVrqs7nvs2/AAAA
//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAnGZGQbsAAAAkAQAAKgAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVs
cy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc4SPzQrCMBCE74LvEPZu0noQkSa9iNCr1AcIyTYtNj8kUezbG+hF
QfCyMLPsN7NN+7IzeWJMk3ccaloBQae8npzhcOsvuyOQlKXTcvYOOSyYoBXbTXPFWeZylMYpJFIo
LnEYcw4nxpIa0cpEfUBXNoOPVuYio2FBqrs0yPZVdWDxkwHii0k6zSF2ugbSL6Ek/2f7YZgUnr16
WHT5RwTLpRcWoIwGMwdKV2edNS1dgYmGff0m3gAAAP//AwBQSwECLQAUAAYACAAAACEAu+VIlAUB
AAAeAgAAEwAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAA
IQCtMD/xwQAAADIBAAALAAAAAAAAAAAAAAAAADYBAABfcmVscy8ucmVsc1BLAQItABQABgAIAAAA
IQCyQxhMBQMAALcGAAAfAAAAAAAAAAAAAAAAACACAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvZHJhd2lu
ZzEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAJxOXiHiBgAAOhwAABoAAAAAAAAAAAAAAAAAYgUAAGNsaXBi
b2FyZC90aGVtZS90aGVtZTEueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAJxmRkG7AAAAJAEAACoAAAAAAAAA
AAAAAAAAfAwAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVscy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc1BLBQYA
AAAABQAFAGcBAAB/DQAAAAA=
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1027" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong danh sách Field Names chọn
Ref và bên cạnh chọn Bookmark thích hợp, ở đây là HVA. Bấm OK<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong văn bản xuất hiện nội dung
của Bookmark HVA, chính là [1], nhưng cái này là tự động.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
3. Thay đổi khi có thêm, bớt
tài liệu tham khảo<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Khi thêm bớt, tài liệu thì thêm bớt
bình thường, và đánh Bookmark cho tài liệu mới như trên, sau đó sửa thứ tự lại
(nhớ chỉ sửa con số phía trong ngoặc vuông trong danh sách tham khảo, đừng xóa
hết, coi chứng xóa luôn bookmark!)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_10" o:spid="_x0000_s1027" alt="Description: http://statistics.vn/images/stories/quanlychiso5.png"
style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEACyBvMwQDAAC3BgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVclu2zAQvRfoPxC8y5IceZEQJUi8
FAXSNoibD6ApWiJKkSpJby367x1S8hKn6CHRQeIyfPPmzQx1fburBdowbbiSOY57EUZMUlVwWeb4
+fs8GGNkLJEFEUqyHO+Zwbc3Hz9ck6zUpKk4RYAgTUZyXFnbZGFoaMVqYnqqYRL2VkrXxMJUl2Gh
yRaQaxH2o2gY1oRLfHOCmhJL0FrzN0AJRX+wYkLkhhiAFDQ7X+k4Cvp+ZJLJzSfdLJpH7ZjTr5tH
jXiRY1BOkhokwmG30ZnBNLw4VZ4AditdO3u1WqGdR9m7t8dgO4soLF5F/f4Q8ClsdePWR/XtH6do
NfvvOSDTOoXBGRHTOBpy8zqy+BjaE6NQC6VgyK0VzFB9UtQSy43l1PQ2MuQ1KZkJjVWaw/fnmkix
pxU3atBrZHnU6ODNNA+QQYOkmlTggd2ZBnxBRYKqhyWt1bZipDBuuVUV5G8RvMInMMjJcvtFFZAO
srbKF9nblT4qRrJGG/uJqRq5QY41kPTgZPNgbMvpYOLlVHMuhE+WkC8WALNdgSTDUbfn0u2r/3ca
pbPxbJwESX84C5JoOg3u5pMkGM7j0WB6NZ1MpvEf5zdOsooXBZPOzaET4+SUlK4Xa061Mmple1TV
IdQap+zQjdCLcXTqRaMELxyco2R0uZwIjTZE5Hjun075M7PwJQ1f7hDLRUhxP4nu+2kwH45HQTJP
BkE6isZBFKf36TBK0mQ6fxnSA5fs/SGhbY7TQX/gs3RG+iK2yD+vYyNZzS3TSPA6x+OjEclcIc5k
4VNrCRft+EwKR/8kBaT7kGgYmu72sLuF7zq7u1fF3gm2hC8Ur1ZQXNBicDPDoFL6F0ZbuG9zbKCV
NMNIfJbQB2mcJGBm/SQZjPow0ec7y/MdIilA5dhi1A4nFmZwZN1oXlbgKfYySXUHTbPiXUG3nBw7
YezC7gXzUXvmTBaPRJMn4Cygb3PMZPC86HQECwj2FNzasEXj7pC2UdrovRxgeHFl+6PdL8b9F87n
N38BAAD//wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAY2xpcGJvYXJkL3RoZW1lL3Ro
ZW1lMS54bWzsWU9vG0UUvyPxHUZ7b+P/jaM6VezYDbRpo9gt6nG8Hu9OM7uzmhkn9Q21RyQkREEc
qMSNAwIqtRKX8mkCRVCkfgXezOyud+I1SdsIKmgO8e7b37z/782b3ctX7kUMHRIhKY87XvVixUMk
9vmExkHHuzUaXFj3kFQ4nmDGY9Lx5kR6Vzbff+8y3vAZTcYci8koJBFBwCiWG7jjhUolG2tr0gcy
lhd5QmJ4NuUiwgpuRbA2EfgIBERsrVaptNYiTGNvEzgqzajP4F+spCb4TAw1G4JiHIH0m9Mp9YnB
Tg6qGiHnsscEOsSs4wHPCT8akXvKQwxLBQ86XsX8eWubl9fwRrqIqRVrC+sG5i9dly6YHNSMTBGM
c6HVQaN9aTvnbwBMLeP6/X6vX835GQD2fbDU6lLk2RisV7sZzwLIXi7z7lWalYaLL/CvL+nc7na7
zXaqi2VqQPaysYRfr7QaWzUHb0AW31zCN7pbvV7LwRuQxbeW8INL7VbDxRtQyGh8sITWAR0MUu45
ZMrZTil8HeDrlRS+QEE25NmlRUx5rFblWoTvcjEAgAYyrGiM1DwhU+xDTvZwNBYUawF4g+DCE0vy
5RJJy0LSFzRRHe/DBMdeAfLy2fcvnz1Bx/efHt//6fjBg+P7P1pGzqodHAfFVS++/ezPRx+jP558
8+LhF+V4WcT/+sMnv/z8eTkQymdh3vMvH//29PHzrz79/buHJfAtgcdF+IhGRKIb5Ajt8wgMM15x
NSdj8WorRiGmxRVbcSBxjLWUEv59FTroG3PM0ug4enSJ68HbAtpHGfDq7K6j8DAUM0VLJF8LIwe4
yznrclHqhWtaVsHNo1kclAsXsyJuH+PDMtk9HDvx7c8S6JtZWjqG90LiqLnHcKxwQGKikH7GDwgp
se4OpY5fd6kvuORThe5Q1MW01CUjOnayabFoh0YQl3mZzRBvxze7t1GXszKrt8mhi4SqwKxE+RFh
jhuv4pnCURnLEY5Y0eHXsQrLlBzOhV/E9aWCSAeEcdSfECnL1twUYG8h6NcwdKzSsO+yeeQihaIH
ZTyvY86LyG1+0AtxlJRhhzQOi9gP5AGkKEZ7XJXBd7lbIfoe4oDjleG+TYkT7tO7wS0aOCotEkQ/
mYmSWF4l3Mnf4ZxNMTGtBpq606sjGv9d42YUOreVcH6NG1rl868flej9trbsLdi9ympm50SjXoU7
2Z57XEzo29+dt/Es3iNQEMtb1Lvm/K45e//55ryqns+/JS+6MDRoPYvYQduM3dHKqXtKGRuqOSPX
pRm8Jew9kwEQ9TpzuiT5KSwJ4VJXMghwcIHAZg0SXH1EVTgMcQJDe9XTTAKZsg4kSriEw6Ihl/LW
eBj8lT1qNvUhxHYOidUun1hyXZOzs0bOxmgVmANtJqiuGZxVWP1SyhRsex1hVa3UmaVVjWqmKTrS
cpO1i82hHFyemwbE3Jsw1CAYhcDLLTjfa9Fw2MGMTLTfbYyysJgonGeIZIgnJI2Rtns5RlUTpCxX
lgzRdthk0AfHU7xWkNbWbN9A2lmCVBTXWCEui96bRCnL4EWUgNvJcmRxsThZjI46XrtZa3rIx0nH
m8I5GS6jBKIu9RyJWQBvmHwlbNqfWsymyhfRbGeGuUVQhVcf1u9LBjt9IBFSbWMZ2tQwj9IUYLGW
ZPWvNcGt52VASTc6mxb1dUiGf00L8KMbWjKdEl8Vg12gaN/Z27SV8pkiYhhOjtCYzcQ+hvDrVAV7
JlTC6w7TEfQNvJvT3jaP3OacFl3xjZjBWTpmSYjTdqtLNKtkCzcNKdfB3BXUA9tKdTfGvboppuTP
yZRiGv/PTNH7Cbx9qE90BHx40Ssw0pXS8bhQIYculITUHwgYHEzvgGyB97vwGJIK3kqbX0EO9a+t
OcvDlDUcItU+DZCgsB+pUBCyB23JZN8pzKrp3mVZspSRyaiCujKxao/JIWEj3QNbem/3UAipbrpJ
2gYM7mT+ufdpBY0DPeQU683pZPnea2vgn558bDGDUW4fNgNN5v9cxXw8WOyqdr1Znu29RUP0g8WY
1ciqAoQVtoJ2WvavqcIrbrW2Yy1ZXGtmykEUly0GYj4QJfAOCel/sP9R4TP7BUNvqCO+D70VwccL
zQzSBrL6gh08kG6QljiGwckSbTJpVta16eikvZZt1uc86eZyTzhba3aWeL+is/PhzBXn1OJ5Ojv1
sONrS1vpaojsyRIF0jQ7yJjAlH3J2sUJGgfVjgdfkyDQ9+AKvkd5QKtpWk3T4Ao+MsGwZL8Mdbz0
IqPAc0vJMfWMUs8wjYzSyCjNjALDWfoNJqO0oFPpzybw2U7/eCj7QgITXPpFJWuqzue+zb8AAAD/
/wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCcZkZBuwAAACQBAAAqAAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxz
L2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7SehCRJr2I0KvUBwjJNi02PyRR7Nsb6EVB
8LIws+w3s037sjN5YkyTdxxqWgFBp7yenOFw6y+7I5CUpdNy9g45LJigFdtNc8VZ5nKUxikkUigu
cRhzDifGkhrRykR9QFc2g49W5iKjYUGquzTI9lV1YPGTAeKLSTrNIXa6BtIvoST/Z/thmBSevXpY
dPlHBMulFxagjAYzB0pXZ501LV2BiYZ9/SbeAAAA//8DAFBLAQItABQABgAIAAAAIQC75UiUBQEA
AB4CAAATAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAABbQ29udGVudF9UeXBlc10ueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAh
AK0wP/HBAAAAMgEAAAsAAAAAAAAAAAAAAAAANgEAAF9yZWxzLy5yZWxzUEsBAi0AFAAGAAgAAAAh
AAsgbzMEAwAAtwYAAB8AAAAAAAAAAAAAAAAAIAIAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5n
MS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAAAAAAAAAAAAAABhBQAAY2xpcGJv
YXJkL3RoZW1lL3RoZW1lMS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAnGZGQbsAAAAkAQAAKgAAAAAAAAAA
AAAAAAB7DAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzUEsFBgAA
AAAFAAUAZwEAAH4NAAAAAA==
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1026" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Để ý hình trên thì Nguyễn Văn C vẫn
là [2] vì chưa Update, ta bấm Ctrl+A để chọn toàn bộ văn bản và bấm F9 để cập
nhật tất cả các field.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_9" o:spid="_x0000_s1026" alt="Description: http://statistics.vn/images/stories/quanlichiso4.png"
style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;mso-wrap-style:square;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;mso-position-horizontal:absolute;
mso-position-horizontal-relative:char;mso-position-vertical:absolute;
mso-position-vertical-relative:line;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAvclL9wQDAAC1BgAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVclu2zAQvRfoPxC8y1oiLxKiBImX
okDaBnHzATRFS0QpUiXpJS367x1Scuw4RQ+JDhKX4Zs3b2aoy+t9I9CWacOVLHA8iDBikqqSy6rA
j98XwQQjY4ksiVCSFfiJGXx99fHDJckrTdqaUwQI0uSkwLW1bR6GhtasIWagWiZhb610QyxMdRWW
muwAuRFhEkWjsCFc4qsj1IxYgjaavwFKKPqDlVMit8QApKD56UrPUdD3I5Ncbj/pdtnea8ecft3e
a8TLAoNykjQgEQ77jd4MpuHZqeoIsF/rxtmr9RrtPcqTe3sMtreIwuJFlCQjwKew1Y87H/W3f5yi
9fy/54BM5xQGJ0RM62jI7evIskNkD4xCKVSCIVgqmaH6qKcllhvLqRlsZcgbUjETGqs0h+/PDZGC
05oblQ5aWT0rdPBl2jvIn0FSTWtwwG5MC66gHsHzYUlrtasZKY1b7jQF8TsEr+8RDDKy2n1RJSSD
bKzyJfZ2nZ/1Inmrjf3EVIPcoMAaSHpwsr0ztuN0MPFiqgUXwqdKyBcLgNmtQIrhqNtzyfa1/zuL
svlkPkmDNBnNgzSazYKbxTQNRot4PJxdzKbTWfzH+Y3TvOZlyaRzc+jDOD0mpe/EhlOtjFrbAVVN
CJXGKTv0InRiHB070SjBSwfnKBldraZCoy0RBV74p1f+xCx8ScMXO8RyFlKcpNFtkgWL0WQcpIt0
GGTjaBJEcXabjaI0S2eLlyHdccneHxLaFTgbJkOfpRPSZ7FF/nkdG8kbbplGgjcFnjwbkdwV4lyW
PrWWcNGNT6Rw9I9SQLoPiYah6e8Ou1/6nrP7W1U+OcFW8IXi1QqKC/od7mUY1Er/wmgHt22BDbSS
ZhiJzxL6IIvTFMysn6TDcQITfbqzOt0hkgJUgS1G3XBqYQZHNq3mVQ2eYi+TVDfQNGveF3THybET
xi7tk2A+as+cyfKeaPIAnAX0bYGZDB6XvY5gAcEeg9sYtmzdFdI1She9lwMMzy5sf7T/wbi/wun8
6i8AAAD//wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAY2xpcGJvYXJkL3RoZW1lL3Ro
ZW1lMS54bWzsWU9vG0UUvyPxHUZ7b+P/jaM6VezYDbRpo9gt6nG8Hu9OM7uzmhkn9Q21RyQkREEc
qMSNAwIqtRKX8mkCRVCkfgXezOyud+I1SdsIKmgO8e7b37z/782b3ctX7kUMHRIhKY87XvVixUMk
9vmExkHHuzUaXFj3kFQ4nmDGY9Lx5kR6Vzbff+8y3vAZTcYci8koJBFBwCiWG7jjhUolG2tr0gcy
lhd5QmJ4NuUiwgpuRbA2EfgIBERsrVaptNYiTGNvEzgqzajP4F+spCb4TAw1G4JiHIH0m9Mp9YnB
Tg6qGiHnsscEOsSs4wHPCT8akXvKQwxLBQ86XsX8eWubl9fwRrqIqRVrC+sG5i9dly6YHNSMTBGM
c6HVQaN9aTvnbwBMLeP6/X6vX835GQD2fbDU6lLk2RisV7sZzwLIXi7z7lWalYaLL/CvL+nc7na7
zXaqi2VqQPaysYRfr7QaWzUHb0AW31zCN7pbvV7LwRuQxbeW8INL7VbDxRtQyGh8sITWAR0MUu45
ZMrZTil8HeDrlRS+QEE25NmlRUx5rFblWoTvcjEAgAYyrGiM1DwhU+xDTvZwNBYUawF4g+DCE0vy
5RJJy0LSFzRRHe/DBMdeAfLy2fcvnz1Bx/efHt//6fjBg+P7P1pGzqodHAfFVS++/ezPRx+jP558
8+LhF+V4WcT/+sMnv/z8eTkQymdh3vMvH//29PHzrz79/buHJfAtgcdF+IhGRKIb5Ajt8wgMM15x
NSdj8WorRiGmxRVbcSBxjLWUEv59FTroG3PM0ug4enSJ68HbAtpHGfDq7K6j8DAUM0VLJF8LIwe4
yznrclHqhWtaVsHNo1kclAsXsyJuH+PDMtk9HDvx7c8S6JtZWjqG90LiqLnHcKxwQGKikH7GDwgp
se4OpY5fd6kvuORThe5Q1MW01CUjOnayabFoh0YQl3mZzRBvxze7t1GXszKrt8mhi4SqwKxE+RFh
jhuv4pnCURnLEY5Y0eHXsQrLlBzOhV/E9aWCSAeEcdSfECnL1twUYG8h6NcwdKzSsO+yeeQihaIH
ZTyvY86LyG1+0AtxlJRhhzQOi9gP5AGkKEZ7XJXBd7lbIfoe4oDjleG+TYkT7tO7wS0aOCotEkQ/
mYmSWF4l3Mnf4ZxNMTGtBpq606sjGv9d42YUOreVcH6NG1rl868flej9trbsLdi9ympm50SjXoU7
2Z57XEzo29+dt/Es3iNQEMtb1Lvm/K45e//55ryqns+/JS+6MDRoPYvYQduM3dHKqXtKGRuqOSPX
pRm8Jew9kwEQ9TpzuiT5KSwJ4VJXMghwcIHAZg0SXH1EVTgMcQJDe9XTTAKZsg4kSriEw6Ihl/LW
eBj8lT1qNvUhxHYOidUun1hyXZOzs0bOxmgVmANtJqiuGZxVWP1SyhRsex1hVa3UmaVVjWqmKTrS
cpO1i82hHFyemwbE3Jsw1CAYhcDLLTjfa9Fw2MGMTLTfbYyysJgonGeIZIgnJI2Rtns5RlUTpCxX
lgzRdthk0AfHU7xWkNbWbN9A2lmCVBTXWCEui96bRCnL4EWUgNvJcmRxsThZjI46XrtZa3rIx0nH
m8I5GS6jBKIu9RyJWQBvmHwlbNqfWsymyhfRbGeGuUVQhVcf1u9LBjt9IBFSbWMZ2tQwj9IUYLGW
ZPWvNcGt52VASTc6mxb1dUiGf00L8KMbWjKdEl8Vg12gaN/Z27SV8pkiYhhOjtCYzcQ+hvDrVAV7
JlTC6w7TEfQNvJvT3jaP3OacFl3xjZjBWTpmSYjTdqtLNKtkCzcNKdfB3BXUA9tKdTfGvboppuTP
yZRiGv/PTNH7Cbx9qE90BHx40Ssw0pXS8bhQIYculITUHwgYHEzvgGyB97vwGJIK3kqbX0EO9a+t
OcvDlDUcItU+DZCgsB+pUBCyB23JZN8pzKrp3mVZspSRyaiCujKxao/JIWEj3QNbem/3UAipbrpJ
2gYM7mT+ufdpBY0DPeQU683pZPnea2vgn558bDGDUW4fNgNN5v9cxXw8WOyqdr1Znu29RUP0g8WY
1ciqAoQVtoJ2WvavqcIrbrW2Yy1ZXGtmykEUly0GYj4QJfAOCel/sP9R4TP7BUNvqCO+D70VwccL
zQzSBrL6gh08kG6QljiGwckSbTJpVta16eikvZZt1uc86eZyTzhba3aWeL+is/PhzBXn1OJ5Ojv1
sONrS1vpaojsyRIF0jQ7yJjAlH3J2sUJGgfVjgdfkyDQ9+AKvkd5QKtpWk3T4Ao+MsGwZL8Mdbz0
IqPAc0vJMfWMUs8wjYzSyCjNjALDWfoNJqO0oFPpzybw2U7/eCj7QgITXPpFJWuqzue+zb8AAAD/
/wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQCcZkZBuwAAACQBAAAqAAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxz
L2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7SehCRJr2I0KvUBwjJNi02PyRR7Nsb6EVB
8LIws+w3s037sjN5YkyTdxxqWgFBp7yenOFw6y+7I5CUpdNy9g45LJigFdtNc8VZ5nKUxikkUigu
cRhzDifGkhrRykR9QFc2g49W5iKjYUGquzTI9lV1YPGTAeKLSTrNIXa6BtIvoST/Z/thmBSevXpY
dPlHBMulFxagjAYzB0pXZ501LV2BiYZ9/SbeAAAA//8DAFBLAQItABQABgAIAAAAIQC75UiUBQEA
AB4CAAATAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAABbQ29udGVudF9UeXBlc10ueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAh
AK0wP/HBAAAAMgEAAAsAAAAAAAAAAAAAAAAANgEAAF9yZWxzLy5yZWxzUEsBAi0AFAAGAAgAAAAh
AL3JS/cEAwAAtQYAAB8AAAAAAAAAAAAAAAAAIAIAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5n
MS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAAAAAAAAAAAAAABhBQAAY2xpcGJv
YXJkL3RoZW1lL3RoZW1lMS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAnGZGQbsAAAAkAQAAKgAAAAAAAAAA
AAAAAAB7DAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzUEsFBgAA
AAAFAAUAZwEAAH4NAAAAAA==
" filled="f" stroked="f">
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1025" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong Word mặc dù nói là tự động
nhưng các field phải được update để có giá trị mới nhất. Khi in thì thường Word
sẽ hỏi chúng ta có update các field hay không.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ghi chú: Làm cái này có cái lợi
là khi chèn reference thì dựa vào tên Bookmark nó có ý nghĩa chứ không phải số
má khô khan và lung tung.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trần Quý Phi<o:p></o:p></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<o:p> Nguồn:</o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<o:p><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=66:quan-ly-cac-chi-so-tham-khao-tai-lieu-trong-word&catid=67:tim-tai-liutrich-dn&Itemid=60">http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=66:quan-ly-cac-chi-so-tham-khao-tai-lieu-trong-word&catid=67:tim-tai-liutrich-dn&Itemid=60</a></o:p></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-3361722451261389887.post-24629845016270003292013-08-15T20:52:00.000-07:002013-08-15T20:52:22.041-07:00Cách viết báo cáo khoa học<br /><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_8" o:spid="_x0000_s1027" alt="Description: Bản để in"
href="http://statistics.vn/index.php?view=article&catid=46%3Areport-skill&id=40%3Acach-viet-bao-cao-khoa-hoc&tmpl=component&print=1&layout=default&page=&option=com_content&Itemid=61"
title=""Bản để in"" style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;
mso-wrap-style:square;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
mso-position-horizontal:absolute;mso-position-horizontal-relative:char;
mso-position-vertical:absolute;mso-position-vertical-relative:line;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAt7RRhz4DAAAmBwAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVUtu2zAQ3RfoHQguulMkObJjqVGC
xJ8iQNoGcXMAhqItIhSpkPSvRVc9Qc/QW7TbXiQ36ZCSYycpWiDRwiaHw8d582bIw+NVJdCCacOV
zHG8F2HEJFUFl7McX30aB32MjCWyIEJJluM1M/j46PWrQ5LNNKlLThEgSJORHJfW1lkYGlqyipg9
VTMJa1OlK2JhqmdhockSkCsRdqKoF1aES3y0hRoSS9Bc82dACUVvWDEgckEMQAqa7VraGAV9OTLJ
5OKdrif1hXaR0w+LC414kWPInCQVpAiH7ULrBtPw0a7ZFmA11ZXzV9MpWnmUtfv1GGxlEQXjftTp
9ACfwlI7bs4oP/5lFy1H/9wHwTSHwmAnEFO7MOTiKTMogYbZJaNQCjPBEJgKZqjO8endzx8S/f5+
9+sbatUsBZc3A8HpTZt3cPt/bUACOGVDRecVk7YpEM0EsVCZpuS1wUhnLtH6rIgxskoJy+scv7md
K/v2YRiNzSUROHqJWkk25Ex9DgVjkFSDEhixE1MDN2gAoLoxaa2WJSOFceZ7qAbBC7oFgxK4Xr5X
BahP5lb5mn6+sPcCkazWxr5jqkJuANQhSA9OFufGNjFtXLx6asyF8LUh5AMDYDYWqCnY6tZcdflm
+5JG6ag/6idB0umNgiQaDoOT8SAJeuP4oDvcHw4Gw/irOzdOspIXBZPumE3jx8kTeStOtTJqaveo
qsJG2U3zg7JxtG19owQvHJwLyejZ9UBotCAix2P/tZnfcQsfhuE1Bi6PKMWdJDrtpMG41z8IknHS
DdKDqB9EcXqa9qIkTYbjh5TOuWQvp4SWOU67na5XaSfoR9wi/z3lRrKKW6aR4FWO+/dOJHOFOJKF
l9YSLprxTipc+NtUgNwboWFo2svKria+ye3qVBVrl7Br+Ifi1QqKCy4YeAhgUCr9GaMlXO85Nrdz
ohlG4kxCH6RxkoCb9ZOke9CBid5dud5dIZICVI4tRs1wYGEGW+a15rMSTop9mqQ6gaaZ8ragm5hc
dMLYiV0L5ln7yJksLogmlxCzgL7NMZPB1aTNI3gA2S25uWGT2t1ZTaM07H06wPHRC+G3ti+ae4Z2
50d/AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAnE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAGNsaXBib2FyZC90aGVtZS90
aGVtZTEueG1s7FlPbxtFFL8j8R1Ge2/j/42jOlXs2A20aaPYLepxvB7vTjO7s5oZJ/UNtUckJERB
HKjEjQMCKrUSl/JpAkVQpH4F3szsrnfiNUnbCCpoDvHu29+8/+/Nm93LV+5FDB0SISmPO171YsVD
JPb5hMZBx7s1GlxY95BUOJ5gxmPS8eZEelc233/vMt7wGU3GHIvJKCQRQcAolhu444VKJRtra9IH
MpYXeUJieDblIsIKbkWwNhH4CAREbK1WqbTWIkxjbxM4Ks2oz+BfrKQm+EwMNRuCYhyB9JvTKfWJ
wU4Oqhoh57LHBDrErOMBzwk/GpF7ykMMSwUPOl7F/Hlrm5fX8Ea6iKkVawvrBuYvXZcumBzUjEwR
jHOh1UGjfWk7528ATC3j+v1+r1/N+RkA9n2w1OpS5NkYrFe7Gc8CyF4u8+5VmpWGiy/wry/p3O52
u812qotlakD2srGEX6+0Gls1B29AFt9cwje6W71ey8EbkMW3lvCDS+1Ww8UbUMhofLCE1gEdDFLu
OWTK2U4pfB3g65UUvkBBNuTZpUVMeaxW5VqE73IxAIAGMqxojNQ8IVPsQ072cDQWFGsBeIPgwhNL
8uUSSctC0hc0UR3vwwTHXgHy8tn3L589Qcf3nx7f/+n4wYPj+z9aRs6qHRwHxVUvvv3sz0cfoz+e
fPPi4RfleFnE//rDJ7/8/Hk5EMpnYd7zLx//9vTx868+/f27hyXwLYHHRfiIRkSiG+QI7fMIDDNe
cTUnY/FqK0YhpsUVW3EgcYy1lBL+fRU66BtzzNLoOHp0ievB2wLaRxnw6uyuo/AwFDNFSyRfCyMH
uMs563JR6oVrWlbBzaNZHJQLF7Mibh/jwzLZPRw78e3PEuibWVo6hvdC4qi5x3CscEBiopB+xg8I
KbHuDqWOX3epL7jkU4XuUNTFtNQlIzp2smmxaIdGEJd5mc0Qb8c3u7dRl7Myq7fJoYuEqsCsRPkR
YY4br+KZwlEZyxGOWNHh17EKy5QczoVfxPWlgkgHhHHUnxApy9bcFGBvIejXMHSs0rDvsnnkIoWi
B2U8r2POi8htftALcZSUYYc0DovYD+QBpChGe1yVwXe5WyH6HuKA45Xhvk2JE+7Tu8EtGjgqLRJE
P5mJklheJdzJ3+GcTTExrQaautOrIxr/XeNmFDq3lXB+jRta5fOvH5Xo/ba27C3YvcpqZudEo16F
O9mee1xM6NvfnbfxLN4jUBDLW9S75vyuOXv/+ea8qp7PvyUvujA0aD2L2EHbjN3Ryql7Shkbqjkj
16UZvCXsPZMBEPU6c7ok+SksCeFSVzIIcHCBwGYNElx9RFU4DHECQ3vV00wCmbIOJEq4hMOiIZfy
1ngY/JU9ajb1IcR2DonVLp9Ycl2Ts7NGzsZoFZgDbSaorhmcVVj9UsoUbHsdYVWt1JmlVY1qpik6
0nKTtYvNoRxcnpsGxNybMNQgGIXAyy0432vRcNjBjEy0322MsrCYKJxniGSIJySNkbZ7OUZVE6Qs
V5YM0XbYZNAHx1O8VpDW1mzfQNpZglQU11ghLovem0Qpy+BFlIDbyXJkcbE4WYyOOl67WWt6yMdJ
x5vCORkuowSiLvUciVkAb5h8JWzan1rMpsoX0WxnhrlFUIVXH9bvSwY7fSARUm1jGdrUMI/SFGCx
lmT1rzXBredlQEk3OpsW9XVIhn9NC/CjG1oynRJfFYNdoGjf2du0lfKZImIYTo7QmM3EPobw61QF
eyZUwusO0xH0Dbyb0942j9zmnBZd8Y2YwVk6ZkmI03arSzSrZAs3DSnXwdwV1APbSnU3xr26Kabk
z8mUYhr/z0zR+wm8fahPdAR8eNErMNKV0vG4UCGHLpSE1B8IGBxM74Bsgfe78BiSCt5Km19BDvWv
rTnLw5Q1HCLVPg2QoLAfqVAQsgdtyWTfKcyq6d5lWbKUkcmogroysWqPySFhI90DW3pv91AIqW66
SdoGDO5k/rn3aQWNAz3kFOvN6WT53mtr4J+efGwxg1FuHzYDTeb/XMV8PFjsqna9WZ7tvUVD9IPF
mNXIqgKEFbaCdlr2r6nCK261tmMtWVxrZspBFJctBmI+ECXwDgnpf7D/UeEz+wVDb6gjvg+9FcHH
C80M0gay+oIdPJBukJY4hsHJEm0yaVbWtenopL2WbdbnPOnmck84W2t2lni/orPz4cwV59TieTo7
9bDja0tb6WqI7MkSBdI0O8iYwJR9ydrFCRoH1Y4HX5Mg0PfgCr5HeUCraVpN0+AKPjLBsGS/DHW8
9CKjwHNLyTH1jFLPMI2M0sgozYwCw1n6DSajtKBT6c8m8NlO/3go+0ICE1z6RSVrqs7nvs2/AAAA
//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEA+ItvdVUBAACBAgAAKgAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVs
cy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc6xSwUoDMRC9C/7DEtDbbrZVimjTIqjQgxepZ4nJ7CZsNgnJtLZ/
7+xW0ULBi4eEZF7emzczmS93vSu2kLINXrBJVbMCvAra+law1/VTecOKjNJr6YIHwfaQ2XJxfjZ/
ASeRSNnYmAtS8VkwgxhvOc/KQC9zFSJ4QpqQeol0TS2PUnWyBT6t6xlPvzXY4kizWGnB0kpPWbHe
R8r8t3ZoGqvgIahNDx5PpOBIvoAEZWoBBauqQ+SwTyryyvhpG5P/tGGooOSs736sfFeH1NSMVuVq
67n1GnZVNHG5tfAhZCLAwaXs452id1pczy6u7hPEkLDMnXVuxAagJkBJZUpiYvkuQ6lodSbI0gQ1
PsM+OqFCH2mwHsdQTNajmIxnJ/dhg0JDIzfuC6bJiREMcZj9wH5TweM3f4XQU/bZ0K2xx89B0+ge
dwjJy7G5/OjjLD4BAAD//wMAUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhALvlSJQFAQAAHgIAABMAAAAAAAAAAAAA
AAAAAAAAAFtDb250ZW50X1R5cGVzXS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAA
AAAAAAAAAAAAAAA2AQAAX3JlbHMvLnJlbHNQSwECLQAUAAYACAAAACEAt7RRhz4DAAAmBwAAHwAA
AAAAAAAAAAAAAAAgAgAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL2RyYXdpbmcxLnhtbFBLAQItABQABgAI
AAAAIQCcTl4h4gYAADocAAAaAAAAAAAAAAAAAAAAAJsFAABjbGlwYm9hcmQvdGhlbWUvdGhlbWUx
LnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQD4i291VQEAAIECAAAqAAAAAAAAAAAAAAAAALUMAABjbGlwYm9h
cmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHNQSwUGAAAAAAUABQBnAQAAUg4AAAAA
" o:button="t" filled="f" stroked="f">
<v:fill o:detectmouseclick="t"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if !vml]--><!--[endif]--><!--[if gte vml 1]><v:shapetype
id="_x0000_t75" coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t"
path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" filled="f" stroked="f">
<v:stroke joinstyle="miter"/>
<v:formulas>
<v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"/>
<v:f eqn="sum @0 1 0"/>
<v:f eqn="sum 0 0 @1"/>
<v:f eqn="prod @2 1 2"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @0 0 1"/>
<v:f eqn="prod @6 1 2"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="sum @8 21600 0"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @10 21600 0"/>
</v:formulas>
<v:path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
</v:shapetype><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1026" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span><span
style='mso-spacerun:yes'> </span>SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="Rectangle_x0020_7" o:spid="_x0000_s1026" alt="Description: Email"
href="http://statistics.vn/index.php?option=com_mailto&tmpl=component&link=aHR0cDovL3N0YXRpc3RpY3Mudm4vaW5kZXgucGhwP29wdGlvbj1jb21fY29udGVudCZ2aWV3PWFydGljbGUmaWQ9NDA6Y2FjaC12aWV0LWJhby1jYW8ta2hvYS1ob2MmY2F0aWQ9NDY6cmVwb3J0LXNraWxsJkl0ZW1pZD02MQ=="
title=""Email"" style='width:23.8pt;height:23.8pt;visibility:visible;
mso-wrap-style:square;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
mso-position-horizontal:absolute;mso-position-horizontal-relative:char;
mso-position-vertical:absolute;mso-position-vertical-relative:line;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAUG658iYDAAAUBwAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVV1P2zAUfZ+0/2D5YW8hSUk/khEQ
tM2ExDZExw8wjttYOHaw3a9N+++7dlJayrRJ0Afwx/XxOffc65xdbGqBVkwbrmSO45MIIyapKrlc
5Pj+RxGMMDKWyJIIJVmOt8zgi/OPH85IttCkqThFgCBNRnJcWdtkYWhoxWpiTlTDJOzNla6Jhale
hKUma0CuRdiLokFYEy7x+R5qQixBS83fACUUfWTlmMgVMQApaHa40nEU9P3IJJOrL7qZNbfaMaff
Vrca8TLHkDlJakgRDruNLgym4dGpxR5gM9e1i1fzOdp4lK376zHYxiIKi6dRrzcAfApb3bi9o/r+
l1O0mv7zHJBpL4XBARHTOBpy9VrZcKfsjlEohYVgCJZKZqjO8RRMFN7ESnD5OBacPnbpht3/lwTo
5pRNFF3WTNq2LjQTxEJBmoo3BiOdufzq6zLGyColLG9y/Olpqexnf3s7dCkDRd6QzoCdFNPcQHkY
JNW4Av7s0jSgBModhO2WtFbripHSuOVnqBbB27cHA8Mf1l9VCV6TpVVe/NttfLaDZI029gtTNXID
UAwkPThZ3RjbctqFeK9UwYXwlSDkiwXAbFegguCo23O15FvrVxql09F0lARJbzANkmgyCS6LcRIM
injYn5xOxuNJ/NvdGydZxcuSSXfNrs3j5JWrNadaGTW3J1TVYWvortXB0DjaN7pRgpcOzlEyevEw
FhqtiMhx4X9d5g/Cwpc0vMeg5UhS3Euiq14aFIPRMEiKpB+kw2gURHF6lQ6iJE0mxUtJN1yy90tC
6xyn/V7fu3RA+khb5H+vtZGs5pZpJHid49FzEMlcIU5l6a210F/t+CAVjv4+FWD3zmgYmu5pspuZ
b2m7uVLl1iXsAf5D8WoFxQXPCTz7MKiU/onRGh7zHJunJdEMI3EtoQ/SOEkgzPpJ0h/2YKIPdx4O
d4ikAJVji1E7HFuYwZFlo/migptinyapLqFp5rwr6JaTYyeMndmtYF61Z85keUs0uQPOAvo2x0wG
97MujxABYvfilobNGvdCtY3SqvfpgMCj74E/2n2/3EfncH7+BwAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEA
nE5eIeIGAAA6HAAAGgAAAGNsaXBib2FyZC90aGVtZS90aGVtZTEueG1s7FlPbxtFFL8j8R1Ge2/j
/42jOlXs2A20aaPYLepxvB7vTjO7s5oZJ/UNtUckJERBHKjEjQMCKrUSl/JpAkVQpH4F3szsrnfi
NUnbCCpoDvHu29+8/+/Nm93LV+5FDB0SISmPO171YsVDJPb5hMZBx7s1GlxY95BUOJ5gxmPS8eZE
elc233/vMt7wGU3GHIvJKCQRQcAolhu444VKJRtra9IHMpYXeUJieDblIsIKbkWwNhH4CAREbK1W
qbTWIkxjbxM4Ks2oz+BfrKQm+EwMNRuCYhyB9JvTKfWJwU4Oqhoh57LHBDrErOMBzwk/GpF7ykMM
SwUPOl7F/Hlrm5fX8Ea6iKkVawvrBuYvXZcumBzUjEwRjHOh1UGjfWk7528ATC3j+v1+r1/N+RkA
9n2w1OpS5NkYrFe7Gc8CyF4u8+5VmpWGiy/wry/p3O52u812qotlakD2srGEX6+0Gls1B29AFt9c
wje6W71ey8EbkMW3lvCDS+1Ww8UbUMhofLCE1gEdDFLuOWTK2U4pfB3g65UUvkBBNuTZpUVMeaxW
5VqE73IxAIAGMqxojNQ8IVPsQ072cDQWFGsBeIPgwhNL8uUSSctC0hc0UR3vwwTHXgHy8tn3L589
Qcf3nx7f/+n4wYPj+z9aRs6qHRwHxVUvvv3sz0cfoz+efPPi4RfleFnE//rDJ7/8/Hk5EMpnYd7z
Lx//9vTx868+/f27hyXwLYHHRfiIRkSiG+QI7fMIDDNecTUnY/FqK0YhpsUVW3EgcYy1lBL+fRU6
6BtzzNLoOHp0ievB2wLaRxnw6uyuo/AwFDNFSyRfCyMHuMs563JR6oVrWlbBzaNZHJQLF7Mibh/j
wzLZPRw78e3PEuibWVo6hvdC4qi5x3CscEBiopB+xg8IKbHuDqWOX3epL7jkU4XuUNTFtNQlIzp2
smmxaIdGEJd5mc0Qb8c3u7dRl7Myq7fJoYuEqsCsRPkRYY4br+KZwlEZyxGOWNHh17EKy5QczoVf
xPWlgkgHhHHUnxApy9bcFGBvIejXMHSs0rDvsnnkIoWiB2U8r2POi8htftALcZSUYYc0DovYD+QB
pChGe1yVwXe5WyH6HuKA45Xhvk2JE+7Tu8EtGjgqLRJEP5mJklheJdzJ3+GcTTExrQaautOrIxr/
XeNmFDq3lXB+jRta5fOvH5Xo/ba27C3YvcpqZudEo16FO9mee1xM6NvfnbfxLN4jUBDLW9S75vyu
OXv/+ea8qp7PvyUvujA0aD2L2EHbjN3Ryql7Shkbqjkj16UZvCXsPZMBEPU6c7ok+SksCeFSVzII
cHCBwGYNElx9RFU4DHECQ3vV00wCmbIOJEq4hMOiIZfy1ngY/JU9ajb1IcR2DonVLp9Ycl2Ts7NG
zsZoFZgDbSaorhmcVVj9UsoUbHsdYVWt1JmlVY1qpik60nKTtYvNoRxcnpsGxNybMNQgGIXAyy04
32vRcNjBjEy0322MsrCYKJxniGSIJySNkbZ7OUZVE6QsV5YM0XbYZNAHx1O8VpDW1mzfQNpZglQU
11ghLovem0Qpy+BFlIDbyXJkcbE4WYyOOl67WWt6yMdJx5vCORkuowSiLvUciVkAb5h8JWzan1rM
psoX0WxnhrlFUIVXH9bvSwY7fSARUm1jGdrUMI/SFGCxlmT1rzXBredlQEk3OpsW9XVIhn9NC/Cj
G1oynRJfFYNdoGjf2du0lfKZImIYTo7QmM3EPobw61QFeyZUwusO0xH0Dbyb0942j9zmnBZd8Y2Y
wVk6ZkmI03arSzSrZAs3DSnXwdwV1APbSnU3xr26Kabkz8mUYhr/z0zR+wm8fahPdAR8eNErMNKV
0vG4UCGHLpSE1B8IGBxM74Bsgfe78BiSCt5Km19BDvWvrTnLw5Q1HCLVPg2QoLAfqVAQsgdtyWTf
Kcyq6d5lWbKUkcmogroysWqPySFhI90DW3pv91AIqW66SdoGDO5k/rn3aQWNAz3kFOvN6WT53mtr
4J+efGwxg1FuHzYDTeb/XMV8PFjsqna9WZ7tvUVD9IPFmNXIqgKEFbaCdlr2r6nCK261tmMtWVxr
ZspBFJctBmI+ECXwDgnpf7D/UeEz+wVDb6gjvg+9FcHHC80M0gay+oIdPJBukJY4hsHJEm0yaVbW
tenopL2WbdbnPOnmck84W2t2lni/orPz4cwV59TieTo79bDja0tb6WqI7MkSBdI0O8iYwJR9ydrF
CRoH1Y4HX5Mg0PfgCr5HeUCraVpN0+AKPjLBsGS/DHW89CKjwHNLyTH1jFLPMI2M0sgozYwCw1n6
DSajtKBT6c8m8NlO/3go+0ICE1z6RSVrqs7nvs2/AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAYIHee5sB
AACrAgAAKgAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9fcmVscy9kcmF3aW5nMS54bWwucmVsc6xSXW/a
MBR9n7T/EPmhb4sdZ0NlrUFTGawIUEtbQnipHNvkg/hDsRPg388UVW2lSnvZiyXfc33uuef4eniQ
ddCJxpZaERCFCARCMc1LlRPw9Dj+dgkC66jitNZKEHAUFgwHX79cL0VNnX9ki9LYwLMoS0DhnPkJ
oWWFkNSG2gjlka1uJHX+2uTQULajuYAYoR5s3nOAwQfO4JYT0NxyDILHo/GT/82tt9uSiZFmrRTK
fTICOq9LeELa5MIREIbnyvmMQq8VwM9lRP9TRuEXaupS7d6kvG7nvKnWlcyGnYKl4uIQmsIMtTl5
TZiWz5KWtdMXVJorJ019qhkfjXIvpRMroX+WiI10N4sXKF0vDYuXJo3nLZffO5r82G3Wecsmxf4O
9/d8UndZFVUZjrYp7rd8smr5zQbTZBXfJeOjx6ts8iRpct9fjH71Ujyu6E10wtEsmRbZMarS5NJR
XHTpQ6QzPJe+B5370x6Tq30WT9FsvWhocrDTXY02SWQ2I4Tn94S8WjDX3If8++BEo+hLDPDDFxv8
BQAA//8DAFBLAQItABQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAABbQ29u
dGVudF9UeXBlc10ueG1sUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAK0wP/HBAAAAMgEAAAsAAAAAAAAAAAAAAAAA
NgEAAF9yZWxzLy5yZWxzUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhAFBuufImAwAAFAcAAB8AAAAAAAAAAAAAAAAA
IAIAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEAnE5eIeIG
AAA6HAAAGgAAAAAAAAAAAAAAAACDBQAAY2xpcGJvYXJkL3RoZW1lL3RoZW1lMS54bWxQSwECLQAU
AAYACAAAACEAYIHee5sBAACrAgAAKgAAAAAAAAAAAAAAAACdDAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdz
L19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzUEsFBgAAAAAFAAUAZwEAAIAOAAAAAA==
" o:button="t" filled="f" stroked="f">
<v:fill o:detectmouseclick="t"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if !vml]--><!--[endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1025" type="#_x0000_t75" style='width:23.8pt;height:23.8pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Một trong những vấn đề "nhức
nhối" của các đồng nghiệp là viết một bài báo khoa học đạt chuẩn có thể
công bố trên một tập san quốc tế. Trong loạt bài này, chúng tôi sẽ chỉ dẫn cách
thức viết một bài báo khoa học cho các bạn nghiên cứu sinh và đồng nghiệp đang
làm nghiên cứu và có ý định công bố kết quả trên các tập san y khoa quốc tế.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tại sao phải công bố báo cáo khoa
học?<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong hoạt động nghiên cứu khoa học,
các bài báo khoa học đóng một vai trò rất quan trọng. Nó không chỉ là một
bản báo cáo về một công trình nghiên cứu, mà còn là một đóng góp cho kho tàng
tri thức của thế giới. Khoa học tiến bộ cũng nhờ một phần lớn vào thông
tin từ những bài báo khoa học, bởi vì qua chúng mà các nhà khoa học có dịp trao
đổi, chia sẻ và học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Một công trình nghiên cứu thường
được tài trợ từ các cơ quan nhà nước, và số tiền này là do dân chúng đóng
góp. Khi tiến hành nghiên cứu, nhà nghiên cứu có khi phải nhờ đến sự tham
gia của tình nguyện viên hay của bệnh nhân. Trong trường hợp đó, tình
nguyện viên và bệnh nhân phải bỏ thì giờ, tạm bỏ qua công ăn việc làm để tự
nguyện cung cấp thông tin và có khi hi sinh một phần da máu cho nhà nghiên cứu.
Nếu một công trình nghiên cứu đã hoàn tất mà kết quả không được công bố, thì
công trình nghiên cứu đó có thể xem là có vấn đề về y đức và đạo đức khoa học,
và nhà nghiên cứu có thể xem như chưa hoàn thành nghĩa vụ của mình với sự đóng
góp của quần chúng. Do đó, báo cáo khoa học trên các diễn đàn khoa học quốc
tế là một nghĩa vụ của nhà nghiên cứu, là một cách gián tiếp cám ơn sự
đóng góp của bệnh nhân và giúp đỡ của dân chúng qua sự quản lí của nhà nước.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đối với cá nhân nhà khoa học, báo
cáo khoa học trên các tập san khoa học quốc tế là một “currency” (đơn vị tiền tệ).
Đó là những viên gạch xây dựng sự nghiệp của giới khoa bảng. Tại các đại
học Tây phương, số lượng và chất lượng bài báo khoa học là tiêu chuẩn số một
trong việc xét đề bạt lên chức giảng sư hay giáo sư. Vì thế công bố báo
cáo khoa học, đối với giới khoa bảng Tây phương, là một việc làm ưu tiên hàng đầu
của họ. Chính vì thế mà các đại học Tây phương có cái văn hóa gọi là
“publish or perish” (xuất bản hay là tiêu tan). Nếu trong vòng 1 hay 2
năm mà nhà khoa bảng không có một bài báo nào đăng trên các tập san khoa học quốc
tế, ban giám hiệu sẽ mời vị đó trả lời câu hỏi “tại sao”. Nếu có lí do
chính đáng thì còn giữ chức vụ; nếu không có lí do chính đáng thì có nguy cơ mất
chức như bỡn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nói tóm lại, báo cáo khoa học
trên các diễn đàn khoa học quốc tế (không chỉ ở trong nước) là một việc làm
chính yếu, một nghĩa vụ, và một điều kiện để tồn tại của một nhà khoa học.
Nhưng từ lúc tiến hành nghiên cứu, thu thập dữ kiện đến lúc có báo cáo là một
quá trình gian nan. Một công việc còn gian nan hơn nữa là làm sao đảm bảo
báo cáo được đăng trên một tập san khoa học có uy tín trên thế giới. Vì
thế, các nhà khoa học cần phải đặc biết chú ý đến việc soạn thảo một báo cáo
khoa học sao cho đạt tiêu chuẩn quốc tế. Bài viết này mách bảo một cách
thân mật những “mẹo” và kĩ năng để đạt tiêu chuẩn đó.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Báo cáo khoa học: khổ hạnh<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Mỗi bài báo khoa học là một công
trình khổ hạnh. “Khổ hạnh” ở đây phải được hiểu theo nghĩa vừa đau khổ, vừa
hạnh phúc. Đau khổ trong quá trình chuẩn bị và viết thành một bài báo, và
hạnh phúc khi nhìn thấy bài báo được công bố trên một tập san có nhiều đồng
nghiệp đọc và chia sẻ. Để đạt kết quả sau cùng này, tác giả phải phấn đấu
làm sao để giữ sự cân bằng giữa tính trong sáng và [nhưng] nội dung phải đầy đủ.
Bài báo phải làm sao hấp dẫn người đọc và để người đọc “nhập cuộc”.
Bài báo phải được viết bằng một văn phong cực kì súc tích, nhưng phải đầy đủ.
Đó là những yêu cầu rất khó mà không phải tác giả nào cũng đạt được.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nếu không tiếp cận vấn đề một
cách có việc hệ thống, tất cả những nỗ lực cho một bài báo khoa học có thể trở
nên vô dụng, thậm chí đem lại ảnh hưởng xấu vì một công trình nghiên cứu sẽ
không có cơ hội xuất hiện trên các tập san chuyên môn. Mặc dù ở các nước
phương Tây, người ta đã có nhiều bài viết chỉ dẫn – thậm chí cả sách dạy – cách
viết một bài báo khoa học, nhưng ở nước ta, hình như vẫn chưa có một tài liệu
chỉ dẫn như thế. Bài viết này, vì thế, được soạn ra nhằm mục đích duy nhất
là cung cấp cho bạn đọc những chỉ dẫn đơn giản và thực tế để sao cho bạn đọc có
thể tự mình viết một bài báo khoa học đạt yêu cầu của các tập san khoa học quốc
tế.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Vạn sự khởi đầu nan …<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Viết một bài báo tốt là một việc
làm không đơn giản chút nào, nếu không muốn nói là phức tạp. Nó đòi hỏi
người viết phải sáng tạo và suy tưởng … trong lặng lẽ. Con đường dẫn đến
một sản phẩm hoàn hảo không bao giờ là một con đường thẳng, mà là một con đường
với nhiều ngỏ ngách, nhiều đường cùng, và nhiều chông gai. Nói một cách
ngắn gọn, viết cần phải có thời gian. Thành ra, cách tốt nhất là phải khởi
công viết càng sớm càng tốt, đừng bao giờ để cho đến giai đoạn cuối của nghiên
cứu mới viết.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tác giả có thể viết ngay những phần
cần viết ra của bài báo trong khi công trình nghiên cứu vẫn còn tiến
hành. Phát họa ra phần dẫn nhập (introduction) ngay từ khi công
trình nghiên cứu đang được thai nghén. Viết phầnphương pháp (methods)
ngay trong khi công trình nghiên cứu còn dở dang. Làm đến đâu, viết ngay
đến đó. Sau cùng là một phát họa những biểu đồ, bản thống kê cần phải có
trong bài báo.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Viết ra những ý tưởng và phương
pháp sớm giúp cho nhà nghiên cứu rất nhiều trong những lần sửa chữa sau
này. Chẳng hạn như làm sáng tỏ động cơ và lí do nghiên cứu trong phần dẫn
nhập giúp cho nhà nghiên cứu nhận ra bối cảnh mà công trình nghiên cứu có thể
đóng vai trò. Viết ra những phương pháp nghiên cứu giúp cho nhà nghiên cứu
khỏi phải tốn công xây dựng lại những bước đi, những thủ tục mà công trình
nghiên cứu đã hoàn tất. Việc phát thảo ra những biểu đồ và bản số liệu
giúp cho nhà nghiên cứu tập trung vào nỗ lực phân tích dữ kiện. Và quan
trọng hơn hết, khi ngồi xuống viết, tự việc làm đó, tạo cơ hội cho [hay nói
đúng hơn là bắt buộc] nhà nghiên cứu phải suy nghĩ nghiêm túc về việc làm của
mình.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Một điều quan trọng khác là tác
giả cần phải bỏ ra một thời gian tịnh tâm suy nghĩ về cái thông điệp của công
trình nghiên cứu cho cộng đồng khoa học. Trong phần này, tác giả nên chịu
khó viết ra những điểm chính nhằm trả lời những câu hỏi sau đây: tại sao mình
làm những gì mình đã làm; thực tế mình đã làm gì; mình phát hiện điều gì mới lạ;
và những điều này có ý nghĩa gì?<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tập trung vào những thông tin
chính<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Mặc dù thành phần độc giả của các
tập san khoa học có thể rất đa dạng, một đặc tính mà giới chuyên môn đều có
chung là: bận rộn. Giới khoa học gia, bác sĩ, kĩ sư, nhà quản lí, lãnh đạo
… có lẽ chỉ nhìn qua bài báo khoa học một cách nhanh chóng, chứ ít khi nào có
thì giờ nghiền ngẫm từng chi tiết trong bài báo. Tuy rằng phần lớn tác giả
nghiên cứu biết điều này, nhưng họ có thể không nghĩ đến khi đặt bút xuống soạn
bài báo khoa học. Do đó, tác giả nên tự đặt mình vào vai trò của người đọc
và suy nghĩ như người đọc bằng cách chú ý đến những gì mà người đọc muốn tìm hiểu: tựa
đề bài báo, bản tóm tắt (abstract), những bản số liệu, và biểu đồ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tựa đề và tóm tắt<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tựa đề và bản tóm tắt là hai phản
chiếu đầu tiên đập vào mắt của người đọc. Đây cũng là phần mà đại đa số
người đọc đọc trước khi quyết định có nên đọc tiếp hay không. Tất nhiên,
tựa đề và bản tóm tắt là hai phần được đưa vào danh mục của thư viện điện tử.
Do đó, nhà nghiên cứu cần phải để tâm suy nghĩ cẩn thận khi soạn hai phần này
sao cho thu hút sự chú ý của người đọc. Hai phần này cần phải được viết
trước hết, trước khi cả đặt bút viết các phần khác của bài báo.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Bảng số liệu và biểu đồ<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Yếu tố thị giác rất quan trọng.
Nếu người đọc quyết định đọc bài báo (sau khi đã xem qua tựa đề và bản tóm tắt),
họ sẽ tiếp tục xem đến các bảng thống kê và biểu đồ. Các bảng thống kê số
liệu thường được dùng để trình bày những số liệu mang tính trang trọng, tính
chính xác cao, tính chính thức. Các bảng thống kê có thể dùng để tổng hợp
và so sánh số liệu của các công trình nghiên cứu trong quá khứ, để giải thích mối
liên hệ giữa các nhân tố trong công trình nghiên cứu, hay trình bày những câu hỏi
đã được sử dụng trong công trình nghiên cứu.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Người Trung Hoa từng nói “Một biểu
đồ có giá trị bằng một vạn chữ viết.” Mục đích của biểu đồ là cung cấp một
ấn tượng về phát hiện chính của công trình nghiên cứu. Biểu đồ có khi được
dùng làm tài liệu giảng dạy. Vì thế biểu đồ là một phương tiện hữu hiệu
nhất để nhấn mạnh thông điệp của bài báo. Biểu đồ thường được sử dụng để
thể hiện xu hướng và kết quả cho từng nhóm, nhưng cũng có thể dùng để trình bày
dữ kiện một cách gọn gàng. Các biểu đồ dễ hiểu, nội dung phong phú là những
phương tiện vô giá. Do đó, nhà nghiên cứu cần phải suy nghĩ một cách sáng
tạo cách thể hiện số liệu quan trọng bằng biểu đồ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phát thảo một cách làm có hệ thống<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tiếp cận và phác họa cấu trúc của
một bài báo trước khi đặt bút viết tạo điều kiện dễ dàng cho tác giả sau này.
Bước đầu tiên đòi hỏi tác giả phải biết tập san mà mình muốn gửi bài báo,
bởi vì mỗi tập san có những yêu cầu khác nhau về hình thức cũng như nội
dung. Một khi đã xác định được tập san đối tượng, tác giả cần phải xem
qua phong cách và hình thức bài báo mà tập san đó qui định. Đặc biệt là
phải xem qua các bài báo đã được công bố trên tập san đó, như số lượng chữ là
bao nhiêu, biểu đồ phải trình bảy như thế nào, bảng số liệu phải viết ra sao,
trình bày phần tài liệu tham khảo theo cách gì, v.v... Phần lớn các tập
san y khoa và sinh học đều tuân thủ theo các qui định được công bố trong tài liệu Uniform
Requirements for Manuscripts Submitted to Biomedical Journals.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Có nhiều “chiến lược” để thu hút
người đọc theo dõi bài báo của mình. Cách tốt nhất và hiệu quả nhất có lẽ
là ngắn gọn. Không nên nhầm lẫn giữa sự phức tạp với tính tinh vi.
Câu văn cần phải ngắn gọn, đơn giản, nhưng chính xác và trực tiếp đi thẳng
vào vấn đề. Cũng cần phải nhận thức rằng có được một bài báo khúc chiết
như thế không phải là điều dễ dàng chút nào — nó đòi hỏi nhiều thời gian và suy
nghĩ.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Một bài báo khoa học hay cũng cần
phải được cấu trúc gọn gàng. Mỗi đoạn văn cần phải có một mục đích hay phải
nói lên được một ý tưởng. Mỗi câu văn phải phục vụ cho mục đích đó.
Các đoạn văn phải liên kết với nhau thành một chuỗi ý tưởng phản ánh lí
luận cho một thông điệp nào đó. Cách tổ chức hiển nhiên cho một bài báo
khoa học đạt là cấu trúc mà các tập san y khoa và sinh học thường sử dụng: dẫn
nhập, phương pháp, kết quả, và thảo luận. Cấu trúc này còn được gọi bằng
tiếng Anh là IMRAD (Introduction Methods Results And Discussion).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Dẫn nhập (Introduction)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
“Nhiệm vụ” thiết yếu nhất trong
phần dẫn nhập là phải làm sao làm cho người đọc tiếp nhận bài báo và quan tâm đến
kết quả của công trình nghiên cứu. Hơn nữa, phần dẫn nhập còn giúp cho
người bình duyệt bài báo hay tổng biên tập tập san thẩm định tầm quan trọng của
bài báo. Trong phần dẫn nhập, tác giả phải nói rõ tại sao công trình
nghiên cứu ra đời và tại sao người đọc phải quan tâm đến công trình đó. Sơ
đồ 1 sau đây phác họa cái khung cho phần dẫn nhập được viết với 3 đoạn
văn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đọan văn thứ nhất mô tả một vấn đề
chung hay yếu tố chung làm động cơ cho công trình nghiên cứu. Đặc biệt là
câu văn đầu tiên phải “mạnh mẽ” và làm sao thu hút chú ý của người đọc.
Đoạn văn thứ hai tập trung vào vấn đề cụ thể mà công trình nghiên cứu phải giải
quyết. Trong đoạn văn này, tác giả có thể nêu ra những vấn đề mà người đọc
có thể chưa từng biết qua. Đoạn văn thứ hai cũng cần nêu lên cái khoảng
trống tri thức mà cho đến nay vẫn chưa có câu trả lời. Đoạn văn thứ ba mô
tả các mục tiêu của công trình nghiên cứu. Phần dẫn nhập phải được làm
sao mà đọc đến đoạn thứ ba, người đọc cảm thấy háo hức và thiết tha đọc các phần
kế tiếp của bài báo.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sơ đồ 1. Khung bài cho phần
dẫn nhập (3 đoạn văn)<o:p></o:p></div>
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="background: #E3E3E3; mso-cellspacing: 0cm; mso-padding-alt: 0cm 0cm 0cm 0cm; mso-yfti-tbllook: 1184; width: 635px;">
<tbody>
<tr>
<td rowspan="2" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 59.25pt;" valign="top" width="79">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đoạn văn<o:p></o:p></div>
</td>
<td rowspan="2" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 108.0pt;" valign="top" width="144">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Câu hỏi<o:p></o:p></div>
</td>
<td colspan="3" style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 309.0pt;" valign="top" width="412">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 108.0pt;" valign="top" width="144">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ 1<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 99.0pt;" valign="top" width="132">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ 2<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 102.0pt;" valign="top" width="136">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ví dụ 3<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 59.25pt;" valign="top" width="79">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
1<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 108.0pt;" valign="top" width="144">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Vấn đề chung là gì, tình hình
hiện nay ra sao?<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 108.0pt;" valign="top" width="144">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Loãng xương là một bệnh nghiêm
trọng trong người có tuổi vì nó là nguyên nhân dẫn đến gãy xương.<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 99.0pt;" valign="top" width="132">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Có nhiều bằng chứng cho thấy
carotid endarterectomy có thể làm giảm nguy cơ bệnh tim.<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 102.0pt;" valign="top" width="136">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tiểu đường thận (diabetic
nephropathy) là nguyên nhân số một của bệnh thận vào giai đoạn cuối.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 59.25pt;" valign="top" width="79">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
2<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 108.0pt;" valign="top" width="144">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Vấn đề cụ thể là gì, và trong
kho tàng tri thức còn khoảng trống nào?<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 108.0pt;" valign="top" width="144">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Mật độ xương (BMD) là một yếu tố
quan trọng trong việc chẩn đoán loãng xương trong người Âu Mĩ. Tuy
nhiên trong người Việt sự chính xác của BMD trong việc tiên đoán gãy xương vẫn
chưa được nghiên cứu.<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 99.0pt;" valign="top" width="132">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thông tin về carotid
endarterectomy vẫn còn rất hạn chế. Do đó, cho đến nay quyết định liên
quan đến phẫu thuật này vẫn còn chưa được rõ ràng.<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 102.0pt;" valign="top" width="136">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Mặc dù microalbumin được đề nghị
dùng để truy tìm bệnh tiểu đường thận, nhưng phần lớn bác sĩ vẫn không tuân
theo qui định chung này.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 59.25pt;" valign="top" width="79">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
3<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 108.0pt;" valign="top" width="144">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thế thì công trình nghiên cứu
này sẽ đóng góp gì ?<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 108.0pt;" valign="top" width="144">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nghiên cứu khả năng ứng dụng
BMD trong người Việt hay một dân số khác sẽ giúp cho việc phát triển một tiêu
chuẩn chẩn đoán mới.<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 99.0pt;" valign="top" width="132">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Để giúp cho bác sĩ thẩm định lợi
ích của carotid endarterectomy, chúng tôi tính toán số ca phẫu thuật cần thiết
để ngăn ngừa một ca bệnh tim trong những điều kiện khác nhau.<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 102.0pt;" valign="top" width="136">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nhằm mục đích phát triển một
phương pháp mới và đơn giản hơn cho việc chẩn đoán tiểu đường thận, chúng tôi
ứng dụng một mô hình quyết định (decision making model) và phân tích hệ quả của
thuật chữa trị ACE<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phương pháp (Methods)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phần phương pháp phải cung cấp một
cách chi tiết những gì tác giả đã làm và làm như thế nào trong công trình
nghiên cứu. Ở đây, tác giả phải cẩn thận quân bình giữa hai nhu cầu: súc
tích (vì không thể mô tả tất cả các kĩ thuật với những chi tiết chi li) và đầy
đủ (tác giả phải trình bày đầy đủ thông tin sao cho người đọc biết được những
gì đã làm). Đạt được sự cân đối giữa súc tích và đầy đủ là một thách thức
của người viết, và có thể của cả biên tập và nhà xuất bản. Phần phương
pháp cần phải cho người đọc những thông tin liên quan đến tính khái quát hóa
(chẳng hạn như đối tượng nghiên cứu là ai, có tiêu chuẩn nào tuyển chọn đối tượng
hay không, hay cách thức chọn mẫu như thế nào …)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Có thể bài báo đề ra một phương
pháp mới, và trong trường hợp đó, tác giả cần phải chú ý những tên gọi (và ý tưởng)
xuất hiện nhiều lần trong bài báo. Tác giả nên suy nghĩ kĩ về những tên gọi
này: phải dùng chữ ngắn gọn mà dễ hiểu. Nên gọi phương pháp điều trị là
gì? Phải sử dụng từ gì để mô tả chỉ tiêu của nghiên cứu? Kinh nghiệm
người viết bài này cho thấy trước khi viết cần phải liệt kê ra danh sách những
từ hay sử dụng trong bài báo. Không có gì lẫn lộn và khó chịu người đọc
hơn là dùng nhiều từ khác nhau để gọi một hiện tượng!<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Một cấu trúc cứng nhắc sẽ làm cho
phần phương pháp trở thành máy móc. Nhưng đó lại là cấu trúc mà các tập
san y khoa đòi hỏi cho các nghiên cứu lâm sàng đối chứng ngẫu nhiên (randomized
clinical trial). Trong cấu trúc này, tác giả phải viết dưới các tiêu đề
như khái quát, nơi làm nghiên cứu, tiêu chuẩn tuyển chọn đối tượng, chỉ tiêu
chính của nghiên cứu, chỉ tiêu phụ, cách đo lường, phương pháp phân tích dữ kiện
...<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong các nghiên cứu khác, tác giả
có thể tự mình sáng tạo ra những tiêu đề thích hợp với công trình nghiên cứu.
Ngay cả nếu tác giả sau này phải xóa bỏ các tiêu đề này thì sự bố cục của
chúng giúp ích cho tác giả rất nhiều. Có thể dùngmột biểu đồ như là một
cách mô tả qui trình nghiên cứu (chẳng hạn như thiết kế, tuyển chọn bệnh nhân,
và phân tích dữ kiện). Nếu cần, tác giả có thể thêm phần phụ lục để cung
cấp chi tiết về phương pháp phân tích, mã (codes) dùng trong máy tính, hay
phương pháp thu thập dữ kiện cùng phương pháp đo lường (đây là những phương
pháp có thể giúp cho người duyệt bài hay người đọc có thể lặp lại thử nghiệm).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Kết quả (Results)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phần kết quả phải được viết một
cách ngắn gọn và đi thẳng vào vấn đề nêu ra trong phần dẫn nhập. Tác giả
phải trả lời cho được câu hỏi “Đã phát hiện gì?” Cần phải phân biệt rõ đâu là kết
quả chính và đâu là kết quả phụ. Phần kết quả phải có biểu đồ và bảng số
liệu, và những dữ kiện này phải được diễn giải một cách ngắn gọn trong văn bản.
Những số liệu này phải trình bày sao cho lần lượt trả lời các mục đích mà tác
giả đã nêu ra trong phần dẫn nhập.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tất cả các bảng thống kê, biểu đồ,
và hình ảnh phải được chú thích rõ ràng; tất cả những kí hiệu phải được đánh vần
hay chú giải một cách cụ thể để người đọc có thể hiểu được ý nghĩa của những dữ
kiện này. Trong phần kết quả, tác giả chỉ trình bày sự thật và chỉ sự thật
(facts), kể cả những sự thật mà nhà nghiên cứu không tiên đoán trước được hay
những kết quả “tiêu cực” (ngược lại với điều mình mong đợi). Trong phần kết quả,
tác giả không nên bình luận hay diễn dịch những kết quả này cao hay thấp, xấu
hay tốt, v.v.. vì những nhận xét này sẽ được đề cập đến trong phần thảo
luận (Discussion).<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thảo luận (Discussion)<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đối với phần lớn nhà nghiên cứu,
đây là phần khó viết nhất vì nó không có một cấu trúc cố định nào cả. Nói
một cách ngắn gọn,<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
trong phần này, tác giả phải trả
lời câu hỏi “Những phát hiện này có nghĩa gì?”. Tuy không phải theo cấu
trúc cố định nào, tác giả có kinh nghiệm thường viết thảo luận theo một cấu
trúc như sau: (a) giải thích những dữ kiện trong phần kết quả; (b) so sánh những
kết quả này với các nghiên cứu trước; (c) bàn về ý nghĩa của những kết quả; (d)
chỉ ra những ưu điểm và khuyết điểm của cuộc nghiên cứu; (e) và sau cùng là một
kết luận sao cho người đọc có thể lĩnh hội được một cách dễ dàng.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trong phần thảo luận, tác giả phải
giải thích, hay đề nghị một mô hình giải thích, tại sao những dữ kiện thu thập
được có xu hướng đã quan sát trong cuộc nghiên cứu. Nếu không giải thích
được thì nhà nghiên cứu phải thành thật nói y như thế: không biết. Tác giả
còn phải so sánh với kết quả của những nghiên cứu trước và giải thích tại sao
chúng (những kết quả) khác nhau, hay tại sao chúng lại giống nhau, và ý nghĩa của
chúng là gì. Ngoài ra, nhà nghiên cứu còn phải có trách nhiệm tự mình vạch
ra những thiếu sót, những trắc trở, khó khăn trong cuộc nghiên cứu, cùng những
ưu điểm của cuộc nghiên cứu, cũng như đưa ra các giải pháp khắc phục hay những
đề xuất hướng nghiên cứu trong tương lai. Sơ đồ 2 sau đây có thể
dùng để làm dàn bài để viết phần thảo luận.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sơ đồ 2. Khung bài cho phần
thảo luận<o:p></o:p></div>
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="background: #E3E3E3; mso-cellspacing: 0cm; mso-padding-alt: 0cm 0cm 0cm 0cm; mso-yfti-tbllook: 1184;">
<tbody>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 149.25pt;" valign="top" width="199">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Câu hỏi cần phải trả lời<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 261.0pt;" valign="top" width="348">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nội dung<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 149.25pt;" valign="top" width="199">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phát hiện chính là gì?<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 261.0pt;" valign="top" width="348">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phát biểu những phát hiện
chính; đặt những phát hiện này vào bối cảnh của các nghiên cứu trước đây.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 149.25pt;" valign="top" width="199">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phát hiện đó có khả năng sai lầm
không ?<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 261.0pt;" valign="top" width="348">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Xem xét những yếu tố sau đây:
thiếu khách quan trong đo lường và thu thập số liệu? Số lượng đối tượng ít?
Cách chọn mẫu có vấn đề? Các yếu tố khác chưa xem xét đến? Phân tích chưa đầy
đủ? Chưa điều chỉnh cho các yếu tố phụ? V.v…<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 149.25pt;" valign="top" width="199">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ý nghĩa của phát hiện là gì?<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 261.0pt;" valign="top" width="348">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Đặt kết quả của nghiên cứu vào
bối cảnh lớn hơn, và so sánh với các nghiên cứu trước đây. Suy luận về
cơ chế (nhưng không nên quá lời hay quá xa xỉ trong khi suy luận, mà phải nằm
trong khuôn khổ của dữ kiện thật).<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 149.25pt;" valign="top" width="199">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Kết luận có phù hợp với dữ kiện
hay không?<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 261.0pt;" valign="top" width="348">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Kết luận phải rõ ràng, nhưng
không nên đi ra ngoài khuôn khổ của dữ kiện. Chẳng hạn như nếu kết quả
cho thấy hút thuốc lá làm tăng ung thư phổi, tác giả không nên kết luận rằng
ngưng hút thuốc lá sẽ giảm ung thư phổi.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Hỗ trợ từ đồng nghiệp<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Những bài báo khoa học có giá trị
thường là những bài báo đã được xem xét và duyệt đi duyệt lại nhiều lần, kể cả
những lần phản hồi (response) hay phản biện lại những phê bình của những người
bình duyệt. Điều này đòi hỏi bài báo, trước khi gửi đi cho một tập san,
phải được các đồng nghiệp nội bộ đọc và phê bình. Tác giả không nên ngần
ngại tiếp nhận những phê bình gay gắt từ đồng nghiệp. Để làm việc này,
tác giả cần phải có một danh sách những đồng nghiệp có thể duyệt bài. Những
đồng nghiệp này không hẳn phải là những tên tuổi lớn như giáo sư, mà có thể là
nghiên cứu sinh. Thật ra, các giáo sư ít khi nào có thì giờ đọc kĩ; chính
các nghiên cứu sinh hay đồng nghiệp cấp thấp thường là những người có khả năng
và có thì giờ chăm chú, có động cơ để cho ý kiến một cách nghiêm chỉnh.
Có hai nhóm đồng nghiệp có thể làm người duyệt bài nội bộ:<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
* Những người bình duyệt
chung, nhiệm vụ chính của họ là xem xét cách viết của tác giả có dễ hiểu hay
không. Bất cứ ai, kể cả những người không cùng chuyên môn, cũng có thể là
người duyệt bài trong nhóm này, nhưng người duyệt bài lí tưởng nhất là người có
nỗ lực suy nghĩ cẩn thận.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
* Những người bình duyệt có
cùng chuyên môn, nhiệm vụ của họ là giúp tác giả chuẩn bị để đối phó với những
người bình duyệt của tập san và ban biên tập. Trong nhóm này, tác giả cần
một hay hai thành viên trong cùng chuyên môn và có khả năng “soi mói” chi tiết
hay nêu ra những sai sót của bài báo hay công trình nghiên cứu (chẳng hạn như
nghiên cứu có đúng phương pháp không, diễn dịch có logic không, kết luận có đi
ra ngoài dữ kiện không …). Trong nhóm này, người duyệt lí tưởng là một
người "khó tính " sẵn sàng nói thẳng với tác giả những gì họ nghĩ, thậm
chí không mấy có cảm tình với ý tưởng của tác giả.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cải tiến<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Muốn trở thành một tác giả khoa học
tốt cần phải có thời gian. Một bài báo khoa học thường nhắm vào một vấn đề
hẹp. Nhưng tác giả phải có một cái nhìn rộng và lớn hơn khi đọc bài báo của
mình. Cần phải đặt bài báo và kết quả nghiên cứu vào một bối cảnh lớn hơn
để thấy thành quả ra sao hay những gì cần phải làm tiếp trong tương lai.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sơ đồ 3 sau đây phác thảo
vài cách tiếp cận để tác giả có thể tự mình cải tiến. Nhiều tác giả thiếu
kiên nhẫn vì họ chỉ muốn gửi bài báo đi càng sớm càng tốt, nhưng đó không phải
là một hành động có hiệu quả cao. Do đó, điều thứ nhất là không nên hấp tấp
trong khi viết. Sau khi viết xong bản thảo, có thể để đó vài ngày hay vài
tuần. Sau đó, đọc lại và xem xét những chi tiết nào cần thêm hay cần bỏ
đi. Đọc đi đọc lại với một cái nhìn mới để xem có gì cần phải phân tích
thêm hay không, hay cách diễn dịch số liệu có hợp lí hay không. Kiểm tra
lại cách viết và các đoạn văn có ăn khớp với nhau hay không, ý tưởng có trôi chảy
hay không ...<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sau đó là xem xét đến những chi
tiết. Hai điểm quan trọng cần phải để ý ở đây. Thứ nhất, kiểm tra
tính nhất quán: cả số liệu hay dữ kiện và các chú thích phải nhất quán với văn
bản, bảng thống kê, và biểu đồ. Thứ hai là loại bỏ những “nhiễu” —
tức là những điểm lặp đi lặp lại hay những điểm làm cho người đọc sao lãng cái
thông điệp chính trong bài báo. Có khi cần phải kiểm tra từng chữ một xem
nó có thích hợp với mục đích của bài báo hay không. Tránh dùng những từ
ngữ tối nghĩa, những biệt ngữ khó hiểu, hay những viết tắt mà người ngoài
chuyên môn chưa quen biết.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Một bài báo thường phải qua bình
duyệt từ ban biên tập của tập san. Nếu tập san cho tác giả cơ hội trả lời
những phê bình này, đó là một bước tiến tích cực. Tuy nhiên, việc trả lời
những phê bình của ban biên tập không phải lúc nào cũng là việc làm thoải mái,
dù sau khi phản biện thì bài báo sẽ tốt hơn. Trong khi trả lời phê bình,
điều tối quan trọng là không nên có thái độ quá chống chế, hay quá công kích
người phê bình. Tác giả có nhiệm vụ phải trả lời từng câu hỏi một, từng
điểm phê bình một, và trả lời một cách lịch sự. Nếu tác giả không đồng ý
với người bình duyệt, tác giả có quyền nói thẳng. Thông thường, sau khi
trả lời bình duyệt, bài báo phải có sửa đổi, và tác giả phải thông báo cho ban
biên tập biết những chỗ nào đã thay đổi và tại sao thay đổi.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Khoa học là một trường hoạt động
khá bình đẳng. Công trình của tác giả có người khác bình duyệt, và tác giả
cũng có cơ hội bình duyệt công trình của người khác. Thành ra, để giúp đỡ
đồng nghiệp và để tự mình cải tiến, tác giả nên nhận lời bình duyệt công trình
nghiên cứu của các đồng nghiệp. Nếu tác giả cảm thấy học hỏi được một vài
điều từ việc trả lời phê bình của người khác, tác giả cũng có thể học hỏi nhiều
điều từ việc đọc và phê bình công trình của đồng nghiệp. Qua đọc và xem
xét cẩn thận, tác giả sẽ cảm thấy mình trưởng thành và thoải mái với các nguyên
lí và sự sắp xếp của các lí giải trong một bài báo khoa học. Làm người
bình duyệt là một hình thức tự mình trao dồi kĩ năng nghiên cứu: nhận dạng nhầm
lẫn của người khác cũng có nghĩa là nâng cao kĩ năng nhận dạng nhầm lẫn của
chính mình.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ai trong chúng ta cũng muốn là
tác giả của những bài báo khoa học tốt, những bài báo mà chúng ta có thể tự
hào, và hi vọng sẽ được lưu truyền rất lâu trong tương lai. Tuy nhiên, dù
chúng ta có cẩn thận cách mấy, và bất kể bao nhiêu lần chúng ta đọc đi đọc lại,
rà soát, xác suất bài báo có ít nhất là một sai lầm hay lỗi nhỏ đều rất
cao. Một cá nhân rất khó mà phát hiện tất cả các lỗi lầm của chính
mình. Điều đó có nghĩa là tác giả cần đồng nghiệp, những người đọc và phê
bình một cách nghiêm túc và thành thật. Tác giả cần phải bỏ tính tự ái,
và không nên sợ hãi trước những phê phán. Theo kinh nghiệm của người viết
bài này, những phê phán của đồng nghiệp, dù lớn hay nhỏ, dù gay gắt hay thân
thiện, lúc nào cũng giúp cho bài báo trở nên hoàn hảo hơn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Ở phần đầu tôi đã nêu ra vài lí
do tại sao cần phải công bố báo cáo khoa học trên các diễn đàn khoa học quốc tế,
ở đây tôi muốn nói thêm một lí do quan trọng hơn nữa. Đối với quốc gia,
công bố báo cáo khoa học trên các diễn đàn khoa học quốc tế là một cách không
chỉ nâng cao sự hiện diện, mà còn nâng cao năng suất khoa học, của nước
ta. Ở phương Tây người ta thường đếm số lượng bài báo khoa học mà các nhà
khoa học công bố trên các tập chí khoa học để đo lường và so sánh hiệu suất
khoa học giữa các quốc gia. Hiện nay, trong bất cứ lĩnh vực nào, phải
nhìn nhận một thực tế là hiệu suất khoa của nước ta chưa cao. Phần lớn
các công trình nghiên cứu tại nước ta chỉ được kết thúc bằng những buổi nghiệm
thu hay luận án. Đối với hoạt động khoa học, cho dù công trình đã được nghiệm
thu hay đưa vào luận án, nếu chưa được công bố trên các diễn đàn khoa học quốc
tế thì công trình đó coi như chưa hoàn tất, bởi vì nó chưa qua “thử lửa” với
môi trường rộng lớn hơn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Để kết thúc bài viết này, tôi xin
mượn một câu nói của một người thông thái, Khổng Tử: “Nếu dùng ngôn ngữ không
đúng, thì những gì được phát biểu sẽ bị hiểu sai; nếu những gì phát biểu bị hiểu
sai, thì những gì cần phải làm sẽ không thực hiện được; và những gì không thực
hiện được, đạo đức và nghệ thuật sẽ trở nên tồi tệ hơn.” Và tôi cũng có
thể thêm rằng, nước nhà sẽ thiệt thòi hơn.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sơ đồ 3. Cải tiến<o:p></o:p></div>
<table border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" class="MsoNormalTable" style="background: #E3E3E3; mso-cellspacing: 0cm; mso-padding-alt: 0cm 0cm 0cm 0cm; mso-yfti-tbllook: 1184;">
<tbody>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 221.25pt;" valign="top" width="295">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cách tiếp cận căn bản<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 221.25pt;" valign="top" width="295">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Chú thích<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 221.25pt;" valign="top" width="295">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cải tiến bài báo: Không hấp tấp;
đọc và sửa lại liên tục.<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 221.25pt;" valign="top" width="295">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cần phải để dành thời gian, suy
nghĩ lại, lĩnh hội vấn đề, đọc lại một lần nữa với một cách nhìn hoàn toàn mới<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Xem xét lại cấu trúc bài báo;
xem có phần nào thiếu nhất quán hay không; có mâu thuẫn trong lí giải hay
không; xóa bỏ những phần lặp đi lặp lại.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 221.25pt;" valign="top" width="295">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trả lời những phê bình của người
duyệt bài<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 221.25pt;" valign="top" width="295">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Trả lời từng điểm một, tuyệt đối
không chối bỏ bất cứ điểm nào;<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phải lịch sự trong khi trả lời,
không dùng những từ mang tính thách thức và tấn công cá nhân; nếu cần bất đồng
ý kiến với người duyệt bài, cứ nói thẳng như thế;<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Thông báo cho biên tạp biết những
gì đã thay đổi trong bài báo và giải thích tại sao phải thay đổi.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
<tr>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 221.25pt;" valign="top" width="295">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cải tiến kĩ năng phê bình công
trình của người khác<o:p></o:p></div>
</td>
<td style="padding: 0cm 0cm 0cm 0cm; width: 221.25pt;" valign="top" width="295">
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Sẵn sàng phục vụ làm người bình
duyệt bài cho các tập san khoa học;<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Công bằng và vô tư trong việc
phê bình;<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Không duyệt bài nếu cảm thấy
mình có mâu thuẫn quyền lợi cá nhân.<o:p></o:p></div>
</td>
</tr>
</tbody></table>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Những điểm chính<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Nên bắt đầu viết sớm trước khi
hoàn tất công trình nghiên cứu.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Tập trung vào những gì mà người đọc
cần đọc: tựa đề, tóm tắt, biểu đồ, bảng số liệu.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Phát thảo một cách tiếp cận có hệ
thống: dẫn nhập, phương pháp, kết quả, và thảo luận.<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
Cải tiến bài báo bằng cách yêu cầu
giúp đỡ từ đồng nghiệp.<o:p></o:p></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<o:p>Nguồn:</o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<o:p><a href="http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=40:cach-viet-bao-cao-khoa-hoc&catid=46:report-skill&Itemid=61">http://statistics.vn/index.php?option=com_content&view=article&id=40:cach-viet-bao-cao-khoa-hoc&catid=46:report-skill&Itemid=61</a></o:p></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/01375663023432227773noreply@blogger.com0